Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੬. ਮੇਲ਼ਜਿਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
6. Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā
ਯਦਾਹਂ ਧਮ੍ਮਮਸ੍ਸੋਸਿਨ੍ਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮੇਲ਼ਜਿਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਉਪਚਿਨਨ੍ਤੋ ਸੁਮੇਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਮਧੁਰਂ ਆਮੋਦਫਲਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮੇਲ਼ਜਿਨੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਿਜ੍ਜਾਸਿਪ੍ਪੇਸੁ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਗਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਦਿਸਾਸੁ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਭਗવਤਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਇਸਿਪਤਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਦਹੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੧.੫੭-੬੨) –
Yadāhaṃdhammamassosintiādikā āyasmato meḷajinattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ bhagavantaṃ piṇḍāya gacchantaṃ disvā pasannamānaso madhuraṃ āmodaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde bārāṇasiyaṃ khattiyakule nibbattitvā meḷajinoti laddhanāmo vijjāsippesu nipphattiṃ gato paṇḍito byatto disāsu pākaṭo ahosi. So bhagavati bārāṇasiyaṃ isipatane viharante vihāraṃ gantvā satthāraṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā tadaheva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.57-62) –
‘‘ਸਹਸ੍ਸਰਂਸੀ ਭਗવਾ, ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਪਰਾਜਿਤੋ।
‘‘Sahassaraṃsī bhagavā, sayambhū aparājito;
વਿવੇਕਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਨ, ਗੋਚਰਾਯਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਿ॥
Vivekā vuṭṭhahitvāna, gocarāyābhinikkhami.
‘‘ਫਲਹਤ੍ਥੋ ਅਹਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ ਨਰਾਸਭਂ।
‘‘Phalahattho ahaṃ disvā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਅવਟਂ ਅਦਦਿਂ ਫਲਂ॥
Pasannacitto sumano, avaṭaṃ adadiṃ phalaṃ.
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਫਲਂ ਅਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਕਿਂ ਤਯਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੋ ਅਧਿਗਤੋ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā aparabhāge bhikkhūhi, ‘‘āvuso, kiṃ tayā uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sīhanādaṃ nadanto –
੧੩੧.
131.
‘‘ਯਦਾਹਂ ਧਮ੍ਮਮਸ੍ਸੋਸਿਂ, ਭਾਸਮਾਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ।
‘‘Yadāhaṃ dhammamassosiṃ, bhāsamānassa satthuno;
ਨ ਕਙ੍ਖਮਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਅਪਰਾਜਿਤੇ॥
Na kaṅkhamabhijānāmi, sabbaññū aparājite.
੧੩੨.
132.
‘‘ਸਤ੍ਥવਾਹੇ ਮਹਾવੀਰੇ, ਸਾਰਥੀਨਂ વਰੁਤ੍ਤਮੇ।
‘‘Satthavāhe mahāvīre, sārathīnaṃ varuttame;
ਮਗ੍ਗੇ ਪਟਿਪਦਾਯਂ વਾ, ਕਙ੍ਖਾ ਮਯ੍ਹਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸਿ।
Magge paṭipadāyaṃ vā, kaṅkhā mayhaṃ na vijjatī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ਤਤ੍ਥ ਯਦਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ। ਅਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ। ਅਸ੍ਸੋਸਿਨ੍ਤਿ ਸੁਣਿਂ। ਸਤ੍ਥੁਨੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਦਿਅਤ੍ਥੇਹਿ વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਾਸਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤ੍ਥੁਨੋ। ਕਙ੍ਖਨ੍ਤਿ ਸਂਸਯਂ। ਸਙ੍ਖਤਮਸਙ੍ਖਤਞ੍ਚ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ। ਕੁਤੋਚਿਪਿ ਪਰਾਜਿਤਾ ਭਾવੇਨ ਅਪਰਾਜਿਤੇ। વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਸਾਰਕਨ੍ਤਾਰਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਟਿવਾਹਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤ੍ਥવਾਹੇ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਹਂ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ ਸੋਤਦ੍વਾਰਾਨੁਸਾਰੇਨ ਉਪਧਾਰੇਸਿਂ ਉਪਲਭਿਂ, ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨવਸੇਸਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਸਮ੍ਮੁਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਯਮ੍ਭੂਞਾਣੇਨ ਜਾਨਨਤੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਅਨਾવਰਣਦਸ੍ਸਾવਿਮ੍ਹਿ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਮਾਰਾਨਂ ਅਭਿਭવਨਤੋ ਤੇਹਿ ਅਪਰਾਜਿਤਤ੍ਤਾ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਤ੍ਤਾ ਚ ਅਪਰਾਜਿਤੇ, વੇਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਲੋਭਕਨ੍ਤਾਰਾਦਿਤੋ વਾਹਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤ੍ਥવਾਹੇ, ਮਹਾવਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਾਯ ਮਹਾવੀਰੇ, ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਦੁਦ੍ਦਮਾਨਂ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਾਨਂ ਸਰਣਤੋ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਿਕੇਨ ਦਮਥੇਨ ਦਮਨਤੋ ਸਾਰਥੀਨਂ ਪવਰਭੂਤੇ ਉਤ੍ਤਮੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ , ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨੁ ਖੋ ਨੋ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਕਙ੍ਖਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ। ਤਥਾਰੂਪੇ ਦੇਸਿਤੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇ ਤਦੁਪਾਦਾਯਭੂਤਾਯ ਚ ਸੀਲਾਦਿਪਟਿਪਦਾਯ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ ਨੁ ਖੋ ਨ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਕਙ੍ਖਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਸਂਸਯਾਭਾવਕਥਨੇਨ ਅਰਿਯਸਙ੍ਘੇਪਿ ਸਂਸਯਾਭਾવੋ ਕਥਿਤੋਯੇવਾਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਨਞ੍ਞਥਾਭਾવਤੋਤਿ।
Tattha yadāti yasmiṃ kāle. Ahanti attānaṃ niddisati. Dhammanti catusaccadhammaṃ. Assosinti suṇiṃ. Satthunoti diṭṭhadhammikādiatthehi veneyyānaṃ sāsanaṭṭhena satthuno. Kaṅkhanti saṃsayaṃ. Saṅkhatamasaṅkhatañca anavasesato jānanaṭṭhena sabbaññū. Kutocipi parājitā bhāvena aparājite. Veneyyasattānaṃ saṃsārakantārato nibbānaṃ paṭivāhanaṭṭhena satthavāhe. Idaṃ vuttaṃ hoti – yato pabhuti ahaṃ satthuno dhammaṃ desentassa catusaccadhammaṃ assosiṃ sotadvārānusārena upadhāresiṃ upalabhiṃ, tato paṭṭhāya anavasesasaṅkhatāsaṅkhatasammutidhammānaṃ sayambhūñāṇena jānanato sabbaññū anāvaraṇadassāvimhi, pañcannampi mārānaṃ abhibhavanato tehi aparājitattā sadevake loke appaṭihatadhammacakkattā ca aparājite, veneyyasattānaṃ lobhakantārādito vāhanaṭṭhena satthavāhe, mahāvikkantatāya mahāvīre, aññehi duddamānaṃ purisadammānaṃ saraṇato accantikena damathena damanato sārathīnaṃ pavarabhūte uttame sammāsambuddhe , ‘‘buddho nu kho no nu kho’’ti kaṅkhaṃ nābhijānāmi aparappaccayabhāvato. Tathārūpe desite ariyamagge tadupādāyabhūtāya ca sīlādipaṭipadāya ‘‘niyyāniko nu kho na nu kho’’ti kaṅkhā vicikicchā na vijjati natthīti. Ettha ca ariyadhamme saṃsayābhāvakathanena ariyasaṅghepi saṃsayābhāvo kathitoyevāti daṭṭhabbaṃ tattha patiṭṭhitassa anaññathābhāvatoti.
ਮੇਲ਼ਜਿਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Meḷajinattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੬. ਮੇਲ਼ਜਿਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 6. Meḷajinattheragāthā