Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചൂളനിദ്ദേസപാളി • Cūḷaniddesapāḷi

    ൪. മേത്തഗൂമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസോ

    4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso

    ൧൮.

    18.

    പുച്ഛാമി തം ഭഗവാ ബ്രൂഹി മേതം, [ഇച്ചായസ്മാ മേത്തഗൂ]

    Pucchāmitaṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā mettagū]

    മഞ്ഞാമി തം വേദഗൂ ഭാവിതത്തം;

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

    കുതോ നു ദുക്ഖാ സമുദാഗതാ ഇമേ, യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ.

    Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā.

    പുച്ഛാമി തം ഭഗവാ ബ്രൂഹി മേതന്തി. പുച്ഛാമീതി തിസ്സോ പുച്ഛാ – അദിട്ഠജോതനാ പുച്ഛാ, ദിട്ഠസംസന്ദനാ പുച്ഛാ, വിമതിച്ഛേദനാ പുച്ഛാ. കതമാ അദിട്ഠജോതനാ പുച്ഛാ? പകതിയാ ലക്ഖണം അഞ്ഞാതം ഹോതി അദിട്ഠം അതുലിതം അതീരിതം അവിഭൂതം അവിഭാവിതം. തസ്സ ഞാണായ ദസ്സനായ തുലനായ തീരണായ വിഭൂതത്ഥായ വിഭാവനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി – അയം അദിട്ഠജോതനാ പുച്ഛാ.

    Pucchāmitaṃ bhagavā brūhi metanti. Pucchāmīti tisso pucchā – adiṭṭhajotanā pucchā, diṭṭhasaṃsandanā pucchā, vimaticchedanā pucchā. Katamā adiṭṭhajotanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ aññātaṃ hoti adiṭṭhaṃ atulitaṃ atīritaṃ avibhūtaṃ avibhāvitaṃ. Tassa ñāṇāya dassanāya tulanāya tīraṇāya vibhūtatthāya vibhāvanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ adiṭṭhajotanā pucchā.

    കതമാ ദിട്ഠസംസന്ദനാ പുച്ഛാ? പകതിയാ ലക്ഖണം ഞാതം ഹോതി ദിട്ഠം തുലിതം തീരിതം വിഭൂതം വിഭാവിതം. അഞ്ഞേഹി പണ്ഡിതേഹി സദ്ധിം സംസന്ദനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി – അയം ദിട്ഠസംസന്ദനാ പുച്ഛാ.

    Katamā diṭṭhasaṃsandanā pucchā? Pakatiyā lakkhaṇaṃ ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ tulitaṃ tīritaṃ vibhūtaṃ vibhāvitaṃ. Aññehi paṇḍitehi saddhiṃ saṃsandanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ diṭṭhasaṃsandanā pucchā.

    കതമാ വിമതിച്ഛേദനാ പുച്ഛാ? പകതിയാ സംസയപക്ഖന്ദോ ഹോതി വിമതിപക്ഖന്ദോ ദ്വേള്ഹകജാതോ – ‘‘ഏവം നു ഖോ, ന നു ഖോ, കിം നു ഖോ, കഥം നു ഖോ’’തി? സോ വിമതിച്ഛേദനത്ഥായ പഞ്ഹം പുച്ഛതി – അയം വിമതിച്ഛേദനാ പുച്ഛാ. ഇമാ തിസ്സോ പുച്ഛാ.

    Katamā vimaticchedanā pucchā? Pakatiyā saṃsayapakkhando hoti vimatipakkhando dveḷhakajāto – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti? So vimaticchedanatthāya pañhaṃ pucchati – ayaṃ vimaticchedanā pucchā. Imā tisso pucchā.

    അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – മനുസ്സപുച്ഛാ, അമനുസ്സപുച്ഛാ, നിമ്മിതപുച്ഛാ. കതമാ മനുസ്സപുച്ഛാ? മനുസ്സാ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഹം പുച്ഛന്തി, ഭിക്ഖൂ പുച്ഛന്തി, ഭിക്ഖുനിയോ പുച്ഛന്തി, ഉപാസകാ പുച്ഛന്തി, ഉപാസികായോ പുച്ഛന്തി, രാജാനോ പുച്ഛന്തി ഖത്തിയാ പുച്ഛന്തി, ബ്രാഹ്മണാ പുച്ഛന്തി, വേസ്സാ പുച്ഛന്തി, സുദ്ദാ പുച്ഛന്തി, ഗഹട്ഠാ പുച്ഛന്തി, പബ്ബജിതാ പുച്ഛന്തി – അയം മനുസ്സപുച്ഛാ.

    Aparāpi tisso pucchā – manussapucchā, amanussapucchā, nimmitapucchā. Katamā manussapucchā? Manussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, bhikkhū pucchanti, bhikkhuniyo pucchanti, upāsakā pucchanti, upāsikāyo pucchanti, rājāno pucchanti khattiyā pucchanti, brāhmaṇā pucchanti, vessā pucchanti, suddā pucchanti, gahaṭṭhā pucchanti, pabbajitā pucchanti – ayaṃ manussapucchā.

    കതമാ അമനുസ്സപുച്ഛാ? അമനുസ്സാ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഹം പുച്ഛന്തി, നാഗാ പുച്ഛന്തി, സുപണ്ണാ പുച്ഛന്തി, യക്ഖാ പുച്ഛന്തി, അസുരാ പുച്ഛന്തി, ഗന്ധബ്ബാ പുച്ഛന്തി, മഹാരാജാനോ പുച്ഛന്തി, ഇന്ദാ പുച്ഛന്തി, ബ്രഹ്മാ പുച്ഛന്തി, ദേവാ പുച്ഛന്തി – അയം അമനുസ്സപുച്ഛാ.

    Katamā amanussapucchā? Amanussā buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchanti, nāgā pucchanti, supaṇṇā pucchanti, yakkhā pucchanti, asurā pucchanti, gandhabbā pucchanti, mahārājāno pucchanti, indā pucchanti, brahmā pucchanti, devā pucchanti – ayaṃ amanussapucchā.

    കതമാ നിമ്മിതപുച്ഛാ? ഭഗവാ രൂപം അഭിനിമ്മിനാതി മനോമയം സബ്ബങ്ഗപച്ചങ്ഗം അഹീനിന്ദ്രിയം. സോ നിമ്മിതോ ബുദ്ധം ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ പഞ്ഹം പുച്ഛതി. ഭഗവാ വിസജ്ജേതി. അയം നിമ്മിതപുച്ഛാ. ഇമാ തിസ്സോ പുച്ഛാ.

    Katamā nimmitapucchā? Bhagavā rūpaṃ abhinimmināti manomayaṃ sabbaṅgapaccaṅgaṃ ahīnindriyaṃ. So nimmito buddhaṃ bhagavantaṃ upasaṅkamitvā pañhaṃ pucchati. Bhagavā visajjeti. Ayaṃ nimmitapucchā. Imā tisso pucchā.

    അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – അത്തത്ഥപുച്ഛാ, പരത്ഥപുച്ഛാ, ഉഭയത്ഥപുച്ഛാ…പേ॰… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – ദിട്ഠധമ്മികത്ഥപുച്ഛാ, സമ്പരായികത്ഥപുച്ഛാ , പരമത്ഥപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – അനവജ്ജത്ഥപുച്ഛാ, നിക്കിലേസത്ഥപുച്ഛാ, വോദാനത്ഥപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – അതീതപുച്ഛാ, അനാഗതപുച്ഛാ, പച്ചുപ്പന്നപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – അജ്ഝത്തപുച്ഛാ, ബഹിദ്ധാപുച്ഛാ, അജ്ഝത്തബഹിദ്ധാപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – കുസലപുച്ഛാ, അകുസലപുച്ഛാ, അബ്യാകതപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – ഖന്ധപുച്ഛാ, ധാതുപുച്ഛാ ആയതനപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – സതിപട്ഠാനപുച്ഛാ, സമ്മപ്പധാനപുച്ഛാ, ഇദ്ധിപാദപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – ഇന്ദ്രിയപുച്ഛാ, ബലപുച്ഛാ, ബോജ്ഝങ്ഗപുച്ഛാ… അപരാപി തിസ്സോ പുച്ഛാ – മഗ്ഗപുച്ഛാ, ഫലപുച്ഛാ, നിബ്ബാനപുച്ഛാ….

    Aparāpi tisso pucchā – attatthapucchā, paratthapucchā, ubhayatthapucchā…pe… aparāpi tisso pucchā – diṭṭhadhammikatthapucchā, samparāyikatthapucchā , paramatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – anavajjatthapucchā, nikkilesatthapucchā, vodānatthapucchā… aparāpi tisso pucchā – atītapucchā, anāgatapucchā, paccuppannapucchā… aparāpi tisso pucchā – ajjhattapucchā, bahiddhāpucchā, ajjhattabahiddhāpucchā… aparāpi tisso pucchā – kusalapucchā, akusalapucchā, abyākatapucchā… aparāpi tisso pucchā – khandhapucchā, dhātupucchā āyatanapucchā… aparāpi tisso pucchā – satipaṭṭhānapucchā, sammappadhānapucchā, iddhipādapucchā… aparāpi tisso pucchā – indriyapucchā, balapucchā, bojjhaṅgapucchā… aparāpi tisso pucchā – maggapucchā, phalapucchā, nibbānapucchā….

    പുച്ഛാമി തന്തി പുച്ഛാമി തം യാചാമി തം അജ്ഝേസാമി തം പസാദേമി തം ‘‘കഥയസ്സു മേ’’തി പുച്ഛാമി തം. ഭഗവാതി ഗാരവാധിവചനമേതം…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി – യദിദം ഭഗവാതി. ബ്രൂഹി മേതന്തി ബ്രൂഹി ആചിക്ഖാഹി ദേസേഹി പഞ്ഞപേഹി പട്ഠപേഹി വിവരാഹി വിഭജാഹി ഉത്താനീകരോഹി പകാസേഹീതി – പുച്ഛാമി തം ഭഗവാ ബ്രൂഹി മേതം.

    Pucchāmi tanti pucchāmi taṃ yācāmi taṃ ajjhesāmi taṃ pasādemi taṃ ‘‘kathayassu me’’ti pucchāmi taṃ. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti – yadidaṃ bhagavāti. Brūhi metanti brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ.

    ഇച്ചായസ്മാ മേത്തഗൂതി ഇച്ചാതി പദസന്ധി…പേ॰… ഇച്ചായസ്മാ മേത്തഗൂ.

    Iccāyasmā mettagūti iccāti padasandhi…pe… iccāyasmā mettagū.

    മഞ്ഞാമി തം വേദഗൂ ഭാവിതത്തന്തി. വേദഗൂതി തം മഞ്ഞാമി, ഭാവിതത്തോതി തം മഞ്ഞാമി, ഏവം ജാനാമി, ഏവം ആജാനാമി ഏവം പടിജാനാമി ഏവം പടിവിജ്ഝാമി. വേദഗൂ ഭാവിതത്തോതി കഥഞ്ച ഭഗവാ വേദഗൂ? വേദാ വുച്ചന്തി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം…പേ॰… ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ വീമംസാ വിപസ്സനാ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ തേഹി വേദേഹി ജാതിജരാമരണസ്സ അന്തഗതോ അന്തപ്പത്തോ കോടിഗതോ കോടിപ്പത്തോ പരിയന്തഗതോ പരിയന്തപ്പത്തോ വോസാനഗതോ വോസാനപ്പത്തോ താണഗതോ താണപ്പത്തോ ലേണഗതോ ലേണപ്പത്തോ സരണഗതോ സരണപ്പത്തോ അഭയഗതോ അഭയപ്പത്തോ അച്ചുതഗതോ അച്ചുതപ്പത്തോ അമതഗതോ അമതപ്പത്തോ നിബ്ബാനഗതോ നിബ്ബാനപ്പത്തോ. വേദാനം വാ അന്തഗതോതി വേദഗൂ; വേദേഹി വാ അന്തഗതോതി വേദഗൂ; സത്തന്നം വാ ധമ്മാനം വിദിതത്താ വേദഗൂ; സക്കായദിട്ഠി വിദിതാ ഹോതി, വിചികിച്ഛാ വിദിതാ ഹോതി, സീലബ്ബതപരാമാസോ വിദിതോ ഹോതി, രാഗോ ദോസോ മോഹോ മാനോ വിദിതോ ഹോതി, വിദിതാസ്സ ഹോന്തി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സംകിലേസികാ പോനോഭവികാ സദരാ ദുക്ഖവിപാകാ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയാ.

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti. Vedagūti taṃ maññāmi, bhāvitattoti taṃ maññāmi, evaṃ jānāmi, evaṃ ājānāmi evaṃ paṭijānāmi evaṃ paṭivijjhāmi. Vedagū bhāvitattoti kathañca bhagavā vedagū? Vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ…pe… dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi. Bhagavā tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. Vedānaṃ vā antagatoti vedagū; vedehi vā antagatoti vedagū; sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū; sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā viditā hoti, sīlabbataparāmāso vidito hoti, rāgo doso moho māno vidito hoti, viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    വേദാനി വിചേയ്യ കേവലാനി, [സഭിയാതി ഭഗവാ]

    Vedāni viceyya kevalāni, [sabhiyāti bhagavā]

    സമണാനം യാനീധത്ഥി 1 ബ്രാഹ്മണാനം;

    Samaṇānaṃ yānīdhatthi 2 brāhmaṇānaṃ;

    സബ്ബവേദനാസു വീതരാഗോ;

    Sabbavedanāsu vītarāgo;

    സബ്ബം വേദമതിച്ച വേദഗൂ സോതി.

    Sabbaṃ vedamaticca vedagū soti.

    ഏവം ഭഗവാ വേദഗൂ.

    Evaṃ bhagavā vedagū.

    കഥം ഭഗവാ ഭാവിതത്തോ? ഭഗവാ ഭാവിതകായോ ഭാവിതസീലോ ഭാവിതചിത്തോ ഭാവിതപഞ്ഞോ ഭാവിതസതിപട്ഠാനോ ഭാവിതസമ്മപ്പധാനോ ഭാവിതഇദ്ധിപാദോ ഭാവിതഇന്ദ്രിയോ ഭാവിതബലോ ഭാവിതബോജ്ഝങ്ഗോ ഭാവിതമഗ്ഗോ, പഹീനകിലേസോ പടിവിദ്ധാകുപ്പോ സച്ഛികതനിരോധോ. ദുക്ഖം തസ്സ പരിഞ്ഞാതം, സമുദയോ പഹീനോ, മഗ്ഗോ ഭാവിതോ, നിരോധോ സച്ഛികതോ, അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിഞ്ഞാതം, പരിഞ്ഞേയ്യം പരിഞ്ഞാതം, പഹാതബ്ബം പഹീനം, ഭാവേതബ്ബം ഭാവിതം, സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികതം, അപരിത്തോ മഹന്തോ ഗമ്ഭീരോ അപ്പമേയ്യോ ദുപ്പരിയോഗാള്ഹോ ബഹുരതനോ സാഗരൂപമോ 3 ഛളങ്ഗുപേക്ഖായ സമന്നാഗതോ ഹോതി.

    Kathaṃ bhagavā bhāvitatto? Bhagavā bhāvitakāyo bhāvitasīlo bhāvitacitto bhāvitapañño bhāvitasatipaṭṭhāno bhāvitasammappadhāno bhāvitaiddhipādo bhāvitaindriyo bhāvitabalo bhāvitabojjhaṅgo bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho. Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ, aparitto mahanto gambhīro appameyyo duppariyogāḷho bahuratano sāgarūpamo 4 chaḷaṅgupekkhāya samannāgato hoti.

    ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ; ഉപേക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ, ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ, ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ, കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ, മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ നേവ സുമനോ ഹോതി ന ദുമ്മനോ; ഉപേക്ഖകോ വിഹരതി സതോ സമ്പജാനോ.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno. Sotena saddaṃ sutvā, ghānena gandhaṃ ghāyitvā, jivhāya rasaṃ sāyitvā, kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā, manasā dhammaṃ viññāya neva sumano hoti na dummano; upekkhako viharati sato sampajāno.

    ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ മനാപം രൂപം നാഭിഗിജ്ഝതി നാഭിഹംസതി 5 ന രാഗം ജനേതി. തസ്സ ഠിതോവ കായോ ഹോതി, ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം. ചക്ഖുനാ ഖോ പനേവ രൂപം ദിസ്വാ അമനാപം ന മങ്കു ഹോതി അപ്പതിട്ഠിതചിത്തോ 6 അലീനമനസോ 7 അബ്യാപന്നചേതസോ. തസ്സ ഠിതോവ കായോ ഹോതി ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… ഘാനേന ഗന്ധം ഘായിത്വാ… ജിവ്ഹായ രസം സായിത്വാ… കായേന ഫോട്ഠബ്ബം ഫുസിത്വാ… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ മനാപം നാഭിഗിജ്ഝതി നാഭിഹംസതി ന രാഗം ജനേതി. തസ്സ ഠിതോവ കായോ ഹോതി ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം. മനസായേവ ഖോ പന ധമ്മം വിഞ്ഞായ അമനാപം ന മങ്കു ഹോതി. അപ്പതിട്ഠിതചിത്തോ അലീനമനസോ അബ്യാപന്നചേതസോ തസ്സ ഠിതോവ കായോ ഹോതി ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpaṃ rūpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati 8 na rāgaṃ janeti. Tassa ṭhitova kāyo hoti, ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Cakkhunā kho paneva rūpaṃ disvā amanāpaṃ na maṅku hoti appatiṭṭhitacitto 9 alīnamanaso 10 abyāpannacetaso. Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Sotena saddaṃ sutvā…pe… ghānena gandhaṃ ghāyitvā… jivhāya rasaṃ sāyitvā… kāyena phoṭṭhabbaṃ phusitvā… manasā dhammaṃ viññāya manāpaṃ nābhigijjhati nābhihaṃsati na rāgaṃ janeti. Tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Manasāyeva kho pana dhammaṃ viññāya amanāpaṃ na maṅku hoti. Appatiṭṭhitacitto alīnamanaso abyāpannacetaso tassa ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

    ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ മനാപാമനാപേസു രൂപേസു ഠിതോവ കായോ ഹോതി ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ മനാപാമനാപേസു ധമ്മേസു ഠിതോവ കായോ ഹോതി ഠിതം ചിത്തം അജ്ഝത്തം സുസണ്ഠിതം സുവിമുത്തം.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā manāpāmanāpesu rūpesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya manāpāmanāpesu dhammesu ṭhitova kāyo hoti ṭhitaṃ cittaṃ ajjhattaṃ susaṇṭhitaṃ suvimuttaṃ.

    ചക്ഖുനാ രൂപം ദിസ്വാ രജനീയേ ന രജ്ജതി, ദുസ്സനീയേ 11 ന ദുസ്സതി, മോഹനീയേ ന മുയ്ഹതി, കോപനീയേ ന കുപ്പതി, മദനീയേ ന മജ്ജതി, കിലേസനീയേ ന കിലിസ്സതി. സോതേന സദ്ദം സുത്വാ…പേ॰… മനസാ ധമ്മം വിഞ്ഞായ രജനീയേ ന രജ്ജതി, ദുസ്സനീയേ ന ദുസ്സതി, മോഹനീയേ ന മുയ്ഹതി, കോപനീയേ ന കുപ്പതി, മദനീയേ ന മജ്ജതി, കിലേസനീയേ ന കിലിസ്സതി.

