Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
8. මෙණ්ඩසිරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
8. Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā
අනෙකජාතිසංසාරන්ති ආයස්මතො මෙණ්ඩසිරත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? සොපි කිර පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ විවට්ටූපනිස්සයානි පුඤ්ඤානි කරොන්තො ඉතො එකනවුතෙ කප්පෙ බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා වයප්පත්තො කාමෙ පහාය ඉසිපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා මහතා ඉසිගණෙන සද්ධිං හිමවන්තෙ වසන්තො සත්ථාරං දිස්වා පසන්නමානසො ඉසිගණෙන පදුමානි ආහරාපෙත්වා සත්ථු පුප්ඵපූජං කත්වා සාවකෙ අප්පමාදපටිපත්තියං ඔවදිත්වා කාලං කත්වා දෙවලොකෙ නිබ්බත්තො අපරාපරං සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ සාකෙතෙ ගහපතිකුලෙ නිබ්බත්ති, තස්ස මෙණ්ඩසරික්ඛසීසතාය මෙණ්ඩසිරොත්වෙව සමඤ්ඤා අහොසි. සො භගවති සාකෙතෙ අඤ්ජනවනෙ විහරන්තෙ සත්ථාරං උපසඞ්කමිත්වා පටිලද්ධසද්ධො පබ්බජිත්වා සමථවිපස්සනාසු කම්මං කරොන්තො ඡළභිඤ්ඤො අහොසි. තෙව වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 1.13.97-105) –
Anekajātisaṃsāranti āyasmato meṇḍasirattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi kira purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni karonto ito ekanavute kappe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto kāme pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā mahatā isigaṇena saddhiṃ himavante vasanto satthāraṃ disvā pasannamānaso isigaṇena padumāni āharāpetvā satthu pupphapūjaṃ katvā sāvake appamādapaṭipattiyaṃ ovaditvā kālaṃ katvā devaloke nibbatto aparāparaṃ saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sākete gahapatikule nibbatti, tassa meṇḍasarikkhasīsatāya meṇḍasirotveva samaññā ahosi. So bhagavati sākete añjanavane viharante satthāraṃ upasaṅkamitvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samathavipassanāsu kammaṃ karonto chaḷabhiñño ahosi. Teva vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.13.97-105) –
‘‘හිමවන්තස්සාවිදූරෙ, ගොතමො නාම පබ්බතො;
‘‘Himavantassāvidūre, gotamo nāma pabbato;
නානාරුක්ඛෙහි සඤ්ඡන්නො, මහාභූතගණාලයො.
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo.
‘‘වෙමජ්ඣම්හි ච තස්සාසි, අස්සමො අභිනිම්මිතො;
‘‘Vemajjhamhi ca tassāsi, assamo abhinimmito;
පුරක්ඛතො සසිස්සෙහි, වසාමි අස්සමෙ අහං.
Purakkhato sasissehi, vasāmi assame ahaṃ.
‘‘ආයන්තු මෙ සිස්සගණා, පදුමං ආහරන්තු මෙ;
‘‘Āyantu me sissagaṇā, padumaṃ āharantu me;
බුද්ධපූජං කරිස්සාමි, ද්විපදින්දස්ස තාදිනො.
Buddhapūjaṃ karissāmi, dvipadindassa tādino.
‘‘එවන්ති තෙ පටිස්සුත්වා, පදුමං ආහරිංසු මෙ;
‘‘Evanti te paṭissutvā, padumaṃ āhariṃsu me;
තථා නිමිත්තං කත්වාහං, බුද්ධස්ස අභිරොපයිං.
Tathā nimittaṃ katvāhaṃ, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘සිස්සෙ තදා සමානෙත්වා, සාධුකං අනුසාසහං;
‘‘Sisse tadā samānetvā, sādhukaṃ anusāsahaṃ;
මා ඛො තුම්හෙ පමජ්ජිත්ථ, අප්පමාදො සුඛාවහො.
Mā kho tumhe pamajjittha, appamādo sukhāvaho.
‘‘එවං සමනුසාසිත්වා, තෙ සිස්සෙ වචනක්ඛමෙ;
‘‘Evaṃ samanusāsitvā, te sisse vacanakkhame;
අප්පමාදගුණෙ යුත්තො, තදා කාලඞ්කතො අහං.
Appamādaguṇe yutto, tadā kālaṅkato ahaṃ.
‘‘එකනවුතිතො කප්පෙ, යං පුප්ඵමභිරොපයිං;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘එකපඤ්ඤාසකප්පම්හි , රාජා ආසිං ජලුත්තමො;
‘‘Ekapaññāsakappamhi , rājā āsiṃ jaluttamo;
සත්තරතනසම්පන්නො, චක්කවත්තී මහබ්බලො.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
සො අත්තනො පුබ්බෙනිවාසං අනුස්සරන්තො –
So attano pubbenivāsaṃ anussaranto –
78.
78.
‘‘අනෙකජාතිසංසාරං, සන්ධාවිස්සං අනිබ්බිසං;
‘‘Anekajātisaṃsāraṃ, sandhāvissaṃ anibbisaṃ;
තස්ස මෙ දුක්ඛජාතස්ස, දුක්ඛක්ඛන්ධො අපරද්ධො’’ති. – ගාථං අභාසි;
Tassa me dukkhajātassa, dukkhakkhandho aparaddho’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
තත්ථ අනෙකජාතිසංසාරන්ති අනෙකජාතිසතසහස්සසඞ්ඛ්යං ඉදං සංසාරවට්ටං, අද්ධුනො අධිප්පෙතත්තා අච්චන්තසංයොගෙකවචනං. සන්ධාවිස්සන්ති සංසරිං, අපරාපරං චවනුප්පජ්ජනවසෙන පරිබ්භමිං. අනිබ්බිසන්ති තස්ස නිවත්තකඤාණං අවින්දන්තො අලභන්තො. තස්ස මෙති එවං සංසරන්තස්ස මෙ. දුක්ඛජාතස්සාති ජාතිආදිවසෙන උප්පන්නදුක්ඛස්ස, තිස්සන්නං වා දුක්ඛතානං වසෙන දුක්ඛසභාවස්ස. දුක්ඛක්ඛන්ධොති කම්මකිලෙසවිපාකවට්ටප්පකාරො දුක්ඛරාසි. අපරද්ධොති අරහත්තමග්ගප්පත්තිතො පට්ඨාය පරිබ්භට්ඨො චුතො න අභිනිබ්බත්තිස්සති. ‘‘අපරට්ඨො’’ති වා පාඨො, අපගතසමිද්ධිතො සමුච්ඡින්නකාරණත්තා අපගතොති අත්ථො. ඉදමෙව ච ථෙරස්ස අඤ්ඤාබ්යාකරණං අහොසි.
Tattha anekajātisaṃsāranti anekajātisatasahassasaṅkhyaṃ idaṃ saṃsāravaṭṭaṃ, addhuno adhippetattā accantasaṃyogekavacanaṃ. Sandhāvissanti saṃsariṃ, aparāparaṃ cavanuppajjanavasena paribbhamiṃ. Anibbisanti tassa nivattakañāṇaṃ avindanto alabhanto. Tassa meti evaṃ saṃsarantassa me. Dukkhajātassāti jātiādivasena uppannadukkhassa, tissannaṃ vā dukkhatānaṃ vasena dukkhasabhāvassa. Dukkhakkhandhoti kammakilesavipākavaṭṭappakāro dukkharāsi. Aparaddhoti arahattamaggappattito paṭṭhāya paribbhaṭṭho cuto na abhinibbattissati. ‘‘Aparaṭṭho’’ti vā pāṭho, apagatasamiddhito samucchinnakāraṇattā apagatoti attho. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
මෙණ්ඩසිරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Meṇḍasirattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 8. මෙණ්ඩසිරත්ථෙරගාථා • 8. Meṇḍasirattheragāthā