Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / చూళనిద్దేసపాళి • Cūḷaniddesapāḷi

    ౪. మేత్తగూమాణవపుచ్ఛానిద్దేసో

    4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso

    ౧౮.

    18.

    పుచ్ఛామి తం భగవా బ్రూహి మేతం, [ఇచ్చాయస్మా మేత్తగూ]

    Pucchāmitaṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā mettagū]

    మఞ్ఞామి తం వేదగూ భావితత్తం;

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

    కుతో ను దుక్ఖా సముదాగతా ఇమే, యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా.

    Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā.

    పుచ్ఛామి తం భగవా బ్రూహి మేతన్తి. పుచ్ఛామీతి తిస్సో పుచ్ఛా – అదిట్ఠజోతనా పుచ్ఛా, దిట్ఠసంసన్దనా పుచ్ఛా, విమతిచ్ఛేదనా పుచ్ఛా. కతమా అదిట్ఠజోతనా పుచ్ఛా? పకతియా లక్ఖణం అఞ్ఞాతం హోతి అదిట్ఠం అతులితం అతీరితం అవిభూతం అవిభావితం. తస్స ఞాణాయ దస్సనాయ తులనాయ తీరణాయ విభూతత్థాయ విభావనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి – అయం అదిట్ఠజోతనా పుచ్ఛా.

    Pucchāmitaṃ bhagavā brūhi metanti. Pucchāmīti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā. Katamā adiṭṭhajotanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ. Tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.

    కతమా దిట్ఠసంసన్దనా పుచ్ఛా? పకతియా లక్ఖణం ఞాతం హోతి దిట్ఠం తులితం తీరితం విభూతం విభావితం. అఞ్ఞేహి పణ్డితేహి సద్ధిం సంసన్దనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి – అయం దిట్ఠసంసన్దనా పుచ్ఛా.

    Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. Aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.

    కతమా విమతిచ్ఛేదనా పుచ్ఛా? పకతియా సంసయపక్ఖన్దో హోతి విమతిపక్ఖన్దో ద్వేళ్హకజాతో – ‘‘ఏవం ను ఖో, న ను ఖో, కిం ను ఖో, కథం ను ఖో’’తి? సో విమతిచ్ఛేదనత్థాయ పఞ్హం పుచ్ఛతి – అయం విమతిచ్ఛేదనా పుచ్ఛా. ఇమా తిస్సో పుచ్ఛా.

    Katamā vimaticchedanā pucchā? Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti? So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ vimaticchedanā pucchā. Imā tisso pucchā.

    అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – మనుస్సపుచ్ఛా, అమనుస్సపుచ్ఛా, నిమ్మితపుచ్ఛా. కతమా మనుస్సపుచ్ఛా? మనుస్సా బుద్ధం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్హం పుచ్ఛన్తి, భిక్ఖూ పుచ్ఛన్తి, భిక్ఖునియో పుచ్ఛన్తి, ఉపాసకా పుచ్ఛన్తి, ఉపాసికాయో పుచ్ఛన్తి, రాజానో పుచ్ఛన్తి ఖత్తియా పుచ్ఛన్తి, బ్రాహ్మణా పుచ్ఛన్తి, వేస్సా పుచ్ఛన్తి, సుద్దా పుచ్ఛన్తి, గహట్ఠా పుచ్ఛన్తి, పబ్బజితా పుచ్ఛన్తి – అయం మనుస్సపుచ్ఛా.

    Aparāpi tisso pucchā – manussapucchā, amanussapucchā, nimmitapucchā. Katamā manussapucchā? Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, bhikkhū pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upāsakā pucchanti, upāsikāyo pucchanti, rājāno pucchanti khattiyā pucchanti, brāhmaṇā pucchanti, vessā pucchanti, suddā pucchanti, gahaṭṭhā pucchanti, pabbajitā pucchanti – ayaṃ manussapucchā.

    కతమా అమనుస్సపుచ్ఛా? అమనుస్సా బుద్ధం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్హం పుచ్ఛన్తి, నాగా పుచ్ఛన్తి, సుపణ్ణా పుచ్ఛన్తి, యక్ఖా పుచ్ఛన్తి, అసురా పుచ్ఛన్తి, గన్ధబ్బా పుచ్ఛన్తి, మహారాజానో పుచ్ఛన్తి, ఇన్దా పుచ్ఛన్తి, బ్రహ్మా పుచ్ఛన్తి, దేవా పుచ్ఛన్తి – అయం అమనుస్సపుచ్ఛా.

    Katamā amanussapucchā? Amanussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, nāgā pucchanti, supaṇṇā pucchanti, yakkhā pucchanti, asurā pucchanti, gandhabbā pucchanti, mahārājāno pucchanti, indā pucchanti, brahmā pucchanti, devā pucchanti – ayaṃ amanussapucchā.

    కతమా నిమ్మితపుచ్ఛా? భగవా రూపం అభినిమ్మినాతి మనోమయం సబ్బఙ్గపచ్చఙ్గం అహీనిన్ద్రియం. సో నిమ్మితో బుద్ధం భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పఞ్హం పుచ్ఛతి. భగవా విసజ్జేతి. అయం నిమ్మితపుచ్ఛా. ఇమా తిస్సో పుచ్ఛా.

    Katamā nimmitapucchā? Bhagavā rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ. So nimmito buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati. Bhagavā visajjeti. Ayaṃ nimmitapucchā. Imā tisso pucchā.

    అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – అత్తత్థపుచ్ఛా, పరత్థపుచ్ఛా, ఉభయత్థపుచ్ఛా…పే॰… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – దిట్ఠధమ్మికత్థపుచ్ఛా, సమ్పరాయికత్థపుచ్ఛా , పరమత్థపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – అనవజ్జత్థపుచ్ఛా, నిక్కిలేసత్థపుచ్ఛా, వోదానత్థపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – అతీతపుచ్ఛా, అనాగతపుచ్ఛా, పచ్చుప్పన్నపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – అజ్ఝత్తపుచ్ఛా, బహిద్ధాపుచ్ఛా, అజ్ఝత్తబహిద్ధాపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – కుసలపుచ్ఛా, అకుసలపుచ్ఛా, అబ్యాకతపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – ఖన్ధపుచ్ఛా, ధాతుపుచ్ఛా ఆయతనపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – సతిపట్ఠానపుచ్ఛా, సమ్మప్పధానపుచ్ఛా, ఇద్ధిపాదపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – ఇన్ద్రియపుచ్ఛా, బలపుచ్ఛా, బోజ్ఝఙ్గపుచ్ఛా… అపరాపి తిస్సో పుచ్ఛా – మగ్గపుచ్ఛా, ఫలపుచ్ఛా, నిబ్బానపుచ్ఛా….

    Aparāpi tisso pucchā – attatthapucchā, paratthapucchā, ubhayatthapucchā…pe… aparāpi tisso pucchā – diṭṭhadhammikatthapucchā, samparāyikatthapucchā , paramatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – anavajjatthapucchā, nikkilesatthapucchā, vodānatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – atītapucchā, anāgatapucchā, paccuppannapucchā… aparāpi tisso pucchā – ajjhattapucchā, bahiddhāpucchā, ajjhattabahiddhāpucchā… aparāpi tisso pucchā – kusalapucchā, akusalapucchā, abyākatapucchā… aparāpi tisso pucchā – khandhapucchā, dhātupucchā āyatanapucchā… aparāpi tisso pucchā – satipaṭṭhānapucchā, sammappadhānapucchā, iddhipādapucchā… aparāpi tisso pucchā – indriyapucchā, balapucchā, bojjhaṅgapucchā… aparāpi tisso pucchā – maggapucchā, phalapucchā, nibbānapucchā….

    పుచ్ఛామి తన్తి పుచ్ఛామి తం యాచామి తం అజ్ఝేసామి తం పసాదేమి తం ‘‘కథయస్సు మే’’తి పుచ్ఛామి తం. భగవాతి గారవాధివచనమేతం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి – యదిదం భగవాతి. బ్రూహి మేతన్తి బ్రూహి ఆచిక్ఖాహి దేసేహి పఞ్ఞపేహి పట్ఠపేహి వివరాహి విభజాహి ఉత్తానీకరోహి పకాసేహీతి – పుచ్ఛామి తం భగవా బ్రూహి మేతం.

    Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ ‘‘kathayassu me’’ti pucchāmi taṃ. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti. Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

    ఇచ్చాయస్మా మేత్తగూతి ఇచ్చాతి పదసన్ధి…పే॰… ఇచ్చాయస్మా మేత్తగూ.

    Iccāyasmā mettagūti iccāti padasandhi…pe… iccāyasmā mettagū.

    మఞ్ఞామి తం వేదగూ భావితత్తన్తి. వేదగూతి తం మఞ్ఞామి, భావితత్తోతి తం మఞ్ఞామి, ఏవం జానామి, ఏవం ఆజానామి ఏవం పటిజానామి ఏవం పటివిజ్ఝామి. వేదగూ భావితత్తోతి కథఞ్చ భగవా వేదగూ? వేదా వుచ్చన్తి చతూసు మగ్గేసు ఞాణం పఞ్ఞా పఞ్ఞిన్ద్రియం పఞ్ఞాబలం…పే॰… ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో వీమంసా విపస్సనా సమ్మాదిట్ఠి. భగవా తేహి వేదేహి జాతిజరామరణస్స అన్తగతో అన్తప్పత్తో కోటిగతో కోటిప్పత్తో పరియన్తగతో పరియన్తప్పత్తో వోసానగతో వోసానప్పత్తో తాణగతో తాణప్పత్తో లేణగతో లేణప్పత్తో సరణగతో సరణప్పత్తో అభయగతో అభయప్పత్తో అచ్చుతగతో అచ్చుతప్పత్తో అమతగతో అమతప్పత్తో నిబ్బానగతో నిబ్బానప్పత్తో. వేదానం వా అన్తగతోతి వేదగూ; వేదేహి వా అన్తగతోతి వేదగూ; సత్తన్నం వా ధమ్మానం విదితత్తా వేదగూ; సక్కాయదిట్ఠి విదితా హోతి, విచికిచ్ఛా విదితా హోతి, సీలబ్బతపరామాసో విదితో హోతి, రాగో దోసో మోహో మానో విదితో హోతి, విదితాస్స హోన్తి పాపకా అకుసలా ధమ్మా సంకిలేసికా పోనోభవికా సదరా దుక్ఖవిపాకా ఆయతిం జాతిజరామరణియా.

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti. Vedagūti taṃ maññāmi, bhāvitattoti taṃ maññāmi, evaṃ jānāmi, evaṃ ājānāmi evaṃ paṭijānāmi evaṃ paṭivijjhāmi. Vedagū bhāvitattoti kathañca bhagavā vedagū? Vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ…pe… dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi. Bhagavā tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. Vedānaṃ vā antagatoti vedagū; vedehi vā antagatoti vedagū; sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū; sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā viditā hoti, sīlabbataparāmāso vidito hoti, rāgo doso moho māno vidito hoti, viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    వేదాని విచేయ్య కేవలాని, [సభియాతి భగవా]

    Vedāni viceyya kevalāni, [sabhiyāti bhagavā]

    సమణానం యానీధత్థి 1 బ్రాహ్మణానం;

    Samaṇānaṃ yānīdhatthi 2 brāhmaṇānaṃ;

    సబ్బవేదనాసు వీతరాగో;

    Sabbavedanāsu vītarāgo;

    సబ్బం వేదమతిచ్చ వేదగూ సోతి.

    Sabbaṃ vedamaticca vedagū soti.

    ఏవం భగవా వేదగూ.

    Evaṃ bhagavā vedagū.

    కథం భగవా భావితత్తో? భగవా భావితకాయో భావితసీలో భావితచిత్తో భావితపఞ్ఞో భావితసతిపట్ఠానో భావితసమ్మప్పధానో భావితఇద్ధిపాదో భావితఇన్ద్రియో భావితబలో భావితబోజ్ఝఙ్గో భావితమగ్గో, పహీనకిలేసో పటివిద్ధాకుప్పో సచ్ఛికతనిరోధో. దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, మగ్గో భావితో, నిరోధో సచ్ఛికతో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం, అపరిత్తో మహన్తో గమ్భీరో అప్పమేయ్యో దుప్పరియోగాళ్హో బహురతనో సాగరూపమో 3 ఛళఙ్గుపేక్ఖాయ సమన్నాగతో హోతి.

    Kathaṃ bhagavā bhāvitatto? Bhagavā bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapañño bhāvitasatipaṭṭhāno bhāvitasammappadhāno bhāvitaiddhipādo bhāvitaindriyo bhāvitabalo bhāvitabojjhaṅgo bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho. Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, aparitto mahanto gambhīro appameyyo duppariyogāḷho bahuratano sāgarūpamo 4 chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti.

    చక్ఖునా రూపం దిస్వా నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో; ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో. సోతేన సద్దం సుత్వా, ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా, జివ్హాయ రసం సాయిత్వా, కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా, మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ నేవ సుమనో హోతి న దుమ్మనో; ఉపేక్ఖకో విహరతి సతో సమ్పజానో.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno.

    చక్ఖునా రూపం దిస్వా మనాపం రూపం నాభిగిజ్ఝతి నాభిహంసతి 5 న రాగం జనేతి. తస్స ఠితోవ కాయో హోతి, ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం. చక్ఖునా ఖో పనేవ రూపం దిస్వా అమనాపం న మఙ్కు హోతి అప్పతిట్ఠితచిత్తో 6 అలీనమనసో 7 అబ్యాపన్నచేతసో. తస్స ఠితోవ కాయో హోతి ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… ఘానేన గన్ధం ఘాయిత్వా… జివ్హాయ రసం సాయిత్వా… కాయేన ఫోట్ఠబ్బం ఫుసిత్వా… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ మనాపం నాభిగిజ్ఝతి నాభిహంసతి న రాగం జనేతి. తస్స ఠితోవ కాయో హోతి ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం. మనసాయేవ ఖో పన ధమ్మం విఞ్ఞాయ అమనాపం న మఙ్కు హోతి. అప్పతిట్ఠితచిత్తో అలీనమనసో అబ్యాపన్నచేతసో తస్స ఠితోవ కాయో హోతి ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpaṃ rūpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati 8 na rāgaṃ janeti. Tassa ṭhitova kāyo hoti, ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Cakkhunā kho paneva rūpaṃ disvā amanāpaṃ na maṅku hoti appatiṭṭhitacitto 9 alīnamanaso 10 abyāpannacetaso. Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya manāpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati na rāgaṃ janeti. Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Manasāyeva kho pana dhammaṃ viññāya amanāpaṃ na maṅku hoti. Appatiṭṭhitacitto alīnamanaso abyāpannacetaso tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

    చక్ఖునా రూపం దిస్వా మనాపామనాపేసు రూపేసు ఠితోవ కాయో హోతి ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ మనాపామనాపేసు ధమ్మేసు ఠితోవ కాయో హోతి ఠితం చిత్తం అజ్ఝత్తం సుసణ్ఠితం సువిముత్తం.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpāmanāpesu rūpesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya manāpāmanāpesu dhammesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

    చక్ఖునా రూపం దిస్వా రజనీయే న రజ్జతి, దుస్సనీయే 11 న దుస్సతి, మోహనీయే న ముయ్హతి, కోపనీయే న కుప్పతి, మదనీయే న మజ్జతి, కిలేసనీయే న కిలిస్సతి. సోతేన సద్దం సుత్వా…పే॰… మనసా ధమ్మం విఞ్ఞాయ రజనీయే న రజ్జతి, దుస్సనీయే న దుస్సతి, మోహనీయే న ముయ్హతి, కోపనీయే న కుప్పతి, మదనీయే న మజ్జతి, కిలేసనీయే న కిలిస్సతి.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā rajanīye na rajjati, dussanīye 12 na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya rajanīye na rajjati, dussanīye na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati.

