Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೮. ಮೇಣ್ಡಸಿರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
8. Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā
ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಮೇಣ್ಡಸಿರತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಕಿರ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕನವುತೇ ಕಪ್ಪೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ ಇಸಿಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಮಹತಾ ಇಸಿಗಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಇಸಿಗಣೇನ ಪದುಮಾನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಪುಪ್ಫಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ ಸಾವಕೇ ಅಪ್ಪಮಾದಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಓವದಿತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅಪರಾಪರಂ ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾಕೇತೇ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತಸ್ಸ ಮೇಣ್ಡಸರಿಕ್ಖಸೀಸತಾಯ ಮೇಣ್ಡಸಿರೋತ್ವೇವ ಸಮಞ್ಞಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭಗವತಿ ಸಾಕೇತೇ ಅಞ್ಜನವನೇ ವಿಹರನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಸು ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇವ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೩.೯೭-೧೦೫) –
Anekajātisaṃsāranti āyasmato meṇḍasirattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni karonto ito ekanavute kappe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena saddhiṃ himavante vasanto satthāraṃ disvā pasannamānaso isigaṇena padumāni āharāpetvā satthu pupphapūjaṃ katvā sāvake appamādapaṭipattiyaṃ ovaditvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto aparāparaṃ saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete gahapatikule nibbatti, tassa meṇḍasarikkhasīsatāya meṇḍasirotveva samaññā ahosi. So bhagavati sākete añjanavane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi. Teva vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.97-105) –
‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇ, ಗೋತಮೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ।
‘‘Himavantassāvidūre, gotamo nāma pabbato;
ನಾನಾರುಕ್ಖೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನೋ, ಮಹಾಭೂತಗಣಾಲಯೋ॥
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
‘‘ವೇಮಜ್ಝಮ್ಹಿ ಚ ತಸ್ಸಾಸಿ, ಅಸ್ಸಮೋ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿತೋ।
‘‘Vemajjhamhi ca tassāsi, assamo abhinimmito;
ಪುರಕ್ಖತೋ ಸಸಿಸ್ಸೇಹಿ, ವಸಾಮಿ ಅಸ್ಸಮೇ ಅಹಂ॥
Purakkhato sasissehi, vasāmi assame ahaṃ.
‘‘ಆಯನ್ತು ಮೇ ಸಿಸ್ಸಗಣಾ, ಪದುಮಂ ಆಹರನ್ತು ಮೇ।
‘‘Āyantu me sissagaṇā, padumaṃ āharantu me;
ಬುದ್ಧಪೂಜಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ದ್ವಿಪದಿನ್ದಸ್ಸ ತಾದಿನೋ॥
Buddhapūjaṃ karissāmi, dvipadindassa tādino.
‘‘ಏವನ್ತಿ ತೇ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ, ಪದುಮಂ ಆಹರಿಂಸು ಮೇ।
‘‘Evanti te paṭissutvā, padumaṃ āhariṃsu me;
ತಥಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾಹಂ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಭಿರೋಪಯಿಂ॥
Tathā nimittaṃ katvāhaṃ, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘ಸಿಸ್ಸೇ ತದಾ ಸಮಾನೇತ್ವಾ, ಸಾಧುಕಂ ಅನುಸಾಸಹಂ।
‘‘Sisse tadā samānetvā, sādhukaṃ anusāsahaṃ;
ಮಾ ಖೋ ತುಮ್ಹೇ ಪಮಜ್ಜಿತ್ಥ, ಅಪ್ಪಮಾದೋ ಸುಖಾವಹೋ॥
Mā kho tumhe pamajjittha, appamādo sukhāvaho.
‘‘ಏವಂ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ, ತೇ ಸಿಸ್ಸೇ ವಚನಕ್ಖಮೇ।
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, te sisse vacanakkhame;
ಅಪ್ಪಮಾದಗುಣೇ ಯುತ್ತೋ, ತದಾ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಅಹಂ॥
Appamādaguṇe yutto, tadā kālaṅkato ahaṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಮಭಿರೋಪಯಿಂ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಬುದ್ಧಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಏಕಪಞ್ಞಾಸಕಪ್ಪಮ್ಹಿ , ರಾಜಾ ಆಸಿಂ ಜಲುತ್ತಮೋ।
‘‘Ekapaññāsakappamhi , rājā āsiṃ jaluttamo;
ಸತ್ತರತನಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲೋ॥
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ –
So attano pubbenivāsaṃ anussaranto –
೭೮.
78.
‘‘ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರಂ, ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸಂ ಅನಿಬ್ಬಿಸಂ।
‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;
ತಸ್ಸ ಮೇ ದುಕ್ಖಜಾತಸ್ಸ, ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಪರದ್ಧೋ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Tassa me dukkhajātassa, dukkhakkhandho aparaddho’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಅನೇಕಜಾತಿಸಂಸಾರನ್ತಿ ಅನೇಕಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಂ ಇದಂ ಸಂಸಾರವಟ್ಟಂ, ಅದ್ಧುನೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ ಅಚ್ಚನ್ತಸಂಯೋಗೇಕವಚನಂ। ಸನ್ಧಾವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಂಸರಿಂ, ಅಪರಾಪರಂ ಚವನುಪ್ಪಜ್ಜನವಸೇನ ಪರಿಬ್ಭಮಿಂ। ಅನಿಬ್ಬಿಸನ್ತಿ ತಸ್ಸ ನಿವತ್ತಕಞಾಣಂ ಅವಿನ್ದನ್ತೋ ಅಲಭನ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಮೇತಿ ಏವಂ ಸಂಸರನ್ತಸ್ಸ ಮೇ। ದುಕ್ಖಜಾತಸ್ಸಾತಿ ಜಾತಿಆದಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನದುಕ್ಖಸ್ಸ, ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವಾ ದುಕ್ಖತಾನಂ ವಸೇನ ದುಕ್ಖಸಭಾವಸ್ಸ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸವಿಪಾಕವಟ್ಟಪ್ಪಕಾರೋ ದುಕ್ಖರಾಸಿ। ಅಪರದ್ಧೋತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪರಿಬ್ಭಟ್ಠೋ ಚುತೋ ನ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅಪರಟ್ಠೋ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ಅಪಗತಸಮಿದ್ಧಿತೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಕಾರಣತ್ತಾ ಅಪಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಮೇವ ಚ ಥೇರಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾಬ್ಯಾಕರಣಂ ಅಹೋಸಿ।
Tattha anekajātisaṃsāranti anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ idaṃ saṃsāravaṭṭaṃ, addhuno adhippetattā accantasaṃyogekavacanaṃ. Sandhāvissanti saṃsariṃ, aparāparaṃ cavanuppajjanavasena paribbhamiṃ. Anibbisanti tassa nivattakañāṇaṃ avindanto alabhanto. Tassa meti evaṃ saṃsarantassa me. Dukkhajātassāti jātiādivasena uppannadukkhassa, tissannaṃ vā dukkhatānaṃ vasena dukkhasabhāvassa. Dukkhakkhandhoti kammakilesavipākavaṭṭappakāro dukkharāsi. Aparaddhoti arahattamaggappattito paṭṭhāya paribbhaṭṭho cuto na abhinibbattissati. ‘‘Aparaṭṭho’’ti vā pāṭho, apagatasamiddhito samucchinnakāraṇattā apagatoti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ಮೇಣ್ಡಸಿರತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೮. ಮೇಣ್ಡಸಿರತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 8. Meṇḍasirattheragāthā