Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
6. මෙළජිනත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
6. Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā
යදාහං ධම්මමස්සොසින්තිආදිකා ආයස්මතො මෙළජිනත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො සුමෙධස්ස භගවතො කාලෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං භගවන්තං පිණ්ඩාය ගච්ඡන්තං දිස්වා පසන්නමානසො මධුරං ආමොදඵලං අදාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ බාරාණසියං ඛත්තියකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා මෙළජිනොති ලද්ධනාමො විජ්ජාසිප්පෙසු නිප්ඵත්තිං ගතො පණ්ඩිතො බ්යත්තො දිසාසු පාකටො අහොසි. සො භගවති බාරාණසියං ඉසිපතනෙ විහරන්තෙ විහාරං ගන්ත්වා සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා ධම්මං සුත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා විපස්සනං පට්ඨපෙත්වා තදහෙව අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.51.57-62) –
Yadāhaṃdhammamassosintiādikā āyasmato meḷajinattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ khattiyakule nibbattitvā meḷajinoti laddhanāmo vijjāsippesu nipphattiṃ gato paṇḍito byatto disāsu pākaṭo ahosi. So bhagavati bārāṇasiyaṃ isipatane viharante vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.57-62) –
‘‘සහස්සරංසී භගවා, සයම්භූ අපරාජිතො;
‘‘Sahassaraṃsī bhagavā, sayambhū aparājito;
විවෙකා වුට්ඨහිත්වාන, ගොචරායාභිනික්ඛමි.
Vivekā vuṭṭhahitvāna, gocarāyābhinikkhami.
‘‘ඵලහත්ථො අහං දිස්වා, උපගච්ඡිං නරාසභං;
‘‘Phalahattho ahaṃ disvā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
පසන්නචිත්තො සුමනො, අවටං අදදිං ඵලං.
Pasannacitto sumano, avaṭaṃ adadiṃ phalaṃ.
‘‘චතුන්නවුතිතො කප්පෙ, යං ඵලං අදදිං තදා;
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, ඵලදානස්සිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අපරභාගෙ භික්ඛූහි, ‘‘ආවුසො, කිං තයා උත්තරිමනුස්සධම්මො අධිගතො’’ති පුට්ඨො සීහනාදං නදන්තො –
Arahattaṃ pana patvā aparabhāge bhikkhūhi, ‘‘āvuso, kiṃ tayā uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sīhanādaṃ nadanto –
131.
131.
‘‘යදාහං ධම්මමස්සොසිං, භාසමානස්ස සත්ථුනො;
‘‘Yadāhaṃ dhammamassosiṃ, bhāsamānassa satthuno;
න කඞ්ඛමභිජානාමි, සබ්බඤ්ඤූ අපරාජිතෙ.
Na kaṅkhamabhijānāmi, sabbaññū aparājite.
132.
132.
‘‘සත්ථවාහෙ මහාවීරෙ, සාරථීනං වරුත්තමෙ;
‘‘Satthavāhe mahāvīre, sārathīnaṃ varuttame;
මග්ගෙ පටිපදායං වා, කඞ්ඛා මය්හං න විජ්ජතී’’ති. – ගාථාද්වයං අභාසි;
Magge paṭipadāyaṃ vā, kaṅkhā mayhaṃ na vijjatī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
තත්ථ යදාති යස්මිං කාලෙ. අහන්ති අත්තානං නිද්දිසති. ධම්මන්ති චතුසච්චධම්මං. අස්සොසින්ති සුණිං. සත්ථුනොති දිට්ඨධම්මිකාදිඅත්ථෙහි වෙනෙය්යානං සාසනට්ඨෙන සත්ථුනො. කඞ්ඛන්ති සංසයං. සඞ්ඛතමසඞ්ඛතඤ්ච අනවසෙසතො ජානනට්ඨෙන සබ්බඤ්ඤූ. කුතොචිපි පරාජිතා භාවෙන අපරාජිතෙ. වෙනෙය්යසත්තානං සංසාරකන්තාරතො නිබ්බානං පටිවාහනට්ඨෙන සත්ථවාහෙ. ඉදං වුත්තං හොති – යතො පභුති අහං සත්ථුනො ධම්මං දෙසෙන්තස්ස චතුසච්චධම්මං අස්සොසිං සොතද්වාරානුසාරෙන උපධාරෙසිං උපලභිං, තතො පට්ඨාය අනවසෙසසඞ්ඛතාසඞ්ඛතසම්මුතිධම්මානං සයම්භූඤාණෙන ජානනතො සබ්බඤ්ඤූ අනාවරණදස්සාවිම්හි, පඤ්චන්නම්පි මාරානං අභිභවනතො තෙහි අපරාජිතත්තා සදෙවකෙ ලොකෙ අප්පටිහතධම්මචක්කත්තා ච අපරාජිතෙ, වෙනෙය්යසත්තානං ලොභකන්තාරාදිතො වාහනට්ඨෙන සත්ථවාහෙ, මහාවික්කන්තතාය මහාවීරෙ, අඤ්ඤෙහි දුද්දමානං පුරිසදම්මානං සරණතො අච්චන්තිකෙන දමථෙන දමනතො සාරථීනං පවරභූතෙ උත්තමෙ සම්මාසම්බුද්ධෙ , ‘‘බුද්ධො නු ඛො නො නු ඛො’’ති කඞ්ඛං නාභිජානාමි අපරප්පච්චයභාවතො. තථාරූපෙ දෙසිතෙ අරියමග්ගෙ තදුපාදායභූතාය ච සීලාදිපටිපදාය ‘‘නිය්යානිකො නු ඛො න නු ඛො’’ති කඞ්ඛා විචිකිච්ඡා න විජ්ජති නත්ථීති. එත්ථ ච අරියධම්මෙ සංසයාභාවකථනෙන අරියසඞ්ඝෙපි සංසයාභාවො කථිතොයෙවාති දට්ඨබ්බං තත්ථ පතිට්ඨිතස්ස අනඤ්ඤථාභාවතොති.
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Ahanti attānaṃ niddisati. Dhammanti catusaccadhammaṃ. Assosinti suṇiṃ. Satthunoti diṭṭhadhammikādiatthehi veneyyānaṃ sāsanaṭṭhena satthuno. Kaṅkhanti saṃsayaṃ. Saṅkhatamasaṅkhatañca anavasesato jānanaṭṭhena sabbaññū. Kutocipi parājitā bhāvena aparājite. Veneyyasattānaṃ saṃsārakantārato nibbānaṃ paṭivāhanaṭṭhena satthavāhe. Idaṃ vuttaṃ hoti – yato pabhuti ahaṃ satthuno dhammaṃ desentassa catusaccadhammaṃ assosiṃ sotadvārānusārena upadhāresiṃ upalabhiṃ, tato paṭṭhāya anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammānaṃ sayambhūñāṇena jānanato sabbaññū anāvaraṇadassāvimhi, pañcannampi mārānaṃ abhibhavanato tehi aparājitattā sadevake loke appaṭihatadhammacakkattā ca aparājite, veneyyasattānaṃ lobhakantārādito vāhanaṭṭhena satthavāhe, mahāvikkantatāya mahāvīre, aññehi duddamānaṃ purisadammānaṃ saraṇato accantikena damathena damanato sārathīnaṃ pavarabhūte uttame sammāsambuddhe , ‘‘buddho nu kho no nu kho’’ti kaṅkhaṃ nābhijānāmi aparappaccayabhāvato. Tathārūpe desite ariyamagge tadupādāyabhūtāya ca sīlādipaṭipadāya ‘‘niyyāniko nu kho na nu kho’’ti kaṅkhā vicikicchā na vijjati natthīti. Ettha ca ariyadhamme saṃsayābhāvakathanena ariyasaṅghepi saṃsayābhāvo kathitoyevāti daṭṭhabbaṃ tattha patiṭṭhitassa anaññathābhāvatoti.
මෙළජිනත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 6. මෙළජිනත්ථෙරගාථා • 6. Meḷajinattheragāthā