Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
၄. မေတ္တဂူမာဏဝသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ
4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
၁၈. စတုတ္ထေ မေတ္တဂူသုတ္တေ – မညာမိ တံ ဝေဒဂူ ဘာဝိတတ္တန္တိ ‘‘အယံ ဝေဒဂူ’’တိ စ ‘‘ဘာဝိတတ္တော’’တိ စ ဧဝံ တံ မညာမိ။
18. Catutthe mettagūsutte – maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti ‘‘ayaṃ vedagū’’ti ca ‘‘bhāvitatto’’ti ca evaṃ taṃ maññāmi.
အပရိတ္တောတိ န အပ္ပော။ မဟန္တောတိ န ခုဒ္ဒကော။ ဂမ္ဘီရောတိ န ဥတ္တာနော။ အပ္ပမေယ္ယောတိ မိနိတုံ န သက္ကုဏေယ္ယော။ ဒုပ္ပရိယောဂာဠ္ဟောတိ အဝဂာဟိတုံ ဩတရိတုံ ဒုက္ခော။ ဗဟုရတနော သာဂရူပမောတိ ဗဟူနံ ဓမ္မရတနာနံ အာကရတ္တာ အနေကဝိဓရတနသမ္ပန္နော မဟာသမုဒ္ဒော ဝိယ ဗဟုရတနော သာဂရသဒိသော။
Aparittoti na appo. Mahantoti na khuddako. Gambhīroti na uttāno. Appameyyoti minituṃ na sakkuṇeyyo. Duppariyogāḷhoti avagāhituṃ otarituṃ dukkho. Bahuratano sāgarūpamoti bahūnaṃ dhammaratanānaṃ ākarattā anekavidharatanasampanno mahāsamuddo viya bahuratano sāgarasadiso.
န မင္ကု ဟောတီတိ န ဝိကုဏိတမုခော ဟောတိ။ အပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တောတိ ဒောသဝသေန န ဃနီဘူတစိတ္တော။ အလီနမနသောတိ န သင္ကုစိတစိတ္တော။ အဗ္ယာပန္နစေတသောတိ န ပူတိစိတ္တော။
Na maṅku hotīti na vikuṇitamukho hoti. Appatiṭṭhitacittoti dosavasena na ghanībhūtacitto. Alīnamanasoti na saṅkucitacitto. Abyāpannacetasoti na pūticitto.
ဒိဋ္ဌေ ဒိဋ္ဌမတ္တောတိ စက္ခုဝိသယေ ရူပာရမ္မဏေ ဒိဋ္ဌမတ္တောယေဝ တံ အာရမ္မဏံ ဘဝိသ္သတိ, ကတ္တာ ဝာ ကာရေတာ ဝာ နတ္ထိ။ ယံ စက္ခုနာ ဒိဋ္ဌံ ဝဏ္ဏာယတနမေဝ။ သုတာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။ အပိ စ ဒိဋ္ဌေတိ ဒသ္သနယောဂေန ဝဏ္ဏာယတနံ, သဝနယောဂေန သဒ္ဒာယတနံ, မုတယောဂေန ဃာနဇိဝ္ဟာကာယာယတနာနိ ဒသ္သေတိ။ ဃာနသ္သ ဂန္ဓာယတနံ, ဇိဝ္ဟာယ ရသာယတနံ, ကာယသ္သ ပထဝီ တေဇော ဝာယူတိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာယတနံ, ဝိညာတယောဂေန ဓမ္မာယတနံ ဒသ္သေတိ။ ဒိဋ္ဌေ အနူပယောတိ စက္ခုဝိညာဏေန ဒိဋ္ဌေ ရာဂူပယဝိရဟိတော။ အနပာယောတိ ကောဓဝိရဟိတော အပ္ပဋိဃော ။ အနိသ္သိတောတိ တဏ္ဟာယ အနလ္လီနော။ အပ္ပဋိဗဒ္ဓောတိ မာနေန န ဗဒ္ဓော။ ဝိပ္ပမုတ္တောတိ သဗ္ဗာရမ္မဏတော မုတ္တော။ ဝိသညုတ္တောတိ ကိလေသေဟိ ဝိယုတ္တော ဟုတ္ဝာ ဌိတော။
Diṭṭhe diṭṭhamattoti cakkhuvisaye rūpārammaṇe diṭṭhamattoyeva taṃ ārammaṇaṃ bhavissati, kattā vā kāretā vā natthi. Yaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ vaṇṇāyatanameva. Sutādīsupi eseva nayo. Api ca diṭṭheti dassanayogena vaṇṇāyatanaṃ, savanayogena saddāyatanaṃ, mutayogena ghānajivhākāyāyatanāni dasseti. Ghānassa gandhāyatanaṃ, jivhāya rasāyatanaṃ, kāyassa pathavī tejo vāyūti phoṭṭhabbāyatanaṃ, viññātayogena dhammāyatanaṃ dasseti. Diṭṭhe anūpayoti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rāgūpayavirahito. Anapāyoti kodhavirahito appaṭigho . Anissitoti taṇhāya anallīno. Appaṭibaddhoti mānena na baddho. Vippamuttoti sabbārammaṇato mutto. Visaññuttoti kilesehi viyutto hutvā ṭhito.
သံဝိဇ္ဇတိ ဘဂဝတော စက္ခူတိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော ပကတိမံသစက္ခု ဥပလဗ္ဘတိ။ ပသ္သတီတိ ဒက္ခတိ ဩလောကေတိ။ စက္ခုနာ ရူပန္တိ စက္ခုဝိညာဏေန ရူပာရမ္မဏံ။ ဆန္ဒရာဂောတိ တဏ္ဟာဆန္ဒော။
Saṃvijjati bhagavato cakkhūti buddhassa bhagavato pakatimaṃsacakkhu upalabbhati. Passatīti dakkhati oloketi. Cakkhunā rūpanti cakkhuviññāṇena rūpārammaṇaṃ. Chandarāgoti taṇhāchando.
ဒန္တံ နယန္တိ သမိတိန္တိ ဥယ္ယာနကီဠာမဏ္ဍလာဒီသု ဟိ မဟာဇနမဇ္ဈံ ဂစ္ဆန္တာ ဒန္တမေဝ ဂောဏံ ဝာ ဒန္တံ အသ္သာဇာနီယံ ဝာ ယာနေ ယောဇေတ္ဝာ နယန္တိ။ ရာဇာတိ တထာရူပာနေဝ ဌာနာနိ ဂစ္ဆန္တော ရာဇာပိ ဒန္တမေဝ အဘိရုဟတိ။ မနုသ္သေသူတိ မနုသ္သေသုပိ စတူဟိ အရိယမဂ္ဂေဟိ ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနောဝ သေဋ္ဌော။ ယောတိဝာက္ယန္တိ ဧဝရူပံ အတိက္ကမ္မဝစနံ ပုနပ္ပုနံ ဝုစ္စမာနမ္ပိ တိတိက္ခတိ နပ္ပတိပ္ဖရတိ န ဝိဟညတိ, ဧဝရူပော ဒန္တော သေဋ္ဌောတိ အတ္ထော။
Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu hi mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇaṃ vā dantaṃ assājānīyaṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti evarūpaṃ atikkammavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati nappatippharati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.
အသ္သတရာတိ ဝဠဝာယ ဂဒ္ရဘေန ဇာတာ။ အာဇာနီယာတိ ယံ အသ္သဒမ္မသာရထိ ကာရဏံ ကာရေတိ, တသ္သ ခိပ္ပံ ဇာနနသမတ္ထာ။ သိန္ဓဝာတိ သိန္ဓဝရဋ္ဌေ ဇာတာ အသ္သာ။ မဟာနာဂာတိ ကုဉ္ဇရသင္ခာတာ မဟာဟတ္ထိနော။ အတ္တဒန္တောတိ ဧတေ အသ္သတရာ ဝာ သိန္ဓဝာ ဝာ ကုဉ္ဇရာ ဝာ ဒန္တာဝ, န အဒန္တာ။ ယော ပန စတုမဂ္ဂသင္ခာတေန အတ္တနော ဒန္တတာယ အတ္တဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော, အယံ တတောပိ ဝရံ, သဗ္ဗေဟိပိ ဧတေဟိ ဥတ္တရိတရောတိ အတ္ထော။
Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā sindhavā vā kuñjarā vā dantāva, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attano dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
န ဟိ ဧတေဟိ ယာနေဟီတိ ယာနိ ဧတာနိ ဟတ္ထိယာနာဒီနိ ဥတ္တမယာနာနိ, ဧတေဟိ ယာနေဟိ ကောစိ ပုဂ္ဂလော သုပိနန္တေနပိ အဂတပုဗ္ဗတ္တာ ‘‘အဂတ’’န္တိ သင္ခာတံ နိဗ္ဗာနဒိသံ တထာ န ဂစ္ဆေယ္ယ။ ယထာ ပုဗ္ဗဘာဂေ ဣန္ဒ္ရိယဒမေန ဒန္တေန, အပရဘာဂေ အရိယမဂ္ဂဘာဝနာယ သုဒန္တေန ဒန္တော နိဗ္ဗိသေဝနော သပ္ပညော ပုဂ္ဂလော တံ အဂတပုဗ္ဗံ ဒိသံ ဂစ္ဆတိ, ဒန္တဘူမိံ ပာပုဏာတိ, တသ္မာ အတ္တဒမနမေဝ ဝရတရန္တိ အတ္ထော (ဓ. ပ. အဋ္ဌ. ၂.၃၂၂; မဟာနိ. အဋ္ဌ. ၉၀)။
Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādīni uttamayānāni, etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ tathā na gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena, aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti, tasmā attadamanameva varataranti attho (dha. pa. aṭṭha. 2.322; mahāni. aṭṭha. 90).
ဝိဓာသု န ဝိကမ္ပန္တီတိ နဝဝိဓမာနကောဋ္ဌာသေသု န စလန္တိ န ဝေဓေန္တိ။ ဝိပ္ပမုတ္တာ ပုနဗ္ဘဝာတိ ကမ္မကိလေသတော သမုစ္ဆေဒဝိမုတ္တိယာ သုဋ္ဌု မုတ္တာ။ ဒန္တဘူမိံ အနုပ္ပတ္တာတိ အရဟတ္တဖလံ ပာပုဏိတ္ဝာ ဌိတာ။ တေ လောကေ ဝိဇိတာဝိနောတိ တေ ဝုတ္တပ္ပကာရာ ခီဏာသဝာ သတ္တလောကေ ဝိဇိတဝိဇယာ နာမ (သံ. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၃.၇၆; မဟာနိ. အဋ္ဌ. ၉၀)။
Vidhāsu na vikampantīti navavidhamānakoṭṭhāsesu na calanti na vedhenti. Vippamuttā punabbhavāti kammakilesato samucchedavimuttiyā suṭṭhu muttā. Dantabhūmiṃ anuppattāti arahattaphalaṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te vuttappakārā khīṇāsavā sattaloke vijitavijayā nāma (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.76; mahāni. aṭṭha. 90).
ယသ္သိန္ဒ္ရိယာနိ ဘာဝိတာနီတိ ယသ္သ ခီဏာသဝသ္သ သဒ္ဓာဒိပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ အရဟတ္တဖလံ ပာပေတ္ဝာ ဝဍ္ဎိတာနိ။ အဇ္ဈတ္တဉ္စ ဗဟိဒ္ဓာ စာတိ စက္ခာဒိအဇ္ဈတ္တာယတနာနိ စ ရူပာဒိဗဟိဒ္ဓာယတနာနိ စ နိဗ္ဗိသေဝနာနိ ကတာနိ။ သဗ္ဗလောကေတိ သကလတေဓာတုကေ လောကေ စ။ နိဗ္ဗိဇ္ဈ ဣမံ ပရဉ္စ လောကန္တိ ဣမဉ္စ အတ္တဘာဝံ ပရလောကေ စ အတ္တဘာဝံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဌိတော ခီဏာသဝော ။ ကာလံ ကင္ခတိ ဘာဝိတော သ ဒန္တောတိ သော ခီဏာသဝော စက္ခာဒိတော ဒန္တော ဝဍ္ဎိတစိတ္တော မရဏကာလံ ပတ္ထေတိ (သု. နိ. အဋ္ဌ. ၂.၅၂၂; မဟာနိ. အဋ္ဌ. ၉၀)။
Yassindriyāni bhāvitānīti yassa khīṇāsavassa saddhādipañcindriyāni arahattaphalaṃ pāpetvā vaḍḍhitāni. Ajjhattañca bahiddhā cāti cakkhādiajjhattāyatanāni ca rūpādibahiddhāyatanāni ca nibbisevanāni katāni. Sabbaloketi sakalatedhātuke loke ca. Nibbijjha imaṃ parañca lokanti imañca attabhāvaṃ paraloke ca attabhāvaṃ atikkamitvā ṭhito khīṇāsavo . Kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa dantoti so khīṇāsavo cakkhādito danto vaḍḍhitacitto maraṇakālaṃ pattheti (su. ni. aṭṭha. 2.522; mahāni. aṭṭha. 90).
ယေသံ ဓမ္မာနံ အာဒိတော သမုဒာဂမနံ ပညာယတီတိ ယေသံ ခန္ဓာဒိဓမ္မာနံ ဥပ္ပတ္တိ ပညာယတိ။ အတ္ထင္ဂမတော နိရောဓောတိ အတ္ထင္ဂမနဝသေန တေသံယေဝ အဘာဝော ပညာယတိ။ ကမ္မသန္နိသ္သိတော ဝိပာကောတိ ကုသလာကုသလကမ္မနိသ္သိတော ဝိပာကော ကမ္မံ အမုဉ္စိတ္ဝာ ပဝတ္တနတော ဝိပာကောပိ ကမ္မသန္နိသ္သိတောဝ နာမ။ နာမသန္နိသ္သိတံ ရူပန္တိ သဗ္ဗရူပံ နာမံ ဂဟေတ္ဝာ ပဝတ္တနတော နာမသန္နိသ္သိတံ နာမ ဇာတံ။ ဇာတိယာ အနုဂတန္တိ သဗ္ဗံ ကမ္မာဒိကံ ဇာတိယာ အနုပဝိဋ္ဌံ။ ဇရာယ အနုသဋန္တိ ဇရာယ ပတ္ထဋံ။ ဗ္ယာဓိနာ အဘိဘူတန္တိ ဗ္ယာဓိဒုက္ခေန အဘိမဒ္ဒိတံ။ မရဏေန အဗ္ဘာဟတန္တိ မစ္စုနာ အဘိဟဋံ ပဟဋံ။ အတာဏန္တိ ပုတ္တာဒီဟိပိ တာယနသ္သ အဘာဝတော အတာယနံ အနာရက္ခံ အလဗ္ဘဏေယ္ယံ ခေမံ ဝာ။ အလေဏန္တိ အလ္လီယိတုံ နိသ္သယိတုံ အနရဟံ, အလ္လီနာနမ္ပိ န လေဏကိစ္စကရဏံ။ အသရဏန္တိ နိသ္သိတာနံ န ဘယဟာရကံ, န ဘယဝိနာသကံ။ အသရဏီဘူတန္တိ ပုရေ ဥပ္ပတ္တိယာ အတ္တနော အဘာဝေနေဝ အသရဏံ, ဥပ္ပတ္တိသမကာလမေဝ အသရဏဘူတန္တိ အတ္ထော။
Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyatīti yesaṃ khandhādidhammānaṃ uppatti paññāyati. Atthaṅgamato nirodhoti atthaṅgamanavasena tesaṃyeva abhāvo paññāyati. Kammasannissito vipākoti kusalākusalakammanissito vipāko kammaṃ amuñcitvā pavattanato vipākopi kammasannissitova nāma. Nāmasannissitaṃ rūpanti sabbarūpaṃ nāmaṃ gahetvā pavattanato nāmasannissitaṃ nāma jātaṃ. Jātiyā anugatanti sabbaṃ kammādikaṃ jātiyā anupaviṭṭhaṃ. Jarāya anusaṭanti jarāya patthaṭaṃ. Byādhinā abhibhūtanti byādhidukkhena abhimadditaṃ. Maraṇena abbhāhatanti maccunā abhihaṭaṃ pahaṭaṃ. Atāṇanti puttādīhipi tāyanassa abhāvato atāyanaṃ anārakkhaṃ alabbhaṇeyyaṃ khemaṃ vā. Aleṇanti allīyituṃ nissayituṃ anarahaṃ, allīnānampi na leṇakiccakaraṇaṃ. Asaraṇanti nissitānaṃ na bhayahārakaṃ, na bhayavināsakaṃ. Asaraṇībhūtanti pure uppattiyā attano abhāveneva asaraṇaṃ, uppattisamakālameva asaraṇabhūtanti attho.
၁၉. အပုစ္ဆသီတိ ဧတ္ထ အ-ဣတိ ပဒပူရဏမတ္တေ နိပာတော, ပုစ္ဆသိတ္ဝေဝ အတ္ထော။ ပဝက္ခာမိ ယထာ ပဇာနန္တိ ယထာ ပဇာနန္တော အာစိက္ခတိ, ဧဝံ အာစိက္ခိသ္သာမိ။ ဥပဓိနိဒာနာ ပဘဝန္တိ ဒုက္ခာတိ တဏ္ဟာဒိဥပဓိနိဒာနာ ဇာတိအာဒိဒုက္ခဝိသေသာ ပဘဝန္တိ။
19.Apucchasīti ettha a-iti padapūraṇamatte nipāto, pucchasitveva attho. Pavakkhāmi yathā pajānanti yathā pajānanto ācikkhati, evaṃ ācikkhissāmi. Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti taṇhādiupadhinidānā jātiādidukkhavisesā pabhavanti.
တဏ္ဟူပဓီတိ တဏ္ဟာ ဧဝ တဏ္ဟူပဓိ။ သသ္သတုစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ ဧဝ ဒိဋ္ဌူပဓိ။ ရာဂာဒိကိလေသာ ဧဝ ကိလေသူပဓိ။ ပုညာဒိကမ္မာနိ ဧဝ ကမ္မူပဓိ။ တိဝိဓဒုစ္စရိတာနိယေဝ ဒုစ္စရိတူပဓိ။ ကဗဠီကာရာဒယော အာဟာရာ ဧဝ အာဟာရူပဓိ။ ဒောသပဋိဃော ဧဝ ပဋိဃူပဓိ။ ကမ္မသမုဋ္ဌာနာ ကမ္မေနေဝ ဂဟိတာ ပထဝာဒယော စတသ္သော ဓာတုယောဝ စတသ္သော ဥပာဒိန္နဓာတုယော ဥပဓီ။ စက္ခာဒိဆအဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဧဝ ဆ အဇ္ဈတ္တိကာနိ အာယတနာနိ ဥပဓီ။ စက္ခုဝိညာဏာဒိဆဝိညာဏကာယာဝ ဆ ဝိညာဏကာယာ ဥပဓီ။ သဗ္ဗမ္ပိ ဒုက္ခံ ဒုက္ခမနဋ္ဌေနာတိ သဗ္ဗတေဘူမကံ ဒုက္ခံ ဒုသ္သဟနဋ္ဌေန ဥပဓိ။
Taṇhūpadhīti taṇhā eva taṇhūpadhi. Sassatucchedadiṭṭhi eva diṭṭhūpadhi. Rāgādikilesā eva kilesūpadhi. Puññādikammāni eva kammūpadhi. Tividhaduccaritāniyeva duccaritūpadhi. Kabaḷīkārādayo āhārā eva āhārūpadhi. Dosapaṭigho eva paṭighūpadhi. Kammasamuṭṭhānā kammeneva gahitā pathavādayo catasso dhātuyova catasso upādinnadhātuyo upadhī. Cakkhādichaajjhattikāni āyatanāni eva cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī. Cakkhuviññāṇādichaviññāṇakāyāva cha viññāṇakāyā upadhī. Sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhenāti sabbatebhūmakaṃ dukkhaṃ dussahanaṭṭhena upadhi.
၂၀. ဧဝံ ဥပဓိနိဒာနတော ပဘဝန္တေသု ဒုက္ခေသု – ယော ဝေ အဝိဒ္ဝာတိ ဂာထာ။ တတ္ထ ပဇာနန္တိ သင္ခာရေ အနိစ္စာဒိဝသေန ဇာနန္တော။ ဒုက္ခသ္သ ဇာတိပ္ပဘဝာနုပသ္သီတိ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ ဇာတိကာရဏံ ‘‘ဥပဓီ’’တိ အနုပသ္သန္တော။ ဣမိသ္သာ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသေ ဝတ္တဗ္ဗံ နတ္ထိ။
20. Evaṃ upadhinidānato pabhavantesu dukkhesu – yo ve avidvāti gāthā. Tattha pajānanti saṅkhāre aniccādivasena jānanto. Dukkhassa jātippabhavānupassīti vaṭṭadukkhassa jātikāraṇaṃ ‘‘upadhī’’ti anupassanto. Imissā gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.
၂၁. သောကပရိဒ္ဒဝဉ္စာတိ သောကဉ္စ ပရိဒေဝဉ္စ။ တထာ ဟိ တေ ဝိဒိတော ဧသ ဓမ္မောတိ ယထာ ယထာ သတ္တာ ဇာနန္တိ, တထာ တထာ ဉာပနဝသေန ဝိဒိတော ဧသ တယာ ဓမ္မောတိ။
21.Sokapariddavañcāti sokañca paridevañca. Tathā hi te vidito esa dhammoti yathā yathā sattā jānanti, tathā tathā ñāpanavasena vidito esa tayā dhammoti.
တတ္ထ တရန္တီတိ ပဌမမဂ္ဂေန ဒိဋ္ဌောဃံ တရန္တိ။ ဥတ္တရန္တီတိ ဒုတိယမဂ္ဂေန ကာမောဃံ တနုကရဏဝသေန ဥဂ္ဂန္တ္ဝာ တရန္တိ။ ပတရန္တီတိ တမေဝ နိရဝသေသပ္ပဟာနဝသေန တတိယမဂ္ဂေန ဝိသေသေန တရန္တိ။ သမတိက္ကမန္တီတိ ဘဝောဃအဝိဇ္ဇောဃပ္ပဟာနဝသေန စတုတ္ထမဂ္ဂေန သမ္မာ အတိက္ကမန္တိ။ ဝီတိဝတ္တန္တီတိ ဖလံ ပာပုဏိတ္ဝာ တိဋ္ဌန္တိ။
Tattha tarantīti paṭhamamaggena diṭṭhoghaṃ taranti. Uttarantīti dutiyamaggena kāmoghaṃ tanukaraṇavasena uggantvā taranti. Patarantīti tameva niravasesappahānavasena tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantīti bhavoghaavijjoghappahānavasena catutthamaggena sammā atikkamanti. Vītivattantīti phalaṃ pāpuṇitvā tiṭṭhanti.
၂၂. ကိတ္တယိသ္သာမိ တေ ဓမ္မန္တိ နိဗ္ဗာနဓမ္မံ နိဗ္ဗာနဂာမိနိပဋိပဒာဓမ္မဉ္စ တေ ဒေသယိသ္သာမိ။ ဒိဋ္ဌေ ဓမ္မေတိ ဒိဋ္ဌေဝ ဒုက္ခာဒိဓမ္မေ, ဣမသ္မိံယေဝ ဝာ အတ္တဘာဝေ။ အနီတိဟန္တိ အတ္တပစ္စက္ခံ။ ယံ ဝိဒိတ္ဝာတိ ယံ ဓမ္မံ ‘‘သဗ္ဗေ သင္ခာရာ အနိစ္စာ’’တိအာဒိနာ (ဓ. ပ. ၂၇၇; ထေရဂာ. ၆၇၆; ကထာ. ၇၅၃) နယေန သမ္မသန္တော ဝိဒိတ္ဝာ။
22.Kittayissāmi te dhammanti nibbānadhammaṃ nibbānagāminipaṭipadādhammañca te desayissāmi. Diṭṭhe dhammeti diṭṭheva dukkhādidhamme, imasmiṃyeva vā attabhāve. Anītihanti attapaccakkhaṃ. Yaṃ viditvāti yaṃ dhammaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; kathā. 753) nayena sammasanto viditvā.
တတ္ထ အာဒိကလ္ယာဏန္တိ ဟိတ္ဝာပိ အနုတ္တရံ ဝိဝေကသုခံ ဓမ္မံ တဝ ကိတ္တယိသ္သာမိ, တဉ္စ ခော အပ္ပံ ဝာ ဗဟုံ ဝာ ကိတ္တယန္တော အာဒိကလ္ယာဏာဒိပ္ပကာရမေဝ ကိတ္တယိသ္သာမိ။ အာဒိမ္ဟိ ကလ္ယာဏံ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတ္ဝာ ကိတ္တယိသ္သာမိ ။ မဇ္ဈေပိ။ ပရိယောသာနေပိ ဘဒ္ဒကံ အနဝဇ္ဇမေဝ ကတ္ဝာ ကိတ္တယိသ္သာမီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ယသ္မိဉ္ဟိ ဘဂဝာ ဧကဂာထမ္ပိ ဒေသေသိ, သာ သမန္တဘဒ္ဒကတ္တာ ဓမ္မသ္သ ပဌမပာဒေန အာဒိကလ္ယာဏာ, ဒုတိယတတိယပာဒေဟိ မဇ္ဈေကလ္ယာဏာ, ပစ္ဆိမပာဒေန ပရိယောသာနကလ္ယာဏာ။ ဧကာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ နိဒာနေန အာဒိကလ္ယာဏံ, နိဂမနေန ပရိယောသာနကလ္ယာဏံ, သေသေန မဇ္ဈေကလ္ယာဏံ။ နာနာနုသန္ဓိကံ သုတ္တံ ပဌမာနုသန္ဓိနာ အာဒိကလ္ယာဏံ, ပစ္ဆိမေန ပရိယောသာနကလ္ယာဏံ, သေသေဟိ မဇ္ဈေကလ္ယာဏံ။
Tattha ādikalyāṇanti hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ tava kittayissāmi, tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā kittayanto ādikalyāṇādippakārameva kittayissāmi. Ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmi . Majjhepi. Pariyosānepi bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmīti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi bhagavā ekagāthampi desesi, sā samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyapādehi majjhekalyāṇā, pacchimapādena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamānusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
အပိ စ သနိဒာနဥပ္ပတ္တိတ္တာ အာဒိကလ္ယာဏံ, ဝေနေယ္ယာနံ အနုရူပတော အတ္ထသ္သ အဝိပရီတတာယ စ ဟေတုဒာဟရဏယုတ္တတော စ မဇ္ဈေကလ္ယာဏံ, သောတူနံ သဒ္ဓာပဋိလာဘဇနနေန နိဂမနေန စ ပရိယောသာနကလ္ယာဏံ။
Api ca sanidānauppattittā ādikalyāṇaṃ, veneyyānaṃ anurūpato atthassa aviparītatāya ca hetudāharaṇayuttato ca majjhekalyāṇaṃ, sotūnaṃ saddhāpaṭilābhajananena nigamanena ca pariyosānakalyāṇaṃ.
သကလော ဟိ သာသနဓမ္မော အတ္တနော အတ္ထဘူတေန သီလေန အာဒိကလ္ယာဏော, သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဖလေဟိ မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, နိဗ္ဗာနေန ပရိယောသာနကလ္ယာဏော။ သီလသမာဓီဟိ ဝာ အာဒိကလ္ယာဏော, ဝိပသ္သနာမဂ္ဂေဟိ မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, ဖလနိဗ္ဗာနေဟိ ပရိယောသာနကလ္ယာဏော။ ဗုဒ္ဓသုဗောဓိတာယ ဝာ အာဒိကလ္ယာဏော, ဓမ္မသုဓမ္မတာယ မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, သင္ဃသုပ္ပဋိပတ္တိယာ ပရိယောသာနကလ္ယာဏော ။ တံ သုတ္ဝာ တထတ္တာယ ပဋိပန္နေန အဓိဂန္တဗ္ဗာယ အဘိသမ္ဗောဓိယာ ဝာ အာဒိကလ္ယာဏော, ပစ္စေကဗောဓိယာ မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, သာဝကဗောဓိယာ ပရိယောသာနကလ္ယာဏော။
Sakalo hi sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo . Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
သုယ္ယမာနော စေသ နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနတော ဘဝနေနပိ ကလ္ယာဏမေဝ အာဝဟတီတိ အာဒိကလ္ယာဏော, ပဋိပဇ္ဇိယမာနော သမထဝိပသ္သနာသုခာဝဟနတော ပဋိပတ္တိယာပိ ကလ္ယာဏမေဝ အာဝဟတီတိ မဇ္ဈေကလ္ယာဏော, တထာပဋိပန္နော (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁) စ ပဋိပတ္တိဖလေ နိဋ္ဌိတေ တာဒိဘာဝာဝဟနတော ပဋိပတ္တိဖလေနပိ ကလ္ယာဏမေဝ အာဝဟတီတိ ပရိယောသာနကလ္ယာဏောတိ။
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato bhavanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi kalyāṇameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno (pārā. aṭṭha. 1.1) ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇoti.
ယံ ပနေသ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေန္တော သာသနဗ္ရဟ္မစရိယံ မဂ္ဂဗ္ရဟ္မစရိယဉ္စ ပကာသေတိ, နာနာနယေဟိ ဒီပေတိ။ တံ ယထာနုရူပံ အတ္ထသမ္ပတ္တိယာ သာတ္ထံ။ ဗ္ယဉ္ဇနသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ယဉ္ဇနံ။ သင္ကာသနပကာသနဝိဝရဏဝိဘဇနဥတ္တာနီကရဏပညတ္တိအတ္ထပဒသမာယောဂတော သာတ္ထံ။ အက္ခရပဒဗ္ယဉ္ဇနာကာရနိရုတ္တိနိဒ္ဒေသသမ္ပတ္တိယာ သဗ္ယဉ္ဇနံ။ အတ္ထဂမ္ဘီရတာပဋိဝေဓဂမ္ဘီရတာဟိ သာတ္ထံ ။ ဓမ္မဂမ္ဘီရတာဒေသနာဂမ္ဘီရတာဟိ သဗ္ယဉ္ဇနံ။ အတ္ထပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒာဝိသယတော သာတ္ထံ။ ဓမ္မနိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒာဝိသယတော သဗ္ယဉ္ဇနံ။ ပဏ္ဍိတဝေဒနီယတော သရိက္ခကဇနပ္ပသာဒကန္တိ သာတ္ထံ။ သဒ္ဓေယ္ယတော လောကိယဇနပ္ပသာဒကန္တိ သဗ္ယဉ္ဇနံ။ ဂမ္ဘီရာဓိပ္ပာယတော သာတ္ထံ။ ဥတ္တာနပဒတော သဗ္ယဉ္ဇနံ။ ဥပနေတဗ္ဗသ္သ အဘာဝတော သကလပရိပုဏ္ဏဘာဝေန ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ။ အပနေတဗ္ဗသ္သ အဘာဝတော နိဒ္ဒောသဘာဝေန ပရိသုဒ္ဓံ။
Yaṃ panesa bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti. Taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ. Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ. Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ. Atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sātthaṃ. Dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sātthaṃ. Dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato sarikkhakajanappasādakanti sātthaṃ. Saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ. Uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ. Apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ.
အပိ စ – ပဋိပတ္တိယာ အဓိဂမဗ္ယတ္တိတော သာတ္ထံ။ ပရိယတ္တိယာ အာဂမဗ္ယတ္တိတော သဗ္ယဉ္ဇနံ။ သီလာဒိပဉ္စဓမ္မက္ခန္ဓယုတ္တတော ကေဝလပရိပုဏ္ဏံ။ နိရုပက္ကိလေသတော နိတ္ထရဏတ္ထာယ ပဝတ္တိတော လောကာမိသနိရပေက္ခတော စ ပရိသုဒ္ဓံ။ သိက္ခတ္တယပရိဂ္ဂဟိတတ္တာ ဗ္ရဟ္မဘူတေဟိ သေဋ္ဌေဟိ စရိတဗ္ဗတော, တေသဉ္စ စရိယဘာဝတော ဗ္ရဟ္မစရိယံ (ပာရာ. အဋ္ဌ. ၁.၁)။
Api ca – paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ. Pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttato kevalaparipuṇṇaṃ. Nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ. Sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato, tesañca cariyabhāvato brahmacariyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1).
ဧဝံ ပရိယတ္တိဓမ္မံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ လောကုတ္တရဓမ္မံ ဒသ္သေတုံ ‘‘စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ’’တိ အာဟ။ သတ္တတိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒသ္သေတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိတလောကုတ္တရံ ဒသ္သေတုံ ‘‘နိဗ္ဗာနဉ္စာ’’တိ အာဟ။ နိဗ္ဗာနဂာမိနိဉ္စ ပဋိပဒန္တိ ပုဗ္ဗဘာဂသီလသမာဓိဝိပသ္သနာဓမ္မဉ္စ ကိတ္တယိသ္သာမိ။
Evaṃ pariyattidhammaṃ dassetvā idāni lokuttaradhammaṃ dassetuṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ti āha. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme dassetvā nibbattitalokuttaraṃ dassetuṃ ‘‘nibbānañcā’’ti āha. Nibbānagāminiñca paṭipadanti pubbabhāgasīlasamādhivipassanādhammañca kittayissāmi.
ဒုက္ခေ ဒိဋ္ဌေတိ ဒုက္ခသစ္စေ သရသလက္ခဏေန ဒိဋ္ဌေ ဒုက္ခသစ္စံ ပကာသေသ္သာမိ။ သမုဒယာဒီသုပိ ဧသေဝ နယော။
Dukkhe diṭṭheti dukkhasacce sarasalakkhaṇena diṭṭhe dukkhasaccaṃ pakāsessāmi. Samudayādīsupi eseva nayo.
၂၃. တဉ္စာဟံ အဘိနန္ဒာမီတိ တံ ဝုတ္တပ္ပကာရဓမ္မဇောတကံ တဝ ဝစနံ အဟံ ပတ္ထယာမိ။ ဓမ္မမုတ္တမန္တိ တဉ္စ ဓမ္မမုတ္တမံ အဘိနန္ဒာမိ။
23.Tañcāhaṃabhinandāmīti taṃ vuttappakāradhammajotakaṃ tava vacanaṃ ahaṃ patthayāmi. Dhammamuttamanti tañca dhammamuttamaṃ abhinandāmi.
တတ္ထ မဟတော တမောကာယသ္သ ပဒာလနန္တိ မဟတော အဝိဇ္ဇာရာသိသ္သ ဆေဒနံ။ အနိစ္စလက္ခဏဝသေန ဧသီ။ ဒုက္ခလက္ခဏဝသေန ဂဝေသီ။ အနတ္တလက္ခဏဝသေန သမန္တတော ပရိယေသီ။ မဟတော ဝိပလ္လာသသ္သ ပဘေဒနန္တိ မဟန္တသ္သ အသုဘေ သုဘန္တိအာဒိဒ္ဝာဒသဝိဓသ္သ ဝိပလ္လာသသ္သ ဘေဒနံ။ မဟတော တဏ္ဟာသလ္လသ္သ အဗ္ဗဟနန္တိ မဟန္တသ္သ အန္တောတုဒနဋ္ဌေန တဏ္ဟာကဏ္ဋကသ္သ လုဉ္စနံ။ ဒိဋ္ဌိသင္ဃာဋသ္သ ဝိနိဝေဌနန္တိ ဒိဋ္ဌိယေဝ အဗ္ဗောစ္ဆိန္နပ္ပဝတ္တိတော သင္ဃဋိတဋ္ဌေန သင္ဃာဋော, တသ္သ ဒိဋ္ဌိသင္ဃာဋသ္သ နိဝတ္တနံ။ မာနဓဇသ္သ ပာတနန္တိ ဥသ္သိတဋ္ဌေန ဥန္နတိလက္ခဏသ္သ မာနဒ္ဓဇသ္သ ပာတနံ။ အဘိသင္ခာရသ္သ ဝူပသမန္တိ ပုညာဒိအဘိသင္ခာရသ္သ ဥပသမနံ။ ဩဃသ္သ နိတ္ထရဏန္တိ ဝဋ္ဋေ ဩသီဒာပနသ္သ ကာမောဃာဒိဩဃသ္သ နိတ္ထရဏံ နိက္ခမနံ။ ဘာရသ္သ နိက္ခေပနန္တိ ရူပာဒိပဉ္စက္ခန္ဓဘာရသ္သ ခိပနံ ဆဍ္ဍနံ။ သံသာရဝဋ္ဋသ္သ ဥပစ္ဆေဒန္တိ ခန္ဓာဒိပဋိပာဋိသံသာရဝဋ္ဋသ္သ ဟေတုနသ္သနေန ဥစ္ဆိဇ္ဇနံ။ သန္တာပသ္သ နိဗ္ဗာပနန္တိ ကိလေသသန္တာပသ္သ နိဗ္ဗုတိံ။ ပရိဠာဟသ္သ ပဋိပသ္သဒ္ဓန္တိ ကိလေသပရိဠာဟသ္သ ဝူပသမံ ပဋိပသ္သမ္ဘနံ။ ဓမ္မဓဇသ္သ ဥသ္သာပနန္တိ နဝဝိဓလောကုတ္တရဓမ္မသ္သ ဥသ္သာပေတ္ဝာ ဌပနံ။ ပရမတ္ထံ အမတံ နိဗ္ဗာနန္တိ ဥတ္တမဋ္ဌေန ပရမတ္ထံ။ နတ္ထိ ဧတသ္သ မရဏသင္ခာတံ မတန္တိ အမတံ။ ကိလေသဝိသပဋိပက္ခတ္တာ အဂဒန္တိပိ အမတံ။ သံသာရဒုက္ခပဋိပက္ခဘူတတ္တာ နိဗ္ဗုတန္တိ နိဗ္ဗာနံ။ နတ္ထေတ္ထ တဏ္ဟာသင္ခာတံ ဝာနန္တိပိ နိဗ္ဗာနံ။
Tattha mahato tamokāyassa padālananti mahato avijjārāsissa chedanaṃ. Aniccalakkhaṇavasena esī. Dukkhalakkhaṇavasena gavesī. Anattalakkhaṇavasena samantato pariyesī. Mahato vipallāsassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiādidvādasavidhassa vipallāsassa bhedanaṃ. Mahato taṇhāsallassa abbahananti mahantassa antotudanaṭṭhena taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ. Diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhananti diṭṭhiyeva abbocchinnappavattito saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭo, tassa diṭṭhisaṅghāṭassa nivattanaṃ. Mānadhajassa pātananti ussitaṭṭhena unnatilakkhaṇassa mānaddhajassa pātanaṃ. Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa upasamanaṃ. Oghassa nittharaṇanti vaṭṭe osīdāpanassa kāmoghādioghassa nittharaṇaṃ nikkhamanaṃ. Bhārassa nikkhepananti rūpādipañcakkhandhabhārassa khipanaṃ chaḍḍanaṃ. Saṃsāravaṭṭassa upacchedanti khandhādipaṭipāṭisaṃsāravaṭṭassa hetunassanena ucchijjanaṃ. Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbutiṃ. Pariḷāhassa paṭipassaddhanti kilesapariḷāhassa vūpasamaṃ paṭipassambhanaṃ. Dhammadhajassa ussāpananti navavidhalokuttaradhammassa ussāpetvā ṭhapanaṃ. Paramatthaṃ amataṃ nibbānanti uttamaṭṭhena paramatthaṃ. Natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Saṃsāradukkhapaṭipakkhabhūtattā nibbutanti nibbānaṃ. Natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ.
မဟေသက္ခေဟိ သတ္တေဟီတိ မဟာနုဘာဝေဟိ သက္ကာဒီဟိ သတ္တေဟိ။ ပရိယေသိတောတိ ပရိယိဋ္ဌော။ ကဟံ ဒေဝဒေဝောတိ ဒေဝာနံ အတိဒေဝော ကုဟိံ။ ကဟံ နရာသဘောတိ ဥတ္တမပုရိသော။
Mahesakkhehi sattehīti mahānubhāvehi sakkādīhi sattehi. Pariyesitoti pariyiṭṭho. Kahaṃ devadevoti devānaṃ atidevo kuhiṃ. Kahaṃ narāsabhoti uttamapuriso.
၂၄. ဥဒ္ဓံ အဓော တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဧတ္ထ ဥဒ္ဓန္တိ အနာဂတဒ္ဓာ ဝုစ္စတိ။ အဓောတိ အတီတဒ္ဓာ။ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ပစ္စုပ္ပန္နဒ္ဓာ။ ဧတေသု နန္ဒိဉ္စ နိဝေသနဉ္စ, ပနုဇ္ဇ ဝိညာဏန္တိ ဧတေသု ဥဒ္ဓာဒီသု တဏ္ဟဉ္စ ဒိဋ္ဌိနိဝေသနဉ္စ အဘိသင္ခာရဝိညာဏဉ္စ ပနုဒေဟိ။ ပနုဒိတ္ဝာ စ ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ ဧဝံ သန္တေ ဒုဝိဓေပိ ဘဝေ န တိဋ္ဌေယ္ယ။ ဧဝံ တာဝ ပနုဇ္ဇသဒ္ဒသ္သ ပနုဒေဟီတိ ဣမသ္မိံ အတ္ထဝိကပ္ပေ သမ္ဗန္ဓော။ ပနုဒိတ္ဝာတိ ဧတသ္မိံ ပန အတ္ထဝိကပ္ပေ ဘဝေ န တိဋ္ဌေတိ အယမေဝ သမ္ဗန္ဓော။ ဧတာနိ နန္ဒီနိဝေသနဝိညာဏာနိ ပနုဒိတ္ဝာ ဒုဝိဓေပိ ဘဝေ န တိဋ္ဌေယ္ယာတိ။
24.Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti ettha uddhanti anāgataddhā vuccati. Adhoti atītaddhā. Tiriyañcāpi majjheti paccuppannaddhā. Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇanti etesu uddhādīsu taṇhañca diṭṭhinivesanañca abhisaṅkhāraviññāṇañca panudehi. Panuditvā ca bhave na tiṭṭheti evaṃ sante duvidhepi bhave na tiṭṭheyya. Evaṃ tāva panujjasaddassa panudehīti imasmiṃ atthavikappe sambandho. Panuditvāti etasmiṃ pana atthavikappe bhave na tiṭṭheti ayameva sambandho. Etāni nandīnivesanaviññāṇāni panuditvā duvidhepi bhave na tiṭṭheyyāti.
သဟောကာသဝသေန ဒေဝလောကော ဥဒ္ဓံ။ အပာယလောကော အဓော။ မနုသ္သလောကော မဇ္ဈေ။ တတ္ထ ကုသလာ ဓမ္မာတိ အပာယံ မုဉ္စိတ္ဝာ ဥပရိ ပဋိသန္ဓိဒာနတော ကုသလာ ဓမ္မာ ဥဒ္ဓန္တိ ဝုစ္စန္တိ။ အကုသလာ ဓမ္မာ အပာယေသု ပဋိသန္ဓိဒာနတော အဓောတိ။ တဒုဘယဝိမုတ္တတ္တာ အဗ္ယာကတာ ဓမ္မာ တိရိယဉ္စာပိ မဇ္ဈေတိ ဝုစ္စန္တိ။ သဗ္ဗောပရိဝသေန အရူပဓာတု ဥဒ္ဓံ။ သဗ္ဗအဓောဝသေန ကာမဓာတု အဓော။ တဒုဘယန္တရဝသေန ရူပဓာတု မဇ္ဈေ။ ကာယစိတ္တာဗာဓခနနဝသေန သုခာ ဝေဒနာ ဥဒ္ဓံ ။ ဒုက္ခမနဝသေန ဒုက္ခာ ဝေဒနာ အဓော။ အဒုက္ခမသုခာ ဝေဒနာ မဇ္ဈေ။ အတ္တဘာဝဝသေန ပရိစ္ဆေဒံ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဥဒ္ဓန္တိ ဥဒ္ဓံ ပာဒတလာ’’တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဒ္ဓံ ပာဒတလာတိ ပာဒတလတော ဥပရိ။ အဓော ကေသမတ္ထကာတိ ကေသမတ္ထကတော အဓော။ မဇ္ဈေတိ ဒ္ဝိန္နံ အန္တရံ။
Sahokāsavasena devaloko uddhaṃ. Apāyaloko adho. Manussaloko majjhe. Tattha kusalā dhammāti apāyaṃ muñcitvā upari paṭisandhidānato kusalā dhammā uddhanti vuccanti. Akusalādhammā apāyesu paṭisandhidānato adhoti. Tadubhayavimuttattā abyākatā dhammā tiriyañcāpi majjheti vuccanti. Sabboparivasena arūpadhātu uddhaṃ. Sabbaadhovasena kāmadhātu adho. Tadubhayantaravasena rūpadhātu majjhe. Kāyacittābādhakhananavasena sukhā vedanā uddhaṃ . Dukkhamanavasena dukkhā vedanā adho. Adukkhamasukhā vedanā majjhe. Attabhāvavasena paricchedaṃ dassento ‘‘uddhanti uddhaṃ pādatalā’’tiādimāha. Tattha uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesamatthakato adho. Majjheti dvinnaṃ antaraṃ.
ပုညာဘိသင္ခာရသဟဂတံ ဝိညာဏန္တိ တေရသဝိဓပုညာဘိသင္ခာရသမ္ပယုတ္တံ ကမ္မဝိညာဏံ။ အပုညာဘိသင္ခာရသဟဂတံ ဝိညာဏန္တိ ဒ္ဝာဒသဝိဓအပုညာဘိသင္ခာရသမ္ပယုတ္တံ ကမ္မဝိညာဏံ။ အာနေဉ္ဇာဘိသင္ခာရသဟဂတံ ဝိညာဏန္တိ စတုဗ္ဗိဓံ အာနေဉ္ဇာဘိသင္ခာရသဟဂတံ ကမ္မဝိညာဏံ။ နုဇ္ဇာတိ ခိပ။ ပနုဇ္ဇာတိ အတီဝ ခိပ။ နုဒာတိ လုဉ္စ။ ပနုဒာတိ အတီဝ လုဉ္စ။ ပဇဟာတိ ဆဍ္ဍေဟိ။ ဝိနောဒေဟီတိ ဒူရံ ကရောဟိ။
Puññābhisaṅkhārasahagataṃviññāṇanti terasavidhapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti dvādasavidhaapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti catubbidhaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ kammaviññāṇaṃ. Nujjāti khipa. Panujjāti atīva khipa. Nudāti luñca. Panudāti atīva luñca. Pajahāti chaḍḍehi. Vinodehīti dūraṃ karohi.
ကမ္မဘဝဉ္စာတိ ပုညာဘိသင္ခာရစေတနာဝ။ ပဋိသန္ဓိကဉ္စ ပုနဗ္ဘဝန္တိ ပဋိသန္ဓိယာ ရူပာဒိပုနဗ္ဘဝဉ္စ။ ပဇဟန္တော ပဌမမဂ္ဂေန, ဝိနောဒေန္တော ဒုတိယမဂ္ဂေန, ဗ္ယန္တီ ကရောန္တော တတိယမဂ္ဂေန, အနဘာဝံ ဂမေန္တော စတုတ္ထမဂ္ဂေန။ ကမ္မဘဝေ န တိဋ္ဌေယ္ယာတိ ပုညာဒိအဘိသင္ခာရေ န တိဋ္ဌေယ္ယ။
Kammabhavañcāti puññābhisaṅkhāracetanāva. Paṭisandhikañca punabbhavanti paṭisandhiyā rūpādipunabbhavañca. Pajahanto paṭhamamaggena, vinodento dutiyamaggena, byantī karonto tatiyamaggena, anabhāvaṃ gamento catutthamaggena. Kammabhave na tiṭṭheyyāti puññādiabhisaṅkhāre na tiṭṭheyya.
၂၅. ဧတာနိ ဝိနောဒေတ္ဝာ ဘဝေ အတိဋ္ဌန္တော ဧသော – ဧဝံ ဝိဟာရီတိ ဂာထာ။ တတ္ထ ဣဓေဝာတိ ဣမသ္မိံယေဝ သာသနေ, ဣမသ္မိံယေဝ ဝာ အတ္တဘာဝေ။ ဣမိသ္သာ ဂာထာယ နိဒ္ဒေသော ဥတ္တာနတ္ထောဝ။
25. Etāni vinodetvā bhave atiṭṭhanto eso – evaṃ vihārīti gāthā. Tattha idhevāti imasmiṃyeva sāsane, imasmiṃyeva vā attabhāve. Imissā gāthāya niddeso uttānatthova.
၂၆. သုကိတ္တိတံ ဂောတမနူပဓီကန္တိ ဧတ္ထ အနူပဓီကန္တိ နိဗ္ဗာနံ, တံ သန္ဓာယ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ – ‘‘သုကိတ္တိတံ ဂောတမနူပဓီက’’န္တိ။
26.Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti ettha anūpadhīkanti nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhagavantaṃ ālapanto āha – ‘‘sukittitaṃ gotamanūpadhīka’’nti.
နိဒ္ဒေသေ ကိလေသာ စာတိ ဥပတာပနဋ္ဌေန ရာဂာဒယော ကိလေသာ စ ရာသဋ္ဌေန ဝိပာကဘူတာ ပဉ္စက္ခန္ဓာ စ ကုသလာဒိအဘိသင္ခာရာ စေတနာ စ ‘‘ဥပဓီ’’တိ ဝုစ္စန္တိ ကထီယန္တိ။ ဥပဓိပ္ပဟာနံ တဒင္ဂပ္ပဟာနေန, ဥပဓိဝူပသမံ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနေန, ဥပဓိပဋိနိသ္သဂ္ဂံ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနေန ဥပဓိပဋိပသ္သဒ္ဓံ ဖလေနာတိ။
Niddese kilesā cāti upatāpanaṭṭhena rāgādayo kilesā ca rāsaṭṭhena vipākabhūtā pañcakkhandhā ca kusalādiabhisaṅkhārā cetanā ca ‘‘upadhī’’ti vuccanti kathīyanti. Upadhippahānaṃ tadaṅgappahānena, upadhivūpasamaṃ vikkhambhanappahānena, upadhipaṭinissaggaṃ samucchedappahānena upadhipaṭipassaddhaṃ phalenāti.
၂၇. န ကေဝလံ ဒုက္ခမေဝ ပဟာသိ – တေ စာပီတိ ဂာထာ။ တတ္ထ အဋ္ဌိတန္တိ သက္ကစ္စံ, သဒာ ဝာ။ တံ တံ နမသ္သာမီတိ တသ္မာ တံ နမသ္သာမိ။ သမေစ္စာတိ ဥပဂန္တ္ဝာ။ နာဂာတိ ဘဂဝန္တံ အာလပန္တော အာဟ။
27. Na kevalaṃ dukkhameva pahāsi – te cāpīti gāthā. Tattha aṭṭhitanti sakkaccaṃ, sadā vā. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ namassāmi. Sameccāti upagantvā. Nāgāti bhagavantaṃ ālapanto āha.
နိဒ္ဒေသေ သမေစ္စာတိ ဇာနိတ္ဝာ, ဧကတော ဟုတ္ဝာ ဝာ။ အဘိသမေစ္စာတိ ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ။ သမာဂန္တ္ဝာတိ သမ္မုခာ ဟုတ္ဝာ။ အဘိသမာဂန္တ္ဝာတိ သမီပံ ဂန္တ္ဝာ။ သမ္မုခာတိ သမ္မုခေ။ အာဂုံ န ကရောတီတိ ပာပံ န ကရောတိ။
Niddese sameccāti jānitvā, ekato hutvā vā. Abhisameccāti paṭivijjhitvā. Samāgantvāti sammukhā hutvā. Abhisamāgantvāti samīpaṃ gantvā. Sammukhāti sammukhe. Āguṃ na karotīti pāpaṃ na karoti.
၂၈. ဣဒာနိ နံ ဘဂဝာ ‘‘အဒ္ဓာ ဟိ ဘဂဝာ ပဟာသိ ဒုက္ခ’’န္တိ ဧဝံ တေန ဗ္ရာဟ္မဏေန ဝိဒိတောပိ အတ္တာနံ အနုပနေတ္ဝာဝ ပဟီနဒုက္ခေန ပုဂ္ဂလေန ဩဝဒန္တော ‘‘ယံ ဗ္ရာဟ္မဏ’’န္တိ ဂာထမာဟ။ တသ္သတ္ထော – ယံ တံ အဘိဇာနန္တော ‘‘အယံ ဗာဟိတပာပတ္တာ ဗ္ရာဟ္မဏော, ဝေဒေဟိ ဂတတ္တာ ဝေဒဂူ, ကိဉ္စနာဘာဝာ အကိဉ္စနော, ကာမေသု စ ဘဝေသု စ အသတ္တတ္တာ ကာမဘဝေ အသတ္တော’’တိ ဇညာ ဇာနေယ္ယာသိ။ အဒ္ဓာ ဟိ သော ဩဃမိမံ အတာရိ, တိဏ္ဏော စ ပာရံ အခိလော အကင္ခော။
28. Idāni naṃ bhagavā ‘‘addhā hi bhagavā pahāsi dukkha’’nti evaṃ tena brāhmaṇena viditopi attānaṃ anupanetvāva pahīnadukkhena puggalena ovadanto ‘‘yaṃ brāhmaṇa’’nti gāthamāha. Tassattho – yaṃ taṃ abhijānanto ‘‘ayaṃ bāhitapāpattā brāhmaṇo, vedehi gatattā vedagū, kiñcanābhāvā akiñcano, kāmesu ca bhavesu ca asattattā kāmabhave asatto’’ti jaññā jāneyyāsi. Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
နိဒ္ဒေသေ ရာဂကိဉ္စနန္တိ ရာဂပလိဗောဓံ။ ဒောသကိဉ္စနန္တိအာဒိပိ ဧသေဝ နယော။ ကာမောဃံ တိဏ္ဏော အနာဂာမိမဂ္ဂေန။ ဘဝောဃံ တိဏ္ဏော အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ ဒိဋ္ဌောဃံ တိဏ္ဏော သောတာပတ္တိမဂ္ဂေန။ အဝိဇ္ဇောဃံ တိဏ္ဏော အရဟတ္တမဂ္ဂေန။ သံသာရပထံ တိဏ္ဏော ကုသလာကုသလကမ္မပ္ပဘေဒေနာတိ။ ဥတ္တိဏ္ဏော ပဌမမဂ္ဂေန။ နိတ္တိဏ္ဏော ဒုတိယမဂ္ဂေန။ အတိက္ကန္တော တတိယမဂ္ဂေန။ သမတိက္ကန္တော စတုတ္ထမဂ္ဂေန။ဝီတိဝတ္တော ဖလေန။
Niddese rāgakiñcananti rāgapalibodhaṃ. Dosakiñcanantiādipi eseva nayo. Kāmoghaṃ tiṇṇo anāgāmimaggena. Bhavoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo sotāpattimaggena. Avijjoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Saṃsārapathaṃ tiṇṇo kusalākusalakammappabhedenāti. Uttiṇṇo paṭhamamaggena. Nittiṇṇo dutiyamaggena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.Vītivatto phalena.
၂၉. ကိဉ္စ ဘိယ္ယော – ဝိဒ္ဝာ စ ယောတိ ဂာထာ။ တတ္ထ ဣဓာတိ ဣမသ္မိံ သာသနေ, အတ္တဘာဝေ ဝာ။ ဝိသဇ္ဇာတိ ဝောသဇ္ဇိတ္ဝာ။
29. Kiñca bhiyyo – vidvā ca yoti gāthā. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane, attabhāve vā. Visajjāti vosajjitvā.
နိဒ္ဒေသေ သဇ္ဇန္တိ မုဉ္စနံ။ ဝိသဇ္ဇန္တိ ဝောသဇ္ဇနံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ပာကဋမေဝ။ ဧဝံ ဘဂဝာ ဣဒမ္ပိ သုတ္တံ အရဟတ္တနိကူဋေနေဝ ဒေသေသိ။ ဒေသနာပရိယောသာနေ စ ဝုတ္တသဒိသော ဧဝ ဓမ္မာဘိသမယော အဟောသီတိ။
Niddese sajjanti muñcanaṃ. Visajjanti vosajjanaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
သဒ္ဓမ္မပ္ပဇ္ဇောတိကာယ စူဠနိဒ္ဒေသ-အဋ္ဌကထာယ
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
မေတ္တဂူမာဏဝသုတ္တနိဒ္ဒေသဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / စူဠနိဒ္ဒေသပာဠိ • Cūḷaniddesapāḷi
၄. မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာ • 4. Mettagūmāṇavapucchā
၄. မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသော • 4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso