| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්‌දපඤ්‌හපාළි • Milindapañhapāḷi |
6. මෙත්‌තාභාවනානිසංසපඤ්‌හො
6. Mettābhāvanānisaṃsapañho
6. ‘‘භන්‌තෙ නාගසෙන, භාසිතම්‌පෙතං භගවතා ‘මෙත්‌තාය, භික්‌ඛවෙ, චෙතොවිමුත්‌තියා ආසෙවිතාය භාවිතාය බහුලීකතාය යානීකතාය වත්‌ථුකතාය අනුට්‌ඨිතාය පරිචිතාය සුසමාරද්‌ධාය එකාදසානිසංසා පාටිකඞ්‌ඛා. කතමෙ එකාදස? සුඛං සුපති, සුඛං පටිබුජ්‌ඣති , න පාපකං සුපිනං පස්‌සති, මනුස්‌සානං පියො හොති, අමනුස්‌සානං පියො හොති, දෙවතා රක්‌ඛන්‌ති, නාස්‌ස අග්‌ගි වා විසං වා සත්‌ථං වා කමති 1, තුවටං චිත්‌තං සමාධියති, මුඛවණ්‌ණො විප්‌පසීදති, අසම්‌මූළ්‌හො කාලං කරොති, උත්‌තරිං අප්‌පටිවිජ්‌ඣන්‌තො බ්‍රහ්‌මලොකූපගො හොතී’ති. පුන ච තුම්‌හෙ භණථ ‘සාමො කුමාරො මෙත්‌තාවිහාරී මිගසඞ්‌ඝෙන පරිවුතො පවනෙ විචරන්‌තො පීළියක්‌ඛෙන රඤ්‌ඤා විද්‌ධො විසපීතෙන සල්‌ලෙන තත්‌ථෙව මුච්‌ඡිතො පතිතො’ති.
6. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mettāya, bhikkhave, cetovimuttiyā āsevitāya bhāvitāya bahulīkatāya yānīkatāya vatthukatāya anuṭṭhitāya paricitāya susamāraddhāya ekādasānisaṃsā pāṭikaṅkhā. Katame ekādasa? Sukhaṃ supati, sukhaṃ paṭibujjhati , na pāpakaṃ supinaṃ passati, manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, devatā rakkhanti, nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati 2, tuvaṭaṃ cittaṃ samādhiyati, mukhavaṇṇo vippasīdati, asammūḷho kālaṃ karoti, uttariṃ appaṭivijjhanto brahmalokūpago hotī’ti. Puna ca tumhe bhaṇatha ‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti.
‘‘යදි , භන්‌තෙ නාගසෙන, භගවතා භණිතං ‘මෙත්‌තාය භික්‌ඛවෙ…පෙ.… බ්‍රහ්‌මලොකූපගො හොතී’ති, තෙන හි ‘‘සාමො කුමාරො මෙත්‌තාවිහාරී මිගසඞ්‌ඝෙන පරිවුතො පවනෙ විචරන්‌තො පීළියක්‌ඛෙන රඤ්‌ඤා විද්‌ධො විසපීතෙන සල්‌ලෙන තත්‌ථෙව මුච්‌ඡිතො පතිතො’ති යං වචනං, තං මිච්‌ඡා. යදි සාමො කුමාරො මෙත්‌තාවිහාරී මිගසඞ්‌ඝෙන පරිවුතො පවනෙ විචරන්‌තො පීළියක්‌ඛෙන රඤ්‌ඤා විද්‌ධො විසපීතෙන සල්‌ලෙන තත්‌ථෙව මුච්‌ඡිතො පතිතො, තෙන හි ‘මෙත්‌තාය, භික්‌ඛවෙ…පෙ.… සත්‌ථං වා කමතී’ති තම්‌පි වචනං මිච්‌ඡා. අයම්‌පි උභතො කොටිකො පඤ්‌හො සුනිපුණො පරිසණ්‌හො සුඛුමො ගම්‌භීරො, අපි සුනිපුණානං මනුජානං ගත්‌තෙ සෙදං මොචෙය්‍ය, සො තවානුප්‌පත්‌තො, විජටෙහි තං මහාජටාජටිතං, අනාගතානං ජිනපුත්‌තානං චක්‌ඛුං දෙහි නිබ්‌බාහනායා’’ති.
‘‘Yadi , bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mettāya bhikkhave…pe… brahmalokūpago hotī’ti, tena hi ‘‘sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi sāmo kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tena hi ‘mettāya, bhikkhave…pe… satthaṃ vā kamatī’ti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho sunipuṇo parisaṇho sukhumo gambhīro, api sunipuṇānaṃ manujānaṃ gatte sedaṃ moceyya, so tavānuppatto, vijaṭehi taṃ mahājaṭājaṭitaṃ, anāgatānaṃ jinaputtānaṃ cakkhuṃ dehi nibbāhanāyā’’ti.
‘‘භාසිතම්‌පෙතං, මහාරාජ, භගවතා ‘මෙත්‌තාය භික්‌ඛවෙ…පෙ... සත්‌ථං වා කමතී’ති. සාමො ච කුමාරො මෙත්‌තාවිහාරී මිගසඞ්‌ඝෙන පරිවුතො පවනෙ විචරන්‌තො පීළියක්‌ඛෙන රඤ්‌ඤා විද්‌ධො විසපීතෙන සල්‌ලෙන තත්‌ථෙව මුච්‌ඡිතො පතිතො, තත්‌ථ පන, මහාරාජ, කාරණං අත්‌ථි. කතමං තත්‌ථ කාරණං? නෙතෙ, මහාරාජ, ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා, සාමො, මහාරාජ, කුමාරො ඝටං උක්‌ඛිපන්‌තො තස්‌මිං ඛණෙ මෙත්‌තාභාවනාය පමත්‌තො අහොසි.
‘‘Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā ‘mettāya bhikkhave…pe... satthaṃ vā kamatī’ti. Sāmo ca kumāro mettāvihārī migasaṅghena parivuto pavane vicaranto pīḷiyakkhena raññā viddho visapītena sallena tattheva mucchito patito, tattha pana, mahārāja, kāraṇaṃ atthi. Katamaṃ tattha kāraṇaṃ? Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā, sāmo, mahārāja, kumāro ghaṭaṃ ukkhipanto tasmiṃ khaṇe mettābhāvanāya pamatto ahosi.
‘‘යස්‌මිං, මහාරාජ, ඛණෙ පුග්‌ගලො මෙත්‌තං සමාපන්‌නො හොති, න තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස තස්‌මිං ඛණෙ අග්‌ගි වා විසං වා සත්‌ථං වා කමති. තස්‌ස යෙ කෙචි අහිතකාමා උපගන්‌ත්‌වා තං න පස්‌සන්‌ති, න තස්‌මිං ඔකාසං ලභන්‌ති. නෙතෙ, මහාරාජ, ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා. ඉධ, මහාරාජ, පුරිසො සඞ්‌ගාමසූරො අභෙජ්‌ජකවචජාලිකං සන්‌නය්‌හිත්‌වා සඞ්‌ගාමං ඔතරෙය්‍ය, තස්‌ස සරා ඛිත්‌තා උපගන්‌ත්‌වා පතන්‌ති විකිරන්‌ති, න තස්‌මිං ඔකාසං ලභන්‌ති, නෙසො, මහාරාජ, ගුණො සඞ්‌ගාමසූරස්‌ස, අභෙජ්‌ජකවචජාලිකායෙසො ගුණො, යස්‌ස සරා ඛිත්‌තා උපගන්‌ත්‌වා පතන්‌ති විකිරන්‌ති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, නෙතෙ ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා.
‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati. Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti. Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā. Idha, mahārāja, puriso saṅgāmasūro abhejjakavacajālikaṃ sannayhitvā saṅgāmaṃ otareyya, tassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti, neso, mahārāja, guṇo saṅgāmasūrassa, abhejjakavacajālikāyeso guṇo, yassa sarā khittā upagantvā patanti vikiranti. Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.
‘‘යස්‌මිං , මහාරාජ, ඛණෙ පුග්‌ගලො මෙත්‌තං සමාපන්‌නො හොති, න තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස තස්‌මිං ඛණෙ අග්‌ගි වා විසං වා සත්‌ථං වා කමති. තස්‌ස යෙ කෙචි අහිතකාමා උපගන්‌ත්‌වා තං න පස්‌සන්‌ති, තස්‌මිං ඔකාසං න ලභන්‌ති, නෙතෙ , මහාරාජ, ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා. ඉධ පන, මහාරාජ, පුරිසො දිබ්‌බං අන්‌තරධානං මූලං හත්‌ථෙ කරෙය්‍ය, යාව තං මූලං තස්‌ස හත්‌ථගතං හොති, තාව න අඤ්‌ඤො කොචි පකතිමනුස්‌සො තං පුරිසං පස්‌සති. නෙසො, මහාරාජ, ගුණො පුරිසස්‌ස, මූලස්‌සෙසො ගුණො අන්‌තරධානස්‌ස, යං සො පකතිමනුස්‌සානං චක්‌ඛුපථෙ න දිස්‌සති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, නෙතෙ ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා.
‘‘Yasmiṃ , mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati. Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, tasmiṃ okāsaṃ na labhanti, nete , mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā. Idha pana, mahārāja, puriso dibbaṃ antaradhānaṃ mūlaṃ hatthe kareyya, yāva taṃ mūlaṃ tassa hatthagataṃ hoti, tāva na añño koci pakatimanusso taṃ purisaṃ passati. Neso, mahārāja, guṇo purisassa, mūlasseso guṇo antaradhānassa, yaṃ so pakatimanussānaṃ cakkhupathe na dissati. Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.
‘‘යස්‌මිං, මහාරාජ, ඛණෙ පුග්‌ගලො මෙත්‌තං සමාපන්‌නො හොති, න තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස තස්‌මිං ඛණෙ අග්‌ගි වා විසං වා සත්‌ථං වා කමති. තස්‌ස යෙ කෙචි අහිතකාමා උපගන්‌ත්‌වා තං න පස්‌සන්‌ති, න තස්‌මිං ඔකාසං ලභන්‌ති. නෙතෙ, මහාරාජ, ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා. යථා වා පන, මහාරාජ, පුරිසං සුකතං මහාලෙණමනුප්‌පවිට්‌ඨං මහතිමහාමෙඝො අභිවස්‌සන්‌තො න සක්‌කොති තෙමයිතුං, නෙසො, මහාරාජ, ගුණො පුරිසස්‌ස, මහාලෙණස්‌සෙසො ගුණො, යං මහාමෙඝො අභිවස්‌සමානො න තං තෙමෙති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, නෙතෙ ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා.
‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati. Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tasmiṃ okāsaṃ labhanti. Nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā. Yathā vā pana, mahārāja, purisaṃ sukataṃ mahāleṇamanuppaviṭṭhaṃ mahatimahāmegho abhivassanto na sakkoti temayituṃ, neso, mahārāja, guṇo purisassa, mahāleṇasseso guṇo, yaṃ mahāmegho abhivassamāno na taṃ temeti. Evameva kho, mahārāja, nete guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā.
‘‘යස්‌මිං, මහාරාජ, ඛණෙ පුග්‌ගලො මෙත්‌තං සමාපන්‌නො හොති, න තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස තස්‌මිං ඛණෙ අග්‌ගි වා විසං වා සත්‌ථං වා කමති. තස්‌ස යෙ කෙචි අහිතකාමා උපගන්‌ත්‌වා තං න පස්‌සන්‌ති, න තස්‌ස සක්‌කොන්‌ති අහිතං කාතුං නෙතෙ, මහාරාජ, ගුණා පුග්‌ගලස්‌ස, මෙත්‌තාභාවනායෙතෙ ගුණා’’ති. ‘‘අච්‌ඡරියං, භන්‌තෙ නාගසෙන, අබ්‌භුතං භන්‌තෙ නාගසෙන, සබ්‌බපාපනිවාරණා මෙත්‌තාභාවනා’’ති. ‘‘සබ්‌බකුසලගුණාවහා, මහාරාජ, මෙත්‌තාභාවනා හිතානම්‌පි අහිතානම්‌පි, යෙ තෙ සත්‌තා විඤ්‌ඤාණබද්‌ධා, සබ්‌බෙසං මහානිසංසා මෙත්‌තාභාවනා සංවිභජිතබ්‌බා’’ති.
‘‘Yasmiṃ, mahārāja, khaṇe puggalo mettaṃ samāpanno hoti, na tassa puggalassa tasmiṃ khaṇe aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamati. Tassa ye keci ahitakāmā upagantvā taṃ na passanti, na tassa sakkonti ahitaṃ kātuṃ nete, mahārāja, guṇā puggalassa, mettābhāvanāyete guṇā’’ti. ‘‘Acchariyaṃ, bhante nāgasena, abbhutaṃ bhante nāgasena, sabbapāpanivāraṇā mettābhāvanā’’ti. ‘‘Sabbakusalaguṇāvahā, mahārāja, mettābhāvanā hitānampi ahitānampi, ye te sattā viññāṇabaddhā, sabbesaṃ mahānisaṃsā mettābhāvanā saṃvibhajitabbā’’ti.
මෙත්‌තාභාවනානිසංසපඤ්‌හො ඡට්‌ඨො.
Mettābhāvanānisaṃsapañho chaṭṭho.
Footnotes:
