| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
१८०. मेण्डकगहपतिवत्थुकथा
180. Meṇḍakagahapativatthukathā
२९६. ‘‘बहिद्वारे’’ति एत्थ कस्स बहिद्वारेति आह ‘‘धञ्ञागारस्स बहिद्वारे’’ति। आळकथालिकन्ति एत्थ आळकतण्डुलपचनकं गण्हकथालि आळकथालि, ताय पचितं भत्तं आळकथालिकन्ति वचनत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘आळकतण्डुलपचनकथालिक’’न्ति। ब्यञ्जनभण्डिकन्ति ब्यञ्जनपरिक्खारिकं, ब्यञ्जनपरिवारकन्ति अत्थो। इमिना सूपभिञ्जनकन्ति एत्थ सूपसद्दो ब्यञ्जनवाचको, भिञ्जनकसद्दो भण्डिकपरियायोति दस्सेति। दासकम्मकरपोरिसन्ति एत्थ दासपोरिसा च कम्मकरपोरिसा च दासकम्मकरपोरिसं, समाहारद्वन्दो पुब्बपदे उत्तरलोपो, इति इममत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘दासपुरिसे च कम्मकरपुरिसे चा’’ति। पोरिससद्दोपि पुरिससद्देन समानो ‘‘पुरिसो एव पोरिसो’’ति अत्थेन। धुवभत्तेनाति एत्थ धुवसद्दो निच्चपरियायोति आह ‘‘निच्चकाल’’न्ति। दुय्हेन खीरेनाति सम्बन्धो। ‘‘मेण्डकवत्थुस्मिं पना’’ति पाठतो पट्ठाय याव ‘‘खणञ्ञेव दुय्हेना’’ति पाठा केसुचियेव अट्ठकथापोत्थकेसु अत्थि। एत्थाति मेण्डकवत्थुम्हि। गोरसेति गवयेहि निब्बत्ते खीरदधितक्कनवनीतसब्बिसङ्खाते रसे। पाथेय्यन्ति पथस्स हितं पाथेय्यं। ञत्वाति पाथेय्यमिच्छतीति ञत्वा। भिक्खाचारवत्तेन वाति अञ्ञातकअपवारितट्ठानतो भिक्खाचारवत्तेन वा। याचित्वापीति पिसद्दो पगेव भिक्खाचारवत्तेनाति दस्सेति। यत्तकेन पाथेय्येनाति सम्बन्धो।
296. ‘‘Bahidvāre’’ti ettha kassa bahidvāreti āha ‘‘dhaññāgārassa bahidvāre’’ti. Āḷakathālikanti ettha āḷakataṇḍulapacanakaṃ gaṇhakathāli āḷakathāli, tāya pacitaṃ bhattaṃ āḷakathālikanti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘āḷakataṇḍulapacanakathālika’’nti. Byañjanabhaṇḍikanti byañjanaparikkhārikaṃ, byañjanaparivārakanti attho. Iminā sūpabhiñjanakanti ettha sūpasaddo byañjanavācako, bhiñjanakasaddo bhaṇḍikapariyāyoti dasseti. Dāsakammakaraporisanti ettha dāsaporisā ca kammakaraporisā ca dāsakammakaraporisaṃ, samāhāradvando pubbapade uttaralopo, iti imamatthaṃ dassento āha ‘‘dāsapurise ca kammakarapurise cā’’ti. Porisasaddopi purisasaddena samāno ‘‘puriso eva poriso’’ti atthena. Dhuvabhattenāti ettha dhuvasaddo niccapariyāyoti āha ‘‘niccakāla’’nti. Duyhena khīrenāti sambandho. ‘‘Meṇḍakavatthusmiṃ panā’’ti pāṭhato paṭṭhāya yāva ‘‘khaṇaññeva duyhenā’’ti pāṭhā kesuciyeva aṭṭhakathāpotthakesu atthi. Etthāti meṇḍakavatthumhi. Goraseti gavayehi nibbatte khīradadhitakkanavanītasabbisaṅkhāte rase. Pātheyyanti pathassa hitaṃ pātheyyaṃ. Ñatvāti pātheyyamicchatīti ñatvā. Bhikkhācāravattena vāti aññātakaapavāritaṭṭhānato bhikkhācāravattena vā. Yācitvāpīti pisaddo pageva bhikkhācāravattenāti dasseti. Yattakena pātheyyenāti sambandho.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १८०. मेण्डकगहपतिवत्थु • 180. Meṇḍakagahapativatthu
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / कप्पियभूमिअनुजाननकथा • Kappiyabhūmianujānanakathā