    Cakkhunā rūpaṃ disvā rajanīye na rajjati, dussanīye 12 na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati. Sotena saddaṃ sutvā…pe… manasā dhammaṃ viññāya rajanīye na rajjati, dussanīye na dussati, mohanīye na muyhati, kopanīye na kuppati, madanīye na majjati, kilesanīye na kilissati.

    ദിട്ഠേ ദിട്ഠമത്തോ, സുതേ സുതമത്തോ, മുതേ മുതമത്തോ, വിഞ്ഞാതേ വിഞ്ഞാതമത്തോ. ദിട്ഠേ ന ലിമ്പതി, സുതേ ന ലിമ്പതി, മുതേ ന ലിമ്പതി, വിഞ്ഞാതേ ന ലിമ്പതി. ദിട്ഠേ അനൂപയോ 13 അനപായോ അനിസ്സിതോ അപ്പടിബദ്ധോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതി. സുതേ…പേ॰… മുതേ … വിഞ്ഞാതേ അനൂപയോ 14 അനപായോ അനിസ്സിതോ അപ്പടിബദ്ധോ വിപ്പമുത്തോ വിസഞ്ഞുത്തോ വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരതി.

    Diṭṭhe diṭṭhamatto, sute sutamatto, mute mutamatto, viññāte viññātamatto. Diṭṭhe na limpati, sute na limpati, mute na limpati, viññāte na limpati. Diṭṭhe anūpayo 15 anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati. Sute…pe… mute … viññāte anūpayo 16 anapāyo anissito appaṭibaddho vippamutto visaññutto vimariyādikatena cetasā viharati.

    സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ ചക്ഖു, പസ്സതി ഭഗവാ ചക്ഖുനാ രൂപം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ. സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ സോതം, സുണാതി ഭഗവാ സോതേന സദ്ദം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ. സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ ഘാനം, ഘായതി ഭഗവാ ഘാനേന ഗന്ധം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ. സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ ജിവ്ഹാ, സായതി ഭഗവാ ജിവ്ഹായ രസം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ. സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ കായോ, ഫുസതി ഭഗവാ കായേന ഫോട്ഠബ്ബം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ. സംവിജ്ജതി ഭഗവതോ മനോ, വിജാനാതി ഭഗവാ മനസാ ധമ്മം, ഛന്ദരാഗോ ഭഗവതോ നത്ഥി, സുവിമുത്തചിത്തോ ഭഗവാ.

    Saṃvijjati bhagavato cakkhu, passati bhagavā cakkhunā rūpaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato sotaṃ, suṇāti bhagavā sotena saddaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato ghānaṃ, ghāyati bhagavā ghānena gandhaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato jivhā, sāyati bhagavā jivhāya rasaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato kāyo, phusati bhagavā kāyena phoṭṭhabbaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā. Saṃvijjati bhagavato mano, vijānāti bhagavā manasā dhammaṃ, chandarāgo bhagavato natthi, suvimuttacitto bhagavā.

    ചക്ഖു രൂപാരാമം രൂപരതം രൂപസമ്മുദിതം, തം ഭഗവതോ 17 ദന്തം ഗുത്തം രക്ഖിതം സംവുതം; തസ്സ ച സംവരായ ധമ്മം ദേസേതി. സോതം സദ്ദാരാമം സദ്ദരതം…പേ॰… ഘാനം ഗന്ധാരാമം ഗന്ധരതം… ജിവ്ഹാ രസാരാമാ രസരതാ രസസമ്മുദിതാ, സാ ഭഗവതോ ദന്താ ഗുത്താ രക്ഖിതാ സംവുതാ; തസ്സ ച സംവരായ ധമ്മം ദേസേതി. കായോ ഫോട്ഠബ്ബാരാമോ ഫോട്ഠബ്ബരതോ ഫോട്ഠബ്ബസമ്മുദിതോ… മനോ ധമ്മാരാമോ ധമ്മരതോ ധമ്മസമ്മുദിതോ, സോ ഭഗവതോ ദന്തോ ഗുത്തോ രക്ഖിതോ സംവുതോ; തസ്സ ച സംവരായ ധമ്മം ദേസേതി –

    Cakkhu rūpārāmaṃ rūparataṃ rūpasammuditaṃ, taṃ bhagavato 18 dantaṃ guttaṃ rakkhitaṃ saṃvutaṃ; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti. Sotaṃ saddārāmaṃ saddarataṃ…pe… ghānaṃ gandhārāmaṃ gandharataṃ… jivhā rasārāmā rasaratā rasasammuditā, sā bhagavato dantā guttā rakkhitā saṃvutā; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti. Kāyo phoṭṭhabbārāmo phoṭṭhabbarato phoṭṭhabbasammudito… mano dhammārāmo dhammarato dhammasammudito, so bhagavato danto gutto rakkhito saṃvuto; tassa ca saṃvarāya dhammaṃ deseti –

    ‘‘ദന്തം നയന്തി സമിതിം, ദന്തം രാജാഭിരൂഹതി;

    ‘‘Dantaṃ nayanti samitiṃ, dantaṃ rājābhirūhati;

    ദന്തോ സേട്ഠോ മനുസ്സേസു, യോതിവാക്യം തിതിക്ഖതി.

    Danto seṭṭho manussesu, yotivākyaṃ titikkhati.

    ‘‘വരമസ്സതരാ ദന്താ, ആജാനീയാ ച 19 സിന്ധവാ;

    ‘‘Varamassatarā dantā, ājānīyā ca 20 sindhavā;

    കുഞ്ജരാ ച 21 മഹാനാഗാ, അത്തദന്തോ തതോ വരം.

    Kuñjarā ca 22 mahānāgā, attadanto tato varaṃ.

    ‘‘ന ഹി ഏതേഹി യാനേഹി, ഗച്ഛേയ്യ അഗതം ദിസം;

    ‘‘Na hi etehi yānehi, gaccheyya agataṃ disaṃ;

    യഥാത്തനാ സുദന്തേന, ദന്തോ ദന്തേന ഗച്ഛതി.

    Yathāttanā sudantena, danto dantena gacchati.

    ‘‘വിധാസു ന വികമ്പന്തി, വിപ്പമുത്താ പുനബ്ഭവാ;

    ‘‘Vidhāsu na vikampanti, vippamuttā punabbhavā;

    ദന്തഭൂമിം അനുപ്പത്താ, തേ ലോകേ വിജിതാവിനോ.

    Dantabhūmiṃ anuppattā, te loke vijitāvino.

    ‘‘യസ്സിന്ദ്രിയാനി ഭാവിതാനി, അജ്ഝത്തഞ്ച ബഹിദ്ധാ ച സബ്ബലോകേ;

    ‘‘Yassindriyāni bhāvitāni, ajjhattañca bahiddhā ca sabbaloke;

    നിബ്ബിജ്ഝ ഇമം പരഞ്ച ലോകം, കാലം കങ്ഖതി ഭാവിതോ സ ദന്തോ’’തി 23.

    Nibbijjha imaṃ parañca lokaṃ, kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa danto’’ti 24.

    ഏവം ഭഗവാ ഭാവിതത്തോതി.

    Evaṃ bhagavā bhāvitattoti.

    മഞ്ഞാമി തം വേദഗൂ ഭാവിതത്തം, കുതോ നു ദുക്ഖാ സമുദാഗതാ ഇമേതി. കുതോ നൂതി സംസയപുച്ഛാ വിമതിപുച്ഛാ ദ്വേള്ഹകപുച്ഛാ അനേകംസപുച്ഛാ – ‘‘ഏവം നു ഖോ, ന നു ഖോ, കിം നു ഖോ, കഥം നു ഖോ’’തി – കുതോ നു. ദുക്ഖാതി ജാതിദുക്ഖം, ജരാദുക്ഖം, ബ്യാധിദുക്ഖം, മരണദുക്ഖം, സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം, ബ്യസനം ദുക്ഖം, നേരയികം ദുക്ഖം, തിരച്ഛാനയോനികം ദുക്ഖം, പേത്തിവിസയികം ദുക്ഖം, മാനുസികം ദുക്ഖം, ഗബ്ഭോക്കന്തിമൂലകം ദുക്ഖം, ഗബ്ഭട്ഠിതിമൂലകം ദുക്ഖം, ഗബ്ഭവുട്ഠാനമൂലകം ദുക്ഖം, ജാതസ്സൂപനിബന്ധകം ദുക്ഖം, ജാതസ്സ പരാധേയ്യകം ദുക്ഖം, അത്തൂപക്കമം ദുക്ഖം, പരൂപക്കമം ദുക്ഖം, ദുക്ഖദുക്ഖം, സങ്ഖാരദുക്ഖം, വിപരിണാമദുക്ഖം , ചക്ഖുരോഗോ സോതരോഗോ ഘാനരോഗോ ജിവ്ഹാരോഗോ കായരോഗോ സീസരോഗോ കണ്ണരോഗോ മുഖരോഗോ ദന്തരോഗോ കാസോ സാസോ പിനാസോ ഡാഹോ ജരോ കുച്ഛിരോഗോ മുച്ഛാ പക്ഖന്ദികാ സൂലാ വിസൂചികാ കുട്ഠം ഗണ്ഡോ കിലാസോ സോസോ അപമാരോ ദദ്ദു കണ്ഡു കച്ഛു രഖസാ വിതച്ഛികാ ലോഹിതപിത്തം മധുമേഹോ അംസാ പിളകാ ഭഗന്ദലാ പിത്തസമുട്ഠാനാ ആബാധാ സേമ്ഹസമുട്ഠാനാ ആബാധാ വാതസമുട്ഠാനാ ആബാധാ സന്നിപാതികാ ആബാധാ ഉതുപരിണാമജാ ആബാധാ വിസമപരിഹാരജാ ആബാധാ ഓപക്കമികാ ആബാധാ കമ്മവിപാകജാ ആബാധാ സീതം ഉണ്ഹം ജിഘച്ഛാ പിപാസാ ഉച്ചാരോ പസ്സാവോ ഡംസമകസവാതാതപസരീസപസമ്ഫസ്സം ദുക്ഖം, മാതുമരണം ദുക്ഖം , പിതുമരണം ദുക്ഖം, ഭാതുമരണം ദുക്ഖം, ഭഗിനിമരണം ദുക്ഖം, പുത്തമരണം ദുക്ഖം, ധീതുമരണം ദുക്ഖം, ഞാതിബ്യസനം ദുക്ഖം, രോഗബ്യസനം ദുക്ഖം, ഭോഗബ്യസനം ദുക്ഖം, സീലബ്യസനം ദുക്ഖം, ദിട്ഠിബ്യസനം ദുക്ഖം; യേസം ധമ്മാനം ആദിതോ സമുദാഗമനം പഞ്ഞായതി, അത്ഥങ്ഗമതോ നിരോധോ പഞ്ഞായതി, കമ്മസന്നിസ്സിതോ വിപാകോ, വിപാകസന്നിസ്സിതം കമ്മം, നാമസന്നിസ്സിതം രൂപം, രൂപസന്നിസ്സിതം നാമം, ജാതിയാ അനുഗതം, ജരായ അനുസടം, ബ്യാധിനാ അഭിഭൂതം, മരണേന അബ്ഭാഹതം, ദുക്ഖേ പതിട്ഠിതം, അതാണം അലേണം അസരണം അസരണീഭൂതം – ഇമേ വുച്ചന്തി ദുക്ഖാ. ഇമേ ദുക്ഖാ കുതോ സമുദാഗതാ കുതോ ജാതാ കുതോ സഞ്ജാതാ കുതോ നിബ്ബത്താ കുതോ അഭിനിബ്ബത്താ കുതോ പാതുഭൂതാ കിംനിദാനാ കിംസമുദയാ കിംജാതികാ കിംപഭവാതി, ഇമേസം ദുക്ഖാനം മൂലം പുച്ഛതി ഹേതും പുച്ഛതി നിദാനം പുച്ഛതി സമ്ഭവം പുച്ഛതി പഭവം പുച്ഛതി സമുട്ഠാനം പുച്ഛതി ആഹാരം പുച്ഛതി ആരമ്മണം പുച്ഛതി പച്ചയം പുച്ഛതി സമുദയം പുച്ഛതി പപുച്ഛതി യാചതി അജ്ഝേസതി പസാദേതീതി – കുതോ നു ദുക്ഖാ സമുദാഗതാ ഇമേ.

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ, kuto nu dukkhā samudāgatā imeti. Kuto nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, na nu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kuto nu. Dukkhāti jātidukkhaṃ, jarādukkhaṃ, byādhidukkhaṃ, maraṇadukkhaṃ, sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ, byasanaṃ dukkhaṃ, nerayikaṃ dukkhaṃ, tiracchānayonikaṃ dukkhaṃ, pettivisayikaṃ dukkhaṃ, mānusikaṃ dukkhaṃ, gabbhokkantimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhaṭṭhitimūlakaṃ dukkhaṃ, gabbhavuṭṭhānamūlakaṃ dukkhaṃ, jātassūpanibandhakaṃ dukkhaṃ, jātassa parādheyyakaṃ dukkhaṃ, attūpakkamaṃ dukkhaṃ, parūpakkamaṃ dukkhaṃ, dukkhadukkhaṃ, saṅkhāradukkhaṃ, vipariṇāmadukkhaṃ , cakkhurogo sotarogo ghānarogo jivhārogo kāyarogo sīsarogo kaṇṇarogo mukharogo dantarogo kāso sāso pināso ḍāho jaro kucchirogo mucchā pakkhandikā sūlā visūcikā kuṭṭhaṃ gaṇḍo kilāso soso apamāro daddu kaṇḍu kacchu rakhasā vitacchikā lohitapittaṃ madhumeho aṃsā piḷakā bhagandalā pittasamuṭṭhānā ābādhā semhasamuṭṭhānā ābādhā vātasamuṭṭhānā ābādhā sannipātikā ābādhā utupariṇāmajā ābādhā visamaparihārajā ābādhā opakkamikā ābādhā kammavipākajā ābādhā sītaṃ uṇhaṃ jighacchā pipāsā uccāro passāvo ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassaṃ dukkhaṃ, mātumaraṇaṃ dukkhaṃ , pitumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhātumaraṇaṃ dukkhaṃ, bhaginimaraṇaṃ dukkhaṃ, puttamaraṇaṃ dukkhaṃ, dhītumaraṇaṃ dukkhaṃ, ñātibyasanaṃ dukkhaṃ, rogabyasanaṃ dukkhaṃ, bhogabyasanaṃ dukkhaṃ, sīlabyasanaṃ dukkhaṃ, diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ; yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā. Ime dukkhā kuto samudāgatā kuto jātā kuto sañjātā kuto nibbattā kuto abhinibbattā kuto pātubhūtā kiṃnidānā kiṃsamudayā kiṃjātikā kiṃpabhavāti, imesaṃ dukkhānaṃ mūlaṃ pucchati hetuṃ pucchati nidānaṃ pucchati sambhavaṃ pucchati pabhavaṃ pucchati samuṭṭhānaṃ pucchati āhāraṃ pucchati ārammaṇaṃ pucchati paccayaṃ pucchati samudayaṃ pucchati papucchati yācati ajjhesati pasādetīti – kuto nu dukkhā samudāgatā ime.

    യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാതി. യേ കേചീതി സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം പരിയാദിയനവചനമേതം – യേ കേചീതി. ലോകസ്മിന്തി അപായലോകേ മനുസ്സലോകേ ദേവലോകേ ഖന്ധലോകേ ധാതുലോകേ ആയതനലോകേ. അനേകരൂപാതി അനേകവിധാ നാനാപ്പകാരാ ദുക്ഖാതി – യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Ye keci lokasmimanekarūpāti. Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti. Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Anekarūpāti anekavidhā nānāppakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘പുച്ഛാമി തം ഭഗവാ ബ്രൂഹി മേതം, [ഇച്ചായസ്മാ മേത്തഗൂ]

    ‘‘Pucchāmi taṃ bhagavā brūhi metaṃ, [iccāyasmā mettagū]

    മഞ്ഞാമി തം വേദഗൂ ഭാവിതത്തം;

    Maññāmi taṃ vedagū bhāvitattaṃ;

    കുതോ നു ദുക്ഖാ സമുദാഗതാ ഇമേ, യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ’’തി.

    Kuto nu dukkhā samudāgatā ime, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

    ൧൯.

    19.

    ദുക്ഖസ്സ വേ മം പഭവം അപുച്ഛസി, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi, [mettagūti bhagavā]

    തം തേ പവക്ഖാമി യഥാ പജാനം;

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

    ഉപധിനിദാനാ പഭവന്തി ദുക്ഖാ, യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā.

    ദുക്ഖസ്സ വേ മം പഭവം അപുച്ഛസീതി. ദുക്ഖസ്സാതി ജാതിദുക്ഖസ്സ ജരാദുക്ഖസ്സ ബ്യാധിദുക്ഖസ്സ മരണദുക്ഖസ്സ സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖസ്സ. പഭവം അപുച്ഛസീതി ദുക്ഖസ്സ മൂലം പുച്ഛസി ഹേതും പുച്ഛസി നിദാനം പുച്ഛസി സമ്ഭവം പുച്ഛസി പഭവം പുച്ഛസി സമുട്ഠാനം പുച്ഛസി ആഹാരം പുച്ഛസി ആരമ്മണം പുച്ഛസി പച്ചയം പുച്ഛസി സമുദയം പുച്ഛസി യാചസി അജ്ഝേസസി പസാദേസീതി – ദുക്ഖസ്സ വേ മം പഭവം അപുച്ഛസി. മേത്തഗൂതി ഭഗവാ തം ബ്രാഹ്മണം നാമേന ആലപതി. ഭഗവാതി ഗാരവാധിവചനമേതം…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി, യദിദം ഭഗവാതി – മേത്തഗൂതി ഭഗവാ.

    Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasīti. Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa. Pabhavaṃ apucchasīti dukkhassa mūlaṃ pucchasi hetuṃ pucchasi nidānaṃ pucchasi sambhavaṃ pucchasi pabhavaṃ pucchasi samuṭṭhānaṃ pucchasi āhāraṃ pucchasi ārammaṇaṃ pucchasi paccayaṃ pucchasi samudayaṃ pucchasi yācasi ajjhesasi pasādesīti – dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

    തം തേ പവക്ഖാമി യഥാ പജാനന്തി. ന്തി ദുക്ഖസ്സ മൂലം പവക്ഖാമി ഹേതും പവക്ഖാമി നിദാനം പവക്ഖാമി സമ്ഭവം പവക്ഖാമി പഭവം പവക്ഖാമി സമുട്ഠാനം പവക്ഖാമി ആഹാരം പവക്ഖാമി ആരമ്മണം പവക്ഖാമി പച്ചയം പവക്ഖാമി സമുദയം പവക്ഖാമി ആചിക്ഖിസ്സാമി ദേസേസ്സാമി പഞ്ഞപേസ്സാമി പട്ഠപേസ്സാമി വിവരിസ്സാമി വിഭജിസ്സാമി ഉത്താനീകരിസ്സാമി പകാസേസ്സാമീതി – തം തേ പവക്ഖാമി. യഥാ പജാനന്തി യഥാ പജാനന്തോ ആജാനന്തോ വിജാനന്തോ പടിവിജാനന്തോ പടിവിജ്ഝന്തോ. ന ഇതിഹീതിഹം ന ഇതികിരായ ന പരമ്പരായ ന പിടകസമ്പദായ 25 ന തക്കഹേതു ന നയഹേതു ന ആകാരപരിവിതക്കേന ന ദിട്ഠിനിജ്ഝാനക്ഖന്തിയാ സാമം സയമഭിഞ്ഞാതം അത്തപച്ചക്ഖധമ്മം തം കഥയിസ്സാമീതി – തം തേ പവക്ഖാമി യഥാ പജാനം.

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānanti. Tanti dukkhassa mūlaṃ pavakkhāmi hetuṃ pavakkhāmi nidānaṃ pavakkhāmi sambhavaṃ pavakkhāmi pabhavaṃ pavakkhāmi samuṭṭhānaṃ pavakkhāmi āhāraṃ pavakkhāmi ārammaṇaṃ pavakkhāmi paccayaṃ pavakkhāmi samudayaṃ pavakkhāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsessāmīti – taṃ te pavakkhāmi. Yathā pajānanti yathā pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. Na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya 26 na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ taṃ kathayissāmīti – taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ.

    ഉപധിനിദാനാ പഭവന്തി ദുക്ഖാതി. ഉപധീതി ദസ ഉപധീ – തണ്ഹൂപധി, ദിട്ഠൂപധി, കിലേസൂപധി, കമ്മൂപധി, ദുച്ചരിതൂപധി, ആഹാരൂപധി, പടിഘൂപധി, ചതസ്സോ ഉപാദിന്നധാതുയോ ഉപധീ, ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി ഉപധീ, ഛ വിഞ്ഞാണകായാ ഉപധീ, സബ്ബമ്പി ദുക്ഖം ദുക്ഖമനട്ഠേന 27 ഉപധി. ഇമേ വുച്ചന്തി ദസ ഉപധീ. ദുക്ഖാതി ജാതിദുക്ഖം ജരാദുക്ഖം ബ്യാധിദുക്ഖം മരണദുക്ഖം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം നേരയികം ദുക്ഖം…പേ॰… ദിട്ഠിബ്യസനം ദുക്ഖം. യേസം ധമ്മാനം ആദിതോ സമുദാഗമനം പഞ്ഞായതി, അത്ഥങ്ഗമതോ നിരോധോ പഞ്ഞായതി, കമ്മസന്നിസ്സിതോ വിപാകോ, വിപാകസന്നിസ്സിതം കമ്മം, നാമസന്നിസ്സിതം രൂപം, രൂപസന്നിസ്സിതം നാമം, ജാതിയാ അനുഗതം, ജരായ അനുസടം, ബ്യാധിനാ അഭിഭൂതം, മരണേന അബ്ഭാഹതം, ദുക്ഖേ പതിട്ഠിതം, അതാണം അലേണം അസരണം അസരണീഭൂതം – ഇമേ വുച്ചന്തി ദുക്ഖാ. ഇമേ ദുക്ഖാ ഉപധിനിദാനാ ഉപധിഹേതുകാ ഉപധിപച്ചയാ ഉപധികാരണാ ഹോന്തി പഭവന്തി സമ്ഭവന്തി ജായന്തി സഞ്ജായന്തി നിബ്ബത്തന്തി പാതുഭവന്തീതി – ഉപധിനിദാനാ പഭവന്തി ദുക്ഖാ.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti. Upadhīti dasa upadhī – taṇhūpadhi, diṭṭhūpadhi, kilesūpadhi, kammūpadhi, duccaritūpadhi, āhārūpadhi, paṭighūpadhi, catasso upādinnadhātuyo upadhī, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī, cha viññāṇakāyā upadhī, sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhena 28 upadhi. Ime vuccanti dasa upadhī. Dukkhāti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ nerayikaṃ dukkhaṃ…pe… diṭṭhibyasanaṃ dukkhaṃ. Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyati, atthaṅgamato nirodho paññāyati, kammasannissito vipāko, vipākasannissitaṃ kammaṃ, nāmasannissitaṃ rūpaṃ, rūpasannissitaṃ nāmaṃ, jātiyā anugataṃ, jarāya anusaṭaṃ, byādhinā abhibhūtaṃ, maraṇena abbhāhataṃ, dukkhe patiṭṭhitaṃ, atāṇaṃ aleṇaṃ asaraṇaṃ asaraṇībhūtaṃ – ime vuccanti dukkhā. Ime dukkhā upadhinidānā upadhihetukā upadhipaccayā upadhikāraṇā honti pabhavanti sambhavanti jāyanti sañjāyanti nibbattanti pātubhavantīti – upadhinidānā pabhavanti dukkhā.

    യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാതി. യേ കേചീതി സബ്ബേന സബ്ബം സബ്ബഥാ സബ്ബം അസേസം നിസ്സേസം പരിയാദിയനവചനമേതം – യേ കേചീതി. ലോകസ്മിന്തി അപായലോകേ മനുസ്സലോകേ ദേവലോകേ ഖന്ധലോകേ ധാതുലോകേ ആയതനലോകേ. അനേകരൂപാതി അനേകവിധാ നാനപ്പകാരാ ദുക്ഖാതി – യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Ye keci lokasmimanekarūpāti. Ye kecīti sabbena sabbaṃ sabbathā sabbaṃ asesaṃ nissesaṃ pariyādiyanavacanametaṃ – ye kecīti. Lokasminti apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Anekarūpāti anekavidhā nānappakārā dukkhāti – ye keci lokasmimanekarūpā. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ദുക്ഖസ്സ വേ മം പഭവം അപുച്ഛസി, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    ‘‘Dukkhassa ve maṃ pabhavaṃ apucchasi, [mettagūti bhagavā]

    തം തേ പവക്ഖാമി യഥാ പജാനം;

    Taṃ te pavakkhāmi yathā pajānaṃ;

    ഉപധിനിദാനാ പഭവന്തി ദുക്ഖാ, യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ’’തി.

    Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā’’ti.

    ൨൦.

    20.

    യോ വേ അവിദ്വാ ഉപധിം കരോതി, പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി മന്ദോ;

    Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

    തസ്മാ പജാനം ഉപധിം ന കയിരാ, ദുക്ഖസ്സ ജാതിപ്പഭവാനുപസ്സീ.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī.

    യോ വേ അവിദ്വാ ഉപധിം കരോതീതി. യോതി യോ യാദിസോ യഥായുത്തോ യഥാവിഹിതോ യഥാപകാരോ യംഠാനപ്പത്തോ യംധമ്മസമന്നാഗതോ ഖത്തിയോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാ വേസ്സോ വാ സുദ്ദോ വാ ഗഹട്ഠോ വാ പബ്ബജിതോ വാ ദേവോ വാ മനുസ്സോ വാ. അവിദ്വാതി അവിജ്ജാഗതോ അഞ്ഞാണീ അവിഭാവീ ദുപ്പഞ്ഞോ. ഉപധിം കരോതീതി തണ്ഹൂപധിം കരോതി, ദിട്ഠൂപധിം കരോതി, കിലേസൂപധിം കരോതി, കമ്മൂപധിം കരോതി, ദുച്ചരിതൂപധിം കരോതി, ആഹാരൂപധിം കരോതി, പടിഘൂപധിം കരോതി, ചതസ്സോ ഉപാദിന്നധാതുയോ ഉപധീ കരോതി, ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി ഉപധീ കരോതി, ഛ വിഞ്ഞാണകായേ ഉപധീ കരോതി ജനേതി സഞ്ജനേതി നിബ്ബത്തേതി അഭിനിബ്ബത്തേതീതി – അവിദ്വാ ഉപധിം കരോതി.

    Yove avidvā upadhiṃ karotīti. Yoti yo yādiso yathāyutto yathāvihito yathāpakāro yaṃṭhānappatto yaṃdhammasamannāgato khattiyo vā brāhmaṇo vā vesso vā suddo vā gahaṭṭho vā pabbajito vā devo vā manusso vā. Avidvāti avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppañño. Upadhiṃ karotīti taṇhūpadhiṃ karoti, diṭṭhūpadhiṃ karoti, kilesūpadhiṃ karoti, kammūpadhiṃ karoti, duccaritūpadhiṃ karoti, āhārūpadhiṃ karoti, paṭighūpadhiṃ karoti, catasso upādinnadhātuyo upadhī karoti, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī karoti, cha viññāṇakāye upadhī karoti janeti sañjaneti nibbatteti abhinibbattetīti – avidvā upadhiṃ karoti.

    പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി മന്ദോതി പുനപ്പുനം ജാതിദുക്ഖം ജരാദുക്ഖം ബ്യാധിദുക്ഖം മരണദുക്ഖം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം ഏതി സമുപേതി ഉപഗച്ഛതി ഗണ്ഹാതി പരാമസതി അഭിനിവിസതീതി – പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി. മന്ദോതി മന്ദോ മോമുഹോ അവിദ്വാ അവിജ്ജാഗതോ അഞ്ഞാണീ അവിഭാവീ ദുപ്പഞ്ഞോതി – പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി മന്ദോ.

    Punappunaṃ dukkhamupeti mandoti punappunaṃ jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ eti samupeti upagacchati gaṇhāti parāmasati abhinivisatīti – punappunaṃ dukkhamupeti. Mandoti mando momuho avidvā avijjāgato aññāṇī avibhāvī duppaññoti – punappunaṃ dukkhamupeti mando.

    തസ്മാ പജാനം ഉപധിം ന കയിരാതി. തസ്മാതി തംകാരണാ തംഹേതു തപ്പച്ചയാ തംനിദാനാ ഏതം ആദീനവം സമ്പസ്സമാനോ ഉപധീസൂതി തസ്മാ. പജാനന്തി പജാനന്തോ ആജാനന്തോ വിജാനന്തോ പടിവിജാനന്തോ പടിവിജ്ഝന്തോ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി പജാനന്തോ ആജാനന്തോ വിജാനന്തോ പടിവിജാനന്തോ പടിവിജ്ഝന്തോ , ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി…പേ॰… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി പജാനന്തോ ആജാനന്തോ വിജാനന്തോ പടിവിജാനന്തോ പടിവിജ്ഝന്തോ. ഉപധിം ന കയിരാതി തണ്ഹൂപധിം ന കരേയ്യ, ദിട്ഠൂപധിം ന കരേയ്യ, കിലേസൂപധിം ന കരേയ്യ, ദുച്ചരിതൂപധിം ന കരേയ്യ, ആഹാരൂപധിം ന കരേയ്യ, പടിഘൂപധിം ന കരേയ്യ, ചതസ്സോ ഉപാദിന്നധാതുയോ ഉപധീ ന കരേയ്യ, ഛ അജ്ഝത്തികാനി ആയതനാനി ഉപധീ ന കരേയ്യ, ഛ വിഞ്ഞാണകായേ ഉപധീ ന കരേയ്യ, ന ജനേയ്യ ന സഞ്ജനേയ്യ ന നിബ്ബത്തേയ്യ നാഭിനിബ്ബത്തേയ്യാതി – തസ്മാ പജാനം ഉപധിം ന കയിരാ.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirāti. Tasmāti taṃkāraṇā taṃhetu tappaccayā taṃnidānā etaṃ ādīnavaṃ sampassamāno upadhīsūti tasmā. Pajānanti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto , ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti…pe… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti pajānanto ājānanto vijānanto paṭivijānanto paṭivijjhanto. Upadhiṃ na kayirāti taṇhūpadhiṃ na kareyya, diṭṭhūpadhiṃ na kareyya, kilesūpadhiṃ na kareyya, duccaritūpadhiṃ na kareyya, āhārūpadhiṃ na kareyya, paṭighūpadhiṃ na kareyya, catasso upādinnadhātuyo upadhī na kareyya, cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī na kareyya, cha viññāṇakāye upadhī na kareyya, na janeyya na sañjaneyya na nibbatteyya nābhinibbatteyyāti – tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā.

    ദുക്ഖസ്സാതി ജാതിദുക്ഖസ്സ ജരാദുക്ഖസ്സ ബ്യാധിദുക്ഖസ്സ മരണദുക്ഖസ്സ സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖസ്സ. പഭവാനുപസ്സീതി ദുക്ഖസ്സ മൂലാനുപസ്സീ ഹേതാനുപസ്സീ നിദാനാനുപസ്സീ സമ്ഭവാനുപസ്സീ പഭവാനുപസ്സീ സമുട്ഠാനാനുപസ്സീ ആഹാരാനുപസ്സീ ആരമ്മണാനുപസ്സീ പച്ചയാനുപസ്സീ സമുദയാനുപസ്സീ. അനുപസ്സനാ വുച്ചതി ഞാണം. യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഇമായ അനുപസ്സനായ പഞ്ഞായ ഉപേതോ ഹോതി സമുപേതോ ഉപാഗതോ സമുപാഗതോ ഉപപന്നോ സമുപപന്നോ സമന്നാഗതോ. സോ വുച്ചതി അനുപസ്സീതി – ദുക്ഖസ്സ ജാതിപ്പഭവാനുപസ്സീ. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Dukkhassāti jātidukkhassa jarādukkhassa byādhidukkhassa maraṇadukkhassa sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhassa. Pabhavānupassīti dukkhassa mūlānupassī hetānupassī nidānānupassī sambhavānupassī pabhavānupassī samuṭṭhānānupassī āhārānupassī ārammaṇānupassī paccayānupassī samudayānupassī. Anupassanā vuccati ñāṇaṃ. Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Imāya anupassanāya paññāya upeto hoti samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato. So vuccati anupassīti – dukkhassa jātippabhavānupassī. Tenāha bhagavā –

    ‘‘യോ വേ അവിദ്വാ ഉപധിം കരോതി, പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി മന്ദോ;

    ‘‘Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;

    തസ്മാ പജാനം ഉപധിം ന കയിരാ, ദുക്ഖസ്സ ജാതിപ്പഭവാനുപസ്സീ’’തി.

    Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.

    ൨൧.

    21.

    യം തം അപുച്ഛിമ്ഹ അകിത്തയീ നോ, അഞ്ഞം തം പുച്ഛാമ തദിങ്ഘ ബ്രൂഹി;

    Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

    കഥം നു ധീരാ വിതരന്തി ഓഘം, ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച;

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

    തം മേ മുനീ സാധു വിയാകരോഹി, തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo.

    യം തം അപുച്ഛിമ്ഹ അകിത്തയീ നോതി യം തം അപുച്ഛിമ്ഹ അയാചിമ്ഹ അജ്ഝേസിമ്ഹ പസാദയിമ്ഹ. അകിത്തയീ നോതി കിത്തിതം 29 പകിത്തിതം ആചിക്ഖിതം ദേസിതം പഞ്ഞപിതം 30 പട്ഠപിതം വിവരിതം വിഭത്തം ഉത്താനീകതം പകാസിതന്തി – യം തം അപുച്ഛിമ്ഹ അകിത്തയീ നോ.

    Yaṃ taṃ apucchimha akittayī noti yaṃ taṃ apucchimha ayācimha ajjhesimha pasādayimha. Akittayī noti kittitaṃ 31 pakittitaṃ ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ 32 paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhattaṃ uttānīkataṃ pakāsitanti – yaṃ taṃ apucchimha akittayī no.

    അഞ്ഞം തം പുച്ഛാമ തദിങ്ഘ ബ്രൂഹീതി അഞ്ഞം തം പുച്ഛാമ, അഞ്ഞം തം യാചാമ, അഞ്ഞം തം അജ്ഝേസാമ, അഞ്ഞം തം പസാദേമ, ഉത്തരി തം പുച്ഛാമ. തദിങ്ഘ ബ്രൂഹീതി ഇങ്ഘ ബ്രൂഹി ആചിക്ഖാഹി ദേസേഹി പഞ്ഞപേഹി പട്ഠപേഹി വിവരാഹി വിഭജാഹി ഉത്താനീകരോഹി പകാസേഹീതി – അഞ്ഞം തം പുച്ഛാമ തദിങ്ഘ ബ്രൂഹി.

    Aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhīti aññaṃ taṃ pucchāma, aññaṃ taṃ yācāma, aññaṃ taṃ ajjhesāma, aññaṃ taṃ pasādema, uttari taṃ pucchāma. Tadiṅgha brūhīti iṅgha brūhi ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi.

    കഥം നു ധീരാ വിതരന്തി ഓഘം, ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ചാതി. കഥം നൂതി സംസയപുച്ഛാ വിമതിപുച്ഛാ ദ്വേള്ഹകപുച്ഛാ അനേകംസപുച്ഛാ – ‘‘ഏവം നു ഖോ, നനു ഖോ, കിം നു ഖോ, കഥം നു ഖോ’’തി – കഥം നു. ധീരാതി ധീരാ പണ്ഡിതാ പഞ്ഞവന്തോ ബുദ്ധിമന്തോ ഞാണിനോ വിഭാവിനോ മേധാവിനോ . ഓഘന്തി കാമോഘം ഭവോഘം ദിട്ഠോഘം അവിജ്ജോഘം. ജാതീതി യാ തേസം തേസം സത്താനം തമ്ഹി തമ്ഹി സത്തനികായേ ജാതി സഞ്ജാതി ഓക്കന്തി നിബ്ബത്തി അഭിനിബ്ബത്തി ഖന്ധാനം പാതുഭാവോ ആയതനാനം പടിലാഭോ. ജരാതി യാ തേസം തേസം സത്താനം തമ്ഹി തമ്ഹി സത്തനികായേ ജരാ ജീരണതാ ഖണ്ഡിച്ചം പാലിച്ചം വലിത്തചതാ ആയുനോ സംഹാനി ഇന്ദ്രിയാനം പരിപാകോ. സോകോതി ഞാതിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ ഭോഗബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ രോഗബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ സീലബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ ദിട്ഠിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന ബ്യസനേന വാ സമന്നാഗതസ്സ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന ദുക്ഖധമ്മേന വാ ഫുട്ഠസ്സ സോകോ സോചനാ സോചിതത്തം അന്തോസോകോ അന്തോപരിസോകോ അന്തോഡാഹോ അന്തോപരിഡാഹോ ചേതസോ പരിജ്ഝായനാ ദോമനസ്സം സോകസല്ലം. പരിദേവോതി ഞാതിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ ഭോഗബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ രോഗബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ സീലബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ ദിട്ഠിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന ബ്യസനേന വാ സമന്നാഗതസ്സ അഞ്ഞതരഞ്ഞതരേന ദുക്ഖധമ്മേന വാ ഫുട്ഠസ്സ ആദേവോ പരിദേവോ ആദേവനാ പരിദേവനാ ആദേവിതത്തം പരിദേവിതത്തം വാചാ പലാപോ 33 വിപ്പലാപോ ലാലപ്പോ ലാലപ്പനാ ലാലപ്പിതത്തം 34.

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti. Kathaṃ nūti saṃsayapucchā vimatipucchā dveḷhakapucchā anekaṃsapucchā – ‘‘evaṃ nu kho, nanu kho, kiṃ nu kho, kathaṃ nu kho’’ti – kathaṃ nu. Dhīrāti dhīrā paṇḍitā paññavanto buddhimanto ñāṇino vibhāvino medhāvino . Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jāti sañjāti okkanti nibbatti abhinibbatti khandhānaṃ pātubhāvo āyatanānaṃ paṭilābho. Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ tamhi tamhi sattanikāye jarā jīraṇatā khaṇḍiccaṃ pāliccaṃ valittacatā āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripāko. Sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa soko socanā socitattaṃ antosoko antoparisoko antoḍāho antopariḍāho cetaso parijjhāyanā domanassaṃ sokasallaṃ. Paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa bhogabyasanena vā phuṭṭhassa rogabyasanena vā phuṭṭhassa sīlabyasanena vā phuṭṭhassa diṭṭhibyasanena vā phuṭṭhassa aññataraññatarena byasanena vā samannāgatassa aññataraññatarena dukkhadhammena vā phuṭṭhassa ādevo paridevo ādevanā paridevanā ādevitattaṃ paridevitattaṃ vācā palāpo 35 vippalāpo lālappo lālappanā lālappitattaṃ 36.

    കഥം നു ധീരാ വിതരന്തി ഓഘം, ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ചാതി ധീരാ കഥം ഓഘഞ്ച ജാതിഞ്ച ജരഞ്ച സോകഞ്ച പരിദേവഞ്ച തരന്തി ഉത്തരന്തി പതരന്തി സമതിക്കമന്തി വീതിവത്തന്തീതി – കഥം നു ധീരാ വിതരന്തി ഓഘം, ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച.

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañcāti dhīrā kathaṃ oghañca jātiñca jarañca sokañca paridevañca taranti uttaranti pataranti samatikkamanti vītivattantīti – kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca.

    തം മേ മുനീ സാധു വിയാകരോഹീതി. ന്തി യം പുച്ഛാമി യം യാചാമി യം അജ്ഝേസാമി യം പസാദേമി. മുനീതി മോനം വുച്ചതി ഞാണം . യാ പഞ്ഞാ പജാനനാ…പേ॰… അമോഹോ ധമ്മവിചയോ സമ്മാദിട്ഠി. ഭഗവാ തേന ഞാണേന സമന്നാഗതോ മുനി മോനപ്പത്തോ. തീണി മോനേയ്യാനി – കായമോനേയ്യം വചീമോനേയ്യം മനോമോനേയ്യം.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohīti. Tanti yaṃ pucchāmi yaṃ yācāmi yaṃ ajjhesāmi yaṃ pasādemi. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ . Yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Bhagavā tena ñāṇena samannāgato muni monappatto. Tīṇi moneyyāni – kāyamoneyyaṃ vacīmoneyyaṃ manomoneyyaṃ.

    കതമം കായമോനേയ്യം? തിവിധാനം കായദുച്ചരിതാനം പഹാനം കായമോനേയ്യം. തിവിധം കായസുചരിതം കായമോനേയ്യം. കായാരമ്മണേ ഞാണം കായമോനേയ്യം. കായപരിഞ്ഞാ കായമോനേയ്യം. പരിഞ്ഞാസഹഗതോ മഗ്ഗോ കായമോനേയ്യം. കായേ ഛന്ദരാഗസ്സ പഹാനം കായമോനേയ്യം. കായസങ്ഖാരനിരോധോ ചതുത്ഥജ്ഝാനസമാപത്തി കായമോനേയ്യം. ഇദം കായമോനേയ്യം.

    Katamaṃ kāyamoneyyaṃ? Tividhānaṃ kāyaduccaritānaṃ pahānaṃ kāyamoneyyaṃ. Tividhaṃ kāyasucaritaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyārammaṇe ñāṇaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyapariññā kāyamoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo kāyamoneyyaṃ. Kāye chandarāgassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ. Kāyasaṅkhāranirodho catutthajjhānasamāpatti kāyamoneyyaṃ. Idaṃ kāyamoneyyaṃ.

    കതമം വചീമോനേയ്യം? ചതുബ്ബിധാനം വചീദുച്ചരിതാനം പഹാനം വചീമോനേയ്യം. ചതുബ്ബിധം വചീസുചരിതം വചീമോനേയ്യം. വാചാരമ്മണേ ഞാണം വചീമോനേയ്യം. വാചാപരിഞ്ഞാ വചീമോനേയ്യം. പരിഞ്ഞാസഹഗതോ മഗ്ഗോ വചീമോനേയ്യം. വാചായ ഛന്ദരാഗസ്സ പഹാനം വചീമോനേയ്യം. വചീസങ്ഖാരനിരോധോ ദുതിയജ്ഝാനസമാപത്തി വചീമോനേയ്യം. ഇദം വചീമോനേയ്യം.

    Katamaṃ vacīmoneyyaṃ? Catubbidhānaṃ vacīduccaritānaṃ pahānaṃ vacīmoneyyaṃ. Catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ vacīmoneyyaṃ. Vācārammaṇe ñāṇaṃ vacīmoneyyaṃ. Vācāpariññā vacīmoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo vacīmoneyyaṃ. Vācāya chandarāgassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ. Vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyyaṃ. Idaṃ vacīmoneyyaṃ.

    കതമം മനോമോനേയ്യം? തിവിധാനം മനോദുച്ചരിതാനം പഹാനം മനോമോനേയ്യം. തിവിധം മനോസുചരിതം മനോമോനേയ്യം. ചിത്താരമ്മണേ ഞാണം മനോമോനേയ്യം. ചിത്തപരിഞ്ഞാ മനോമോനേയ്യം. പരിഞ്ഞാസഹഗതോ മഗ്ഗോ മനോമോനേയ്യം. ചിത്തേ ഛന്ദരാഗസ്സ പഹാനം മനോമോനേയ്യം. ചിത്തസങ്ഖാരനിരോധോ സഞ്ഞാവേദയിതനിരോധസമാപത്തി മനോമോനേയ്യം. ഇദം മനോമോനേയ്യം .

    Katamaṃ manomoneyyaṃ? Tividhānaṃ manoduccaritānaṃ pahānaṃ manomoneyyaṃ. Tividhaṃ manosucaritaṃ manomoneyyaṃ. Cittārammaṇe ñāṇaṃ manomoneyyaṃ. Cittapariññā manomoneyyaṃ. Pariññāsahagato maggo manomoneyyaṃ. Citte chandarāgassa pahānaṃ manomoneyyaṃ. Cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyyaṃ. Idaṃ manomoneyyaṃ .

    കായമുനിം വചീമുനിം 37, മനോമുനിമനാസവം;

    Kāyamuniṃ vacīmuniṃ 38, manomunimanāsavaṃ;

    മുനിം മോനേയ്യസമ്പന്നം, ആഹു സബ്ബപ്പഹായിനം.

    Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu sabbappahāyinaṃ.

    കായമുനിം വചീമുനിം, മനോമുനിമനാസവം;

    Kāyamuniṃ vacīmuniṃ, manomunimanāsavaṃ;

    മുനിം മോനേയ്യസമ്പന്നം, ആഹു നിന്ഹാതപാപകന്തി.

    Muniṃ moneyyasampannaṃ, āhu ninhātapāpakanti.

    ഇമേഹി തീഹി മോനേയ്യേഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതാ. ഛ മുനിനോ 39 – അഗാരമുനിനോ, അനഗാരമുനിനോ, സേഖമുനിനോ 40, അസേഖമുനിനോ, പച്ചേകമുനിനോ മുനിമുനിനോതി. കതമേ അഗാരമുനിനോ? യേ തേ അഗാരികാ ദിട്ഠപദാ വിഞ്ഞാതസാസനാ – ഇമേ അഗാരമുനിനോ. കതമേ അനഗാരമുനിനോ? യേ തേ പബ്ബജിതാ ദിട്ഠപദാ വിഞ്ഞാതസാസനാ – ഇമേ അനഗാരമുനിനോ. സത്ത സേഖാ സേഖമുനിനോ. അരഹന്തോ അസേഖമുനിനോ. പച്ചേകസമ്ബുദ്ധാ പച്ചേകമുനിനോ. തഥാഗതാ അരഹന്തോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധാ മുനിമുനിനോ.

    Imehi tīhi moneyyehi dhammehi samannāgatā. Cha munino 41 – agāramunino, anagāramunino, sekhamunino 42, asekhamunino, paccekamunino munimuninoti. Katame agāramunino? Ye te agārikā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime agāramunino. Katame anagāramunino? Ye te pabbajitā diṭṭhapadā viññātasāsanā – ime anagāramunino. Satta sekhā sekhamunino. Arahanto asekhamunino. Paccekasambuddhā paccekamunino. Tathāgatā arahanto sammāsambuddhā munimunino.

    ന മോനേന മുനീ 43 ഹോതി, മൂള്ഹരൂപോ അവിദ്ദസു;

    Na monena munī 44 hoti, mūḷharūpo aviddasu;

    യോ ച തുലംവ പഗ്ഗയ്ഹ, വരമാദായ പണ്ഡിതോ.

    Yo ca tulaṃva paggayha, varamādāya paṇḍito.

    പാപാനി പരിവജ്ജേതി, സ മുനീ തേന സോ മുനി;

    Pāpāni parivajjeti, sa munī tena so muni;

    യോ മുനാതി ഉഭോ ലോകേ, മുനി തേന പവുച്ചതി.

    Yo munāti ubho loke, muni tena pavuccati.

    അസതഞ്ച സതഞ്ച ഞത്വാ ധമ്മം, അജ്ഝത്തം ബഹിദ്ധാ ച സബ്ബലോകേ;

    Asatañca satañca ñatvā dhammaṃ, ajjhattaṃ bahiddhā ca sabbaloke;

    ദേവമനുസ്സേഹി പൂജനീയോ 45, സങ്ഗജാലമതിച്ച 46 സോ മുനീതി.

    Devamanussehi pūjanīyo 47, saṅgajālamaticca 48 so munīti.

    സാധു വിയാകരോഹീതി തം സാധു ആചിക്ഖാഹി ദേസേഹി പഞ്ഞപേഹി പട്ഠപേഹി വിവരാഹി വിഭജാഹി ഉത്താനീകരോഹി പകാസേഹീതി – തം മേ മുനീ സാധു വിയാകരോഹി. തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോതി തഥാ ഹി തേ വിദിതോ തുലിതോ തീരിതോ വിഭൂതോ വിഭാവിതോ ഏസ ധമ്മോതി – തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Sādhu viyākarohīti taṃ sādhu ācikkhāhi desehi paññapehi paṭṭhapehi vivarāhi vibhajāhi uttānīkarohi pakāsehīti – taṃ me munī sādhu viyākarohi. Tathā hi te vidito esadhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘യം തം അപുച്ഛിമ്ഹ അകിത്തയീ നോ, അഞ്ഞം തം പുച്ഛാമ തദിങ്ഘ ബ്രൂഹി;

    ‘‘Yaṃ taṃ apucchimha akittayī no, aññaṃ taṃ pucchāma tadiṅgha brūhi;

    കഥം നു ധീരാ വിതരന്തി ഓഘം, ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച;

    Kathaṃ nu dhīrā vitaranti oghaṃ, jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca;

    തം മേ മുനീ സാധു വിയാകരോഹി, തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ’’തി.

    Taṃ me munī sādhu viyākarohi, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

    ൨൨.

    22.

    കിത്തയിസ്സാമി തേ ധമ്മം, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    Kittayissāmite dhammaṃ, [mettagūti bhagavā]

    ദിട്ഠേ ധമ്മേ അനീതിഹം;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തികം.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    കിത്തയിസ്സാമി തേ ധമ്മന്തി. ധമ്മന്തി ആദികല്യാണം മജ്ഝേകല്യാണം പരിയോസാനകല്യാണം സാത്ഥം സബ്യഞ്ജനം കേവലപരിപുണ്ണം പരിസുദ്ധം ബ്രഹ്മചരിയം, ചത്താരോ സതിപട്ഠാനേ, ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനേ, ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദേ , പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി, പഞ്ച ബലാനി, സത്ത ബോജ്ഝങ്ഗേ, അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം, നിബ്ബാനഞ്ച, നിബ്ബാനഗാമിനിഞ്ച പടിപദം കിത്തയിസ്സാമി ആചിക്ഖിസ്സാമി ദേസേസ്സാമി പഞ്ഞപേസ്സാമി പട്ഠപേസ്സാമി വിവരിസ്സാമി വിഭജിസ്സാമി ഉത്താനീകരിസ്സാമി പകാസിസ്സാമീതി – കിത്തയിസ്സാമി തേ ധമ്മം. മേത്തഗൂതി ഭഗവാ തം ബ്രാഹ്മണം നാമേന ആലപതി.

    Kittayissāmi te dhammanti. Dhammanti ādikalyāṇaṃ majjhekalyāṇaṃ pariyosānakalyāṇaṃ sātthaṃ sabyañjanaṃ kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariyaṃ, cattāro satipaṭṭhāne, cattāro sammappadhāne, cattāro iddhipāde , pañcindriyāni, pañca balāni, satta bojjhaṅge, ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ, nibbānañca, nibbānagāminiñca paṭipadaṃ kittayissāmi ācikkhissāmi desessāmi paññapessāmi paṭṭhapessāmi vivarissāmi vibhajissāmi uttānīkarissāmi pakāsissāmīti – kittayissāmi te dhammaṃ. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati.

    ദിട്ഠേ ധമ്മേ അനീതിഹന്തി. ദിട്ഠേ ധമ്മേതി ദിട്ഠേ ധമ്മേ ഞാതേ ധമ്മേ തുലിതേ ധമ്മേ തീരിതേ ധമ്മേ വിഭൂതേ ധമ്മേ വിഭാവിതേ ധമ്മേ സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാതി…പേ॰… യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മന്തി ദിട്ഠേ ധമ്മേ ഞാതേ ധമ്മേ തുലിതേ ധമ്മേ തീരിതേ ധമ്മേ വിഭൂതേ ധമ്മേ വിഭാവിതേ ധമ്മേതി – ഏവമ്പി ദിട്ഠേ ധമ്മേ കഥയിസ്സാമി. അഥ വാ, ദുക്ഖേ ദിട്ഠേ ദുക്ഖം കഥയിസ്സാമി, സമുദയേ ദിട്ഠേ സമുദയം കഥയിസ്സാമി, മഗ്ഗേ ദിട്ഠേ മഗ്ഗം കഥയിസ്സാമി, നിരോധേ ദിട്ഠേ നിരോധം കഥയിസ്സാമീതി – ഏവമ്പി ദിട്ഠേ ധമ്മേ കഥയിസ്സാമി. അഥ വാ, ദിട്ഠേ ധമ്മേ സന്ദിട്ഠികം അകാലികം ഏഹിപസ്സികം ഓപനേയ്യികം പച്ചത്തം വേദിതബ്ബം വിഞ്ഞൂഹീതി – ഏവമ്പി ദിട്ഠേ ധമ്മേ കഥയിസ്സാമീതി ദിട്ഠേ ധമ്മേ. അനീതിഹന്തി ന ഇതിഹീതിഹം ന ഇതികിരായ ന പരമ്പരായ ന പിടകസമ്പദായ ന തക്കഹേതു ന നയഹേതു ന ആകാരപരിവിതക്കേന ന ദിട്ഠിനിജ്ഝാനക്ഖന്തിയാ, സാമം സയമഭിഞ്ഞാതം അത്തപച്ചക്ഖധമ്മം, തം കഥയിസ്സാമീതി – ദിട്ഠേ ധമ്മേ അനീതിഹം.

    Diṭṭhe dhamme anītihanti. Diṭṭhe dhammeti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhamme sabbe saṅkhārā aniccāti…pe… yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhammanti diṭṭhe dhamme ñāte dhamme tulite dhamme tīrite dhamme vibhūte dhamme vibhāvite dhammeti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi. Atha vā, dukkhe diṭṭhe dukkhaṃ kathayissāmi, samudaye diṭṭhe samudayaṃ kathayissāmi, magge diṭṭhe maggaṃ kathayissāmi, nirodhe diṭṭhe nirodhaṃ kathayissāmīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmi. Atha vā, diṭṭhe dhamme sandiṭṭhikaṃ akālikaṃ ehipassikaṃ opaneyyikaṃ paccattaṃ veditabbaṃ viññūhīti – evampi diṭṭhe dhamme kathayissāmīti diṭṭhe dhamme. Anītihanti na itihītihaṃ na itikirāya na paramparāya na piṭakasampadāya na takkahetu na nayahetu na ākāraparivitakkena na diṭṭhinijjhānakkhantiyā, sāmaṃ sayamabhiññātaṃ attapaccakkhadhammaṃ, taṃ kathayissāmīti – diṭṭhe dhamme anītihaṃ.

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരന്തി യം വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ. സതോതി ചതൂഹി കാരണേഹി സതോ – കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനം ഭാവേന്തോ സതോ…പേ॰… സോ വുച്ചതി സതോ. ചരന്തി ചരന്തോ വിഹരന്തോ ഇരിയന്തോ വത്തേന്തോ പാലേന്തോ യപേന്തോ യാപേന്തോതി – യം വിദിത്വാ സതോ ചരം.

    Yaṃviditvā sato caranti yaṃ viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

    തരേ ലോകേ വിസത്തികന്തി വിസത്തികാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. വിസത്തികാതി കേനട്ഠേന വിസത്തികാ? വിസതാതി വിസത്തികാ, വിസാലാതി വിസത്തികാ, വിസടാതി വിസത്തികാ, വിസമാതി വിസത്തികാ, വിസക്കതീതി വിസത്തികാ, വിസംഹരതീതി വിസത്തികാ, വിസംവാദികാതി വിസത്തികാ, വിസമൂലാതി വിസത്തികാ, വിസഫലാതി വിസത്തികാ, വിസപരിഭോഗാതി വിസത്തികാ, വിസാലാ വാ പന സാ തണ്ഹാ രൂപേ സദ്ദേ ഗന്ധേ രസേ ഫോട്ഠബ്ബേ കുലേ ഗണേ ആവാസേ ലാഭേ യസേ പസംസായ സുഖേ ചീവരേ പിണ്ഡപാതേ സേനാസനേ ഗിലാനപച്ചയഭേസജ്ജപരിക്ഖാരേ കാമധാതുയാ രൂപധാതുയാ അരൂപധാതുയാ കാമഭവേ രൂപഭവേ അരൂപഭവേ സഞ്ഞാഭവേ അസഞ്ഞാഭവേ നേവസഞ്ഞാനാസഞ്ഞാഭവേ ഏകവോകാരഭവേ ചതുവോകാരഭവേ പഞ്ചവോകാരഭവേ അതീതേ അനാഗതേ പച്ചുപ്പന്നേ ദിട്ഠസുതമുതവിഞ്ഞാതബ്ബേസു ധമ്മേസു വിസടാ വിത്ഥതാതി വിസത്തികാ. ലോകേതി അപായലോകേ മനുസ്സലോകേ ദേവലോകേ ഖന്ധലോകേ ധാതുലോകേ ആയതനലോകേ. തരേ ലോകേ വിസത്തികന്തി ലോകേ വേസാ വിസത്തികാ 49, ലോകേ വേതം വിസത്തികം സതോ തരേയ്യ ഉത്തരേയ്യ പതരേയ്യ സമതിക്കമേയ്യ വീതിവത്തേയ്യാതി – തരേ ലോകേ വിസത്തികം. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Tare loke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā? Visatāti visattikā, visālāti visattikā, visaṭāti visattikā, visamāti visattikā, visakkatīti visattikā, visaṃharatīti visattikā, visaṃvādikāti visattikā, visamūlāti visattikā, visaphalāti visattikā, visaparibhogāti visattikā, visālā vā pana sā taṇhā rūpe sadde gandhe rase phoṭṭhabbe kule gaṇe āvāse lābhe yase pasaṃsāya sukhe cīvare piṇḍapāte senāsane gilānapaccayabhesajjaparikkhāre kāmadhātuyā rūpadhātuyā arūpadhātuyā kāmabhave rūpabhave arūpabhave saññābhave asaññābhave nevasaññānāsaññābhave ekavokārabhave catuvokārabhave pañcavokārabhave atīte anāgate paccuppanne diṭṭhasutamutaviññātabbesu dhammesu visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke manussaloke devaloke khandhaloke dhātuloke āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā 50, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘കിത്തയിസ്സാമി തേ ധമ്മം, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    ‘‘Kittayissāmi te dhammaṃ, [mettagūti bhagavā]

    ദിട്ഠേ ധമ്മേ അനീതിഹം;

    Diṭṭhe dhamme anītihaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

    ൨൩.

    23.

    തഞ്ചാഹം അഭിനന്ദാമി, മഹേസി ധമ്മമുത്തമം;

    Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തികം.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattikaṃ.

    തഞ്ചാഹം അഭിനന്ദാമീതി. ന്തി തുയ്ഹം വചനം ബ്യപ്പഥം 51 ദേസനം അനുസാസനം അനുസിട്ഠം 52. നന്ദാമീതി അഭിനന്ദാമി മോദാമി അനുമോദാമി ഇച്ഛാമി സാദിയാമി യാചാമി പത്ഥയാമി പിഹയാമി അഭിജപ്പാമീതി – തഞ്ചാഹം അഭിനന്ദാമി.

    Tañcāhaṃ abhinandāmīti. Tanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ 53 desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ 54. Nandāmīti abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi yācāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmīti – tañcāhaṃ abhinandāmi.

    മഹേസി ധമ്മമുത്തമന്തി. മഹേസീതി കിം മഹേസി ഭഗവാ, മഹന്തം സീലക്ഖന്ധം ഏസീ ഗവേസീ 55 പരിയേസീതി മഹേസി, മഹന്തം സമാധിക്ഖന്ധം…പേ॰… മഹന്തം പഞ്ഞാക്ഖന്ധം… മഹന്തം വിമുത്തിക്ഖന്ധം… മഹന്തം വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ തമോകായസ്സ പദാലനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ വിപല്ലാസസ്സ പഭേദനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ തണ്ഹാസല്ലസ്സ അബ്ബഹനം 56 ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ ദിട്ഠിസങ്ഘാതസ്സ വിനിവേഠനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ മാനധജസ്സ പപാതനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ അഭിസങ്ഖാരസ്സ വൂപസമം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ ഓഘസ്സ നിത്ഥരണം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ ഭാരസ്സ നിക്ഖേപനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ സംസാരവട്ടസ്സ ഉപച്ഛേദം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ സന്താപസ്സ നിബ്ബാപനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ പരിളാഹസ്സ പടിപ്പസ്സദ്ധിം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹതോ ധമ്മധജസ്സ ഉസ്സാപനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹന്തേ സതിപട്ഠാനേ…പേ॰… മഹന്തേ സമ്മപ്പധാനേ… മഹന്തേ ഇദ്ധിപാദേ… മഹന്താനി ഇന്ദ്രിയാനി… മഹന്താനി ബലാനി… മഹന്തേ ബോജ്ഝങ്ഗേ… മഹന്തം അരിയം അട്ഠങ്ഗികം മഗ്ഗം… മഹന്തം പരമത്ഥം അമതം നിബ്ബാനം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി, മഹേസക്ഖേഹി സത്തേഹി ഏസിതോ ഗവേസിതോ പരിയേസിതോ – ‘‘കഹം ബുദ്ധോ, കഹം ഭഗവാ, കഹം ദേവദേവോ, കഹം നരാസഭോ’’തി മഹേസി. ധമ്മമുത്തമന്തി ധമ്മമുത്തംമം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം. യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. ഉത്തമന്തി അഗ്ഗം സേട്ഠം വിസേട്ഠം പാമോക്ഖം ഉത്തമം പവരം ധമ്മന്തി – മഹേസി ധമ്മമുത്തമം.

    Mahesidhammamuttamanti. Mahesīti kiṃ mahesi bhagavā, mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī 57 pariyesīti mahesi, mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ 58 esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato diṭṭhisaṅghātassa viniveṭhanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato mānadhajassa papātanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato oghassa nittharaṇaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato bhārassa nikkhepanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato santāpassa nibbāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahato dhammadhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahante satipaṭṭhāne…pe… mahante sammappadhāne… mahante iddhipāde… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ amataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi, mahesakkhehi sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’ti mahesi. Dhammamuttamanti dhammamuttaṃmaṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. Uttamanti aggaṃ seṭṭhaṃ viseṭṭhaṃ pāmokkhaṃ uttamaṃ pavaraṃ dhammanti – mahesi dhammamuttamaṃ.

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരന്തി വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ അനിച്ചാ’’തി വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ, ‘‘സബ്ബേ സങ്ഖാരാ ദുക്ഖാ’’തി… ‘‘സബ്ബേ ധമ്മാ അനത്താ’’തി…പേ॰… ‘‘യം കിഞ്ചി സമുദയധമ്മം സബ്ബം തം നിരോധധമ്മ’’ന്തി വിദിതം കത്വാ തുലയിത്വാ തീരയിത്വാ വിഭാവയിത്വാ വിഭൂതം കത്വാ. സതോതി ചതൂഹി കാരണേഹി സതോ – കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനം ഭാവേന്തോ സതോ, വേദനാസു…പേ॰… ചിത്തേ… ധമ്മേസു… ധമ്മാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനം ഭാവേന്തോ സതോ… സോ വുച്ചതി സതോ. ചരന്തി ചരന്തോ വിഹരന്തോ ഇരിയന്തോ വത്തേന്തോ പാലേന്തോ യപേന്തോ യാപേന്തോതി – യം വിദിത്വാ സതോ ചരം.

    Yaṃ viditvā sato caranti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’ti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā, ‘‘sabbe saṅkhārā dukkhā’’ti… ‘‘sabbe dhammā anattā’’ti…pe… ‘‘yaṃ kiñci samudayadhammaṃ sabbaṃ taṃ nirodhadhamma’’nti viditaṃ katvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato, vedanāsu…pe… citte… dhammesu… dhammānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato… so vuccati sato. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpentoti – yaṃ viditvā sato caraṃ.

    തരേ ലോകേ വിസത്തികന്തി വിസത്തികാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. വിസത്തികാതി കേനട്ഠേന വിസത്തികാ…പേ॰… വിസടാ വിത്ഥതാതി വിസത്തികാ. ലോകേതി അപായലോകേ…പേ॰… ആയതനലോകേ. തരേ ലോകേ വിസത്തികന്തി ലോകേ വേസാ വിസത്തികാ, ലോകേ വേതം വിസത്തികം സതോ തരേയ്യ ഉത്തരേയ്യ പതരേയ്യ സമതിക്കമേയ്യ വീതിവത്തേയ്യാതി – തരേ ലോകേ വിസത്തികം. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Tareloke visattikanti visattikā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Visattikāti kenaṭṭhena visattikā…pe… visaṭā vitthatāti visattikā. Loketi apāyaloke…pe… āyatanaloke. Tare loke visattikanti loke vesā visattikā, loke vetaṃ visattikaṃ sato tareyya uttareyya patareyya samatikkameyya vītivatteyyāti – tare loke visattikaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘തഞ്ചാഹം അഭിനന്ദാമി, മഹേസി ധമ്മമുത്തമം;

    ‘‘Tañcāhaṃ abhinandāmi, mahesi dhammamuttamaṃ;

    യം വിദിത്വാ സതോ ചരം, തരേ ലോകേ വിസത്തിക’’ന്തി.

    Yaṃ viditvā sato caraṃ, tare loke visattika’’nti.

    ൨൪.

    24.

    യം കിഞ്ചി സമ്പജാനാസി, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    Yaṃ kiñci sampajānāsi, [mettagūti bhagavā]

    ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേ;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ഏതേസു നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച, പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണം ഭവേ ന തിട്ഠേ.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe.

    യം കിഞ്ചി സമ്പജാനാസീതി യം കിഞ്ചി പജാനാസി ആജാനാസി വിജാനാസി പടിവിജാനാസി പടിവിജ്ഝസീതി – യം കിഞ്ചി സമ്പജാനാസി. മേത്തഗൂതി ഭഗവാ തം ബ്രാഹ്മണം നാമേന ആലപതി. ഭഗവാതി ഗാരവാധിവചനമേതം…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി, യദിദം ഭഗവാതി – മേത്തഗൂതി ഭഗവാ.

    Yaṃ kiñci sampajānāsīti yaṃ kiñci pajānāsi ājānāsi vijānāsi paṭivijānāsi paṭivijjhasīti – yaṃ kiñci sampajānāsi. Mettagūti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti – mettagūti bhagavā.

    ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി. ഉദ്ധന്തി അനാഗതം 59; അധോതി അതീതം; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി പച്ചുപ്പന്നം. ഉദ്ധന്തി ദേവലോകോ; അധോതി നിരയലോകോ; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി മനുസ്സലോകോ. അഥ വാ, ഉദ്ധന്തി കുസലാ ധമ്മാ; അധോതി അകുസലാ ധമ്മാ; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി അബ്യാകതാ ധമ്മാ. ഉദ്ധന്തി അരൂപധാതു; അധോതി കാമധാതു; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി രൂപധാതു. ഉദ്ധന്തി സുഖാ വേദനാ; അധോതി ദുക്ഖാ വേദനാ; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി അദുക്ഖമസുഖാ വേദനാ. ഉദ്ധന്തി ഉദ്ധം പാദതലാ; അധോതി അധോ കേസമത്ഥകാ; തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേതി വേമജ്ഝേതി – ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേ.

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti. Uddhanti anāgataṃ 60; adhoti atītaṃ; tiriyañcāpi majjheti paccuppannaṃ. Uddhanti devaloko; adhoti nirayaloko; tiriyañcāpi majjheti manussaloko. Atha vā, uddhanti kusalā dhammā; adhoti akusalā dhammā; tiriyañcāpi majjheti abyākatā dhammā. Uddhanti arūpadhātu; adhoti kāmadhātu; tiriyañcāpi majjheti rūpadhātu. Uddhanti sukhā vedanā; adhoti dukkhā vedanā; tiriyañcāpi majjheti adukkhamasukhā vedanā. Uddhanti uddhaṃ pādatalā; adhoti adho kesamatthakā; tiriyañcāpi majjheti vemajjheti – uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe.

    ഏതേസു നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച, പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണം ഭവേ ന തിട്ഠേതി ഏതേസൂതി ആചിക്ഖിതേസു ദേസിതേസു പഞ്ഞപിതേസു പട്ഠപിതേസു വിവരിതേസു വിഭജിതേസു ഉത്താനീകതേസു പകാസിതേസു. നന്ദീ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. നിവേസനന്തി ദ്വേ നിവേസനാ – തണ്ഹാനിവേസനാ ച ദിട്ഠിനിവേസനാ ച. കതമാ തണ്ഹാ നിവേസനാ? യാവതാ തണ്ഹാസങ്ഖാതേന …പേ॰… അയം തണ്ഹാനിവേസനാ. കതമാ ദിട്ഠിനിവേസനാ? വീസതിവത്ഥുകാ സക്കായദിട്ഠി …പേ॰… അയം ദിട്ഠിനിവേസനാ.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭheti etesūti ācikkhitesu desitesu paññapitesu paṭṭhapitesu vivaritesu vibhajitesu uttānīkatesu pakāsitesu. Nandī vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Nivesananti dve nivesanā – taṇhānivesanā ca diṭṭhinivesanā ca. Katamā taṇhā nivesanā? Yāvatā taṇhāsaṅkhātena …pe… ayaṃ taṇhānivesanā. Katamā diṭṭhinivesanā? Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi …pe… ayaṃ diṭṭhinivesanā.

    പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണന്തി പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരസഹഗതം വിഞ്ഞാണം, അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരസഹഗതം വിഞ്ഞാണം, ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരസഹഗതം വിഞ്ഞാണം. ഏതേസു നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച അഭിസങ്ഖാരസഹഗതഞ്ച വിഞ്ഞാണം നുജ്ജ പനുജ്ജ നുദ പനുദ ജഹ പജഹ വിനോദേഹി ബ്യന്തീകരോഹി അനഭാവം ഗമേഹീതി – ഏതേസു നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണം.

    Panujja viññāṇanti puññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ, āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇaṃ. Etesu nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagatañca viññāṇaṃ nujja panujja nuda panuda jaha pajaha vinodehi byantīkarohi anabhāvaṃ gamehīti – etesu nandiñca nivesanañca panujja viññāṇaṃ.

    ഭവേ ന തിട്ഠേതി. ഭവാതി ദ്വേ ഭവാ – കമ്മഭവോ ച പടിസന്ധികോ ച പുനബ്ഭവോ. കതമോ കമ്മഭവോ? പുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ അപുഞ്ഞാഭിസങ്ഖാരോ ആനേഞ്ജാഭിസങ്ഖാരോ – അയം കമ്മഭവോ. കതമോ പടിസന്ധികോ പുനബ്ഭവോ? പടിസന്ധികാ രൂപം വേദനാ സഞ്ഞാ സങ്ഖാരാ വിഞ്ഞാണം – അയം പടിസന്ധികോ പുനബ്ഭവോ. ഭവേ ന തിട്ഠേതി നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച അഭിസങ്ഖാരസഹഗതം വിഞ്ഞാണഞ്ച കമ്മഭവഞ്ച പടിസന്ധികഞ്ച പുനബ്ഭവം പജഹന്തോ വിനോദേന്തോ ബ്യന്തീകരോന്തോ അനഭാവം ഗമേന്തോ കമ്മഭവേ ന തിട്ഠേയ്യ പടിസന്ധികേ പുനബ്ഭവേ ന തിട്ഠേയ്യ ന സന്തിട്ഠേയ്യാതി – പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണം ഭവേ ന തിട്ഠേ. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Bhave na tiṭṭheti. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo. Katamo kammabhavo? Puññābhisaṅkhāro apuññābhisaṅkhāro āneñjābhisaṅkhāro – ayaṃ kammabhavo. Katamo paṭisandhiko punabbhavo? Paṭisandhikā rūpaṃ vedanā saññā saṅkhārā viññāṇaṃ – ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Bhave na tiṭṭheti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamento kammabhave na tiṭṭheyya paṭisandhike punabbhave na tiṭṭheyya na santiṭṭheyyāti – panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe. Tenāha bhagavā –

    ‘‘യം കിഞ്ചി സമ്പജാനാസി, [മേത്തഗൂതി ഭഗവാ]

    ‘‘Yaṃ kiñci sampajānāsi, [mettagūti bhagavā]

    ഉദ്ധം അധോ തിരിയഞ്ചാപി മജ്ഝേ;

    Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjhe;

    ഏതേസു നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച, പനുജ്ജ വിഞ്ഞാണം ഭവേ ന തിട്ഠേ’’തി.

    Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇaṃ bhave na tiṭṭhe’’ti.

    ൨൫.

    25.

    ഏവംവിഹാരീ സതോ അപ്പമത്തോ,

    Evaṃvihārī sato appamatto,

    ഭിക്ഖു ചരം ഹിത്വാ മമായിതാനി;

    Bhikkhucaraṃ hitvā mamāyitāni;

    ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച, ഇധേവ വിദ്വാ പജഹേയ്യ ദുക്ഖം.

    Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ.

    ഏവംവിഹാരീ സതോ അപ്പമത്തോതി. ഏവംവിഹാരീതി നന്ദിഞ്ച നിവേസനഞ്ച അഭിസങ്ഖാരസഹഗതവിഞ്ഞാണഞ്ച കമ്മഭവഞ്ച പടിസന്ധികഞ്ച പുനബ്ഭവം പജഹന്തോ വിനോദേന്തോ ബ്യന്തീകരോന്തോ അനഭാവം ഗമേന്തോതി – ഏവംവിഹാരീ. സതോതി ചതൂഹി കാരണേഹി സതോ – കായേ കായാനുപസ്സനാസതിപട്ഠാനം ഭാവേന്തോ…പേ॰… സോ വുച്ചതി സതോ. അപ്പമത്തോതി സക്കച്ചകാരീ സാതച്ചകാരീ അട്ഠിതകാരീ അനോലീനവുത്തീ 61 അനിക്ഖിത്തച്ഛന്ദോ അനിക്ഖിത്തധുരോ അപ്പമത്തോ കുസലേസു ധമ്മേസു – ‘‘കഥാഹം 62 അപരിപൂരം വാ സീലക്ഖന്ധം പരിപൂരേയ്യം, പരിപൂരം വാ സീലക്ഖന്ധം തത്ഥ തത്ഥ പഞ്ഞായ അനുഗ്ഗണ്ഹേയ്യ’’ന്തി യോ തത്ഥ ഛന്ദോ ച വായാമോ ച ഉസ്സാഹോ ച ഉസ്സോള്ഹീ ച അപ്പടിവാനീ 63 ച സതി ച സമ്പജഞ്ഞഞ്ച ആതപ്പം പധാനം അധിട്ഠാനം അനുയോഗോ അപ്പമത്തോ അപ്പമാദോ കുസലേസു ധമ്മേസു. ‘‘കഥാഹം അപരിപൂരം വാ സമാധിക്ഖന്ധം…പേ॰… പഞ്ഞാക്ഖന്ധം… വിമുത്തിക്ഖന്ധം… വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധം പരിപൂരേയ്യം പരിപൂരം വാ വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധം തത്ഥ തത്ഥ പഞ്ഞായ അനുഗ്ഗണ്ഹേയ്യ’’ന്തി യോ തത്ഥ ഛന്ദോ ച വായാമോ ച ഉസ്സാഹോ ച ഉസ്സോള്ഹീ ച അപ്പടിവാനീ ച സതി ച സമ്പജഞ്ഞഞ്ച ആതപ്പം പധാനം അധിട്ഠാനം അനുയോഗോ അപ്പമത്തോ അപ്പമാദോ കുസലേസു ധമ്മേസു. ‘‘കഥാഹം അപരിഞ്ഞാതം വാ ദുക്ഖം പരിജാനേയ്യം, അപ്പഹീനേ വാ കിലേസേ പജഹേയ്യം , അഭാവിതം വാ മഗ്ഗം ഭാവേയ്യം, അസച്ഛികതം വാ നിരോധം സച്ഛികരേയ്യ’’ന്തി യോ തത്ഥ ഛന്ദോ ച വായാമോ ച ഉസ്സാഹോ ച ഉസ്സോള്ഹീ ച അപ്പടിവാനീ ച സതി ച സമ്പജഞ്ഞഞ്ച ആതപ്പം പധാനം അധിട്ഠാനം അനുയോഗോ അപ്പമത്തോ അപ്പമാദോ കുസലേസു ധമ്മേസൂതി – ഏവംവിഹാരീ സതോ അപ്പമത്തോ.

    Evaṃvihārīsato appamattoti. Evaṃvihārīti nandiñca nivesanañca abhisaṅkhārasahagataviññāṇañca kammabhavañca paṭisandhikañca punabbhavaṃ pajahanto vinodento byantīkaronto anabhāvaṃ gamentoti – evaṃvihārī. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento…pe… so vuccati sato. Appamattoti sakkaccakārī sātaccakārī aṭṭhitakārī anolīnavuttī 64 anikkhittacchando anikkhittadhuro appamatto kusalesu dhammesu – ‘‘kathāhaṃ 65 aparipūraṃ vā sīlakkhandhaṃ paripūreyyaṃ, paripūraṃ vā sīlakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī 66 ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu. ‘‘Kathāhaṃ aparipūraṃ vā samādhikkhandhaṃ…pe… paññākkhandhaṃ… vimuttikkhandhaṃ… vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ paripūreyyaṃ paripūraṃ vā vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ tattha tattha paññāya anuggaṇheyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesu. ‘‘Kathāhaṃ apariññātaṃ vā dukkhaṃ parijāneyyaṃ, appahīne vā kilese pajaheyyaṃ , abhāvitaṃ vā maggaṃ bhāveyyaṃ, asacchikataṃ vā nirodhaṃ sacchikareyya’’nti yo tattha chando ca vāyāmo ca ussāho ca ussoḷhī ca appaṭivānī ca sati ca sampajaññañca ātappaṃ padhānaṃ adhiṭṭhānaṃ anuyogo appamatto appamādo kusalesu dhammesūti – evaṃvihārī sato appamatto.

    ഭിക്ഖു ചരം ഹിത്വാ മമായിതാനീതി. ഭിക്ഖൂതി പുഥുജ്ജനകല്യാണകോ 67 വാ ഭിക്ഖു സേക്ഖോ വാ ഭിക്ഖു. ചരന്തി ചരന്തോ വിഹരന്തോ ഇരിയന്തോ വത്തേന്തോ പാലേന്തോ യപേന്തോ യാപേന്തോ. മമത്താതി ദ്വേ മമത്താ – തണ്ഹാമമത്തഞ്ച ദിട്ഠിമമത്തഞ്ച…പേ॰… ഇദം തണ്ഹാമമത്തം…പേ॰… ഇദം ദിട്ഠിമമത്തം… തണ്ഹാമമത്തം പഹായ ദിട്ഠിമമത്തം പടിനിസ്സജ്ജിത്വാ മമത്തേ ജഹിത്വാ ചജിത്വാ പജഹിത്വാ വിനോദേത്വാ ബ്യന്തീകരിത്വാ അനഭാവം ഗമേത്വാതി – ഭിക്ഖു ചരം ഹിത്വാ മമായിതാനി.

    Bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitānīti. Bhikkhūti puthujjanakalyāṇako 68 vā bhikkhu sekkho vā bhikkhu. Caranti caranto viharanto iriyanto vattento pālento yapento yāpento. Mamattāti dve mamattā – taṇhāmamattañca diṭṭhimamattañca…pe… idaṃ taṇhāmamattaṃ…pe… idaṃ diṭṭhimamattaṃ… taṇhāmamattaṃ pahāya diṭṭhimamattaṃ paṭinissajjitvā mamatte jahitvā cajitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni.

    ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച, ഇധേവ വിദ്വാ പജഹേയ്യ ദുക്ഖന്തി. ജാതീതി യാ തേസം തേസം സത്താനം…പേ॰… ജരന്തി യാ തേസം തേസം സത്താനം…പേ॰… സോകോതി ഞാതിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ…പേ॰… പരിദേവോതി ഞാതിബ്യസനേന വാ ഫുട്ഠസ്സ…പേ॰… ഇധാതി ഇമിസ്സാ ദിട്ഠിയാ…പേ॰… ഇമസ്മിം മനുസ്സലോകേ. വിദ്വാതി വിജ്ജാഗതോ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. ദുക്ഖന്തി ജാതിദുക്ഖം…പേ॰… ദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം. ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച, ഇധേവ വിദ്വാ പജഹേയ്യ ദുക്ഖന്തി വിജ്ജാഗതോ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ ഇധേവ ജാതിഞ്ച ജരഞ്ച സോകപരിദ്ദവഞ്ച ദുക്ഖഞ്ച പജഹേയ്യ വിനോദേയ്യ ബ്യന്തീകരേയ്യ അനഭാവം ഗമേയ്യാതി – ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച, ഇധേവ വിദ്വാ പജഹേയ്യ ദുക്ഖം. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Jātiṃjaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… jaranti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… sokoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… paridevoti ñātibyasanena vā phuṭṭhassa…pe… idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloke. Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Dukkhanti jātidukkhaṃ…pe… domanassupāyāsadukkhaṃ. Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhanti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī idheva jātiñca jarañca sokapariddavañca dukkhañca pajaheyya vinodeyya byantīkareyya anabhāvaṃ gameyyāti – jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkhaṃ. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ഏവംവിഹാരീ സതോ അപ്പമത്തോ, ഭിക്ഖു ചരം ഹിത്വാ മമായിതാനി;

    ‘‘Evaṃvihārī sato appamatto, bhikkhu caraṃ hitvā mamāyitāni;

    ജാതിം ജരം സോകപരിദ്ദവഞ്ച, ഇധേവ വിദ്വാ പജഹേയ്യ ദുക്ഖ’’ന്തി.

    Jātiṃ jaraṃ sokapariddavañca, idheva vidvā pajaheyya dukkha’’nti.

    ൨൬.

    26.

    ഏതാഭിനന്ദാമി വചോ മഹേസിനോ, സുകിത്തിതം ഗോതമനൂപധീകം;

    Etābhinandāmivaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

    അദ്ധാ ഹി ഭഗവാ പഹാസി ദുക്ഖം, തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ.

    Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo.

    ഏതാഭിനന്ദാമി വചോ മഹേസിനോതി. ഏതന്തി തുയ്ഹം വചനം ബ്യപ്പഥം ദേസനം അനുസാസനം അനുസിട്ഠം നന്ദാമി അഭിനന്ദാമി മോദാമി അനുമോദാമി ഇച്ഛാമി സാദിയാമി പത്ഥയാമി പിഹയാമി അഭിജപ്പാമി. മഹേസിനോതി കിം മഹേസി ഭഗവാ? മഹന്തം സീലക്ഖന്ധം ഏസീ ഗവേസീ പരിയേസീതി മഹേസി…പേ॰… കഹം നരാസഭോതി മഹേസീതി – ഏതാഭിനന്ദാമി വചോ മഹേസിനോ.

    Etābhinandāmi vaco mahesinoti. Etanti tuyhaṃ vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ nandāmi abhinandāmi modāmi anumodāmi icchāmi sādiyāmi patthayāmi pihayāmi abhijappāmi. Mahesinoti kiṃ mahesi bhagavā? Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesīti mahesi…pe… kahaṃ narāsabhoti mahesīti – etābhinandāmi vaco mahesino.

    സുകിത്തിതം ഗോതമനൂപധീകന്തി. സുകിത്തിതന്തി സുകിത്തിതം സുആചിക്ഖിതം സുദേസിതം സുപഞ്ഞപിതം സുപട്ഠപിതം സുവിവരിതം സുവിഭജിതം സുഉത്താനീകതം സുപകാസിതന്തി – സുകിത്തിതം. ഗോതമനൂപധീകന്തി ഉപധീ വുച്ചന്തി കിലേസാ ച ഖന്ധാ ച അഭിസങ്ഖാരാ ച. ഉപധിപ്പഹാനം ഉപധിവൂപസമം ഉപധിപടിനിസ്സഗ്ഗം ഉപധിപടിപസ്സദ്ധം അമതം നിബ്ബാനന്തി – സുകിത്തിതം ഗോതമനൂപധീകം.

    Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti. Sukittitanti sukittitaṃ suācikkhitaṃ sudesitaṃ supaññapitaṃ supaṭṭhapitaṃ suvivaritaṃ suvibhajitaṃ suuttānīkataṃ supakāsitanti – sukittitaṃ. Gotamanūpadhīkanti upadhī vuccanti kilesā ca khandhā ca abhisaṅkhārā ca. Upadhippahānaṃ upadhivūpasamaṃ upadhipaṭinissaggaṃ upadhipaṭipassaddhaṃ amataṃ nibbānanti – sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ.

    അദ്ധാ ഹി ഭഗവാ പഹാസി ദുക്ഖന്തി. അദ്ധാതി ഏകംസവചനം നിസ്സംസയവചനം നിക്കങ്ഖാവചനം അദ്വേജ്ഝവചനം അദ്വേള്ഹകവചനം നിരോധവചനം അപ്പണകവചനം അവത്ഥാപനവചനമേതം – അദ്ധാതി. ഭഗവാതി ഗാരവാധിവചനമേതം…പേ॰… സച്ഛികാ പഞ്ഞത്തി, യദിദം ഭഗവാതി. പഹാസി ദുക്ഖന്തി ജാതിദുക്ഖം ജരാദുക്ഖം ബ്യാധിദുക്ഖം മരണദുക്ഖം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം പഹാസി പജഹി വിനോദേസി ബ്യന്തീകരോസി അനഭാവം ഗമേസീതി – അദ്ധാ ഹി ഭഗവാ പഹാസി ദുക്ഖം.

    Addhāhi bhagavā pahāsi dukkhanti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhāvacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ nirodhavacanaṃ appaṇakavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Bhagavāti gāravādhivacanametaṃ…pe… sacchikā paññatti, yadidaṃ bhagavāti. Pahāsidukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pahāsi pajahi vinodesi byantīkarosi anabhāvaṃ gamesīti – addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ.

    തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോതി തഥാ ഹി തേ വിദിതോ തുലിതോ തീരിതോ വിഭൂതോ വിഭാവിതോ ഏസ ധമ്മോതി – തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Tathā hi te vidito esa dhammoti tathā hi te vidito tulito tīrito vibhūto vibhāvito esa dhammoti – tathā hi te vidito esa dhammo. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘ഏതാഭിനന്ദാമി വചോ മഹേസിനോ, സുകിത്തിതം ഗോതമനൂപധീകം;

    ‘‘Etābhinandāmi vaco mahesino, sukittitaṃ gotamanūpadhīkaṃ;

    അദ്ധാ ഹി ഭഗവാ പഹാസി ദുക്ഖം, തഥാ ഹി തേ വിദിതോ ഏസ ധമ്മോ’’തി.

    Addhā hi bhagavā pahāsi dukkhaṃ, tathā hi te vidito esa dhammo’’ti.

    ൨൭.

    27.

    തേ ചാപി നൂനപ്പജഹേയ്യു ദുക്ഖം, യേ ത്വം മുനീ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ;

    Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

    തം തം നമസ്സാമി സമേച്ച നാഗ, അപ്പേവ മം ഭഗവാ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya.

    തേ ചാപി നൂനപ്പജഹേയ്യു ദുക്ഖന്തി. തേ ചാപീതി ഖത്തിയാ ച ബ്രാഹ്മണാ ച വേസ്സാ ച സുദ്ദാ ച ഗഹട്ഠാ ച പബ്ബജിതാ ച ദേവാ ച മനുസ്സാ ച. പജഹേയ്യു ദുക്ഖന്തി ജാതിദുക്ഖം ജരാദുക്ഖം ബ്യാധിദുക്ഖം മരണദുക്ഖം സോകപരിദേവദുക്ഖദോമനസ്സുപായാസദുക്ഖം പജഹേയ്യും വിനോദേയ്യും ബ്യന്തീകരേയ്യും അനഭാവം ഗമേയ്യുന്തി – തേ ചാപി നൂനപ്പജഹേയ്യു ദുക്ഖം.

    Tecāpi nūnappajaheyyu dukkhanti. Te cāpīti khattiyā ca brāhmaṇā ca vessā ca suddā ca gahaṭṭhā ca pabbajitā ca devā ca manussā ca. Pajaheyyu dukkhanti jātidukkhaṃ jarādukkhaṃ byādhidukkhaṃ maraṇadukkhaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsadukkhaṃ pajaheyyuṃ vinodeyyuṃ byantīkareyyuṃ anabhāvaṃ gameyyunti – te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ.

    യേ ത്വം മുനീ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യാതി. യേതി ഖത്തിയേ ച ബ്രാഹ്മണേ ച വേസ്സേ ച സുദ്ദേ ച ഗഹട്ഠേ ച പബ്ബജിതേ ച ദേവേ ച മനുസ്സേ ച. ത്വന്തി ഭഗവന്തം ഭണതി. മുനീതി മോനം വുച്ചതി ഞാണം…പേ॰… സങ്ഗജാലമതിച്ച സോ മുനി. അട്ഠിതം ഓവദേയ്യാതി അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ സക്കച്ചം ഓവദേയ്യ അഭിണ്ഹം ഓവദേയ്യ പുനപ്പുനം ഓവദേയ്യ അനുസാസേയ്യാതി – യേ ത്വം മുനീ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ.

    Yetvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyyāti. Yeti khattiye ca brāhmaṇe ca vesse ca sudde ca gahaṭṭhe ca pabbajite ca deve ca manusse ca. Tvanti bhagavantaṃ bhaṇati. Munīti monaṃ vuccati ñāṇaṃ…pe… saṅgajālamaticca so muni. Aṭṭhitaṃ ovadeyyāti aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya.

    തം തം നമസ്സാമി സമേച്ച നാഗാതി. ന്തി ഭഗവന്തം ഭണതി. നമസ്സാമീതി കായേന വാ നമസ്സാമി, വാചായ വാ നമസ്സാമി, ചിത്തേന വാ നമസ്സാമി, അന്വത്ഥപടിപത്തിയാ വാ നമസ്സാമി, ധമ്മാനുധമ്മപടിപത്തിയാ വാ നമസ്സാമി, സക്കരോമി ഗരും കരോമി 69 മാനേമി പൂജേമി. സമേച്ചാതി സമേച്ച അഭിസമേച്ച സമാഗന്ത്വാ അഭിസമാഗന്ത്വാ സമ്മുഖാ തം നമസ്സാമി. നാഗാതി നാഗോ ച ഭഗവാ ആഗും ന കരോതീതി – നാഗോ, ന ഗച്ഛതീതി – നാഗോ, ന ആഗച്ഛതീതി – നാഗോ. കഥം ഭഗവാ ആഗും ന കരോതീതി – നാഗോ? ആഗു വുച്ചതി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സംകിലേസികാ പോനോഭവികാ സദരാ ദുക്ഖവിപാകാ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയാ.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāgāti. Tanti bhagavantaṃ bhaṇati. Namassāmīti kāyena vā namassāmi, vācāya vā namassāmi, cittena vā namassāmi, anvatthapaṭipattiyā vā namassāmi, dhammānudhammapaṭipattiyā vā namassāmi, sakkaromi garuṃ karomi 70 mānemi pūjemi. Sameccāti samecca abhisamecca samāgantvā abhisamāgantvā sammukhā taṃ namassāmi. Nāgāti nāgo ca bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo, na gacchatīti – nāgo, na āgacchatīti – nāgo. Kathaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo? Āgu vuccati pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    ആഗും ന കരോതി കിഞ്ചി ലോകേ, [സഭിയാതി ഭഗവാ]

    Āguṃ na karoti kiñci loke, [sabhiyāti bhagavā]

    സബ്ബസംയോഗേ 71 വിസജ്ജ ബന്ധനാനി;

    Sabbasaṃyoge 72 visajja bandhanāni;

    സബ്ബത്ഥ ന സജ്ജതീ വിമുത്തോ, നാഗോ താദി പവുച്ചതേ തഥത്താതി.

    Sabbattha na sajjatī vimutto, nāgo tādi pavuccate tathattāti.

    ഏവം ഭഗവാ ആഗും ന കരോതീതി – നാഗോ.

    Evaṃ bhagavā āguṃ na karotīti – nāgo.

    കഥം ഭഗവാ ന ഗച്ഛതീതി – നാഗോ. ഭഗവാ ന ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛതി, ന ദോസാഗതിം ഗച്ഛതി, ന മോഹാഗതിം ഗച്ഛതി, ന ഭയാഗതിം ഗച്ഛതി, ന രാഗവസേന ഗച്ഛതി, ന ദോസവസേന ഗച്ഛതി, ന മോഹവസേന ഗച്ഛതി, ന മാനവസേന ഗച്ഛതി, ന ദിട്ഠിവസേന ഗച്ഛതി, ന ഉദ്ധച്ചവസേന ഗച്ഛതി, ന വിചികിച്ഛാവസേന ഗച്ഛതി, ന അനുസയവസേന ഗച്ഛതി, ന വഗ്ഗേഹി ധമ്മേഹി യായതി നീയതി 73 വുയ്ഹതി സംഹരീയതി. ഏവം ഭഗവാ ന ഗച്ഛതീതി – നാഗോ.

    Kathaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo. Bhagavā na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, na rāgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mānavasena gacchati, na diṭṭhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchāvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi dhammehi yāyati nīyati 74 vuyhati saṃharīyati. Evaṃ bhagavā na gacchatīti – nāgo.

    കഥം ഭഗവാ ന ആഗച്ഛതീതി – നാഗോ. സോതാപത്തിമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതി. സകദാഗാമിമഗ്ഗേന…പേ॰… അനാഗാമിമഗ്ഗേന… അരഹത്തമഗ്ഗേന യേ കിലേസാ പഹീനാ തേ കിലേസേ ന പുനേതി ന പച്ചേതി ന പച്ചാഗച്ഛതി. ഏവം ഭഗവാ ന ആഗച്ഛതീതി നാഗോതി – തം തം നമസ്സാമി സമേച്ച നാഗ.

    Kathaṃ bhagavā na āgacchatīti – nāgo. Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Evaṃ bhagavā na āgacchatīti nāgoti – taṃ taṃ namassāmi samecca nāga.

    അപ്പേവ മം ഭഗവാ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യാതി അപ്പേവ മം ഭഗവാ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ സക്കച്ചം ഓവദേയ്യ അഭിണ്ഹം ഓവദേയ്യ പുനപ്പുനം ഓവദേയ്യ അനുസാസേയ്യാതി – അപ്പേവ മം ഭഗവാ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ. തേനാഹ സോ ബ്രാഹ്മണോ –

    Appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyāti appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya sakkaccaṃ ovadeyya abhiṇhaṃ ovadeyya punappunaṃ ovadeyya anusāseyyāti – appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyya. Tenāha so brāhmaṇo –

    ‘‘തേ ചാപി നൂനപ്പജഹേയ്യു ദുക്ഖം, യേ ത്വം മുനീ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യ;

    ‘‘Te cāpi nūnappajaheyyu dukkhaṃ, ye tvaṃ munī aṭṭhitaṃ ovadeyya;

    തം തം നമസ്സാമി സമേച്ച നാഗ, അപ്പേവ മം ഭഗവാ അട്ഠിതം ഓവദേയ്യാ’’തി.

    Taṃ taṃ namassāmi samecca nāga, appeva maṃ bhagavā aṭṭhitaṃ ovadeyyā’’ti.

    ൨൮.

    28.

    യം ബ്രാഹ്മണം വേദഗുമാഭിജഞ്ഞാ, അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തം;

    Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

    അദ്ധാ ഹി സോ ഓഘമിമം അതാരി, തിണ്ണോ ച പാരം അഖിലോ അകങ്ഖോ.

    Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.

    യം ബ്രാഹ്മണം വേദഗുമാഭിജഞ്ഞാതി. ബ്രാഹ്മണോതി സത്തന്നം ധമ്മാനം ബാഹിതത്താ ബ്രാഹ്മണോ. സക്കായദിട്ഠി ബാഹിതാ ഹോതി, വിചികിച്ഛാ ബാഹിതാ ഹോതി, സീലബ്ബതപരാമാസോ ബാഹിതോ ഹോതി, രാഗോ ബാഹിതോ ഹോതി, ദോസോ ബാഹിതോ ഹോതി, മോഹോ ബാഹിതോ ഹോതി, മാനോ ബാഹിതോ ഹോതി. ബാഹിതാസ്സ ഹോന്തി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സംകിലേസികാ പോനോഭവികാ സദരാ ദുക്ഖവിപാകാ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയാ.

    Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññāti. Brāhmaṇoti sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo. Sakkāyadiṭṭhi bāhitā hoti, vicikicchā bāhitā hoti, sīlabbataparāmāso bāhito hoti, rāgo bāhito hoti, doso bāhito hoti, moho bāhito hoti, māno bāhito hoti. Bāhitāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    ബാഹിത്വാ സബ്ബപാപകാനി, [സഭിയാതി ഭഗവാ]

    Bāhitvā sabbapāpakāni, [sabhiyāti bhagavā]

    വിമലോ സാധുസമാഹിതോ ഠിതത്തോ;

    Vimalo sādhusamāhito ṭhitatto;

    സംസാരമതിച്ച കേവലീ സോ, അസിതോ 75 താദി പവുച്ചതേ സ ബ്രഹ്മാ.

    Saṃsāramaticca kevalī so, asito 76 tādi pavuccate sa brahmā.

    വേദഗൂതി വേദോ വുച്ചതി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം…പേ॰… സബ്ബം വേദമതിച്ച വേദഗൂ സോതി. അഭിജഞ്ഞാതി അഭിജാനേയ്യ ആജാനേയ്യ വിജാനേയ്യ പടിവിജാനേയ്യ പടിവിജ്ഝേയ്യാതി – യം ബ്രാഹ്മണം വേദഗുമാഭിജഞ്ഞാ.

    Vedagūti vedo vuccati catūsu maggesu ñāṇaṃ…pe… sabbaṃ vedamaticca vedagū soti. Abhijaññāti abhijāneyya ājāneyya vijāneyya paṭivijāneyya paṭivijjheyyāti – yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā.

    അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തന്തി. അകിഞ്ചനന്തി രാഗകിഞ്ചനം ദോസകിഞ്ചനം മോഹകിഞ്ചനം മാനകിഞ്ചനം ദിട്ഠികിഞ്ചനം കിലേസകിഞ്ചനം ദുച്ചരിതകിഞ്ചനം, യസ്സേതേ കിഞ്ചനാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ, സോ വുച്ചതി അകിഞ്ചനോ. കാമാതി ഉദ്ദാനതോ ദ്വേ കാമാ – വത്ഥുകാമാ ച കിലേസകാമാ ച…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി വത്ഥുകാമാ…പേ॰… ഇമേ വുച്ചന്തി കിലേസകാമാ. ഭവാതി ദ്വേ ഭവാ – കമ്മഭവോ ച പടിസന്ധികോ ച പുനബ്ഭവോ …പേ॰… അയം പടിസന്ധികോ പുനബ്ഭവോ. അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തന്തി അകിഞ്ചനം പുഗ്ഗലം കാമഭവേ ച അസത്തം അലഗ്ഗം അലഗ്ഗിതം അപലിബുദ്ധം നിക്ഖന്തം നിസ്സടം വിപ്പമുത്തം വിസഞ്ഞുത്തം വിമരിയാദികതേന ചേതസാ വിഹരന്തന്തി – അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തം.

    Akiñcanaṃkāmabhave asattanti. Akiñcananti rāgakiñcanaṃ dosakiñcanaṃ mohakiñcanaṃ mānakiñcanaṃ diṭṭhikiñcanaṃ kilesakiñcanaṃ duccaritakiñcanaṃ, yassete kiñcanā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati akiñcano. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Bhavāti dve bhavā – kammabhavo ca paṭisandhiko ca punabbhavo …pe… ayaṃ paṭisandhiko punabbhavo. Akiñcanaṃ kāmabhave asattanti akiñcanaṃ puggalaṃ kāmabhave ca asattaṃ alaggaṃ alaggitaṃ apalibuddhaṃ nikkhantaṃ nissaṭaṃ vippamuttaṃ visaññuttaṃ vimariyādikatena cetasā viharantanti – akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ.

    അദ്ധാ ഹി സോ ഓഘമിമം അതാരീതി. അദ്ധാതി ഏകംസവചനം…പേ॰… അവത്ഥാപനവചനമേതം – അദ്ധാതി. ഓഘന്തി കാമോഘം ഭവോഘം ദിട്ഠോഘം അവിജ്ജോഘം. അതാരീതി ഉത്തരി പതരി സമതിക്കമി വീതിവത്തയീതി – അദ്ധാ ഹി സോ ഓഘമിമം അതാരി.

    Addhā hi so oghamimaṃ atārīti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ…pe… avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Oghanti kāmoghaṃ bhavoghaṃ diṭṭhoghaṃ avijjoghaṃ. Atārīti uttari patari samatikkami vītivattayīti – addhā hi so oghamimaṃ atāri.

    തിണ്ണോ ച പാരം അഖിലോ അകങ്ഖോതി. തിണ്ണോതി കാമോഘം തിണ്ണോ, ഭവോഘം തിണ്ണോ, ദിട്ഠോഘം തിണ്ണോ, അവിജ്ജോഘം തിണ്ണോ, സംസാരപഥം തിണ്ണോ ഉത്തിണ്ണോ നിത്ഥിണ്ണോ 77 അതിക്കന്തോ സമതിക്കന്തോ വീതിവത്തോ. സോ വുത്ഥവാസോ 78 ചിണ്ണചരണോ ഗതദ്ധോ ഗതദിസോ ഗതകോടികോ പാലിതബ്രഹ്മചരിയോ ഉത്തമദിട്ഠിപ്പത്തോ ഭാവിതമഗ്ഗോ, പഹീനകിലേസോ പടിവിദ്ധാകുപ്പോ സച്ഛികതനിരോധോ . ദുക്ഖം തസ്സ പരിഞ്ഞാതം, സമുദയോ പഹീനോ, മഗ്ഗോ ഭാവിതോ, നിരോധോ സച്ഛികതോ, അഭിഞ്ഞേയ്യം അഭിഞ്ഞാതം, പരിഞ്ഞേയ്യം പരിഞ്ഞാതം, പഹാതബ്ബം പഹീനം, ഭാവേതബ്ബം ഭാവിതം, സച്ഛികാതബ്ബം സച്ഛികതം. സോ ഉക്ഖിത്തപലിഘോ സംകിണ്ണപരിക്ഖോ അബ്ബുള്ഹേസികോ നിരഗ്ഗളോ അരിയോ പന്നദ്ധജോ പന്നഭാരോ വിസഞ്ഞുത്തോ പഞ്ചങ്ഗവിപ്പഹീനോ ഛളങ്ഗസമന്നാഗതോ ഏകാരക്ഖോ ചതുരാപസ്സേനോ പനുണ്ണപച്ചേകസച്ചോ 79 സമവയസട്ഠേസനോ അനാവിലസങ്കപ്പോ പസ്സദ്ധകായസങ്ഖാരോ സുവിമുത്തചിത്തോ സുവിമുത്തപഞ്ഞോ കേവലീ വുസിതവാ ഉത്തമപുരിസോ പരമപുരിസോ പരമപത്തിപ്പത്തോ. സോ നേവ ആചിനാതി ന അപചിനാതി, അപചിനിത്വാ ഠിതോ. നേവ പജഹതി ന ഉപാദിയതി, പജഹിത്വാ ഠിതോ. നേവ വിസിനേതി ന ഉസ്സിനേതി, വിസിനേത്വാ ഠിതോ. നേവ വിധൂപേതി ന സന്ധൂപേതി, വിധൂപേത്വാ ഠിതോ. അസേക്ഖേന സീലക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതത്താ ഠിതോ. അസേക്ഖേന സമാധിക്ഖന്ധേന…പേ॰… പഞ്ഞാക്ഖന്ധേന… വിമുത്തിക്ഖന്ധേന… വിമുത്തിഞാണദസ്സനക്ഖന്ധേന സമന്നാഗതത്താ ഠിതോ. സച്ചം സമ്പടിപാദയിത്വാ 80 ഠിതോ. ഏജം സമതിക്കമിത്വാ ഠിതോ. കിലേസഗ്ഗിം പരിയാദിയിത്വാ ഠിതോ. അപരിഗമനതായ ഠിതോ. കഥം 81 സമാദായ ഠിതോ? വിമുത്തിപടിസേവനതായ ഠിതോ . മേത്തായ പാരിസുദ്ധിയാ ഠിതോ. കരുണായ …പേ॰… മുദിതായ… ഉപേക്ഖായ പാരിസുദ്ധിയാ ഠിതോ. അച്ചന്തപാരിസുദ്ധിയാ ഠിതോ. അതമ്മയതായ 82 പാരിസുദ്ധിയാ ഠിതോ. വിമുത്തത്താ ഠിതോ. സന്തുസ്സിതത്താ ഠിതോ. ഖന്ധപരിയന്തേ ഠിതോ. ധാതുപരിയന്തേ ഠിതോ. ആയതനപരിയന്തേ ഠിതോ. ഗതിപരിയന്തേ ഠിതോ. ഉപപത്തിപരിയന്തേ ഠിതോ. പടിസന്ധിപരിയന്തേ ഠിതോ. ഭവപരിയന്തേ ഠിതോ. സംസാരപരിയന്തേ ഠിതോ. വട്ടപരിയന്തേ ഠിതോ. അന്തിമഭവേ ഠിതോ. അന്തിമേ സമുസ്സയേ ഠിതോ. അന്തിമദേഹധരോ അരഹാ.

    Tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkhoti. Tiṇṇoti kāmoghaṃ tiṇṇo, bhavoghaṃ tiṇṇo, diṭṭhoghaṃ tiṇṇo, avijjoghaṃ tiṇṇo, saṃsārapathaṃ tiṇṇo uttiṇṇo nitthiṇṇo 83 atikkanto samatikkanto vītivatto. So vutthavāso 84 ciṇṇacaraṇo gataddho gatadiso gatakoṭiko pālitabrahmacariyo uttamadiṭṭhippatto bhāvitamaggo, pahīnakileso paṭividdhākuppo sacchikatanirodho . Dukkhaṃ tassa pariññātaṃ, samudayo pahīno, maggo bhāvito, nirodho sacchikato, abhiññeyyaṃ abhiññātaṃ, pariññeyyaṃ pariññātaṃ, pahātabbaṃ pahīnaṃ, bhāvetabbaṃ bhāvitaṃ, sacchikātabbaṃ sacchikataṃ. So ukkhittapaligho saṃkiṇṇaparikkho abbuḷhesiko niraggaḷo ariyo pannaddhajo pannabhāro visaññutto pañcaṅgavippahīno chaḷaṅgasamannāgato ekārakkho caturāpasseno panuṇṇapaccekasacco 85 samavayasaṭṭhesano anāvilasaṅkappo passaddhakāyasaṅkhāro suvimuttacitto suvimuttapañño kevalī vusitavā uttamapuriso paramapuriso paramapattippatto. So neva ācināti na apacināti, apacinitvā ṭhito. Neva pajahati na upādiyati, pajahitvā ṭhito. Neva visineti na ussineti, visinetvā ṭhito. Neva vidhūpeti na sandhūpeti, vidhūpetvā ṭhito. Asekkhena sīlakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Asekkhena samādhikkhandhena…pe… paññākkhandhena… vimuttikkhandhena… vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgatattā ṭhito. Saccaṃ sampaṭipādayitvā 86 ṭhito. Ejaṃ samatikkamitvā ṭhito. Kilesaggiṃ pariyādiyitvā ṭhito. Aparigamanatāya ṭhito. Kathaṃ 87 samādāya ṭhito? Vimuttipaṭisevanatāya ṭhito . Mettāya pārisuddhiyā ṭhito. Karuṇāya …pe… muditāya… upekkhāya pārisuddhiyā ṭhito. Accantapārisuddhiyā ṭhito. Atammayatāya 88 pārisuddhiyā ṭhito. Vimuttattā ṭhito. Santussitattā ṭhito. Khandhapariyante ṭhito. Dhātupariyante ṭhito. Āyatanapariyante ṭhito. Gatipariyante ṭhito. Upapattipariyante ṭhito. Paṭisandhipariyante ṭhito. Bhavapariyante ṭhito. Saṃsārapariyante ṭhito. Vaṭṭapariyante ṭhito. Antimabhave ṭhito. Antime samussaye ṭhito. Antimadehadharo arahā.

    തസ്സായം പച്ഛിമകോ ഭവോ, ചരിമോയം സമുസ്സയോ;

    Tassāyaṃ pacchimako bhavo, carimoyaṃ samussayo;

    ജാതിമരണസംസാരോ, നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോതി.

    Jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti.

    തിണ്ണോ ച പാരന്തി പാരം വുച്ചതി അമതം നിബ്ബാനം. യോ സോ സബ്ബസങ്ഖാരസമഥോ സബ്ബൂപധിപടിനിസ്സഗ്ഗോ തണ്ഹക്ഖയോ വിരാഗോ നിരോധോ നിബ്ബാനം. സോ പാരഗതോ പാരപ്പത്തോ അന്തഗതോ അന്തപ്പത്തോ കോടിഗതോ കോടിപ്പത്തോ പരിയന്തഗതോ പരിയന്തപ്പത്തോ വോസാനഗതോ വോസാനപ്പത്തോ താണഗതോ താണപ്പത്തോ ലേണഗതോ ലേണപ്പത്തോ സരണഗതോ സരണപ്പത്തോ അഭയഗതോ അഭയപ്പത്തോ അച്ചുതഗതോ അച്ചുതപ്പത്തോ അമതഗതോ അമതപ്പത്തോ നിബ്ബാനഗതോ നിബ്ബാനപ്പത്തോ. സോ വുത്തവാസോ ചിണ്ണചരണോ…പേ॰… ജാതിമരണസംസാരോ, നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോതി – തിണ്ണോ ച പാരം.

    Tiṇṇo ca pāranti pāraṃ vuccati amataṃ nibbānaṃ. Yo so sabbasaṅkhārasamatho sabbūpadhipaṭinissaggo taṇhakkhayo virāgo nirodho nibbānaṃ. So pāragato pārappatto antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. So vuttavāso ciṇṇacaraṇo…pe… jātimaraṇasaṃsāro, natthi tassa punabbhavoti – tiṇṇo ca pāraṃ.

    അഖിലോതി രാഗോ ഖിലോ, ദോസോ ഖിലോ, മോഹോ ഖിലോ, കോധോ ഖിലോ, ഉപനാഹോ ഖിലോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ ഖിലാ. യസ്സേതേ ഖിലാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ സോ വുച്ചതി അഖിലോ. അകങ്ഖോതി ദുക്ഖേ കങ്ഖാ, ദുക്ഖസമുദയേ കങ്ഖാ, ദുക്ഖനിരോധേ കങ്ഖാ, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ കങ്ഖാ, പുബ്ബന്തേ കങ്ഖാ, അപരന്തേ കങ്ഖാ, പുബ്ബന്താപരന്തേ കങ്ഖാ, ഇദപ്പച്ചയതാപടിച്ചസമുപ്പന്നേസു ധമ്മേസു കങ്ഖാ, യാ ഏവരൂപാ കങ്ഖാ കങ്ഖായനാ കങ്ഖായിതത്തം വിമതി വിചികിച്ഛാ ദ്വേള്ഹകം ദ്വേധാപഥോ സംസയോ അനേകംസഗ്ഗാഹോ ആസപ്പനാ പരിസപ്പനാ അപരിയോഗാഹനാ ഛമ്ഭിതത്തം ചിത്തസ്സ മനോവിലേഖോ. യസ്സേതേ കങ്ഖാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ സോ വുച്ചതി അകങ്ഖോതി – തിണ്ണോ ച പാരം അഖിലോ അകങ്ഖോ. തേനാഹ ഭഗവാ –

    Akhiloti rāgo khilo, doso khilo, moho khilo, kodho khilo, upanāho khilo…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā khilā. Yassete khilā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akhilo. Akaṅkhoti dukkhe kaṅkhā, dukkhasamudaye kaṅkhā, dukkhanirodhe kaṅkhā, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya kaṅkhā, pubbante kaṅkhā, aparante kaṅkhā, pubbantāparante kaṅkhā, idappaccayatāpaṭiccasamuppannesu dhammesu kaṅkhā, yā evarūpā kaṅkhā kaṅkhāyanā kaṅkhāyitattaṃ vimati vicikicchā dveḷhakaṃ dvedhāpatho saṃsayo anekaṃsaggāho āsappanā parisappanā apariyogāhanā chambhitattaṃ cittassa manovilekho. Yassete kaṅkhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā so vuccati akaṅkhoti – tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho. Tenāha bhagavā –

    ‘‘യം ബ്രാഹ്മണം വേദഗുമാഭിജഞ്ഞാ, അകിഞ്ചനം കാമഭവേ അസത്തം;

    ‘‘Yaṃ brāhmaṇaṃ vedagumābhijaññā, akiñcanaṃ kāmabhave asattaṃ;

    അദ്ധാ ഹി സോ ഓഘമിമം അതാരി, തിണ്ണോ ച പാരം അഖിലോ അകങ്ഖോ’’തി.

    Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho’’ti.

    ൨൯.

    29.

    വിദ്വാ ച യോ വേദഗൂ നരോ ഇധ, ഭവാഭവേ സങ്ഗമിമം വിസജ്ജ;

    Vidvāca yo vedagū naro idha,bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

    സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ നിരാസോ, അതാരി സോ ജാതിജരന്തി ബ്രൂമി.

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi.

    വിദ്വാ ച യോ വേദഗൂ നരോ ഇധാതി. വിദ്വാതി വിജ്ജാഗതോ ഞാണീ വിഭാവീ മേധാവീ. യോതി യോ യാദിസോ…പേ॰… മനുസ്സോ വാ. വേദഗൂതി വേദാ വുച്ചന്തി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണം പഞ്ഞാ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം പഞ്ഞാബലം ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ വീമംസാ വിപസ്സനാ സമ്മാദിട്ഠി 89. തേഹി വേദേഹി ജാതിജരാമരണസ്സ അന്തഗതോ അന്തപ്പത്തോ കോടിഗതോ കോടിപ്പത്തോ പരിയന്തഗതോ പരിയന്തപ്പത്തോ വോസാനഗതോ വോസാനപ്പത്തോ താണഗതോ താണപ്പത്തോ ലേണഗതോ ലേണപ്പത്തോ സരണഗതോ സരണപ്പത്തോ അഭയഗതോ അഭയപ്പത്തോ അച്ചുതഗതോ അച്ചുതപ്പത്തോ അമതഗതോ അമതപ്പത്തോ നിബ്ബാനഗതോ നിബ്ബാനപ്പത്തോ. വേദാനം വാ അന്തഗതോതി വേദഗൂ, വേദേഹി വാ അന്തഗതോതി വേദഗൂ, സത്തന്നം വാ ധമ്മാനം വിദിതത്താ വേദഗൂ. സക്കായദിട്ഠി വിദിതാ ഹോതി, വിചികിച്ഛാ…പേ॰… സീലബ്ബതപരാമാസോ… രാഗോ… ദോസോ… മോഹോ… മാനോ വിദിതോ ഹോതി. വിദിതാസ്സ ഹോന്തി പാപകാ അകുസലാ ധമ്മാ സംകിലേസികാ പോനോഭവികാ സദരാ ദുക്ഖവിപാകാ ആയതിം ജാതിജരാമരണിയാ.

    Vidvā ca yo vedagū naro idhāti. Vidvāti vijjāgato ñāṇī vibhāvī medhāvī. Yoti yo yādiso…pe… manusso vā. Vedagūti vedā vuccanti catūsu maggesu ñāṇaṃ paññā paññindriyaṃ paññābalaṃ dhammavicayasambojjhaṅgo vīmaṃsā vipassanā sammādiṭṭhi 90. Tehi vedehi jātijarāmaraṇassa antagato antappatto koṭigato koṭippatto pariyantagato pariyantappatto vosānagato vosānappatto tāṇagato tāṇappatto leṇagato leṇappatto saraṇagato saraṇappatto abhayagato abhayappatto accutagato accutappatto amatagato amatappatto nibbānagato nibbānappatto. Vedānaṃ vā antagatoti vedagū, vedehi vā antagatoti vedagū, sattannaṃ vā dhammānaṃ viditattā vedagū. Sakkāyadiṭṭhi viditā hoti, vicikicchā…pe… sīlabbataparāmāso… rāgo… doso… moho… māno vidito hoti. Viditāssa honti pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.

    വേദാനി വിചേയ്യ കേവലാനി, [സഭിയാതി ഭഗവാ]

    Vedāni viceyya kevalāni, [sabhiyāti bhagavā]

    സമണാനം യാനീധത്ഥി ബ്രാഹ്മണാനം;

    Samaṇānaṃ yānīdhatthi brāhmaṇānaṃ;

    സബ്ബവേദനാസു വീതരാഗോ, സബ്ബം വേദമതിച്ച വേദഗൂ സോ.

    Sabbavedanāsu vītarāgo, sabbaṃ vedamaticca vedagū so.

    നരോതി സത്തോ നരോ മാനവോ പോസോ പുഗ്ഗലോ ജീവോ ജാഗു 91 ജന്തു ഇന്ദഗു 92 മനുജോ. ഇധാതി ഇമിസ്സാ ദിട്ഠിയാ…പേ॰… ഇമസ്മിം മനുസ്സലോകേതി – വിദ്വാ ച യോ വേദഗൂ നരോ ഇധ.

    Naroti satto naro mānavo poso puggalo jīvo jāgu 93 jantu indagu 94 manujo. Idhāti imissā diṭṭhiyā…pe… imasmiṃ manussaloketi – vidvā ca yo vedagū naro idha.

    ഭവാഭവേ സങ്ഗമിമം വിസജ്ജാതി. ഭവാഭവേതി ഭവാഭവേ കമ്മഭവേ പുനബ്ഭവേ കാമഭവേ, കമ്മഭവേ കാമഭവേ പുനബ്ഭവേ രൂപഭവേ, കമ്മഭവേ രൂപഭവേ പുനബ്ഭവേ അരൂപഭവേ, കമ്മഭവേ അരൂപഭവേ പുനബ്ഭവേ പുനപ്പുനഭവേ, പുനപ്പുനഗതിയാ പുനപ്പുനഉപപത്തിയാ പുനപ്പുനപടിസന്ധിയാ പുനപ്പുനഅത്തഭാവാഭിനിബ്ബത്തിയാ. സങ്ഗാതി സത്ത സങ്ഗാ – രാഗസങ്ഗോ, ദോസസങ്ഗോ, മോഹസങ്ഗോ, മാനസങ്ഗോ, ദിട്ഠിസങ്ഗോ, കിലേസസങ്ഗോ, ദുച്ചരിതസങ്ഗോ. വിസജ്ജാതി സങ്ഗേ വോസജ്ജേത്വാ വാ വിസജ്ജ. അഥ വാ, സങ്ഗേ ബന്ധേ വിബന്ധേ ആബന്ധേ ലഗ്ഗേ ലഗ്ഗിതേ പലിബുദ്ധേ ബന്ധനേ ഫോടയിത്വാ 95 വാ വിസജ്ജ. യഥാ യാനം വാ വയ്ഹം വാ രഥം വാ സകടം വാ സന്ദമാനികം വാ സജ്ജം വിസജ്ജം കരോന്തി വികോപേന്തി – ഏവമേവ തേ സങ്ഗേ വോസജ്ജേത്വാ വാ വിസജ്ജ. അഥ വാ, സങ്ഗേ ബന്ധേ വിബന്ധേ ആബന്ധേ ലഗ്ഗേ ലഗ്ഗിതേ പലിബുദ്ധേ ബന്ധനേ ഫോടയിത്വാ വാ വിസജ്ജാതി – ഭവാഭവേ സങ്ഗമിമം വിസജ്ജ.

    Bhavābhave saṅgamimaṃ visajjāti. Bhavābhaveti bhavābhave kammabhave punabbhave kāmabhave, kammabhave kāmabhave punabbhave rūpabhave, kammabhave rūpabhave punabbhave arūpabhave, kammabhave arūpabhave punabbhave punappunabhave, punappunagatiyā punappunaupapattiyā punappunapaṭisandhiyā punappunaattabhāvābhinibbattiyā. Saṅgāti satta saṅgā – rāgasaṅgo, dosasaṅgo, mohasaṅgo, mānasaṅgo, diṭṭhisaṅgo, kilesasaṅgo, duccaritasaṅgo. Visajjāti saṅge vosajjetvā vā visajja. Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā 96 vā visajja. Yathā yānaṃ vā vayhaṃ vā rathaṃ vā sakaṭaṃ vā sandamānikaṃ vā sajjaṃ visajjaṃ karonti vikopenti – evameva te saṅge vosajjetvā vā visajja. Atha vā, saṅge bandhe vibandhe ābandhe lagge laggite palibuddhe bandhane phoṭayitvā vā visajjāti – bhavābhave saṅgamimaṃ visajja.

    സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ നിരാസോ, അതാരി സോ ജാതിജരന്തി ബ്രൂമീതി. തണ്ഹാതി രൂപതണ്ഹാ…പേ॰… ധമ്മതണ്ഹാ… യസ്സേസാ തണ്ഹാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ, സോ വുച്ചതി വീതതണ്ഹോ വിഗതതണ്ഹോ ചത്തതണ്ഹോ വന്തതണ്ഹോ മുത്തതണ്ഹോ പഹീനതണ്ഹോ പടിനിസ്സട്ഠതണ്ഹോ വീതരാഗോ ചത്തരാഗോ പഹീനരാഗോ പടിനിസ്സട്ഠരാഗോ നിച്ഛാതോ നിബ്ബുതോ സീതിഭൂതോ സുഖപ്പടിസംവേദീ ബ്രഹ്മഭൂതേന അത്തനാ വിഹരതീതി – സോ വീതതണ്ഹോ. അനീഘോതി രാഗോ നീഘോ, ദോസോ നീഘോ, മോഹോ നീഘോ, കോധോ നീഘോ, ഉപനാഹോ നീഘോ…പേ॰… സബ്ബാകുസലാഭിസങ്ഖാരാ നീഘാ. യസ്സേതേ നീഘാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ, സോ വുച്ചതി അനീഘോ. നിരാസോതി ആസാ വുച്ചതി തണ്ഹാ. യോ രാഗോ സാരാഗോ…പേ॰… അഭിജ്ഝാ ലോഭോ അകുസലമൂലം. യസ്സേസാ ആസാ തണ്ഹാ പഹീനാ സമുച്ഛിന്നാ വൂപസന്താ പടിപസ്സദ്ധാ അഭബ്ബുപ്പത്തികാ ഞാണഗ്ഗിനാ ദഡ്ഢാ, സോ വുച്ചതി നിരാസോ. ജാതീതി യാ തേസം തേസം സത്താനം…പേ॰… ആയതനാനം പടിലാഭോ. ജരാതി യാ തേസം തേസം സത്താനം …പേ॰… ഇന്ദ്രിയാനം പരിപാകോ. അയം വുച്ചതി ജരാ. സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ നിരാസോ, അതാരി സോ ജാതിജരന്തി ബ്രൂമീതി യോ സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ ച നിരാസോ ച, സോ ഖോ ജാതിജരാമരണം അതരി ഉത്തരി പതരി സമതിക്കമി വീതിവത്തയീതി ബ്രൂമി ആചിക്ഖാമി ദേസേമി പഞ്ഞപേമി പട്ഠപേമി വിവരാമി വിഭജാമി ഉത്താനീകരോമി പകാസേമീതി – സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ നിരാസോ, അതാരി സോ ജാതിജരന്തി ബ്രൂമി. തേനാഹ ഭഗവാ –

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti. Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā… yassesā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati vītataṇho vigatataṇho cattataṇho vantataṇho muttataṇho pahīnataṇho paṭinissaṭṭhataṇho vītarāgo cattarāgo pahīnarāgo paṭinissaṭṭharāgo nicchāto nibbuto sītibhūto sukhappaṭisaṃvedī brahmabhūtena attanā viharatīti – so vītataṇho. Anīghoti rāgo nīgho, doso nīgho, moho nīgho, kodho nīgho, upanāho nīgho…pe… sabbākusalābhisaṅkhārā nīghā. Yassete nīghā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati anīgho. Nirāsoti āsā vuccati taṇhā. Yo rāgo sārāgo…pe… abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Yassesā āsā taṇhā pahīnā samucchinnā vūpasantā paṭipassaddhā abhabbuppattikā ñāṇagginā daḍḍhā, so vuccati nirāso. Jātīti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ…pe… āyatanānaṃ paṭilābho. Jarāti yā tesaṃ tesaṃ sattānaṃ …pe… indriyānaṃ paripāko. Ayaṃ vuccati jarā. So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmīti yo so vītataṇho anīgho ca nirāso ca, so kho jātijarāmaraṇaṃ atari uttari patari samatikkami vītivattayīti brūmi ācikkhāmi desemi paññapemi paṭṭhapemi vivarāmi vibhajāmi uttānīkaromi pakāsemīti – so vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmi. Tenāha bhagavā –

    ‘‘വിദ്വാ ച യോ വേദഗൂ നരോ ഇധ, ഭവാഭവേ സങ്ഗമിമം വിസജ്ജ;

    ‘‘Vidvā ca yo vedagū naro idha, bhavābhave saṅgamimaṃ visajja;

    സോ വീതതണ്ഹോ അനീഘോ നിരാസോ, അതാരി സോ ജാതിജരന്തി ബ്രൂമീ’’തി.

    So vītataṇho anīgho nirāso, atāri so jātijaranti brūmī’’ti.

    സഹ ഗാഥാപരിയോസാനാ…പേ॰… സത്ഥാ മേ, ഭന്തേ ഭഗവാ, സാവകോഹമസ്മീതി.

    Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.

    മേത്തഗൂമാണവപുച്ഛാനിദ്ദേസോ ചതുത്ഥോ.

    Mettagūmāṇavapucchāniddeso catuttho.







    Footnotes:
    1. യാനി പത്ഥി (സ്യാ॰), യാനി അത്ഥി (ക॰) സു॰ നി॰ ൫൩൪
    2. yāni patthi (syā.), yāni atthi (ka.) su. ni. 534
    3. സാഗരസമോ (ക॰)
    4. sāgarasamo (ka.)
    5. നാഭിപിഹയതി (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൯൦
    6. അപ്പതിട്ഠീനചിത്തോ (സ്യാ॰)
    7. ആദിനമനസോ (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൯൦
    8. nābhipihayati (syā.) mahāni. 90
    9. appatiṭṭhīnacitto (syā.)
    10. ādinamanaso (syā.) mahāni. 90
    11. ദോസനീയേ (സ്യാ॰ ക॰) മഹാനി॰ ൯൦
    12. dosanīye (syā. ka.) mahāni. 90
    13. അനുപയോ (സ്യാ॰), അനുസയോ (ക॰) മഹാനി॰ ൯൦
    14. അനുപയോ (സ്യാ॰), അനുസയോ (ക॰) മഹാനി॰ ൯൦
    15. anupayo (syā.), anusayo (ka.) mahāni. 90
    16. anupayo (syā.), anusayo (ka.) mahāni. 90
    17. ഭഗവതാ (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൯൦
    18. bhagavatā (syā.) mahāni. 90
    19. ആജാനിയാവ (സ്യാ॰) ധ॰ പ॰ ൩൨൨
    20. ājāniyāva (syā.) dha. pa. 322
    21. കുഞ്ജരാവ (സ്യാ॰)
    22. kuñjarāva (syā.)
    23. സുദന്തോതി (സ്യാ॰) സു॰ നി॰ ൫൨൧; മഹാനി॰ ൯൦
    24. sudantoti (syā.) su. ni. 521; mahāni. 90
    25. ന പിടകസമ്പദാനേന (ക॰) മഹാനി॰ ൧൫൬
    26. na piṭakasampadānena (ka.) mahāni. 156
    27. ദുക്ഖട്ഠേന (സ്യാ॰)
    28. dukkhaṭṭhena (syā.)
    29. അകിത്തി തം (സ്യാ॰) ഏവമീദിസേസു പദേസു അതീതവിഭത്തിവസേന മഹാനി॰ ൧൧൦
    30. പഞ്ഞാപിതം (ക॰)
    31. akitti taṃ (syā.) evamīdisesu padesu atītavibhattivasena mahāni. 110
    32. paññāpitaṃ (ka.)
    33. ലാപോ പലാപോ (സ്യാ॰) ധമ്മസങ്ഗണിയേ
    34. ലാലപ്പായനാ ലാലപ്പായിതത്തം (ബഹൂസു) ജരാസുത്തനിദ്ദേസട്ഠകഥാ ഓലോകേതബ്ബാ
    35. lāpo palāpo (syā.) dhammasaṅgaṇiye
    36. lālappāyanā lālappāyitattaṃ (bahūsu) jarāsuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    37. വാചാമുനിം (ബഹൂസു) ഇതിവു॰ ൬൭
    38. vācāmuniṃ (bahūsu) itivu. 67
    39. മുനയോ (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൧൪
    40. സേക്ഖമുനിനോ (സ്യാ॰ ക॰)
    41. munayo (syā.) mahāni. 14
    42. sekkhamunino (syā. ka.)
    43. മുനി (സ്യാ॰ ക॰) ധ॰ പ॰ ൨൬൮
    44. muni (syā. ka.) dha. pa. 268
    45. പൂജിതോ (സ്യാ॰ ക॰) മഹാനി॰ ൧൪
    46. സങ്ഗ ജാലമതിച്ച, സു॰ നി॰ ൫൩൨
    47. pūjito (syā. ka.) mahāni. 14
    48. saṅga jālamaticca, su. ni. 532
    49. യാ സാ ലോകേ വിസത്തികാ (സ്യാ॰) കാമസുത്തനിദ്ദേസട്ഠകഥാ ഓലോകേതബ്ബാ
    50. yā sā loke visattikā (syā.) kāmasuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    51. ബ്യപഥം (സ്യാ॰ ക॰)
    52. ദേസനം അനുസന്ധി (സ്യാ॰)
    53. byapathaṃ (syā. ka.)
    54. desanaṃ anusandhi (syā.)
    55. ഏസി ഗവേസി (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൧൫൦
    56. അബ്ബൂഹനം (ബഹൂസു), അബ്ബൂഹം (സീ॰ അട്ഠ॰)
    57. esi gavesi (syā.) mahāni. 150
    58. abbūhanaṃ (bahūsu), abbūhaṃ (sī. aṭṭha.)
    59. ഉദ്ധം വുച്ചതി അനാഗതം (സ്യാ॰ ക॰)
    60. uddhaṃ vuccati anāgataṃ (syā. ka.)
    61. അനോലീനവുത്തികോ (ക॰) മഹാനി॰ ൧൪
    62. കദാഹം (സ്യാ॰)
    63. അപ്പടിവാനി (ക॰) മഹാനി॰ ൧൪
    64. anolīnavuttiko (ka.) mahāni. 14
    65. kadāhaṃ (syā.)
    66. appaṭivāni (ka.) mahāni. 14
    67. കല്യാണപുഥുജ്ജനോ (സ്യാ॰), ഏവമീദിസേസു ഠാനേസു
    68. kalyāṇaputhujjano (syā.), evamīdisesu ṭhānesu
    69. ഗരുകരോമി (സ്യാ॰)
    70. garukaromi (syā.)
    71. സബ്ബയോഗേ (ക॰), സു॰ നി॰ ൫൨൭
    72. sabbayoge (ka.), su. ni. 527
    73. നിയ്യതി (സ്യാ॰ ക॰)
    74. niyyati (syā. ka.)
    75. അനിസ്സിതോ (സ്യാ॰) സു॰ നി॰ ൫൨൪
    76. anissito (syā.) su. ni. 524
    77. നിത്തിണ്ണോ (സ്യാ॰)
    78. വുട്ഠവാസോ (സ്യാ॰) മഹാനി॰ ൬
    79. പണുന്നപച്ചേകസച്ചോ (ക॰)
    80. പടിപാദയിത്വാ (സ്യാ॰)
    81. കടം (സ്യാ॰) കാമസുത്തനിദ്ദേസട്ഠകഥാ ഓലോകേതബ്ബാ
    82. അകമ്മഞ്ഞതായ (സ്യാ॰)
    83. nittiṇṇo (syā.)
    84. vuṭṭhavāso (syā.) mahāni. 6
    85. paṇunnapaccekasacco (ka.)
    86. paṭipādayitvā (syā.)
    87. kaṭaṃ (syā.) kāmasuttaniddesaṭṭhakathā oloketabbā
    88. akammaññatāya (syā.)
    89. ഞാണം…പേ॰… സബ്ബവേദമതിച്ച വേദഗൂ സോതി. (സ്യാ॰) പസ്സ മഹാനി॰ ൮൧
    90. ñāṇaṃ…pe… sabbavedamaticca vedagū soti. (syā.) passa mahāni. 81
    91. ജാതു (സ്യാ॰)
    92. ഇന്ദഗൂ (സ്യാ॰)
    93. jātu (syā.)
    94. indagū (syā.)
    95. മോചയിത്വാ (സ്യാ॰)
    96. mocayitvā (syā.)



    Related texts:



    അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ചൂളനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ൪. മേത്തഗൂമാണവസുത്തനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact