Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౮. మేణ్డసిరత్థేరగాథావణ్ణనా
8. Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā
అనేకజాతిసంసారన్తి ఆయస్మతో మేణ్డసిరత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సోపి కిర పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయాని పుఞ్ఞాని కరోన్తో ఇతో ఏకనవుతే కప్పే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో కామే పహాయ ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా మహతా ఇసిగణేన సద్ధిం హిమవన్తే వసన్తో సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో ఇసిగణేన పదుమాని ఆహరాపేత్వా సత్థు పుప్ఫపూజం కత్వా సావకే అప్పమాదపటిపత్తియం ఓవదిత్వా కాలం కత్వా దేవలోకే నిబ్బత్తో అపరాపరం సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సాకేతే గహపతికులే నిబ్బత్తి, తస్స మేణ్డసరిక్ఖసీసతాయ మేణ్డసిరోత్వేవ సమఞ్ఞా అహోసి. సో భగవతి సాకేతే అఞ్జనవనే విహరన్తే సత్థారం ఉపసఙ్కమిత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా సమథవిపస్సనాసు కమ్మం కరోన్తో ఛళభిఞ్ఞో అహోసి. తేవ వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౩.౯౭-౧౦౫) –
Anekajātisaṃsāranti āyasmato meṇḍasirattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni karonto ito ekanavute kappe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena saddhiṃ himavante vasanto satthāraṃ disvā pasannamānaso isigaṇena padumāni āharāpetvā satthu pupphapūjaṃ katvā sāvake appamādapaṭipattiyaṃ ovaditvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto aparāparaṃ saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete gahapatikule nibbatti, tassa meṇḍasarikkhasīsatāya meṇḍasirotveva samaññā ahosi. So bhagavati sākete añjanavane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi. Teva vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.97-105) –
‘‘హిమవన్తస్సావిదూరే, గోతమో నామ పబ్బతో;
‘‘Himavantassāvidūre, gotamo nāma pabbato;
నానారుక్ఖేహి సఞ్ఛన్నో, మహాభూతగణాలయో.
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
‘‘వేమజ్ఝమ్హి చ తస్సాసి, అస్సమో అభినిమ్మితో;
‘‘Vemajjhamhi ca tassāsi, assamo abhinimmito;
పురక్ఖతో ససిస్సేహి, వసామి అస్సమే అహం.
Purakkhato sasissehi, vasāmi assame ahaṃ.
‘‘ఆయన్తు మే సిస్సగణా, పదుమం ఆహరన్తు మే;
‘‘Āyantu me sissagaṇā, padumaṃ āharantu me;
బుద్ధపూజం కరిస్సామి, ద్విపదిన్దస్స తాదినో.
Buddhapūjaṃ karissāmi, dvipadindassa tādino.
‘‘ఏవన్తి తే పటిస్సుత్వా, పదుమం ఆహరింసు మే;
‘‘Evanti te paṭissutvā, padumaṃ āhariṃsu me;
తథా నిమిత్తం కత్వాహం, బుద్ధస్స అభిరోపయిం.
Tathā nimittaṃ katvāhaṃ, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘సిస్సే తదా సమానేత్వా, సాధుకం అనుసాసహం;
‘‘Sisse tadā samānetvā, sādhukaṃ anusāsahaṃ;
మా ఖో తుమ్హే పమజ్జిత్థ, అప్పమాదో సుఖావహో.
Mā kho tumhe pamajjittha, appamādo sukhāvaho.
‘‘ఏవం సమనుసాసిత్వా, తే సిస్సే వచనక్ఖమే;
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, te sisse vacanakkhame;
అప్పమాదగుణే యుత్తో, తదా కాలఙ్కతో అహం.
Appamādaguṇe yutto, tadā kālaṅkato ahaṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బుద్ధపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ఏకపఞ్ఞాసకప్పమ్హి , రాజా ఆసిం జలుత్తమో;
‘‘Ekapaññāsakappamhi , rājā āsiṃ jaluttamo;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
సో అత్తనో పుబ్బేనివాసం అనుస్సరన్తో –
So attano pubbenivāsaṃ anussaranto –
౭౮.
78.
‘‘అనేకజాతిసంసారం, సన్ధావిస్సం అనిబ్బిసం;
‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;
తస్స మే దుక్ఖజాతస్స, దుక్ఖక్ఖన్ధో అపరద్ధో’’తి. – గాథం అభాసి;
Tassa me dukkhajātassa, dukkhakkhandho aparaddho’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ అనేకజాతిసంసారన్తి అనేకజాతిసతసహస్ససఙ్ఖ్యం ఇదం సంసారవట్టం, అద్ధునో అధిప్పేతత్తా అచ్చన్తసంయోగేకవచనం. సన్ధావిస్సన్తి సంసరిం, అపరాపరం చవనుప్పజ్జనవసేన పరిబ్భమిం. అనిబ్బిసన్తి తస్స నివత్తకఞాణం అవిన్దన్తో అలభన్తో. తస్స మేతి ఏవం సంసరన్తస్స మే. దుక్ఖజాతస్సాతి జాతిఆదివసేన ఉప్పన్నదుక్ఖస్స, తిస్సన్నం వా దుక్ఖతానం వసేన దుక్ఖసభావస్స. దుక్ఖక్ఖన్ధోతి కమ్మకిలేసవిపాకవట్టప్పకారో దుక్ఖరాసి. అపరద్ధోతి అరహత్తమగ్గప్పత్తితో పట్ఠాయ పరిబ్భట్ఠో చుతో న అభినిబ్బత్తిస్సతి. ‘‘అపరట్ఠో’’తి వా పాఠో, అపగతసమిద్ధితో సముచ్ఛిన్నకారణత్తా అపగతోతి అత్థో. ఇదమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసి.
Tattha anekajātisaṃsāranti anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ idaṃ saṃsāravaṭṭaṃ, addhuno adhippetattā accantasaṃyogekavacanaṃ. Sandhāvissanti saṃsariṃ, aparāparaṃ cavanuppajjanavasena paribbhamiṃ. Anibbisanti tassa nivattakañāṇaṃ avindanto alabhanto. Tassa meti evaṃ saṃsarantassa me. Dukkhajātassāti jātiādivasena uppannadukkhassa, tissannaṃ vā dukkhatānaṃ vasena dukkhasabhāvassa. Dukkhakkhandhoti kammakilesavipākavaṭṭappakāro dukkharāsi. Aparaddhoti arahattamaggappattito paṭṭhāya paribbhaṭṭho cuto na abhinibbattissati. ‘‘Aparaṭṭho’’ti vā pāṭho, apagatasamiddhito samucchinnakāraṇattā apagatoti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
మేణ్డసిరత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౮. మేణ్డసిరత్థేరగాథా • 8. Meṇḍasirattheragāthā