    దిట్ఠే దిట్ఠమత్తో, సుతే సుతమత్తో, ముతే ముతమత్తో, విఞ్ఞాతే విఞ్ఞాతమత్తో. దిట్ఠే న లిమ్పతి, సుతే న లిమ్పతి, ముతే న లిమ్పతి, విఞ్ఞాతే న లిమ్పతి. దిట్ఠే అనూపయో 13 అనపాయో అనిస్సితో అప్పటిబద్ధో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరతి. సుతే…పే॰… ముతే … విఞ్ఞాతే అనూపయో 14 అనపాయో అనిస్సితో అప్పటిబద్ధో విప్పముత్తో విసఞ్ఞుత్తో విమరియాదికతేన చేతసా విహరతి.

    Diṭṭhe diṭṭhamatto, sute sutamatto, mute mutamatto, viññāte viññātamatto. Diṭṭhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viññāte na limpati. Diṭṭhe anūpayo 15 anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati. Sute…pe… mute … viññāte anūpayo 16 anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati.

    సంవిజ్జతి భగవతో చక్ఖు, పస్సతి భగవా చక్ఖునా రూపం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా. సంవిజ్జతి భగవతో సోతం, సుణాతి భగవా సోతేన సద్దం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా. సంవిజ్జతి భగవతో ఘానం, ఘాయతి భగవా ఘానేన గన్ధం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా. సంవిజ్జతి భగవతో జివ్హా, సాయతి భగవా జివ్హాయ రసం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా. సంవిజ్జతి భగవతో కాయో, ఫుసతి భగవా కాయేన ఫోట్ఠబ్బం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా. సంవిజ్జతి భగవతో మనో, విజానాతి భగవా మనసా ధమ్మం, ఛన్దరాగో భగవతో నత్థి, సువిముత్తచిత్తో భగవా.

    Saṃvijjati bhagavato cakkhu, passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato sotaṃ, suṇāti bhagavā sotena saddaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato ghānaṃ, ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato jivhā, sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato kāyo, phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato mano, vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

    చక్ఖు రూపారామం రూపరతం రూపసమ్ముదితం, తం భగవతో 17 దన్తం గుత్తం రక్ఖితం సంవుతం; తస్స చ సంవరాయ ధమ్మం దేసేతి. సోతం సద్దారామం సద్దరతం…పే॰… ఘానం గన్ధారామం గన్ధరతం… జివ్హా రసారామా రసరతా రససమ్ముదితా, సా భగవతో దన్తా గుత్తా రక్ఖితా సంవుతా; తస్స చ సంవరాయ ధమ్మం దేసేతి. కాయో ఫోట్ఠబ్బారామో ఫోట్ఠబ్బరతో ఫోట్ఠబ్బసమ్ముదితో… మనో ధమ్మారామో ధమ్మరతో ధమ్మసమ్ముదితో, సో భగవతో దన్తో గుత్తో రక్ఖితో సంవుతో; తస్స చ సంవరాయ ధమ్మం దేసేతి –

    Cakkhu rūpārāmaṃ rūparataṃ rūpasammuditaṃ, taṃ bhagavato 18 dantaṃ guttaṃ rakkhitaṃ saṃvutaṃ; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti. Sotaṃ saddārāmaṃ saddarataṃ…pe… ghānaṃ gandhārāmaṃ gandharataṃ… jivhā rasārāmā rasaratā rasasammuditā, sā bhagavato dantā guttā rakkhitā saṃvutā; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti. Kāyo phoṭṭhabbārāmo phoṭṭhabbarato phoṭṭhabbasammudito… mano dhammārāmo dhammarato dhammasammudito, so bhagavato danto gutto rakkhito saṃvuto; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti –

    ‘‘దన్తం నయన్తి సమితిం, దన్తం రాజాభిరూహతి;

    ‘‘Dantaṃ nayanti samitiṃ, dantaṃ rājābhirūhati;

    దన్తో సేట్ఠో మనుస్సేసు, యోతివాక్యం తితిక్ఖతి.

    Danto seṭṭho manussesu, yotivākyaṃ titikkhati.

    ‘‘వరమస్సతరా దన్తా, ఆజానీయా చ 19 సిన్ధవా;

    ‘‘Varamassatarā dantā, ājānīyā ca 20 sindhavā;

    కుఞ్జరా చ 21 మహానాగా, అత్తదన్తో తతో వరం.

    Kuñjarā ca 22 mahānāgā, attadanto tato varaṃ.

    ‘‘న హి ఏతేహి యానేహి, గచ్ఛేయ్య అగతం దిసం;

    ‘‘Na hi etehi yānehi, gaccheyya agataṃ disaṃ;

    యథాత్తనా సుదన్తేన, దన్తో దన్తేన గచ్ఛతి.

    Yathāttanā sudantena, danto dantena gacchati.

    ‘‘విధాసు న వికమ్పన్తి, విప్పముత్తా పునబ్భవా;

    ‘‘Vidhāsu na vikampanti, vippamuttā punabbhavā;

    దన్తభూమిం అనుప్పత్తా, తే లోకే విజితావినో.

    Dantabhūmiṃ anuppattā, te loke vijitāvino.

    ‘‘యస్సిన్ద్రియాని భావితాని, అజ్ఝత్తఞ్చ బహిద్ధా చ సబ్బలోకే;

    ‘‘Yassindriyāni bhāvitāni, ajjhattañca bahiddhā ca sabbaloke;

    నిబ్బిజ్ఝ ఇమం పరఞ్చ లోకం, కాలం కఙ్ఖతి భావితో స దన్తో’’తి 23.

    Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa danto’’ti 24.

    ఏవం భగవా భావితత్తోతి.

    Evaṃ bhagavā bhāvitattoti.

    మఞ్ఞామి తం వేదగూ భావితత్తం, కుతో ను దుక్ఖా సముదాగతా ఇమేతి. కుతో నూతి సంసయపుచ్ఛా విమతిపుచ్ఛా ద్వేళ్హకపుచ్ఛా అనేకంసపుచ్ఛా – ‘‘ఏవం ను ఖో, న ను ఖో, కిం ను ఖో, కథం ను ఖో’’తి – కుతో ను. దుక్ఖాతి జాతిదుక్ఖం, జరాదుక్ఖం, బ్యాధిదుక్ఖం, మరణదుక్ఖం, సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం, బ్యసనం దుక్ఖం, నేరయికం దుక్ఖం, తిరచ్ఛానయోనికం దుక్ఖం, పేత్తివిసయికం దుక్ఖం, మానుసికం దుక్ఖం, గబ్భోక్కన్తిమూలకం దుక్ఖం, గబ్భట్ఠితిమూలకం దుక్ఖం, గబ్భవుట్ఠానమూలకం దుక్ఖం, జాతస్సూపనిబన్ధకం దుక్ఖం, జాతస్స పరాధేయ్యకం దుక్ఖం, అత్తూపక్కమం దుక్ఖం, పరూపక్కమం దుక్ఖం, దుక్ఖదుక్ఖం, సఙ్ఖారదుక్ఖం, విపరిణామదుక్ఖం , చక్ఖురోగో సోతరోగో ఘానరోగో జివ్హారోగో కాయరోగో సీసరోగో కణ్ణరోగో ముఖరోగో దన్తరోగో కాసో సాసో పినాసో డాహో జరో కుచ్ఛిరోగో ముచ్ఛా పక్ఖన్దికా సూలా విసూచికా కుట్ఠం గణ్డో కిలాసో సోసో అపమారో దద్దు కణ్డు కచ్ఛు రఖసా వితచ్ఛికా లోహితపిత్తం మధుమేహో అంసా పిళకా భగన్దలా పిత్తసముట్ఠానా ఆబాధా సేమ్హసముట్ఠానా ఆబాధా వాతసముట్ఠానా ఆబాధా సన్నిపాతికా ఆబాధా ఉతుపరిణామజా ఆబాధా విసమపరిహారజా ఆబాధా ఓపక్కమికా ఆబాధా కమ్మవిపాకజా ఆబాధా సీతం ఉణ్హం జిఘచ్ఛా పిపాసా ఉచ్చారో పస్సావో డంసమకసవాతాతపసరీసపసమ్ఫస్సం దుక్ఖం, మాతుమరణం దుక్ఖం , పితుమరణం దుక్ఖం, భాతుమరణం దుక్ఖం, భగినిమరణం దుక్ఖం, పుత్తమరణం దుక్ఖం, ధీతుమరణం దుక్ఖం, ఞాతిబ్యసనం దుక్ఖం, రోగబ్యసనం దుక్ఖం, భోగబ్యసనం దుక్ఖం, సీలబ్యసనం దుక్ఖం, దిట్ఠిబ్యసనం దుక్ఖం; యేసం ధమ్మానం ఆదితో సముదాగమనం పఞ్ఞాయతి, అత్థఙ్గమతో నిరోధో పఞ్ఞాయతి, కమ్మసన్నిస్సితో విపాకో, విపాకసన్నిస్సితం కమ్మం, నామసన్నిస్సితం రూపం, రూపసన్నిస్సితం నామం, జాతియా అనుగతం, జరాయ అనుసటం, బ్యాధినా అభిభూతం, మరణేన అబ్భాహతం, దుక్ఖే పతిట్ఠితం, అతాణం అలేణం అసరణం అసరణీభూతం – ఇమే వుచ్చన్తి దుక్ఖా. ఇమే దుక్ఖా కుతో సముదాగతా కుతో జాతా కుతో సఞ్జాతా కుతో నిబ్బత్తా కుతో అభినిబ్బత్తా కుతో పాతుభూతా కింనిదానా కింసముదయా కింజాతికా కింపభవాతి, ఇమేసం దుక్ఖానం మూలం పుచ్ఛతి హేతుం పుచ్ఛతి నిదానం పుచ్ఛతి సమ్భవం పుచ్ఛతి పభవం పుచ్ఛతి సముట్ఠానం పుచ్ఛతి ఆహారం పుచ్ఛతి ఆరమ్మణం పుచ్ఛతి పచ్చయం పుచ్ఛతి సముదయం పుచ్ఛతి పపుచ్ఛతి యాచతి అజ్ఝేసతి పసాదేతీతి – కుతో ను దుక్ఖా సముదాగతా ఇమే.

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ, kuto nu dukkhā samudāgatā imeti. Kuto nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kuto nu. Dukkhāti jātidukkhaṃ, jarādukkhaṃ, byādhidukkhaṃ, maraṇadukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ, byasanaṃ dukkhaṃ, nerayikaṃ dukkhaṃ, tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ, pettivisayikaṃ dukkhaṃ, mānusikaṃ dukkhaṃ, gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhaṭṭhitimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhavuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ, jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ, jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ, attūpakkamaṃ dukkhaṃ, parūpakkamaṃ dukkhaṃ, dukkhadukkhaṃ, saṅkhāradukkhaṃ, vipariṇāmadukkhaṃ , cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ dukkhaṃ, mātumaraṇaṃ dukkhaṃ , pitumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ, puttamaraṇaṃ dukkhaṃ, dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ, ñātibyasanaṃ dukkhaṃ, rogabyasanaṃ dukkhaṃ, bhogabyasanaṃ dukkhaṃ, sīlabyasanaṃ dukkhaṃ, diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ; yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā. Ime dukkhā kuto samudāgatā kuto jātā kuto sañjātā kuto nibbattā kuto abhinibbattā kuto pātubhūtā kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti, imesaṃ dukkhānaṃ mūlaṃ pucchati hetuṃ pucchati nidānaṃ pucchati sambhavaṃ pucchati pabhavaṃ pucchati samuṭṭhānaṃ pucchati āhāraṃ pucchati ārammaṇaṃ pucchati paccayaṃ pucchati samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – kuto nu dukkhā samudāgatā ime.

    యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపాతి. యే కేచీతి సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అసేసం నిస్సేసం పరియాదియనవచనమేతం – యే కేచీతి. లోకస్మిన్తి అపాయలోకే మనుస్సలోకే దేవలోకే ఖన్ధలోకే ధాతులోకే ఆయతనలోకే. అనేకరూపాతి అనేకవిధా నానాప్పకారా దుక్ఖాతి – యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా. తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –

    Ye keci lokasmimanekarūpāti. Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti. Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Anekarūpāti anekavidhā nānāppakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘పుచ్ఛామి తం భగవా బ్రూహి మేతం, [ఇచ్చాయస్మా మేత్తగూ]

    ‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā mettagū]

    మఞ్ఞామి తం వేదగూ భావితత్తం;

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

    కుతో ను దుక్ఖా సముదాగతా ఇమే, యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా’’తి.

    Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

    ౧౯.

    19.

    దుక్ఖస్స వే మం పభవం అపుచ్ఛసి, [మేత్తగూతి భగవా]

    Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi, [mettagūti bhagavā]

    తం తే పవక్ఖామి యథా పజానం;

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

    ఉపధినిదానా పభవన్తి దుక్ఖా, యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā.

    దుక్ఖస్స వే మం పభవం అపుచ్ఛసీతి. దుక్ఖస్సాతి జాతిదుక్ఖస్స జరాదుక్ఖస్స బ్యాధిదుక్ఖస్స మరణదుక్ఖస్స సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖస్స. పభవం అపుచ్ఛసీతి దుక్ఖస్స మూలం పుచ్ఛసి హేతుం పుచ్ఛసి నిదానం పుచ్ఛసి సమ్భవం పుచ్ఛసి పభవం పుచ్ఛసి సముట్ఠానం పుచ్ఛసి ఆహారం పుచ్ఛసి ఆరమ్మణం పుచ్ఛసి పచ్చయం పుచ్ఛసి సముదయం పుచ్ఛసి యాచసి అజ్ఝేససి పసాదేసీతి – దుక్ఖస్స వే మం పభవం అపుచ్ఛసి. మేత్తగూతి భగవా తం బ్రాహ్మణం నామేన ఆలపతి. భగవాతి గారవాధివచనమేతం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి, యదిదం భగవాతి – మేత్తగూతి భగవా.

    Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasīti. Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa. Pabhavaṃ apucchasīti dukkhassa mūlaṃ pucchasi hetuṃ pucchasi nidānaṃ pucchasi sambhavaṃ pucchasi pabhavaṃ pucchasi samuṭṭhānaṃ pucchasi āhāraṃ pucchasi ārammaṇaṃ pucchasi paccayaṃ pucchasi samudayaṃ pucchasi yācasi ajjhesasi pasādesīti – dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

    తం తే పవక్ఖామి యథా పజానన్తి. న్తి దుక్ఖస్స మూలం పవక్ఖామి హేతుం పవక్ఖామి నిదానం పవక్ఖామి సమ్భవం పవక్ఖామి పభవం పవక్ఖామి సముట్ఠానం పవక్ఖామి ఆహారం పవక్ఖామి ఆరమ్మణం పవక్ఖామి పచ్చయం పవక్ఖామి సముదయం పవక్ఖామి ఆచిక్ఖిస్సామి దేసేస్సామి పఞ్ఞపేస్సామి పట్ఠపేస్సామి వివరిస్సామి విభజిస్సామి ఉత్తానీకరిస్సామి పకాసేస్సామీతి – తం తే పవక్ఖామి. యథా పజానన్తి యథా పజానన్తో ఆజానన్తో విజానన్తో పటివిజానన్తో పటివిజ్ఝన్తో. న ఇతిహీతిహం న ఇతికిరాయ న పరమ్పరాయ న పిటకసమ్పదాయ 25 న తక్కహేతు న నయహేతు న ఆకారపరివితక్కేన న దిట్ఠినిజ్ఝానక్ఖన్తియా సామం సయమభిఞ్ఞాతం అత్తపచ్చక్ఖధమ్మం తం కథయిస్సామీతి – తం తే పవక్ఖామి యథా పజానం.

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānanti. Tanti dukkhassa mūlaṃ pavakkhāmi hetuṃ pavakkhāmi nidānaṃ pavakkhāmi sambhavaṃ pavakkhāmi pabhavaṃ pavakkhāmi samuṭṭhānaṃ pavakkhāmi āhāraṃ pavakkhāmi ārammaṇaṃ pavakkhāmi paccayaṃ pavakkhāmi samudayaṃ pavakkhāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – taṃ te pavakkhāmi. Yathā pajānanti yathā pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. Na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya 26 na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ taṃ kathayissāmīti – taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ.

    ఉపధినిదానా పభవన్తి దుక్ఖాతి. ఉపధీతి దస ఉపధీ – తణ్హూపధి, దిట్ఠూపధి, కిలేసూపధి, కమ్మూపధి, దుచ్చరితూపధి, ఆహారూపధి, పటిఘూపధి, చతస్సో ఉపాదిన్నధాతుయో ఉపధీ, ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని ఉపధీ, ఛ విఞ్ఞాణకాయా ఉపధీ, సబ్బమ్పి దుక్ఖం దుక్ఖమనట్ఠేన 27 ఉపధి. ఇమే వుచ్చన్తి దస ఉపధీ. దుక్ఖాతి జాతిదుక్ఖం జరాదుక్ఖం బ్యాధిదుక్ఖం మరణదుక్ఖం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం నేరయికం దుక్ఖం…పే॰… దిట్ఠిబ్యసనం దుక్ఖం. యేసం ధమ్మానం ఆదితో సముదాగమనం పఞ్ఞాయతి, అత్థఙ్గమతో నిరోధో పఞ్ఞాయతి, కమ్మసన్నిస్సితో విపాకో, విపాకసన్నిస్సితం కమ్మం, నామసన్నిస్సితం రూపం, రూపసన్నిస్సితం నామం, జాతియా అనుగతం, జరాయ అనుసటం, బ్యాధినా అభిభూతం, మరణేన అబ్భాహతం, దుక్ఖే పతిట్ఠితం, అతాణం అలేణం అసరణం అసరణీభూతం – ఇమే వుచ్చన్తి దుక్ఖా. ఇమే దుక్ఖా ఉపధినిదానా ఉపధిహేతుకా ఉపధిపచ్చయా ఉపధికారణా హోన్తి పభవన్తి సమ్భవన్తి జాయన్తి సఞ్జాయన్తి నిబ్బత్తన్తి పాతుభవన్తీతి – ఉపధినిదానా పభవన్తి దుక్ఖా.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti. Upadhīti dasa upadhī – taṇhūpadhi, diṭṭhūpadhi, kilesūpadhi, kammūpadhi, duccaritūpadhi, āhārūpadhi, paṭighūpadhi, catasso upādinnadhātuyo upadhī, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī, cha viññāṇakāyā upadhī, sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhena 28 upadhi. Ime vuccanti dasa upadhī. Dukkhāti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ…pe… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ. Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā. Ime dukkhā upadhinidānā upadhihetukā upadhipaccayā upadhikāraṇā honti pabhavanti sambhavanti jāyanti sañjāyanti nibbattanti pātubhavantīti – upadhinidānā pabhavanti dukkhā.

    యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపాతి. యే కేచీతి సబ్బేన సబ్బం సబ్బథా సబ్బం అసేసం నిస్సేసం పరియాదియనవచనమేతం – యే కేచీతి. లోకస్మిన్తి అపాయలోకే మనుస్సలోకే దేవలోకే ఖన్ధలోకే ధాతులోకే ఆయతనలోకే. అనేకరూపాతి అనేకవిధా నానప్పకారా దుక్ఖాతి – యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా. తేనాహ భగవా –

    Ye keci lokasmimanekarūpāti. Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti. Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Anekarūpāti anekavidhā nānappakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā. Tenāha bhagavā –

    ‘‘దుక్ఖస్స వే మం పభవం అపుచ్ఛసి, [మేత్తగూతి భగవా]

    ‘‘Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi, [mettagūti bhagavā]

    తం తే పవక్ఖామి యథా పజానం;

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

    ఉపధినిదానా పభవన్తి దుక్ఖా, యే కేచి లోకస్మిమనేకరూపా’’తి.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

    ౨౦.

    20.

    యో వే అవిద్వా ఉపధిం కరోతి, పునప్పునం దుక్ఖముపేతి మన్దో;

    Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

    తస్మా పజానం ఉపధిం న కయిరా, దుక్ఖస్స జాతిప్పభవానుపస్సీ.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī.

    యో వే అవిద్వా ఉపధిం కరోతీతి. యోతి యో యాదిసో యథాయుత్తో యథావిహితో యథాపకారో యంఠానప్పత్తో యంధమ్మసమన్నాగతో ఖత్తియో వా బ్రాహ్మణో వా వేస్సో వా సుద్దో వా గహట్ఠో వా పబ్బజితో వా దేవో వా మనుస్సో వా. అవిద్వాతి అవిజ్జాగతో అఞ్ఞాణీ అవిభావీ దుప్పఞ్ఞో. ఉపధిం కరోతీతి తణ్హూపధిం కరోతి, దిట్ఠూపధిం కరోతి, కిలేసూపధిం కరోతి, కమ్మూపధిం కరోతి, దుచ్చరితూపధిం కరోతి, ఆహారూపధిం కరోతి, పటిఘూపధిం కరోతి, చతస్సో ఉపాదిన్నధాతుయో ఉపధీ కరోతి, ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని ఉపధీ కరోతి, ఛ విఞ్ఞాణకాయే ఉపధీ కరోతి జనేతి సఞ్జనేతి నిబ్బత్తేతి అభినిబ్బత్తేతీతి – అవిద్వా ఉపధిం కరోతి.

    Yove avidvā upadhiṃ karotīti. Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā. Avidvāti avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppañño. Upadhiṃ karotīti taṇhūpadhiṃ karoti, diṭṭhūpadhiṃ karoti, kilesūpadhiṃ karoti, kammūpadhiṃ karoti, duccaritūpadhiṃ karoti, āhārūpadhiṃ karoti, paṭighūpadhiṃ karoti, catasso upādinnadhātuyo upadhī karoti, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī karoti, cha viññāṇakāye upadhī karoti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbattetīti – avidvā upadhiṃ karoti.

    పునప్పునం దుక్ఖముపేతి మన్దోతి పునప్పునం జాతిదుక్ఖం జరాదుక్ఖం బ్యాధిదుక్ఖం మరణదుక్ఖం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం ఏతి సముపేతి ఉపగచ్ఛతి గణ్హాతి పరామసతి అభినివిసతీతి – పునప్పునం దుక్ఖముపేతి. మన్దోతి మన్దో మోముహో అవిద్వా అవిజ్జాగతో అఞ్ఞాణీ అవిభావీ దుప్పఞ్ఞోతి – పునప్పునం దుక్ఖముపేతి మన్దో.

    Punappunaṃ dukkhamupeti mandoti punappunaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ eti samupeti upagacchati gaṇhāti parāmasati abhinivisatīti – punappunaṃ dukkhamupeti. Mandoti mando momuho avidvā avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppaññoti – punappunaṃ dukkhamupeti mando.

    తస్మా పజానం ఉపధిం న కయిరాతి. తస్మాతి తంకారణా తంహేతు తప్పచ్చయా తంనిదానా ఏతం ఆదీనవం సమ్పస్సమానో ఉపధీసూతి తస్మా. పజానన్తి పజానన్తో ఆజానన్తో విజానన్తో పటివిజానన్తో పటివిజ్ఝన్తో, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి పజానన్తో ఆజానన్తో విజానన్తో పటివిజానన్తో పటివిజ్ఝన్తో , ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి…పే॰… ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి పజానన్తో ఆజానన్తో విజానన్తో పటివిజానన్తో పటివిజ్ఝన్తో. ఉపధిం న కయిరాతి తణ్హూపధిం న కరేయ్య, దిట్ఠూపధిం న కరేయ్య, కిలేసూపధిం న కరేయ్య, దుచ్చరితూపధిం న కరేయ్య, ఆహారూపధిం న కరేయ్య, పటిఘూపధిం న కరేయ్య, చతస్సో ఉపాదిన్నధాతుయో ఉపధీ న కరేయ్య, ఛ అజ్ఝత్తికాని ఆయతనాని ఉపధీ న కరేయ్య, ఛ విఞ్ఞాణకాయే ఉపధీ న కరేయ్య, న జనేయ్య న సఞ్జనేయ్య న నిబ్బత్తేయ్య నాభినిబ్బత్తేయ్యాతి – తస్మా పజానం ఉపధిం న కయిరా.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirāti. Tasmāti taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno upadhīsūti tasmā. Pajānanti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto , ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. Upadhiṃ na kayirāti taṇhūpadhiṃ na kareyya, diṭṭhūpadhiṃ na kareyya, kilesūpadhiṃ na kareyya, duccaritūpadhiṃ na kareyya, āhārūpadhiṃ na kareyya, paṭighūpadhiṃ na kareyya, catasso upādinnadhātuyo upadhī na kareyya, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī na kareyya, cha viññāṇakāye upadhī na kareyya, na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti – tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā.

    దుక్ఖస్సాతి జాతిదుక్ఖస్స జరాదుక్ఖస్స బ్యాధిదుక్ఖస్స మరణదుక్ఖస్స సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖస్స. పభవానుపస్సీతి దుక్ఖస్స మూలానుపస్సీ హేతానుపస్సీ నిదానానుపస్సీ సమ్భవానుపస్సీ పభవానుపస్సీ సముట్ఠానానుపస్సీ ఆహారానుపస్సీ ఆరమ్మణానుపస్సీ పచ్చయానుపస్సీ సముదయానుపస్సీ. అనుపస్సనా వుచ్చతి ఞాణం. యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి. ఇమాయ అనుపస్సనాయ పఞ్ఞాయ ఉపేతో హోతి సముపేతో ఉపాగతో సముపాగతో ఉపపన్నో సముపపన్నో సమన్నాగతో. సో వుచ్చతి అనుపస్సీతి – దుక్ఖస్స జాతిప్పభవానుపస్సీ. తేనాహ భగవా –

    Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa. Pabhavānupassīti dukkhassa mūlānupassī hetānupassī nidānānupassī sambhavānupassī pabhavānupassī samuṭṭhānānupassī āhārānupassī ārammaṇānupassī paccayānupassī samudayānupassī. Anupassanā vuccati ñāṇaṃ. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Imāya anupassanāya paññāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. So vuccati anupassīti – dukkhassa jātippabhavānupassī. Tenāha bhagavā –

    ‘‘యో వే అవిద్వా ఉపధిం కరోతి, పునప్పునం దుక్ఖముపేతి మన్దో;

    ‘‘Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

    తస్మా పజానం ఉపధిం న కయిరా, దుక్ఖస్స జాతిప్పభవానుపస్సీ’’తి.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.

    ౨౧.

    21.

    యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అకిత్తయీ నో, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామ తదిఙ్ఘ బ్రూహి;

    Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

    కథం ను ధీరా వితరన్తి ఓఘం, జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ;

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

    తం మే మునీ సాధు వియాకరోహి, తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

    యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అకిత్తయీ నోతి యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అయాచిమ్హ అజ్ఝేసిమ్హ పసాదయిమ్హ. అకిత్తయీ నోతి కిత్తితం 29 పకిత్తితం ఆచిక్ఖితం దేసితం పఞ్ఞపితం 30 పట్ఠపితం వివరితం విభత్తం ఉత్తానీకతం పకాసితన్తి – యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అకిత్తయీ నో.

    Yaṃ taṃ apucchimha akittayī noti yaṃ taṃ apucchimha ayācimha ajjhesimha pasādayimha. Akittayī noti kittitaṃ 31 pakittitaṃ ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ 32 paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhattaṃ uttānīkataṃ pakāsitanti – yaṃ taṃ apucchimha akittayī no.

    అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామ తదిఙ్ఘ బ్రూహీతి అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామ, అఞ్ఞం తం యాచామ, అఞ్ఞం తం అజ్ఝేసామ, అఞ్ఞం తం పసాదేమ, ఉత్తరి తం పుచ్ఛామ. తదిఙ్ఘ బ్రూహీతి ఇఙ్ఘ బ్రూహి ఆచిక్ఖాహి దేసేహి పఞ్ఞపేహి పట్ఠపేహి వివరాహి విభజాహి ఉత్తానీకరోహి పకాసేహీతి – అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామ తదిఙ్ఘ బ్రూహి.

    Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhīti aññaṃ taṃ pucchāma, aññaṃ taṃ yācāma, aññaṃ taṃ ajjhesāma, aññaṃ taṃ pasādema, uttari taṃ pucchāma. Tadiṅgha brūhīti iṅgha brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi.

    కథం ను ధీరా వితరన్తి ఓఘం, జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చాతి. కథం నూతి సంసయపుచ్ఛా విమతిపుచ్ఛా ద్వేళ్హకపుచ్ఛా అనేకంసపుచ్ఛా – ‘‘ఏవం ను ఖో, నను ఖో, కిం ను ఖో, కథం ను ఖో’’తి – కథం ను. ధీరాతి ధీరా పణ్డితా పఞ్ఞవన్తో బుద్ధిమన్తో ఞాణినో విభావినో మేధావినో . ఓఘన్తి కామోఘం భవోఘం దిట్ఠోఘం అవిజ్జోఘం. జాతీతి యా తేసం తేసం సత్తానం తమ్హి తమ్హి సత్తనికాయే జాతి సఞ్జాతి ఓక్కన్తి నిబ్బత్తి అభినిబ్బత్తి ఖన్ధానం పాతుభావో ఆయతనానం పటిలాభో. జరాతి యా తేసం తేసం సత్తానం తమ్హి తమ్హి సత్తనికాయే జరా జీరణతా ఖణ్డిచ్చం పాలిచ్చం వలిత్తచతా ఆయునో సంహాని ఇన్ద్రియానం పరిపాకో. సోకోతి ఞాతిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స భోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స రోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స సీలబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స దిట్ఠిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన బ్యసనేన వా సమన్నాగతస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన దుక్ఖధమ్మేన వా ఫుట్ఠస్స సోకో సోచనా సోచితత్తం అన్తోసోకో అన్తోపరిసోకో అన్తోడాహో అన్తోపరిడాహో చేతసో పరిజ్ఝాయనా దోమనస్సం సోకసల్లం. పరిదేవోతి ఞాతిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స భోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స రోగబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స సీలబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స దిట్ఠిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన బ్యసనేన వా సమన్నాగతస్స అఞ్ఞతరఞ్ఞతరేన దుక్ఖధమ్మేన వా ఫుట్ఠస్స ఆదేవో పరిదేవో ఆదేవనా పరిదేవనా ఆదేవితత్తం పరిదేవితత్తం వాచా పలాపో 33 విప్పలాపో లాలప్పో లాలప్పనా లాలప్పితత్తం 34.

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti. Kathaṃ nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, nanu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kathaṃ nu. Dhīrāti dhīrā paṇḍitā paññavanto buddhimanto ñāṇino vibhāvino medhāvino . Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti nibbatti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho. Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko. Sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ. Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo 35 vippalāpo lālappo lālappanā lālappitattaṃ 36.

    కథం ను ధీరా వితరన్తి ఓఘం, జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చాతి ధీరా కథం ఓఘఞ్చ జాతిఞ్చ జరఞ్చ సోకఞ్చ పరిదేవఞ్చ తరన్తి ఉత్తరన్తి పతరన్తి సమతిక్కమన్తి వీతివత్తన్తీతి – కథం ను ధీరా వితరన్తి ఓఘం, జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ.

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti dhīrā kathaṃ oghañca jātiñca jarañca sokañca paridevañca taranti uttaranti pataranti samatikkamanti vītivattantīti – kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca.

    తం మే మునీ సాధు వియాకరోహీతి. న్తి యం పుచ్ఛామి యం యాచామి యం అజ్ఝేసామి యం పసాదేమి. మునీతి మోనం వుచ్చతి ఞాణం . యా పఞ్ఞా పజాననా…పే॰… అమోహో ధమ్మవిచయో సమ్మాదిట్ఠి. భగవా తేన ఞాణేన సమన్నాగతో ముని మోనప్పత్తో. తీణి మోనేయ్యాని – కాయమోనేయ్యం వచీమోనేయ్యం మనోమోనేయ్యం.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohīti. Tanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ . Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā tena ñāṇena samannāgato muni monappatto. Tīṇi moneyyāni – kāyamoneyyaṃ vacīmoneyyaṃ manomoneyyaṃ.

    కతమం కాయమోనేయ్యం? తివిధానం కాయదుచ్చరితానం పహానం కాయమోనేయ్యం. తివిధం కాయసుచరితం కాయమోనేయ్యం. కాయారమ్మణే ఞాణం కాయమోనేయ్యం. కాయపరిఞ్ఞా కాయమోనేయ్యం. పరిఞ్ఞాసహగతో మగ్గో కాయమోనేయ్యం. కాయే ఛన్దరాగస్స పహానం కాయమోనేయ్యం. కాయసఙ్ఖారనిరోధో చతుత్థజ్ఝానసమాపత్తి కాయమోనేయ్యం. ఇదం కాయమోనేయ్యం.

    Katamaṃ kāyamoneyyaṃ? Tividhānaṃ kāyaduccaritānaṃ pahānaṃ kāyamoneyyaṃ. Tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyapariññā kāyamoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ. Kāye chandarāgassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyasaṅkhāranirodho catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ. Idaṃ kāyamoneyyaṃ.

    కతమం వచీమోనేయ్యం? చతుబ్బిధానం వచీదుచ్చరితానం పహానం వచీమోనేయ్యం. చతుబ్బిధం వచీసుచరితం వచీమోనేయ్యం. వాచారమ్మణే ఞాణం వచీమోనేయ్యం. వాచాపరిఞ్ఞా వచీమోనేయ్యం. పరిఞ్ఞాసహగతో మగ్గో వచీమోనేయ్యం. వాచాయ ఛన్దరాగస్స పహానం వచీమోనేయ్యం. వచీసఙ్ఖారనిరోధో దుతియజ్ఝానసమాపత్తి వచీమోనేయ్యం. ఇదం వచీమోనేయ్యం.

    Katamaṃ vacīmoneyyaṃ? Catubbidhānaṃ vacīduccaritānaṃ pahānaṃ vacīmoneyyaṃ. Catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ. Vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ. Vācāpariññā vacīmoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo vacīmoneyyaṃ. Vācāya chandarāgassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ. Vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ. Idaṃ vacīmoneyyaṃ.

    కతమం మనోమోనేయ్యం? తివిధానం మనోదుచ్చరితానం పహానం మనోమోనేయ్యం. తివిధం మనోసుచరితం మనోమోనేయ్యం. చిత్తారమ్మణే ఞాణం మనోమోనేయ్యం. చిత్తపరిఞ్ఞా మనోమోనేయ్యం. పరిఞ్ఞాసహగతో మగ్గో మనోమోనేయ్యం. చిత్తే ఛన్దరాగస్స పహానం మనోమోనేయ్యం. చిత్తసఙ్ఖారనిరోధో సఞ్ఞావేదయితనిరోధసమాపత్తి మనోమోనేయ్యం. ఇదం మనోమోనేయ్యం .

    Katamaṃ manomoneyyaṃ? Tividhānaṃ manoduccaritānaṃ pahānaṃ manomoneyyaṃ. Tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ. Cittārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ. Cittapariññā manomoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo manomoneyyaṃ. Citte chandarāgassa pahānaṃ manomoneyyaṃ. Cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyyaṃ. Idaṃ manomoneyyaṃ .

    కాయమునిం వచీమునిం 37, మనోమునిమనాసవం;

    Kāyamuniṃ vacīmuniṃ 38, manomunimanāsavaṃ;

    మునిం మోనేయ్యసమ్పన్నం, ఆహు సబ్బప్పహాయినం.

    Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu sabbappahāyinaṃ.

    కాయమునిం వచీమునిం, మనోమునిమనాసవం;

    Kāyamuniṃ vacīmuniṃ, manomunimanāsavaṃ;

    మునిం మోనేయ్యసమ్పన్నం, ఆహు నిన్హాతపాపకన్తి.

    Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu ninhātapāpakanti.

    ఇమేహి తీహి మోనేయ్యేహి ధమ్మేహి సమన్నాగతా. ఛ మునినో 39 – అగారమునినో, అనగారమునినో, సేఖమునినో 40, అసేఖమునినో, పచ్చేకమునినో మునిమునినోతి. కతమే అగారమునినో? యే తే అగారికా దిట్ఠపదా విఞ్ఞాతసాసనా – ఇమే అగారమునినో. కతమే అనగారమునినో? యే తే పబ్బజితా దిట్ఠపదా విఞ్ఞాతసాసనా – ఇమే అనగారమునినో. సత్త సేఖా సేఖమునినో. అరహన్తో అసేఖమునినో. పచ్చేకసమ్బుద్ధా పచ్చేకమునినో. తథాగతా అరహన్తో సమ్మాసమ్బుద్ధా మునిమునినో.

    Imehi tīhi moneyyehi dhammehi samannāgatā. Cha munino 41 – agāramunino, anagāramunino, sekhamunino 42, asekhamunino, paccekamunino munimuninoti. Katame agāramunino? Ye te agārikā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime agāramunino. Katame anagāramunino? Ye te pabbajitā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime anagāramunino. Satta sekhā sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekasambuddhā paccekamunino. Tathāgatā arahanto sammāsambuddhā munimunino.

    న మోనేన మునీ 43 హోతి, మూళ్హరూపో అవిద్దసు;

    Na monena munī 44 hoti, mūḷharūpo aviddasu;

    యో చ తులంవ పగ్గయ్హ, వరమాదాయ పణ్డితో.

    Yo ca tulaṃva paggayha, varamādāya paṇḍito.

    పాపాని పరివజ్జేతి, స మునీ తేన సో ముని;

    Pāpāni parivajjeti, sa munī tena so muni;

    యో మునాతి ఉభో లోకే, ముని తేన పవుచ్చతి.

    Yo munāti ubho loke, muni tena pavuccati.

    అసతఞ్చ సతఞ్చ ఞత్వా ధమ్మం, అజ్ఝత్తం బహిద్ధా చ సబ్బలోకే;

    Asatañca satañca ñatvā dhammaṃ, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    దేవమనుస్సేహి పూజనీయో 45, సఙ్గజాలమతిచ్చ 46 సో మునీతి.

    Devamanussehi pūjanīyo 47, saṅgajālamaticca 48 so munīti.

    సాధు వియాకరోహీతి తం సాధు ఆచిక్ఖాహి దేసేహి పఞ్ఞపేహి పట్ఠపేహి వివరాహి విభజాహి ఉత్తానీకరోహి పకాసేహీతి – తం మే మునీ సాధు వియాకరోహి. తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మోతి తథా హి తే విదితో తులితో తీరితో విభూతో విభావితో ఏస ధమ్మోతి – తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో. తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –

    Sādhu viyākarohīti taṃ sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – taṃ me munī sādhu viyākarohi. Tathā hi te vidito esadhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘యం తం అపుచ్ఛిమ్హ అకిత్తయీ నో, అఞ్ఞం తం పుచ్ఛామ తదిఙ్ఘ బ్రూహి;

    ‘‘Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

    కథం ను ధీరా వితరన్తి ఓఘం, జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ;

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

    తం మే మునీ సాధు వియాకరోహి, తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో’’తి.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

    ౨౨.

    22.

    కిత్తయిస్సామి తే ధమ్మం, [మేత్తగూతి భగవా]

    Kittayissāmite dhammaṃ, [mettagūti bhagavā]

    దిట్ఠే ధమ్మే అనీతిహం;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    యం విదిత్వా సతో చరం, తరే లోకే విసత్తికం.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    కిత్తయిస్సామి తే ధమ్మన్తి. ధమ్మన్తి ఆదికల్యాణం మజ్ఝేకల్యాణం పరియోసానకల్యాణం సాత్థం సబ్యఞ్జనం కేవలపరిపుణ్ణం పరిసుద్ధం బ్రహ్మచరియం, చత్తారో సతిపట్ఠానే, చత్తారో సమ్మప్పధానే, చత్తారో ఇద్ధిపాదే , పఞ్చిన్ద్రియాని, పఞ్చ బలాని, సత్త బోజ్ఝఙ్గే, అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం, నిబ్బానఞ్చ, నిబ్బానగామినిఞ్చ పటిపదం కిత్తయిస్సామి ఆచిక్ఖిస్సామి దేసేస్సామి పఞ్ఞపేస్సామి పట్ఠపేస్సామి వివరిస్సామి విభజిస్సామి ఉత్తానీకరిస్సామి పకాసిస్సామీతి – కిత్తయిస్సామి తే ధమ్మం. మేత్తగూతి భగవా తం బ్రాహ్మణం నామేన ఆలపతి.

    Kittayissāmi te dhammanti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde , pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, nibbānañca, nibbānagāminiñca paṭipadaṃ kittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – kittayissāmi te dhammaṃ. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

    దిట్ఠే ధమ్మే అనీతిహన్తి. దిట్ఠే ధమ్మేతి దిట్ఠే ధమ్మే ఞాతే ధమ్మే తులితే ధమ్మే తీరితే ధమ్మే విభూతే ధమ్మే విభావితే ధమ్మే సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చాతి…పే॰… యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మన్తి దిట్ఠే ధమ్మే ఞాతే ధమ్మే తులితే ధమ్మే తీరితే ధమ్మే విభూతే ధమ్మే విభావితే ధమ్మేతి – ఏవమ్పి దిట్ఠే ధమ్మే కథయిస్సామి. అథ వా, దుక్ఖే దిట్ఠే దుక్ఖం కథయిస్సామి, సముదయే దిట్ఠే సముదయం కథయిస్సామి, మగ్గే దిట్ఠే మగ్గం కథయిస్సామి, నిరోధే దిట్ఠే నిరోధం కథయిస్సామీతి – ఏవమ్పి దిట్ఠే ధమ్మే కథయిస్సామి. అథ వా, దిట్ఠే ధమ్మే సన్దిట్ఠికం అకాలికం ఏహిపస్సికం ఓపనేయ్యికం పచ్చత్తం వేదితబ్బం విఞ్ఞూహీతి – ఏవమ్పి దిట్ఠే ధమ్మే కథయిస్సామీతి దిట్ఠే ధమ్మే. అనీతిహన్తి న ఇతిహీతిహం న ఇతికిరాయ న పరమ్పరాయ న పిటకసమ్పదాయ న తక్కహేతు న నయహేతు న ఆకారపరివితక్కేన న దిట్ఠినిజ్ఝానక్ఖన్తియా, సామం సయమభిఞ్ఞాతం అత్తపచ్చక్ఖధమ్మం, తం కథయిస్సామీతి – దిట్ఠే ధమ్మే అనీతిహం.

    Diṭṭhe dhamme anītihanti. Diṭṭhe dhammeti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhamme sabbe saṅkhārā aniccāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhammeti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi. Atha vā, dukkhe diṭṭhe dukkhaṃ kathayissāmi, samudaye diṭṭhe samudayaṃ kathayissāmi, magge diṭṭhe maggaṃ kathayissāmi, nirodhe diṭṭhe nirodhaṃ kathayissāmīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi. Atha vā, diṭṭhe dhamme sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmīti diṭṭhe dhamme. Anītihanti na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā, sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ, taṃ kathayissāmīti – diṭṭhe dhamme anītihaṃ.

    యం విదిత్వా సతో చరన్తి యం విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి… ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా. సతోతి చతూహి కారణేహి సతో – కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానం భావేన్తో సతో…పే॰… సో వుచ్చతి సతో. చరన్తి చరన్తో విహరన్తో ఇరియన్తో వత్తేన్తో పాలేన్తో యపేన్తో యాపేన్తోతి – యం విదిత్వా సతో చరం.

    Yaṃviditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

    తరే లోకే విసత్తికన్తి విసత్తికా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. విసత్తికాతి కేనట్ఠేన విసత్తికా? విసతాతి విసత్తికా, విసాలాతి విసత్తికా, విసటాతి విసత్తికా, విసమాతి విసత్తికా, విసక్కతీతి విసత్తికా, విసంహరతీతి విసత్తికా, విసంవాదికాతి విసత్తికా, విసమూలాతి విసత్తికా, విసఫలాతి విసత్తికా, విసపరిభోగాతి విసత్తికా, విసాలా వా పన సా తణ్హా రూపే సద్దే గన్ధే రసే ఫోట్ఠబ్బే కులే గణే ఆవాసే లాభే యసే పసంసాయ సుఖే చీవరే పిణ్డపాతే సేనాసనే గిలానపచ్చయభేసజ్జపరిక్ఖారే కామధాతుయా రూపధాతుయా అరూపధాతుయా కామభవే రూపభవే అరూపభవే సఞ్ఞాభవే అసఞ్ఞాభవే నేవసఞ్ఞానాసఞ్ఞాభవే ఏకవోకారభవే చతువోకారభవే పఞ్చవోకారభవే అతీతే అనాగతే పచ్చుప్పన్నే దిట్ఠసుతముతవిఞ్ఞాతబ్బేసు ధమ్మేసు విసటా విత్థతాతి విసత్తికా. లోకేతి అపాయలోకే మనుస్సలోకే దేవలోకే ఖన్ధలోకే ధాతులోకే ఆయతనలోకే. తరే లోకే విసత్తికన్తి లోకే వేసా విసత్తికా 49, లోకే వేతం విసత్తికం సతో తరేయ్య ఉత్తరేయ్య పతరేయ్య సమతిక్కమేయ్య వీతివత్తేయ్యాతి – తరే లోకే విసత్తికం. తేనాహ భగవా –

    Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā? Visatāti visattikā, visālāti visattikā, visaṭāti visattikā, visamāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā 50, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘కిత్తయిస్సామి తే ధమ్మం, [మేత్తగూతి భగవా]

    ‘‘Kittayissāmi te dhammaṃ, [mettagūti bhagavā]

    దిట్ఠే ధమ్మే అనీతిహం;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    యం విదిత్వా సతో చరం, తరే లోకే విసత్తిక’’న్తి.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

    ౨౩.

    23.

    తఞ్చాహం అభినన్దామి, మహేసి ధమ్మముత్తమం;

    Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

    యం విదిత్వా సతో చరం, తరే లోకే విసత్తికం.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    తఞ్చాహం అభినన్దామీతి. న్తి తుయ్హం వచనం బ్యప్పథం 51 దేసనం అనుసాసనం అనుసిట్ఠం 52. నన్దామీతి అభినన్దామి మోదామి అనుమోదామి ఇచ్ఛామి సాదియామి యాచామి పత్థయామి పిహయామి అభిజప్పామీతి – తఞ్చాహం అభినన్దామి.

    Tañcāhaṃ abhinandāmīti. Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ 53 desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ 54. Nandāmīti abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi yācāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmīti – tañcāhaṃ abhinandāmi.

    మహేసి ధమ్మముత్తమన్తి. మహేసీతి కిం మహేసి భగవా, మహన్తం సీలక్ఖన్ధం ఏసీ గవేసీ 55 పరియేసీతి మహేసి, మహన్తం సమాధిక్ఖన్ధం…పే॰… మహన్తం పఞ్ఞాక్ఖన్ధం… మహన్తం విముత్తిక్ఖన్ధం… మహన్తం విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో తమోకాయస్స పదాలనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో విపల్లాసస్స పభేదనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో తణ్హాసల్లస్స అబ్బహనం 56 ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో దిట్ఠిసఙ్ఘాతస్స వినివేఠనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో మానధజస్స పపాతనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో అభిసఙ్ఖారస్స వూపసమం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో ఓఘస్స నిత్థరణం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో భారస్స నిక్ఖేపనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో సంసారవట్టస్స ఉపచ్ఛేదం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో సన్తాపస్స నిబ్బాపనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో పరిళాహస్స పటిప్పస్సద్ధిం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహతో ధమ్మధజస్స ఉస్సాపనం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహన్తే సతిపట్ఠానే…పే॰… మహన్తే సమ్మప్పధానే… మహన్తే ఇద్ధిపాదే… మహన్తాని ఇన్ద్రియాని… మహన్తాని బలాని… మహన్తే బోజ్ఝఙ్గే… మహన్తం అరియం అట్ఠఙ్గికం మగ్గం… మహన్తం పరమత్థం అమతం నిబ్బానం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి, మహేసక్ఖేహి సత్తేహి ఏసితో గవేసితో పరియేసితో – ‘‘కహం బుద్ధో, కహం భగవా, కహం దేవదేవో, కహం నరాసభో’’తి మహేసి. ధమ్మముత్తమన్తి ధమ్మముత్తంమం వుచ్చతి అమతం నిబ్బానం. యో సో సబ్బసఙ్ఖారసమథో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గో తణ్హక్ఖయో విరాగో నిరోధో నిబ్బానం. ఉత్తమన్తి అగ్గం సేట్ఠం విసేట్ఠం పామోక్ఖం ఉత్తమం పవరం ధమ్మన్తి – మహేసి ధమ్మముత్తమం.

    Mahesidhammamuttamanti. Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā, mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī 57 pariyesīti mahesi, mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ 58 esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato diṭṭhisaṅghātassa viniveṭhanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato mānadhajassa papātanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato oghassa nittharaṇaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato bhārassa nikkhepanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato santāpassa nibbāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato dhammadhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahante satipaṭṭhāne…pe… mahante sammappadhāne… mahante iddhipāde… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ amataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahesakkhehi sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’ti mahesi. Dhammamuttamanti dhammamuttaṃmaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammanti – mahesi dhammamuttamaṃ.

    యం విదిత్వా సతో చరన్తి విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా అనిచ్చా’’తి విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా, ‘‘సబ్బే సఙ్ఖారా దుక్ఖా’’తి… ‘‘సబ్బే ధమ్మా అనత్తా’’తి…పే॰… ‘‘యం కిఞ్చి సముదయధమ్మం సబ్బం తం నిరోధధమ్మ’’న్తి విదితం కత్వా తులయిత్వా తీరయిత్వా విభావయిత్వా విభూతం కత్వా. సతోతి చతూహి కారణేహి సతో – కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానం భావేన్తో సతో, వేదనాసు…పే॰… చిత్తే… ధమ్మేసు… ధమ్మానుపస్సనాసతిపట్ఠానం భావేన్తో సతో… సో వుచ్చతి సతో. చరన్తి చరన్తో విహరన్తో ఇరియన్తో వత్తేన్తో పాలేన్తో యపేన్తో యాపేన్తోతి – యం విదిత్వా సతో చరం.

    Yaṃ viditvā sato caranti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu…pe… citte… dhammesu… dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

    తరే లోకే విసత్తికన్తి విసత్తికా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. విసత్తికాతి కేనట్ఠేన విసత్తికా…పే॰… విసటా విత్థతాతి విసత్తికా. లోకేతి అపాయలోకే…పే॰… ఆయతనలోకే. తరే లోకే విసత్తికన్తి లోకే వేసా విసత్తికా, లోకే వేతం విసత్తికం సతో తరేయ్య ఉత్తరేయ్య పతరేయ్య సమతిక్కమేయ్య వీతివత్తేయ్యాతి – తరే లోకే విసత్తికం. తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –

    Tareloke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘తఞ్చాహం అభినన్దామి, మహేసి ధమ్మముత్తమం;

    ‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

    యం విదిత్వా సతో చరం, తరే లోకే విసత్తిక’’న్తి.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

    ౨౪.

    24.

    యం కిఞ్చి సమ్పజానాసి, [మేత్తగూతి భగవా]

    Yaṃ kiñci sampajānāsi, [mettagūti bhagavā]

    ఉద్ధం అధో తిరియఞ్చాపి మజ్ఝే;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ఏతేసు నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ, పనుజ్జ విఞ్ఞాణం భవే న తిట్ఠే.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe.

    యం కిఞ్చి సమ్పజానాసీతి యం కిఞ్చి పజానాసి ఆజానాసి విజానాసి పటివిజానాసి పటివిజ్ఝసీతి – యం కిఞ్చి సమ్పజానాసి. మేత్తగూతి భగవా తం బ్రాహ్మణం నామేన ఆలపతి. భగవాతి గారవాధివచనమేతం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి, యదిదం భగవాతి – మేత్తగూతి భగవా.

    Yaṃ kiñci sampajānāsīti yaṃ kiñci pajānāsi ājānāsi vijānāsi paṭivijānāsi paṭivijjhasīti – yaṃ kiñci sampajānāsi. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

    ఉద్ధం అధో తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి. ఉద్ధన్తి అనాగతం 59; అధోతి అతీతం; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి పచ్చుప్పన్నం. ఉద్ధన్తి దేవలోకో; అధోతి నిరయలోకో; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి మనుస్సలోకో. అథ వా, ఉద్ధన్తి కుసలా ధమ్మా; అధోతి అకుసలా ధమ్మా; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి అబ్యాకతా ధమ్మా. ఉద్ధన్తి అరూపధాతు; అధోతి కామధాతు; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి రూపధాతు. ఉద్ధన్తి సుఖా వేదనా; అధోతి దుక్ఖా వేదనా; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి అదుక్ఖమసుఖా వేదనా. ఉద్ధన్తి ఉద్ధం పాదతలా; అధోతి అధో కేసమత్థకా; తిరియఞ్చాపి మజ్ఝేతి వేమజ్ఝేతి – ఉద్ధం అధో తిరియఞ్చాపి మజ్ఝే.

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti. Uddhanti anāgataṃ 60; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ. Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko. Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā. Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu. Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā. Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

    ఏతేసు నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ, పనుజ్జ విఞ్ఞాణం భవే న తిట్ఠేతి ఏతేసూతి ఆచిక్ఖితేసు దేసితేసు పఞ్ఞపితేసు పట్ఠపితేసు వివరితేసు విభజితేసు ఉత్తానీకతేసు పకాసితేసు. నన్దీ వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. నివేసనన్తి ద్వే నివేసనా – తణ్హానివేసనా చ దిట్ఠినివేసనా చ. కతమా తణ్హా నివేసనా? యావతా తణ్హాసఙ్ఖాతేన …పే॰… అయం తణ్హానివేసనా. కతమా దిట్ఠినివేసనా? వీసతివత్థుకా సక్కాయదిట్ఠి …పే॰… అయం దిట్ఠినివేసనా.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭheti etesūti ācikkhitesu desitesu paññapitesu paṭṭhapitesu vivaritesu vibhajitesu uttānīkatesu pakāsitesu. Nandī vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Nivesananti dve nivesanā – taṇhānivesanā ca diṭṭhinivesanā ca. Katamā taṇhā nivesanā? Yāvatā taṇhāsaṅkhātena …pe… ayaṃ taṇhānivesanā. Katamā diṭṭhinivesanā? Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi …pe… ayaṃ diṭṭhinivesanā.

    పనుజ్జ విఞ్ఞాణన్తి పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారసహగతం విఞ్ఞాణం, అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారసహగతం విఞ్ఞాణం, ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారసహగతం విఞ్ఞాణం. ఏతేసు నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ అభిసఙ్ఖారసహగతఞ్చ విఞ్ఞాణం నుజ్జ పనుజ్జ నుద పనుద జహ పజహ వినోదేహి బ్యన్తీకరోహి అనభావం గమేహీతి – ఏతేసు నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ పనుజ్జ విఞ్ఞాణం.

    Panujja viññāṇanti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ. Etesu nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagatañca viññāṇaṃ nujja panujja nuda panuda jaha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – etesu nandiñca nivesanañca panujja viññāṇaṃ.

    భవే న తిట్ఠేతి. భవాతి ద్వే భవా – కమ్మభవో చ పటిసన్ధికో చ పునబ్భవో. కతమో కమ్మభవో? పుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో అపుఞ్ఞాభిసఙ్ఖారో ఆనేఞ్జాభిసఙ్ఖారో – అయం కమ్మభవో. కతమో పటిసన్ధికో పునబ్భవో? పటిసన్ధికా రూపం వేదనా సఞ్ఞా సఙ్ఖారా విఞ్ఞాణం – అయం పటిసన్ధికో పునబ్భవో. భవే న తిట్ఠేతి నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ అభిసఙ్ఖారసహగతం విఞ్ఞాణఞ్చ కమ్మభవఞ్చ పటిసన్ధికఞ్చ పునబ్భవం పజహన్తో వినోదేన్తో బ్యన్తీకరోన్తో అనభావం గమేన్తో కమ్మభవే న తిట్ఠేయ్య పటిసన్ధికే పునబ్భవే న తిట్ఠేయ్య న సన్తిట్ఠేయ్యాతి – పనుజ్జ విఞ్ఞాణం భవే న తిట్ఠే. తేనాహ భగవా –

    Bhave na tiṭṭheti. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo. Katamo paṭisandhiko punabbhavo? Paṭisandhikā rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Bhave na tiṭṭheti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamento kammabhave na tiṭṭheyya paṭisandhike punabbhave na tiṭṭheyya na santiṭṭheyyāti – panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe. Tenāha bhagavā –

    ‘‘యం కిఞ్చి సమ్పజానాసి, [మేత్తగూతి భగవా]

    ‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [mettagūti bhagavā]

    ఉద్ధం అధో తిరియఞ్చాపి మజ్ఝే;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ఏతేసు నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ, పనుజ్జ విఞ్ఞాణం భవే న తిట్ఠే’’తి.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe’’ti.

    ౨౫.

    25.

    ఏవంవిహారీ సతో అప్పమత్తో,

    Evaṃvihārī sato appamatto,

    భిక్ఖు చరం హిత్వా మమాయితాని;

    Bhikkhucaraṃ hitvā mamāyitāni;

    జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ, ఇధేవ విద్వా పజహేయ్య దుక్ఖం.

    Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ.

    ఏవంవిహారీ సతో అప్పమత్తోతి. ఏవంవిహారీతి నన్దిఞ్చ నివేసనఞ్చ అభిసఙ్ఖారసహగతవిఞ్ఞాణఞ్చ కమ్మభవఞ్చ పటిసన్ధికఞ్చ పునబ్భవం పజహన్తో వినోదేన్తో బ్యన్తీకరోన్తో అనభావం గమేన్తోతి – ఏవంవిహారీ. సతోతి చతూహి కారణేహి సతో – కాయే కాయానుపస్సనాసతిపట్ఠానం భావేన్తో…పే॰… సో వుచ్చతి సతో. అప్పమత్తోతి సక్కచ్చకారీ సాతచ్చకారీ అట్ఠితకారీ అనోలీనవుత్తీ 61 అనిక్ఖిత్తచ్ఛన్దో అనిక్ఖిత్తధురో అప్పమత్తో కుసలేసు ధమ్మేసు – ‘‘కథాహం 62 అపరిపూరం వా సీలక్ఖన్ధం పరిపూరేయ్యం, పరిపూరం వా సీలక్ఖన్ధం తత్థ తత్థ పఞ్ఞాయ అనుగ్గణ్హేయ్య’’న్తి యో తత్థ ఛన్దో చ వాయామో చ ఉస్సాహో చ ఉస్సోళ్హీ చ అప్పటివానీ 63 చ సతి చ సమ్పజఞ్ఞఞ్చ ఆతప్పం పధానం అధిట్ఠానం అనుయోగో అప్పమత్తో అప్పమాదో కుసలేసు ధమ్మేసు. ‘‘కథాహం అపరిపూరం వా సమాధిక్ఖన్ధం…పే॰… పఞ్ఞాక్ఖన్ధం… విముత్తిక్ఖన్ధం… విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధం పరిపూరేయ్యం పరిపూరం వా విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధం తత్థ తత్థ పఞ్ఞాయ అనుగ్గణ్హేయ్య’’న్తి యో తత్థ ఛన్దో చ వాయామో చ ఉస్సాహో చ ఉస్సోళ్హీ చ అప్పటివానీ చ సతి చ సమ్పజఞ్ఞఞ్చ ఆతప్పం పధానం అధిట్ఠానం అనుయోగో అప్పమత్తో అప్పమాదో కుసలేసు ధమ్మేసు. ‘‘కథాహం అపరిఞ్ఞాతం వా దుక్ఖం పరిజానేయ్యం, అప్పహీనే వా కిలేసే పజహేయ్యం , అభావితం వా మగ్గం భావేయ్యం, అసచ్ఛికతం వా నిరోధం సచ్ఛికరేయ్య’’న్తి యో తత్థ ఛన్దో చ వాయామో చ ఉస్సాహో చ ఉస్సోళ్హీ చ అప్పటివానీ చ సతి చ సమ్పజఞ్ఞఞ్చ ఆతప్పం పధానం అధిట్ఠానం అనుయోగో అప్పమత్తో అప్పమాదో కుసలేసు ధమ్మేసూతి – ఏవంవిహారీ సతో అప్పమత్తో.

    Evaṃvihārīsato appamattoti. Evaṃvihārīti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataviññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamentoti – evaṃvihārī. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento…pe… so vuccati sato. Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī aṭṭhitakārī anolīnavuttī 64 anikkhittacchando anikkhittadhuro appamatto kusalesu dhammesu – ‘‘kathāhaṃ 65 aparipūraṃ vā sīlakkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā sīlakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī 66 ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu. ‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā samādhikkhandhaṃ…pe… paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūreyyaṃ paripūraṃ vā vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu. ‘‘Kathāhaṃ apariññātaṃ vā dukkhaṃ parijāneyyaṃ, appahīne vā kilese pajaheyyaṃ , abhāvitaṃ vā maggaṃ bhāveyyaṃ, asacchikataṃ vā nirodhaṃ sacchikareyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesūti – evaṃvihārī sato appamatto.

    భిక్ఖు చరం హిత్వా మమాయితానీతి. భిక్ఖూతి పుథుజ్జనకల్యాణకో 67 వా భిక్ఖు సేక్ఖో వా భిక్ఖు. చరన్తి చరన్తో విహరన్తో ఇరియన్తో వత్తేన్తో పాలేన్తో యపేన్తో యాపేన్తో. మమత్తాతి ద్వే మమత్తా – తణ్హామమత్తఞ్చ దిట్ఠిమమత్తఞ్చ…పే॰… ఇదం తణ్హామమత్తం…పే॰… ఇదం దిట్ఠిమమత్తం… తణ్హామమత్తం పహాయ దిట్ఠిమమత్తం పటినిస్సజ్జిత్వా మమత్తే జహిత్వా చజిత్వా పజహిత్వా వినోదేత్వా బ్యన్తీకరిత్వా అనభావం గమేత్వాతి – భిక్ఖు చరం హిత్వా మమాయితాని.

    Bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitānīti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako 68 vā bhikkhu sekkho vā bhikkhu. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento. Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ… taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamatte jahitvā cajitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni.

    జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ, ఇధేవ విద్వా పజహేయ్య దుక్ఖన్తి. జాతీతి యా తేసం తేసం సత్తానం…పే॰… జరన్తి యా తేసం తేసం సత్తానం…పే॰… సోకోతి ఞాతిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స…పే॰… పరిదేవోతి ఞాతిబ్యసనేన వా ఫుట్ఠస్స…పే॰… ఇధాతి ఇమిస్సా దిట్ఠియా…పే॰… ఇమస్మిం మనుస్సలోకే. విద్వాతి విజ్జాగతో ఞాణీ విభావీ మేధావీ. దుక్ఖన్తి జాతిదుక్ఖం…పే॰… దోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం. జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ, ఇధేవ విద్వా పజహేయ్య దుక్ఖన్తి విజ్జాగతో ఞాణీ విభావీ మేధావీ ఇధేవ జాతిఞ్చ జరఞ్చ సోకపరిద్దవఞ్చ దుక్ఖఞ్చ పజహేయ్య వినోదేయ్య బ్యన్తీకరేయ్య అనభావం గమేయ్యాతి – జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ, ఇధేవ విద్వా పజహేయ్య దుక్ఖం. తేనాహ భగవా –

    Jātiṃjaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… jaranti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloke. Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Dukkhanti jātidukkhaṃ…pe… domanassupāyāsadukkhaṃ. Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī idheva jātiñca jarañca sokapariddavañca dukkhañca pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ఏవంవిహారీ సతో అప్పమత్తో, భిక్ఖు చరం హిత్వా మమాయితాని;

    ‘‘Evaṃvihārī sato appamatto, bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni;

    జాతిం జరం సోకపరిద్దవఞ్చ, ఇధేవ విద్వా పజహేయ్య దుక్ఖ’’న్తి.

    Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkha’’nti.

    ౨౬.

    26.

    ఏతాభినన్దామి వచో మహేసినో, సుకిత్తితం గోతమనూపధీకం;

    Etābhinandāmivaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

    అద్ధా హి భగవా పహాసి దుక్ఖం, తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో.

    Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo.

    ఏతాభినన్దామి వచో మహేసినోతి. ఏతన్తి తుయ్హం వచనం బ్యప్పథం దేసనం అనుసాసనం అనుసిట్ఠం నన్దామి అభినన్దామి మోదామి అనుమోదామి ఇచ్ఛామి సాదియామి పత్థయామి పిహయామి అభిజప్పామి. మహేసినోతి కిం మహేసి భగవా? మహన్తం సీలక్ఖన్ధం ఏసీ గవేసీ పరియేసీతి మహేసి…పే॰… కహం నరాసభోతి మహేసీతి – ఏతాభినన్దామి వచో మహేసినో.

    Etābhinandāmi vaco mahesinoti. Etanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi. Mahesinoti kiṃ mahesi bhagavā? Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – etābhinandāmi vaco mahesino.

    సుకిత్తితం గోతమనూపధీకన్తి. సుకిత్తితన్తి సుకిత్తితం సుఆచిక్ఖితం సుదేసితం సుపఞ్ఞపితం సుపట్ఠపితం సువివరితం సువిభజితం సుఉత్తానీకతం సుపకాసితన్తి – సుకిత్తితం. గోతమనూపధీకన్తి ఉపధీ వుచ్చన్తి కిలేసా చ ఖన్ధా చ అభిసఙ్ఖారా చ. ఉపధిప్పహానం ఉపధివూపసమం ఉపధిపటినిస్సగ్గం ఉపధిపటిపస్సద్ధం అమతం నిబ్బానన్తి – సుకిత్తితం గోతమనూపధీకం.

    Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti. Sukittitanti sukittitaṃ suācikkhitaṃ sudesitaṃ supaññapitaṃ supaṭṭhapitaṃ suvivaritaṃ suvibhajitaṃ suuttānīkataṃ supakāsitanti – sukittitaṃ. Gotamanūpadhīkanti upadhī vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Upadhippahānaṃ upadhivūpasamaṃ upadhipaṭinissaggaṃ upadhipaṭipassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ.

    అద్ధా హి భగవా పహాసి దుక్ఖన్తి. అద్ధాతి ఏకంసవచనం నిస్సంసయవచనం నిక్కఙ్ఖావచనం అద్వేజ్ఝవచనం అద్వేళ్హకవచనం నిరోధవచనం అప్పణకవచనం అవత్థాపనవచనమేతం – అద్ధాతి. భగవాతి గారవాధివచనమేతం…పే॰… సచ్ఛికా పఞ్ఞత్తి, యదిదం భగవాతి. పహాసి దుక్ఖన్తి జాతిదుక్ఖం జరాదుక్ఖం బ్యాధిదుక్ఖం మరణదుక్ఖం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం పహాసి పజహి వినోదేసి బ్యన్తీకరోసి అనభావం గమేసీతి – అద్ధా హి భగవా పహాసి దుక్ఖం.

    Addhāhi bhagavā pahāsi dukkhanti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhāvacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ nirodhavacanaṃ appaṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti. Pahāsidukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pahāsi pajahi vinodesi byantīkarosi anabhāvaṃ gamesīti – addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ.

    తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మోతి తథా హి తే విదితో తులితో తీరితో విభూతో విభావితో ఏస ధమ్మోతి – తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో. తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –

    Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘ఏతాభినన్దామి వచో మహేసినో, సుకిత్తితం గోతమనూపధీకం;

    ‘‘Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

    అద్ధా హి భగవా పహాసి దుక్ఖం, తథా హి తే విదితో ఏస ధమ్మో’’తి.

    Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

    ౨౭.

    27.

    తే చాపి నూనప్పజహేయ్యు దుక్ఖం, యే త్వం మునీ అట్ఠితం ఓవదేయ్య;

    Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

    తం తం నమస్సామి సమేచ్చ నాగ, అప్పేవ మం భగవా అట్ఠితం ఓవదేయ్య.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya.

    తే చాపి నూనప్పజహేయ్యు దుక్ఖన్తి. తే చాపీతి ఖత్తియా చ బ్రాహ్మణా చ వేస్సా చ సుద్దా చ గహట్ఠా చ పబ్బజితా చ దేవా చ మనుస్సా చ. పజహేయ్యు దుక్ఖన్తి జాతిదుక్ఖం జరాదుక్ఖం బ్యాధిదుక్ఖం మరణదుక్ఖం సోకపరిదేవదుక్ఖదోమనస్సుపాయాసదుక్ఖం పజహేయ్యుం వినోదేయ్యుం బ్యన్తీకరేయ్యుం అనభావం గమేయ్యున్తి – తే చాపి నూనప్పజహేయ్యు దుక్ఖం.

    Tecāpi nūnappajaheyyu dukkhanti. Te cāpīti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca. Pajaheyyu dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pajaheyyuṃ vinodeyyuṃ byantīkareyyuṃ anabhāvaṃ gameyyunti – te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ.

    యే త్వం మునీ అట్ఠితం ఓవదేయ్యాతి. యేతి ఖత్తియే చ బ్రాహ్మణే చ వేస్సే చ సుద్దే చ గహట్ఠే చ పబ్బజితే చ దేవే చ మనుస్సే చ. త్వన్తి భగవన్తం భణతి. మునీతి మోనం వుచ్చతి ఞాణం…పే॰… సఙ్గజాలమతిచ్చ సో ముని. అట్ఠితం ఓవదేయ్యాతి అట్ఠితం ఓవదేయ్య సక్కచ్చం ఓవదేయ్య అభిణ్హం ఓవదేయ్య పునప్పునం ఓవదేయ్య అనుసాసేయ్యాతి – యే త్వం మునీ అట్ఠితం ఓవదేయ్య.

    Yetvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyyāti. Yeti khattiye ca brāhmaṇe ca vesse ca sudde ca gahaṭṭhe ca pabbajite ca deve ca manusse ca. Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Aṭṭhitaṃ ovadeyyāti aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya.

    తం తం నమస్సామి సమేచ్చ నాగాతి. న్తి భగవన్తం భణతి. నమస్సామీతి కాయేన వా నమస్సామి, వాచాయ వా నమస్సామి, చిత్తేన వా నమస్సామి, అన్వత్థపటిపత్తియా వా నమస్సామి, ధమ్మానుధమ్మపటిపత్తియా వా నమస్సామి, సక్కరోమి గరుం కరోమి 69 మానేమి పూజేమి. సమేచ్చాతి సమేచ్చ అభిసమేచ్చ సమాగన్త్వా అభిసమాగన్త్వా సమ్ముఖా తం నమస్సామి. నాగాతి నాగో చ భగవా ఆగుం న కరోతీతి – నాగో, న గచ్ఛతీతి – నాగో, న ఆగచ్ఛతీతి – నాగో. కథం భగవా ఆగుం న కరోతీతి – నాగో? ఆగు వుచ్చతి పాపకా అకుసలా ధమ్మా సంకిలేసికా పోనోభవికా సదరా దుక్ఖవిపాకా ఆయతిం జాతిజరామరణియా.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāgāti. Tanti bhagavantaṃ bhaṇati. Namassāmīti kāyena vā namassāmi, vācāya vā namassāmi, cittena vā namassāmi, anvatthapaṭipattiyā vā namassāmi, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassāmi, sakkaromi garuṃ karomi 70 mānemi pūjemi. Sameccāti samecca abhisamecca samāgantvā abhisamāgantvā sammukhā taṃ namassāmi. Nāgāti nāgo ca bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo, na gacchatīti – nāgo, na āgacchatīti – nāgo. Kathaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo? Āgu vuccati pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    ఆగుం న కరోతి కిఞ్చి లోకే, [సభియాతి భగవా]

    Āguṃ na karoti kiñci loke, [sabhiyāti bhagavā]

    సబ్బసంయోగే 71 విసజ్జ బన్ధనాని;

    Sabbasaṃyoge 72 visajja bandhanāni;

    సబ్బత్థ న సజ్జతీ విముత్తో, నాగో తాది పవుచ్చతే తథత్తాతి.

    Sabbattha na sajjatī vimutto, nāgo tādi pavuccate tathattāti.

    ఏవం భగవా ఆగుం న కరోతీతి – నాగో.

    Evaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo.

    కథం భగవా న గచ్ఛతీతి – నాగో. భగవా న ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి, న దోసాగతిం గచ్ఛతి, న మోహాగతిం గచ్ఛతి, న భయాగతిం గచ్ఛతి, న రాగవసేన గచ్ఛతి, న దోసవసేన గచ్ఛతి, న మోహవసేన గచ్ఛతి, న మానవసేన గచ్ఛతి, న దిట్ఠివసేన గచ్ఛతి, న ఉద్ధచ్చవసేన గచ్ఛతి, న విచికిచ్ఛావసేన గచ్ఛతి, న అనుసయవసేన గచ్ఛతి, న వగ్గేహి ధమ్మేహి యాయతి నీయతి 73 వుయ్హతి సంహరీయతి. ఏవం భగవా న గచ్ఛతీతి – నాగో.

    Kathaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo. Bhagavā na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, na rāgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mānavasena gacchati, na diṭṭhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchāvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi yāyati nīyati 74 vuyhati saṃharīyati. Evaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo.

    కథం భగవా న ఆగచ్ఛతీతి – నాగో. సోతాపత్తిమగ్గేన యే కిలేసా పహీనా తే కిలేసే న పునేతి న పచ్చేతి న పచ్చాగచ్ఛతి. సకదాగామిమగ్గేన…పే॰… అనాగామిమగ్గేన… అరహత్తమగ్గేన యే కిలేసా పహీనా తే కిలేసే న పునేతి న పచ్చేతి న పచ్చాగచ్ఛతి. ఏవం భగవా న ఆగచ్ఛతీతి నాగోతి – తం తం నమస్సామి సమేచ్చ నాగ.

    Kathaṃ bhagavā na āgacchatīti – nāgo. Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – taṃ taṃ namassāmi samecca nāga.

    అప్పేవ మం భగవా అట్ఠితం ఓవదేయ్యాతి అప్పేవ మం భగవా అట్ఠితం ఓవదేయ్య సక్కచ్చం ఓవదేయ్య అభిణ్హం ఓవదేయ్య పునప్పునం ఓవదేయ్య అనుసాసేయ్యాతి – అప్పేవ మం భగవా అట్ఠితం ఓవదేయ్య. తేనాహ సో బ్రాహ్మణో –

    Appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyāti appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘తే చాపి నూనప్పజహేయ్యు దుక్ఖం, యే త్వం మునీ అట్ఠితం ఓవదేయ్య;

    ‘‘Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

    తం తం నమస్సామి సమేచ్చ నాగ, అప్పేవ మం భగవా అట్ఠితం ఓవదేయ్యా’’తి.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyā’’ti.

    ౨౮.

    28.

    యం బ్రాహ్మణం వేదగుమాభిజఞ్ఞా, అకిఞ్చనం కామభవే అసత్తం;

    Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

    అద్ధా హి సో ఓఘమిమం అతారి, తిణ్ణో చ పారం అఖిలో అకఙ్ఖో.

    Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.

    యం బ్రాహ్మణం వేదగుమాభిజఞ్ఞాతి. బ్రాహ్మణోతి సత్తన్నం ధమ్మానం బాహితత్తా బ్రాహ్మణో. సక్కాయదిట్ఠి బాహితా హోతి, విచికిచ్ఛా బాహితా హోతి, సీలబ్బతపరామాసో బాహితో హోతి, రాగో బాహితో హోతి, దోసో బాహితో హోతి, మోహో బాహితో హోతి, మానో బాహితో హోతి. బాహితాస్స హోన్తి పాపకా అకుసలా ధమ్మా సంకిలేసికా పోనోభవికా సదరా దుక్ఖవిపాకా ఆయతిం జాతిజరామరణియా.

    Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññāti. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo. Sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti. Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    బాహిత్వా సబ్బపాపకాని, [సభియాతి భగవా]

    Bāhitvā sabbapāpakāni, [sabhiyāti bhagavā]

    విమలో సాధుసమాహితో ఠితత్తో;

    Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;

    సంసారమతిచ్చ కేవలీ సో, అసితో 75 తాది పవుచ్చతే స బ్రహ్మా.

    Saṃsāramaticca kevalī so, asito 76 tādi pavuccate sa brahmā.

    వేదగూతి వేదో వుచ్చతి చతూసు మగ్గేసు ఞాణం…పే॰… సబ్బం వేదమతిచ్చ వేదగూ సోతి. అభిజఞ్ఞాతి అభిజానేయ్య ఆజానేయ్య విజానేయ్య పటివిజానేయ్య పటివిజ్ఝేయ్యాతి – యం బ్రాహ్మణం వేదగుమాభిజఞ్ఞా.

    Vedagūti vedo vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ…pe… sabbaṃ vedamaticca vedagū soti. Abhijaññāti abhijāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti – yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā.

    అకిఞ్చనం కామభవే అసత్తన్తి. అకిఞ్చనన్తి రాగకిఞ్చనం దోసకిఞ్చనం మోహకిఞ్చనం మానకిఞ్చనం దిట్ఠికిఞ్చనం కిలేసకిఞ్చనం దుచ్చరితకిఞ్చనం, యస్సేతే కిఞ్చనా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అకిఞ్చనో. కామాతి ఉద్దానతో ద్వే కామా – వత్థుకామా చ కిలేసకామా చ…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి వత్థుకామా…పే॰… ఇమే వుచ్చన్తి కిలేసకామా. భవాతి ద్వే భవా – కమ్మభవో చ పటిసన్ధికో చ పునబ్భవో …పే॰… అయం పటిసన్ధికో పునబ్భవో. అకిఞ్చనం కామభవే అసత్తన్తి అకిఞ్చనం పుగ్గలం కామభవే చ అసత్తం అలగ్గం అలగ్గితం అపలిబుద్ధం నిక్ఖన్తం నిస్సటం విప్పముత్తం విసఞ్ఞుత్తం విమరియాదికతేన చేతసా విహరన్తన్తి – అకిఞ్చనం కామభవే అసత్తం.

    Akiñcanaṃkāmabhave asattanti. Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, yassete kiñcanā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati akiñcano. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo …pe… ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti akiñcanaṃ puggalaṃ kāmabhave ca asattaṃ alaggaṃ alaggitaṃ apalibuddhaṃ nikkhantaṃ nissaṭaṃ vippamuttaṃ visaññuttaṃ vimariyādikatena cetasā viharantanti – akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.

    అద్ధా హి సో ఓఘమిమం అతారీతి. అద్ధాతి ఏకంసవచనం…పే॰… అవత్థాపనవచనమేతం – అద్ధాతి. ఓఘన్తి కామోఘం భవోఘం దిట్ఠోఘం అవిజ్జోఘం. అతారీతి ఉత్తరి పతరి సమతిక్కమి వీతివత్తయీతి – అద్ధా హి సో ఓఘమిమం అతారి.

    Addhā hi so oghamimaṃ atārīti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ…pe… avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ. Atārīti uttari patari samatikkami vītivattayīti – addhā hi so oghamimaṃ atāri.

    తిణ్ణో చ పారం అఖిలో అకఙ్ఖోతి. తిణ్ణోతి కామోఘం తిణ్ణో, భవోఘం తిణ్ణో, దిట్ఠోఘం తిణ్ణో, అవిజ్జోఘం తిణ్ణో, సంసారపథం తిణ్ణో ఉత్తిణ్ణో నిత్థిణ్ణో 77 అతిక్కన్తో సమతిక్కన్తో వీతివత్తో. సో వుత్థవాసో 78 చిణ్ణచరణో గతద్ధో గతదిసో గతకోటికో పాలితబ్రహ్మచరియో ఉత్తమదిట్ఠిప్పత్తో భావితమగ్గో, పహీనకిలేసో పటివిద్ధాకుప్పో సచ్ఛికతనిరోధో . దుక్ఖం తస్స పరిఞ్ఞాతం, సముదయో పహీనో, మగ్గో భావితో, నిరోధో సచ్ఛికతో, అభిఞ్ఞేయ్యం అభిఞ్ఞాతం, పరిఞ్ఞేయ్యం పరిఞ్ఞాతం, పహాతబ్బం పహీనం, భావేతబ్బం భావితం, సచ్ఛికాతబ్బం సచ్ఛికతం. సో ఉక్ఖిత్తపలిఘో సంకిణ్ణపరిక్ఖో అబ్బుళ్హేసికో నిరగ్గళో అరియో పన్నద్ధజో పన్నభారో విసఞ్ఞుత్తో పఞ్చఙ్గవిప్పహీనో ఛళఙ్గసమన్నాగతో ఏకారక్ఖో చతురాపస్సేనో పనుణ్ణపచ్చేకసచ్చో 79 సమవయసట్ఠేసనో అనావిలసఙ్కప్పో పస్సద్ధకాయసఙ్ఖారో సువిముత్తచిత్తో సువిముత్తపఞ్ఞో కేవలీ వుసితవా ఉత్తమపురిసో పరమపురిసో పరమపత్తిప్పత్తో. సో నేవ ఆచినాతి న అపచినాతి, అపచినిత్వా ఠితో. నేవ పజహతి న ఉపాదియతి, పజహిత్వా ఠితో. నేవ విసినేతి న ఉస్సినేతి, విసినేత్వా ఠితో. నేవ విధూపేతి న సన్ధూపేతి, విధూపేత్వా ఠితో. అసేక్ఖేన సీలక్ఖన్ధేన సమన్నాగతత్తా ఠితో. అసేక్ఖేన సమాధిక్ఖన్ధేన…పే॰… పఞ్ఞాక్ఖన్ధేన… విముత్తిక్ఖన్ధేన… విముత్తిఞాణదస్సనక్ఖన్ధేన సమన్నాగతత్తా ఠితో. సచ్చం సమ్పటిపాదయిత్వా 80 ఠితో. ఏజం సమతిక్కమిత్వా ఠితో. కిలేసగ్గిం పరియాదియిత్వా ఠితో. అపరిగమనతాయ ఠితో. కథం 81 సమాదాయ ఠితో? విముత్తిపటిసేవనతాయ ఠితో . మేత్తాయ పారిసుద్ధియా ఠితో. కరుణాయ …పే॰… ముదితాయ… ఉపేక్ఖాయ పారిసుద్ధియా ఠితో. అచ్చన్తపారిసుద్ధియా ఠితో. అతమ్మయతాయ 82 పారిసుద్ధియా ఠితో. విముత్తత్తా ఠితో. సన్తుస్సితత్తా ఠితో. ఖన్ధపరియన్తే ఠితో. ధాతుపరియన్తే ఠితో. ఆయతనపరియన్తే ఠితో. గతిపరియన్తే ఠితో. ఉపపత్తిపరియన్తే ఠితో. పటిసన్ధిపరియన్తే ఠితో. భవపరియన్తే ఠితో. సంసారపరియన్తే ఠితో. వట్టపరియన్తే ఠితో. అన్తిమభవే ఠితో. అన్తిమే సముస్సయే ఠితో. అన్తిమదేహధరో అరహా.

    Tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkhoti. Tiṇṇoti kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, saṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo 83 atikkanto samatikkanto vītivatto. So vutthavāso 84 ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho . Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ. So ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikkho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco 85 samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto. So neva ācināti na apacināti, apacinitvā ṭhito. Neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito. Neva visineti na ussineti, visinetvā ṭhito. Neva vidhūpeti na sandhūpeti, vidhūpetvā ṭhito. Asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Asekkhena samādhikkhandhena…pe… paññākkhandhena… vimuttikkhandhena… vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Saccaṃ sampaṭipādayitvā 86 ṭhito. Ejaṃ samatikkamitvā ṭhito. Kilesaggiṃ pariyādiyitvā ṭhito. Aparigamanatāya ṭhito. Kathaṃ 87 samādāya ṭhito? Vimuttipaṭisevanatāya ṭhito . Mettāya pārisuddhiyā ṭhito. Karuṇāya …pe… muditāya… upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito. Accantapārisuddhiyā ṭhito. Atammayatāya 88 pārisuddhiyā ṭhito. Vimuttattā ṭhito. Santussitattā ṭhito. Khandhapariyante ṭhito. Dhātupariyante ṭhito. Āyatanapariyante ṭhito. Gatipariyante ṭhito. Upapattipariyante ṭhito. Paṭisandhipariyante ṭhito. Bhavapariyante ṭhito. Saṃsārapariyante ṭhito. Vaṭṭapariyante ṭhito. Antimabhave ṭhito. Antime samussaye ṭhito. Antimadehadharo arahā.

    తస్సాయం పచ్ఛిమకో భవో, చరిమోయం సముస్సయో;

    Tassāyaṃ pacchimako bhavo, carimoyaṃ samussayo;

    జాతిమరణసంసారో, నత్థి తస్స పునబ్భవోతి.

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti.

    తిణ్ణో చ పారన్తి పారం వుచ్చతి అమతం నిబ్బానం. యో సో సబ్బసఙ్ఖారసమథో సబ్బూపధిపటినిస్సగ్గో తణ్హక్ఖయో విరాగో నిరోధో నిబ్బానం. సో పారగతో పారప్పత్తో అన్తగతో అన్తప్పత్తో కోటిగతో కోటిప్పత్తో పరియన్తగతో పరియన్తప్పత్తో వోసానగతో వోసానప్పత్తో తాణగతో తాణప్పత్తో లేణగతో లేణప్పత్తో సరణగతో సరణప్పత్తో అభయగతో అభయప్పత్తో అచ్చుతగతో అచ్చుతప్పత్తో అమతగతో అమతప్పత్తో నిబ్బానగతో నిబ్బానప్పత్తో. సో వుత్తవాసో చిణ్ణచరణో…పే॰… జాతిమరణసంసారో, నత్థి తస్స పునబ్భవోతి – తిణ్ణో చ పారం.

    Tiṇṇo ca pāranti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – tiṇṇo ca pāraṃ.

    అఖిలోతి రాగో ఖిలో, దోసో ఖిలో, మోహో ఖిలో, కోధో ఖిలో, ఉపనాహో ఖిలో…పే॰… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారా ఖిలా. యస్సేతే ఖిలా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా సో వుచ్చతి అఖిలో. అకఙ్ఖోతి దుక్ఖే కఙ్ఖా, దుక్ఖసముదయే కఙ్ఖా, దుక్ఖనిరోధే కఙ్ఖా, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ కఙ్ఖా, పుబ్బన్తే కఙ్ఖా, అపరన్తే కఙ్ఖా, పుబ్బన్తాపరన్తే కఙ్ఖా, ఇదప్పచ్చయతాపటిచ్చసముప్పన్నేసు ధమ్మేసు కఙ్ఖా, యా ఏవరూపా కఙ్ఖా కఙ్ఖాయనా కఙ్ఖాయితత్తం విమతి విచికిచ్ఛా ద్వేళ్హకం ద్వేధాపథో సంసయో అనేకంసగ్గాహో ఆసప్పనా పరిసప్పనా అపరియోగాహనా ఛమ్భితత్తం చిత్తస్స మనోవిలేఖో. యస్సేతే కఙ్ఖా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా సో వుచ్చతి అకఙ్ఖోతి – తిణ్ణో చ పారం అఖిలో అకఙ్ఖో. తేనాహ భగవా –

    Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho khilo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Yassete khilā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akhilo. Akaṅkhoti dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā, yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho. Yassete kaṅkhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akaṅkhoti – tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho. Tenāha bhagavā –

    ‘‘యం బ్రాహ్మణం వేదగుమాభిజఞ్ఞా, అకిఞ్చనం కామభవే అసత్తం;

    ‘‘Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

    అద్ధా హి సో ఓఘమిమం అతారి, తిణ్ణో చ పారం అఖిలో అకఙ్ఖో’’తి.

    Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho’’ti.

    ౨౯.

    29.

    విద్వా చ యో వేదగూ నరో ఇధ, భవాభవే సఙ్గమిమం విసజ్జ;

    Vidvāca yo vedagū naro idha,bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

    సో వీతతణ్హో అనీఘో నిరాసో, అతారి సో జాతిజరన్తి బ్రూమి.

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

    విద్వా చ యో వేదగూ నరో ఇధాతి. విద్వాతి విజ్జాగతో ఞాణీ విభావీ మేధావీ. యోతి యో యాదిసో…పే॰… మనుస్సో వా. వేదగూతి వేదా వుచ్చన్తి చతూసు మగ్గేసు ఞాణం పఞ్ఞా పఞ్ఞిన్ద్రియం పఞ్ఞాబలం ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో వీమంసా విపస్సనా సమ్మాదిట్ఠి 89. తేహి వేదేహి జాతిజరామరణస్స అన్తగతో అన్తప్పత్తో కోటిగతో కోటిప్పత్తో పరియన్తగతో పరియన్తప్పత్తో వోసానగతో వోసానప్పత్తో తాణగతో తాణప్పత్తో లేణగతో లేణప్పత్తో సరణగతో సరణప్పత్తో అభయగతో అభయప్పత్తో అచ్చుతగతో అచ్చుతప్పత్తో అమతగతో అమతప్పత్తో నిబ్బానగతో నిబ్బానప్పత్తో. వేదానం వా అన్తగతోతి వేదగూ, వేదేహి వా అన్తగతోతి వేదగూ, సత్తన్నం వా ధమ్మానం విదితత్తా వేదగూ. సక్కాయదిట్ఠి విదితా హోతి, విచికిచ్ఛా…పే॰… సీలబ్బతపరామాసో… రాగో… దోసో… మోహో… మానో విదితో హోతి. విదితాస్స హోన్తి పాపకా అకుసలా ధమ్మా సంకిలేసికా పోనోభవికా సదరా దుక్ఖవిపాకా ఆయతిం జాతిజరామరణియా.

    Vidvā ca yo vedagū naro idhāti. Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Yoti yo yādiso…pe… manusso vā. Vedagūti vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi 90. Tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. Vedānaṃ vā antagatoti vedagū, vedehi vā antagatoti vedagū, sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū. Sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā…pe… sīlabbataparāmāso… rāgo… doso… moho… māno vidito hoti. Viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    వేదాని విచేయ్య కేవలాని, [సభియాతి భగవా]

    Vedāni viceyya kevalāni, [sabhiyāti bhagavā]

    సమణానం యానీధత్థి బ్రాహ్మణానం;

    Samaṇānaṃ yānīdhatthi brāhmaṇānaṃ;

    సబ్బవేదనాసు వీతరాగో, సబ్బం వేదమతిచ్చ వేదగూ సో.

    Sabbavedanāsu vītarāgo, sabbaṃ vedamaticca vedagū so.

    నరోతి సత్తో నరో మానవో పోసో పుగ్గలో జీవో జాగు 91 జన్తు ఇన్దగు 92 మనుజో. ఇధాతి ఇమిస్సా దిట్ఠియా…పే॰… ఇమస్మిం మనుస్సలోకేతి – విద్వా చ యో వేదగూ నరో ఇధ.

    Naroti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu 93 jantu indagu 94 manujo. Idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloketi – vidvā ca yo vedagū naro idha.

    భవాభవే సఙ్గమిమం విసజ్జాతి. భవాభవేతి భవాభవే కమ్మభవే పునబ్భవే కామభవే, కమ్మభవే కామభవే పునబ్భవే రూపభవే, కమ్మభవే రూపభవే పునబ్భవే అరూపభవే, కమ్మభవే అరూపభవే పునబ్భవే పునప్పునభవే, పునప్పునగతియా పునప్పునఉపపత్తియా పునప్పునపటిసన్ధియా పునప్పునఅత్తభావాభినిబ్బత్తియా. సఙ్గాతి సత్త సఙ్గా – రాగసఙ్గో, దోససఙ్గో, మోహసఙ్గో, మానసఙ్గో, దిట్ఠిసఙ్గో, కిలేససఙ్గో, దుచ్చరితసఙ్గో. విసజ్జాతి సఙ్గే వోసజ్జేత్వా వా విసజ్జ. అథ వా, సఙ్గే బన్ధే విబన్ధే ఆబన్ధే లగ్గే లగ్గితే పలిబుద్ధే బన్ధనే ఫోటయిత్వా 95 వా విసజ్జ. యథా యానం వా వయ్హం వా రథం వా సకటం వా సన్దమానికం వా సజ్జం విసజ్జం కరోన్తి వికోపేన్తి – ఏవమేవ తే సఙ్గే వోసజ్జేత్వా వా విసజ్జ. అథ వా, సఙ్గే బన్ధే విబన్ధే ఆబన్ధే లగ్గే లగ్గితే పలిబుద్ధే బన్ధనే ఫోటయిత్వా వా విసజ్జాతి – భవాభవే సఙ్గమిమం విసజ్జ.

    Bhavābhave saṅgamimaṃ visajjāti. Bhavābhaveti bhavābhave kammabhave punabbhave kāmabhave, kammabhave kāmabhave punabbhave rūpabhave, kammabhave rūpabhave punabbhave arūpabhave, kammabhave arūpabhave punabbhave punappunabhave, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā. Saṅgāti satta saṅgā – rāgasaṅgo, dosasaṅgo, mohasaṅgo, mānasaṅgo, diṭṭhisaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgo. Visajjāti saṅge vosajjetvā vā visajja. Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā 96 vā visajja. Yathā yānaṃ vā vayhaṃ vā rathaṃ vā sakaṭaṃ vā sandamānikaṃ vā sajjaṃ visajjaṃ karonti vikopenti – evameva te saṅge vosajjetvā vā visajja. Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā vā visajjāti – bhavābhave saṅgamimaṃ visajja.

    సో వీతతణ్హో అనీఘో నిరాసో, అతారి సో జాతిజరన్తి బ్రూమీతి. తణ్హాతి రూపతణ్హా…పే॰… ధమ్మతణ్హా… యస్సేసా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి వీతతణ్హో విగతతణ్హో చత్తతణ్హో వన్తతణ్హో ముత్తతణ్హో పహీనతణ్హో పటినిస్సట్ఠతణ్హో వీతరాగో చత్తరాగో పహీనరాగో పటినిస్సట్ఠరాగో నిచ్ఛాతో నిబ్బుతో సీతిభూతో సుఖప్పటిసంవేదీ బ్రహ్మభూతేన అత్తనా విహరతీతి – సో వీతతణ్హో. అనీఘోతి రాగో నీఘో, దోసో నీఘో, మోహో నీఘో, కోధో నీఘో, ఉపనాహో నీఘో…పే॰… సబ్బాకుసలాభిసఙ్ఖారా నీఘా. యస్సేతే నీఘా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి అనీఘో. నిరాసోతి ఆసా వుచ్చతి తణ్హా. యో రాగో సారాగో…పే॰… అభిజ్ఝా లోభో అకుసలమూలం. యస్సేసా ఆసా తణ్హా పహీనా సముచ్ఛిన్నా వూపసన్తా పటిపస్సద్ధా అభబ్బుప్పత్తికా ఞాణగ్గినా దడ్ఢా, సో వుచ్చతి నిరాసో. జాతీతి యా తేసం తేసం సత్తానం…పే॰… ఆయతనానం పటిలాభో. జరాతి యా తేసం తేసం సత్తానం …పే॰… ఇన్ద్రియానం పరిపాకో. అయం వుచ్చతి జరా. సో వీతతణ్హో అనీఘో నిరాసో, అతారి సో జాతిజరన్తి బ్రూమీతి యో సో వీతతణ్హో అనీఘో చ నిరాసో చ, సో ఖో జాతిజరామరణం అతరి ఉత్తరి పతరి సమతిక్కమి వీతివత్తయీతి బ్రూమి ఆచిక్ఖామి దేసేమి పఞ్ఞపేమి పట్ఠపేమి వివరామి విభజామి ఉత్తానీకరోమి పకాసేమీతి – సో వీతతణ్హో అనీఘో నిరాసో, అతారి సో జాతిజరన్తి బ్రూమి. తేనాహ భగవా –

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā… yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho vigatataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – so vītataṇho. Anīghoti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā. Yassete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anīgho. Nirāsoti āsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati nirāso. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… āyatanānaṃ paṭilābho. Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ …pe… indriyānaṃ paripāko. Ayaṃ vuccati jarā. So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti yo so vītataṇho anīgho ca nirāso ca, so kho jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – so vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi. Tenāha bhagavā –

    ‘‘విద్వా చ యో వేదగూ నరో ఇధ, భవాభవే సఙ్గమిమం విసజ్జ;

    ‘‘Vidvā ca yo vedagū naro idha, bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

    సో వీతతణ్హో అనీఘో నిరాసో, అతారి సో జాతిజరన్తి బ్రూమీ’’తి.

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.

    సహ గాథాపరియోసానా…పే॰… సత్థా మే, భన్తే భగవా, సావకోహమస్మీతి.

    Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

    మేత్తగూమాణవపుచ్ఛానిద్దేసో చతుత్థో.

    Mettagūmāṇavapucchāniddeso catuttho.







    Footnotes:
    1. యాని పత్థి (స్యా॰), యాని అత్థి (క॰) సు॰ ని॰ ౫౩౪
    2. yāni patthi (syā.), yāni atthi (ka.) su. ni. 534
    3. సాగరసమో (క॰)
    4. sāgarasamo (ka.)
    5. నాభిపిహయతి (స్యా॰) మహాని॰ ౯౦
    6. అప్పతిట్ఠీనచిత్తో (స్యా॰)
    7. ఆదినమనసో (స్యా॰) మహాని॰ ౯౦
    8. nābhipihayati (syā.) mahāni. 90
    9. appatiṭṭhīnacitto (syā.)
    10. ādinamanaso (syā.) mahāni. 90
    11. దోసనీయే (స్యా॰ క॰) మహాని॰ ౯౦
    12. dosanīye (syā. ka.) mahāni. 90
    13. అనుపయో (స్యా॰), అనుసయో (క॰) మహాని॰ ౯౦
    14. అనుపయో (స్యా॰), అనుసయో (క॰) మహాని॰ ౯౦
    15. anupayo (syā.), anusayo (ka.) mahāni. 90
    16. anupayo (syā.), anusayo (ka.) mahāni. 90
    17. భగవతా (స్యా॰) మహాని॰ ౯౦
    18. bhagavatā (syā.) mahāni. 90
    19. ఆజానియావ (స్యా॰) ధ॰ ప॰ ౩౨౨
    20. ājāniyāva (syā.) dha. pa. 322
    21. కుఞ్జరావ (స్యా॰)
    22. kuñjarāva (syā.)
    23. సుదన్తోతి (స్యా॰) సు॰ ని॰ ౫౨౧; మహాని॰ ౯౦
    24. sudantoti (syā.) su. ni. 521; mahāni. 90
    25. న పిటకసమ్పదానేన (క॰) మహాని॰ ౧౫౬
    26. na piṭakasampadānena (ka.) mahāni. 156
    27. దుక్ఖట్ఠేన (స్యా॰)
    28. dukkhaṭṭhena (syā.)
    29. అకిత్తి తం (స్యా॰) ఏవమీదిసేసు పదేసు అతీతవిభత్తివసేన మహాని॰ ౧౧౦
    30. పఞ్ఞాపితం (క॰)
    31. akitti taṃ (syā.) evamīdisesu padesu atītavibhattivasena mahāni. 110
    32. paññāpitaṃ (ka.)
    33. లాపో పలాపో (స్యా॰) ధమ్మసఙ్గణియే
    34. లాలప్పాయనా లాలప్పాయితత్తం (బహూసు) జరాసుత్తనిద్దేసట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా
    35. lāpo palāpo (syā.) dhammasaṅgaṇiye
    36. lālappāyanā lālappāyitattaṃ (bahūsu) jarāsuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    37. వాచామునిం (బహూసు) ఇతివు॰ ౬౭
    38. vācāmuniṃ (bahūsu) itivu. 67
    39. మునయో (స్యా॰) మహాని॰ ౧౪
    40. సేక్ఖమునినో (స్యా॰ క॰)
    41. munayo (syā.) mahāni. 14
    42. sekkhamunino (syā. ka.)
    43. ముని (స్యా॰ క॰) ధ॰ ప॰ ౨౬౮
    44. muni (syā. ka.) dha. pa. 268
    45. పూజితో (స్యా॰ క॰) మహాని॰ ౧౪
    46. సఙ్గ జాలమతిచ్చ, సు॰ ని॰ ౫౩౨
    47. pūjito (syā. ka.) mahāni. 14
    48. saṅga jālamaticca, su. ni. 532
    49. యా సా లోకే విసత్తికా (స్యా॰) కామసుత్తనిద్దేసట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా
    50. yā sā loke visattikā (syā.) kāmasuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    51. బ్యపథం (స్యా॰ క॰)
    52. దేసనం అనుసన్ధి (స్యా॰)
    53. byapathaṃ (syā. ka.)
    54. desanaṃ anusandhi (syā.)
    55. ఏసి గవేసి (స్యా॰) మహాని॰ ౧౫౦
    56. అబ్బూహనం (బహూసు), అబ్బూహం (సీ॰ అట్ఠ॰)
    57. esi gavesi (syā.) mahāni. 150
    58. abbūhanaṃ (bahūsu), abbūhaṃ (sī. aṭṭha.)
    59. ఉద్ధం వుచ్చతి అనాగతం (స్యా॰ క॰)
    60. uddhaṃ vuccati anāgataṃ (syā. ka.)
    61. అనోలీనవుత్తికో (క॰) మహాని॰ ౧౪
    62. కదాహం (స్యా॰)
    63. అప్పటివాని (క॰) మహాని॰ ౧౪
    64. anolīnavuttiko (ka.) mahāni. 14
    65. kadāhaṃ (syā.)
    66. appaṭivāni (ka.) mahāni. 14
    67. కల్యాణపుథుజ్జనో (స్యా॰), ఏవమీదిసేసు ఠానేసు
    68. kalyāṇaputhujjano (syā.), evamīdisesu ṭhānesu
    69. గరుకరోమి (స్యా॰)
    70. garukaromi (syā.)
    71. సబ్బయోగే (క॰), సు॰ ని॰ ౫౨౭
    72. sabbayoge (ka.), su. ni. 527
    73. నియ్యతి (స్యా॰ క॰)
    74. niyyati (syā. ka.)
    75. అనిస్సితో (స్యా॰) సు॰ ని॰ ౫౨౪
    76. anissito (syā.) su. ni. 524
    77. నిత్తిణ్ణో (స్యా॰)
    78. వుట్ఠవాసో (స్యా॰) మహాని॰ ౬
    79. పణున్నపచ్చేకసచ్చో (క॰)
    80. పటిపాదయిత్వా (స్యా॰)
    81. కటం (స్యా॰) కామసుత్తనిద్దేసట్ఠకథా ఓలోకేతబ్బా
    82. అకమ్మఞ్ఞతాయ (స్యా॰)
    83. nittiṇṇo (syā.)
    84. vuṭṭhavāso (syā.) mahāni. 6
    85. paṇunnapaccekasacco (ka.)
    86. paṭipādayitvā (syā.)
    87. kaṭaṃ (syā.) kāmasuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    88. akammaññatāya (syā.)
    89. ఞాణం…పే॰… సబ్బవేదమతిచ్చ వేదగూ సోతి. (స్యా॰) పస్స మహాని॰ ౮౧
    90. ñāṇaṃ…pe… sabbavedamaticca vedagū soti. (syā.) passa mahāni. 81
    91. జాతు (స్యా॰)
    92. ఇన్దగూ (స్యా॰)
    93. jātu (syā.)
    94. indagū (syā.)
    95. మోచయిత్వా (స్యా॰)
    96. mocayitvā (syā.)



    Related texts:



    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / చూళనిద్దేస-అట్ఠకథా • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ౪. మేత్తగూమాణవసుత్తనిద్దేసవణ్ణనా • 4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact