Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්දෙස-අට්ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
4. මෙත්තගූමාණවසුත්තනිද්දෙසවණ්ණනා
4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
18. චතුත්ථෙ මෙත්තගූසුත්තෙ – මඤ්ඤාමි තං වෙදගූ භාවිතත්තන්ති ‘‘අයං වෙදගූ’’ති ච ‘‘භාවිතත්තො’’ති ච එවං තං මඤ්ඤාමි.
18. Catutthe mettagūsutte – maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti ‘‘ayaṃ vedagū’’ti ca ‘‘bhāvitatto’’ti ca evaṃ taṃ maññāmi.
අපරිත්තොති න අප්පො. මහන්තොති න ඛුද්දකො. ගම්භීරොති න උත්තානො. අප්පමෙය්යොති මිනිතුං න සක්කුණෙය්යො. දුප්පරියොගාළ්හොති අවගාහිතුං ඔතරිතුං දුක්ඛො. බහුරතනො සාගරූපමොති බහූනං ධම්මරතනානං ආකරත්තා අනෙකවිධරතනසම්පන්නො මහාසමුද්දො විය බහුරතනො සාගරසදිසො.
Aparittoti na appo. Mahantoti na khuddako. Gambhīroti na uttāno. Appameyyoti minituṃ na sakkuṇeyyo. Duppariyogāḷhoti avagāhituṃ otarituṃ dukkho. Bahuratano sāgarūpamoti bahūnaṃ dhammaratanānaṃ ākarattā anekavidharatanasampanno mahāsamuddo viya bahuratano sāgarasadiso.
න මඞ්කු හොතීති න විකුණිතමුඛො හොති. අප්පතිට්ඨිතචිත්තොති දොසවසෙන න ඝනීභූතචිත්තො. අලීනමනසොති න සඞ්කුචිතචිත්තො. අබ්යාපන්නචෙතසොති න පූතිචිත්තො.
Na maṅku hotīti na vikuṇitamukho hoti. Appatiṭṭhitacittoti dosavasena na ghanībhūtacitto. Alīnamanasoti na saṅkucitacitto. Abyāpannacetasoti na pūticitto.
දිට්ඨෙ දිට්ඨමත්තොති චක්ඛුවිසයෙ රූපාරම්මණෙ දිට්ඨමත්තොයෙව තං ආරම්මණං භවිස්සති, කත්තා වා කාරෙතා වා නත්ථි. යං චක්ඛුනා දිට්ඨං වණ්ණායතනමෙව. සුතාදීසුපි එසෙව නයො. අපි ච දිට්ඨෙති දස්සනයොගෙන වණ්ණායතනං, සවනයොගෙන සද්දායතනං, මුතයොගෙන ඝානජිව්හාකායායතනානි දස්සෙති. ඝානස්ස ගන්ධායතනං, ජිව්හාය රසායතනං, කායස්ස පථවී තෙජො වායූති ඵොට්ඨබ්බායතනං, විඤ්ඤාතයොගෙන ධම්මායතනං දස්සෙති. දිට්ඨෙ අනූපයොති චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙන දිට්ඨෙ රාගූපයවිරහිතො. අනපායොති කොධවිරහිතො අප්පටිඝො . අනිස්සිතොති තණ්හාය අනල්ලීනො. අප්පටිබද්ධොති මානෙන න බද්ධො. විප්පමුත්තොති සබ්බාරම්මණතො මුත්තො. විසඤ්ඤුත්තොති කිලෙසෙහි වියුත්තො හුත්වා ඨිතො.
Diṭṭhe diṭṭhamattoti cakkhuvisaye rūpārammaṇe diṭṭhamattoyeva taṃ ārammaṇaṃ bhavissati, kattā vā kāretā vā natthi. Yaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ vaṇṇāyatanameva. Sutādīsupi eseva nayo. Api ca diṭṭheti dassanayogena vaṇṇāyatanaṃ, savanayogena saddāyatanaṃ, mutayogena ghānajivhākāyāyatanāni dasseti. Ghānassa gandhāyatanaṃ, jivhāya rasāyatanaṃ, kāyassa pathavī tejo vāyūti phoṭṭhabbāyatanaṃ, viññātayogena dhammāyatanaṃ dasseti. Diṭṭhe anūpayoti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rāgūpayavirahito. Anapāyoti kodhavirahito appaṭigho . Anissitoti taṇhāya anallīno. Appaṭibaddhoti mānena na baddho. Vippamuttoti sabbārammaṇato mutto. Visaññuttoti kilesehi viyutto hutvā ṭhito.
සංවිජ්ජති භගවතො චක්ඛූති බුද්ධස්ස භගවතො පකතිමංසචක්ඛු උපලබ්භති. පස්සතීති දක්ඛති ඔලොකෙති. චක්ඛුනා රූපන්ති චක්ඛුවිඤ්ඤාණෙන රූපාරම්මණං. ඡන්දරාගොති තණ්හාඡන්දො.
Saṃvijjati bhagavato cakkhūti buddhassa bhagavato pakatimaṃsacakkhu upalabbhati. Passatīti dakkhati oloketi. Cakkhunā rūpanti cakkhuviññāṇena rūpārammaṇaṃ. Chandarāgoti taṇhāchando.
දන්තං නයන්ති සමිතින්ති උය්යානකීළාමණ්ඩලාදීසු හි මහාජනමජ්ඣං ගච්ඡන්තා දන්තමෙව ගොණං වා දන්තං අස්සාජානීයං වා යානෙ යොජෙත්වා නයන්ති. රාජාති තථාරූපානෙව ඨානානි ගච්ඡන්තො රාජාපි දන්තමෙව අභිරුහති. මනුස්සෙසූති මනුස්සෙසුපි චතූහි අරියමග්ගෙහි දන්තො නිබ්බිසෙවනොව සෙට්ඨො. යොතිවාක්යන්ති එවරූපං අතික්කම්මවචනං පුනප්පුනං වුච්චමානම්පි තිතික්ඛති නප්පතිප්ඵරති න විහඤ්ඤති, එවරූපො දන්තො සෙට්ඨොති අත්ථො.
Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu hi mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇaṃ vā dantaṃ assājānīyaṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti evarūpaṃ atikkammavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati nappatippharati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.
අස්සතරාති වළවාය ගද්රභෙන ජාතා. ආජානීයාති යං අස්සදම්මසාරථි කාරණං කාරෙති, තස්ස ඛිප්පං ජානනසමත්ථා. සින්ධවාති සින්ධවරට්ඨෙ ජාතා අස්සා. මහානාගාති කුඤ්ජරසඞ්ඛාතා මහාහත්ථිනො. අත්තදන්තොති එතෙ අස්සතරා වා සින්ධවා වා කුඤ්ජරා වා දන්තාව, න අදන්තා. යො පන චතුමග්ගසඞ්ඛාතෙන අත්තනො දන්තතාය අත්තදන්තො නිබ්බිසෙවනො, අයං තතොපි වරං, සබ්බෙහිපි එතෙහි උත්තරිතරොති අත්ථො.
Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā sindhavā vā kuñjarā vā dantāva, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attano dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
න හි එතෙහි යානෙහීති යානි එතානි හත්ථියානාදීනි උත්තමයානානි, එතෙහි යානෙහි කොචි පුග්ගලො සුපිනන්තෙනපි අගතපුබ්බත්තා ‘‘අගත’’න්ති සඞ්ඛාතං නිබ්බානදිසං තථා න ගච්ඡෙය්ය. යථා පුබ්බභාගෙ ඉන්ද්රියදමෙන දන්තෙන, අපරභාගෙ අරියමග්ගභාවනාය සුදන්තෙන දන්තො නිබ්බිසෙවනො සප්පඤ්ඤො පුග්ගලො තං අගතපුබ්බං දිසං ගච්ඡති, දන්තභූමිං පාපුණාති, තස්මා අත්තදමනමෙව වරතරන්ති අත්ථො (ධ. ප. අට්ඨ. 2.322; මහානි. අට්ඨ. 90).
Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādīni uttamayānāni, etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ tathā na gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena, aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti, tasmā attadamanameva varataranti attho (dha. pa. aṭṭha. 2.322; mahāni. aṭṭha. 90).
විධාසු න විකම්පන්තීති නවවිධමානකොට්ඨාසෙසු න චලන්ති න වෙධෙන්ති. විප්පමුත්තා පුනබ්භවාති කම්මකිලෙසතො සමුච්ඡෙදවිමුත්තියා සුට්ඨු මුත්තා. දන්තභූමිං අනුප්පත්තාති අරහත්තඵලං පාපුණිත්වා ඨිතා. තෙ ලොකෙ විජිතාවිනොති තෙ වුත්තප්පකාරා ඛීණාසවා සත්තලොකෙ විජිතවිජයා නාම (සං. නි. අට්ඨ. 2.3.76; මහානි. අට්ඨ. 90).
Vidhāsu na vikampantīti navavidhamānakoṭṭhāsesu na calanti na vedhenti. Vippamuttā punabbhavāti kammakilesato samucchedavimuttiyā suṭṭhu muttā. Dantabhūmiṃ anuppattāti arahattaphalaṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te vuttappakārā khīṇāsavā sattaloke vijitavijayā nāma (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.76; mahāni. aṭṭha. 90).
යස්සින්ද්රියානි භාවිතානීති යස්ස ඛීණාසවස්ස සද්ධාදිපඤ්චින්ද්රියානි අරහත්තඵලං පාපෙත්වා වඩ්ඪිතානි. අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා චාති චක්ඛාදිඅජ්ඣත්තායතනානි ච රූපාදිබහිද්ධායතනානි ච නිබ්බිසෙවනානි කතානි. සබ්බලොකෙති සකලතෙධාතුකෙ ලොකෙ ච. නිබ්බිජ්ඣ ඉමං පරඤ්ච ලොකන්ති ඉමඤ්ච අත්තභාවං පරලොකෙ ච අත්තභාවං අතික්කමිත්වා ඨිතො ඛීණාසවො . කාලං කඞ්ඛති භාවිතො ස දන්තොති සො ඛීණාසවො චක්ඛාදිතො දන්තො වඩ්ඪිතචිත්තො මරණකාලං පත්ථෙති (සු. නි. අට්ඨ. 2.522; මහානි. අට්ඨ. 90).
Yassindriyāni bhāvitānīti yassa khīṇāsavassa saddhādipañcindriyāni arahattaphalaṃ pāpetvā vaḍḍhitāni. Ajjhattañca bahiddhā cāti cakkhādiajjhattāyatanāni ca rūpādibahiddhāyatanāni ca nibbisevanāni katāni. Sabbaloketi sakalatedhātuke loke ca. Nibbijjha imaṃ parañca lokanti imañca attabhāvaṃ paraloke ca attabhāvaṃ atikkamitvā ṭhito khīṇāsavo . Kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa dantoti so khīṇāsavo cakkhādito danto vaḍḍhitacitto maraṇakālaṃ pattheti (su. ni. aṭṭha. 2.522; mahāni. aṭṭha. 90).
යෙසං ධම්මානං ආදිතො සමුදාගමනං පඤ්ඤායතීති යෙසං ඛන්ධාදිධම්මානං උප්පත්ති පඤ්ඤායති. අත්ථඞ්ගමතො නිරොධොති අත්ථඞ්ගමනවසෙන තෙසංයෙව අභාවො පඤ්ඤායති. කම්මසන්නිස්සිතො විපාකොති කුසලාකුසලකම්මනිස්සිතො විපාකො කම්මං අමුඤ්චිත්වා පවත්තනතො විපාකොපි කම්මසන්නිස්සිතොව නාම. නාමසන්නිස්සිතං රූපන්ති සබ්බරූපං නාමං ගහෙත්වා පවත්තනතො නාමසන්නිස්සිතං නාම ජාතං. ජාතියා අනුගතන්ති සබ්බං කම්මාදිකං ජාතියා අනුපවිට්ඨං. ජරාය අනුසටන්ති ජරාය පත්ථටං. බ්යාධිනා අභිභූතන්ති බ්යාධිදුක්ඛෙන අභිමද්දිතං. මරණෙන අබ්භාහතන්ති මච්චුනා අභිහටං පහටං. අතාණන්ති පුත්තාදීහිපි තායනස්ස අභාවතො අතායනං අනාරක්ඛං අලබ්භණෙය්යං ඛෙමං වා. අලෙණන්ති අල්ලීයිතුං නිස්සයිතුං අනරහං, අල්ලීනානම්පි න ලෙණකිච්චකරණං. අසරණන්ති නිස්සිතානං න භයහාරකං, න භයවිනාසකං. අසරණීභූතන්ති පුරෙ උප්පත්තියා අත්තනො අභාවෙනෙව අසරණං, උප්පත්තිසමකාලමෙව අසරණභූතන්ති අත්ථො.
Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyatīti yesaṃ khandhādidhammānaṃ uppatti paññāyati. Atthaṅgamato nirodhoti atthaṅgamanavasena tesaṃyeva abhāvo paññāyati. Kammasannissito vipākoti kusalākusalakammanissito vipāko kammaṃ amuñcitvā pavattanato vipākopi kammasannissitova nāma. Nāmasannissitaṃ rūpanti sabbarūpaṃ nāmaṃ gahetvā pavattanato nāmasannissitaṃ nāma jātaṃ. Jātiyā anugatanti sabbaṃ kammādikaṃ jātiyā anupaviṭṭhaṃ. Jarāya anusaṭanti jarāya patthaṭaṃ. Byādhinā abhibhūtanti byādhidukkhena abhimadditaṃ. Maraṇena abbhāhatanti maccunā abhihaṭaṃ pahaṭaṃ. Atāṇanti puttādīhipi tāyanassa abhāvato atāyanaṃ anārakkhaṃ alabbhaṇeyyaṃ khemaṃ vā. Aleṇanti allīyituṃ nissayituṃ anarahaṃ, allīnānampi na leṇakiccakaraṇaṃ. Asaraṇanti nissitānaṃ na bhayahārakaṃ, na bhayavināsakaṃ. Asaraṇībhūtanti pure uppattiyā attano abhāveneva asaraṇaṃ, uppattisamakālameva asaraṇabhūtanti attho.
19. අපුච්ඡසීති එත්ථ අ-ඉති පදපූරණමත්තෙ නිපාතො, පුච්ඡසිත්වෙව අත්ථො. පවක්ඛාමි යථා පජානන්ති යථා පජානන්තො ආචික්ඛති, එවං ආචික්ඛිස්සාමි. උපධිනිදානා පභවන්ති දුක්ඛාති තණ්හාදිඋපධිනිදානා ජාතිආදිදුක්ඛවිසෙසා පභවන්ති.
19.Apucchasīti ettha a-iti padapūraṇamatte nipāto, pucchasitveva attho. Pavakkhāmi yathā pajānanti yathā pajānanto ācikkhati, evaṃ ācikkhissāmi. Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti taṇhādiupadhinidānā jātiādidukkhavisesā pabhavanti.
තණ්හූපධීති තණ්හා එව තණ්හූපධි. සස්සතුච්ඡෙදදිට්ඨි එව දිට්ඨූපධි. රාගාදිකිලෙසා එව කිලෙසූපධි. පුඤ්ඤාදිකම්මානි එව කම්මූපධි. තිවිධදුච්චරිතානියෙව දුච්චරිතූපධි. කබළීකාරාදයො ආහාරා එව ආහාරූපධි. දොසපටිඝො එව පටිඝූපධි. කම්මසමුට්ඨානා කම්මෙනෙව ගහිතා පථවාදයො චතස්සො ධාතුයොව චතස්සො උපාදින්නධාතුයො උපධී. චක්ඛාදිඡඅජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි එව ඡ අජ්ඣත්තිකානි ආයතනානි උපධී. චක්ඛුවිඤ්ඤාණාදිඡවිඤ්ඤාණකායාව ඡ විඤ්ඤාණකායා උපධී. සබ්බම්පි දුක්ඛං දුක්ඛමනට්ඨෙනාති සබ්බතෙභූමකං දුක්ඛං දුස්සහනට්ඨෙන උපධි.
Taṇhūpadhīti taṇhā eva taṇhūpadhi. Sassatucchedadiṭṭhi eva diṭṭhūpadhi. Rāgādikilesā eva kilesūpadhi. Puññādikammāni eva kammūpadhi. Tividhaduccaritāniyeva duccaritūpadhi. Kabaḷīkārādayo āhārā eva āhārūpadhi. Dosapaṭigho eva paṭighūpadhi. Kammasamuṭṭhānā kammeneva gahitā pathavādayo catasso dhātuyova catasso upādinnadhātuyo upadhī. Cakkhādichaajjhattikāni āyatanāni eva cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī. Cakkhuviññāṇādichaviññāṇakāyāva cha viññāṇakāyā upadhī. Sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhenāti sabbatebhūmakaṃ dukkhaṃ dussahanaṭṭhena upadhi.
20. එවං උපධිනිදානතො පභවන්තෙසු දුක්ඛෙසු – යො වෙ අවිද්වාති ගාථා. තත්ථ පජානන්ති සඞ්ඛාරෙ අනිච්චාදිවසෙන ජානන්තො. දුක්ඛස්ස ජාතිප්පභවානුපස්සීති වට්ටදුක්ඛස්ස ජාතිකාරණං ‘‘උපධී’’ති අනුපස්සන්තො. ඉමිස්සා ගාථාය නිද්දෙසෙ වත්තබ්බං නත්ථි.
20. Evaṃ upadhinidānato pabhavantesu dukkhesu – yo ve avidvāti gāthā. Tattha pajānanti saṅkhāre aniccādivasena jānanto. Dukkhassa jātippabhavānupassīti vaṭṭadukkhassa jātikāraṇaṃ ‘‘upadhī’’ti anupassanto. Imissā gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.
21. සොකපරිද්දවඤ්චාති සොකඤ්ච පරිදෙවඤ්ච. තථා හි තෙ විදිතො එස ධම්මොති යථා යථා සත්තා ජානන්ති, තථා තථා ඤාපනවසෙන විදිතො එස තයා ධම්මොති.
21.Sokapariddavañcāti sokañca paridevañca. Tathā hi te vidito esa dhammoti yathā yathā sattā jānanti, tathā tathā ñāpanavasena vidito esa tayā dhammoti.
තත්ථ තරන්තීති පඨමමග්ගෙන දිට්ඨොඝං තරන්ති. උත්තරන්තීති දුතියමග්ගෙන කාමොඝං තනුකරණවසෙන උග්ගන්ත්වා තරන්ති. පතරන්තීති තමෙව නිරවසෙසප්පහානවසෙන තතියමග්ගෙන විසෙසෙන තරන්ති. සමතික්කමන්තීති භවොඝඅවිජ්ජොඝප්පහානවසෙන චතුත්ථමග්ගෙන සම්මා අතික්කමන්ති. වීතිවත්තන්තීති ඵලං පාපුණිත්වා තිට්ඨන්ති.
Tattha tarantīti paṭhamamaggena diṭṭhoghaṃ taranti. Uttarantīti dutiyamaggena kāmoghaṃ tanukaraṇavasena uggantvā taranti. Patarantīti tameva niravasesappahānavasena tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantīti bhavoghaavijjoghappahānavasena catutthamaggena sammā atikkamanti. Vītivattantīti phalaṃ pāpuṇitvā tiṭṭhanti.
22. කිත්තයිස්සාමි තෙ ධම්මන්ති නිබ්බානධම්මං නිබ්බානගාමිනිපටිපදාධම්මඤ්ච තෙ දෙසයිස්සාමි. දිට්ඨෙ ධම්මෙති දිට්ඨෙව දුක්ඛාදිධම්මෙ, ඉමස්මිංයෙව වා අත්තභාවෙ. අනීතිහන්ති අත්තපච්චක්ඛං. යං විදිත්වාති යං ධම්මං ‘‘සබ්බෙ සඞ්ඛාරා අනිච්චා’’තිආදිනා (ධ. ප. 277; ථෙරගා. 676; කථා. 753) නයෙන සම්මසන්තො විදිත්වා.
22.Kittayissāmi te dhammanti nibbānadhammaṃ nibbānagāminipaṭipadādhammañca te desayissāmi. Diṭṭhe dhammeti diṭṭheva dukkhādidhamme, imasmiṃyeva vā attabhāve. Anītihanti attapaccakkhaṃ. Yaṃ viditvāti yaṃ dhammaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; kathā. 753) nayena sammasanto viditvā.
තත්ථ ආදිකල්යාණන්ති හිත්වාපි අනුත්තරං විවෙකසුඛං ධම්මං තව කිත්තයිස්සාමි, තඤ්ච ඛො අප්පං වා බහුං වා කිත්තයන්තො ආදිකල්යාණාදිප්පකාරමෙව කිත්තයිස්සාමි. ආදිම්හි කල්යාණං භද්දකං අනවජ්ජමෙව කත්වා කිත්තයිස්සාමි . මජ්ඣෙපි. පරියොසානෙපි භද්දකං අනවජ්ජමෙව කත්වා කිත්තයිස්සාමීති වුත්තං හොති. යස්මිඤ්හි භගවා එකගාථම්පි දෙසෙසි, සා සමන්තභද්දකත්තා ධම්මස්ස පඨමපාදෙන ආදිකල්යාණා, දුතියතතියපාදෙහි මජ්ඣෙකල්යාණා, පච්ඡිමපාදෙන පරියොසානකල්යාණා. එකානුසන්ධිකං සුත්තං නිදානෙන ආදිකල්යාණං, නිගමනෙන පරියොසානකල්යාණං, සෙසෙන මජ්ඣෙකල්යාණං. නානානුසන්ධිකං සුත්තං පඨමානුසන්ධිනා ආදිකල්යාණං, පච්ඡිමෙන පරියොසානකල්යාණං, සෙසෙහි මජ්ඣෙකල්යාණං.
Tattha ādikalyāṇanti hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ tava kittayissāmi, tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā kittayanto ādikalyāṇādippakārameva kittayissāmi. Ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmi . Majjhepi. Pariyosānepi bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmīti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi bhagavā ekagāthampi desesi, sā samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyapādehi majjhekalyāṇā, pacchimapādena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamānusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
අපි ච සනිදානඋප්පත්තිත්තා ආදිකල්යාණං, වෙනෙය්යානං අනුරූපතො අත්ථස්ස අවිපරීතතාය ච හෙතුදාහරණයුත්තතො ච මජ්ඣෙකල්යාණං, සොතූනං සද්ධාපටිලාභජනනෙන නිගමනෙන ච පරියොසානකල්යාණං.
Api ca sanidānauppattittā ādikalyāṇaṃ, veneyyānaṃ anurūpato atthassa aviparītatāya ca hetudāharaṇayuttato ca majjhekalyāṇaṃ, sotūnaṃ saddhāpaṭilābhajananena nigamanena ca pariyosānakalyāṇaṃ.
සකලො හි සාසනධම්මො අත්තනො අත්ථභූතෙන සීලෙන ආදිකල්යාණො, සමථවිපස්සනාමග්ගඵලෙහි මජ්ඣෙකල්යාණො, නිබ්බානෙන පරියොසානකල්යාණො. සීලසමාධීහි වා ආදිකල්යාණො, විපස්සනාමග්ගෙහි මජ්ඣෙකල්යාණො, ඵලනිබ්බානෙහි පරියොසානකල්යාණො. බුද්ධසුබොධිතාය වා ආදිකල්යාණො, ධම්මසුධම්මතාය මජ්ඣෙකල්යාණො, සඞ්ඝසුප්පටිපත්තියා පරියොසානකල්යාණො . තං සුත්වා තථත්තාය පටිපන්නෙන අධිගන්තබ්බාය අභිසම්බොධියා වා ආදිකල්යාණො, පච්චෙකබොධියා මජ්ඣෙකල්යාණො, සාවකබොධියා පරියොසානකල්යාණො.
Sakalo hi sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo . Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
සුය්යමානො චෙස නීවරණවික්ඛම්භනතො භවනෙනපි කල්යාණමෙව ආවහතීති ආදිකල්යාණො, පටිපජ්ජියමානො සමථවිපස්සනාසුඛාවහනතො පටිපත්තියාපි කල්යාණමෙව ආවහතීති මජ්ඣෙකල්යාණො, තථාපටිපන්නො (පාරා. අට්ඨ. 1.1) ච පටිපත්තිඵලෙ නිට්ඨිතෙ තාදිභාවාවහනතො පටිපත්තිඵලෙනපි කල්යාණමෙව ආවහතීති පරියොසානකල්යාණොති.
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato bhavanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi kalyāṇameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno (pārā. aṭṭha. 1.1) ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇoti.
යං පනෙස භගවා ධම්මං දෙසෙන්තො සාසනබ්රහ්මචරියං මග්ගබ්රහ්මචරියඤ්ච පකාසෙති, නානානයෙහි දීපෙති. තං යථානුරූපං අත්ථසම්පත්තියා සාත්ථං. බ්යඤ්ජනසම්පත්තියා සබ්යඤ්ජනං. සඞ්කාසනපකාසනවිවරණවිභජනඋත්තානීකරණපඤ්ඤත්තිඅත්ථපදසමායොගතො සාත්ථං. අක්ඛරපදබ්යඤ්ජනාකාරනිරුත්තිනිද්දෙසසම්පත්තියා සබ්යඤ්ජනං. අත්ථගම්භීරතාපටිවෙධගම්භීරතාහි සාත්ථං . ධම්මගම්භීරතාදෙසනාගම්භීරතාහි සබ්යඤ්ජනං. අත්ථපටිභානපටිසම්භිදාවිසයතො සාත්ථං. ධම්මනිරුත්තිපටිසම්භිදාවිසයතො සබ්යඤ්ජනං. පණ්ඩිතවෙදනීයතො සරික්ඛකජනප්පසාදකන්ති සාත්ථං. සද්ධෙය්යතො ලොකියජනප්පසාදකන්ති සබ්යඤ්ජනං. ගම්භීරාධිප්පායතො සාත්ථං. උත්තානපදතො සබ්යඤ්ජනං. උපනෙතබ්බස්ස අභාවතො සකලපරිපුණ්ණභාවෙන කෙවලපරිපුණ්ණං. අපනෙතබ්බස්ස අභාවතො නිද්දොසභාවෙන පරිසුද්ධං.
Yaṃ panesa bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti. Taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ. Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ. Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ. Atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sātthaṃ. Dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sātthaṃ. Dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato sarikkhakajanappasādakanti sātthaṃ. Saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ. Uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ. Apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ.
අපි ච – පටිපත්තියා අධිගමබ්යත්තිතො සාත්ථං. පරියත්තියා ආගමබ්යත්තිතො සබ්යඤ්ජනං. සීලාදිපඤ්චධම්මක්ඛන්ධයුත්තතො කෙවලපරිපුණ්ණං. නිරුපක්කිලෙසතො නිත්ථරණත්ථාය පවත්තිතො ලොකාමිසනිරපෙක්ඛතො ච පරිසුද්ධං. සික්ඛත්තයපරිග්ගහිතත්තා බ්රහ්මභූතෙහි සෙට්ඨෙහි චරිතබ්බතො, තෙසඤ්ච චරියභාවතො බ්රහ්මචරියං (පාරා. අට්ඨ. 1.1).
Api ca – paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ. Pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttato kevalaparipuṇṇaṃ. Nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ. Sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato, tesañca cariyabhāvato brahmacariyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1).
එවං පරියත්තිධම්මං දස්සෙත්වා ඉදානි ලොකුත්තරධම්මං දස්සෙතුං ‘‘චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ’’ති ආහ. සත්තතිංසබොධිපක්ඛියධම්මෙ දස්සෙත්වා නිබ්බත්තිතලොකුත්තරං දස්සෙතුං ‘‘නිබ්බානඤ්චා’’ති ආහ. නිබ්බානගාමිනිඤ්ච පටිපදන්ති පුබ්බභාගසීලසමාධිවිපස්සනාධම්මඤ්ච කිත්තයිස්සාමි.
Evaṃ pariyattidhammaṃ dassetvā idāni lokuttaradhammaṃ dassetuṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ti āha. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme dassetvā nibbattitalokuttaraṃ dassetuṃ ‘‘nibbānañcā’’ti āha. Nibbānagāminiñca paṭipadanti pubbabhāgasīlasamādhivipassanādhammañca kittayissāmi.
දුක්ඛෙ දිට්ඨෙති දුක්ඛසච්චෙ සරසලක්ඛණෙන දිට්ඨෙ දුක්ඛසච්චං පකාසෙස්සාමි. සමුදයාදීසුපි එසෙව නයො.
Dukkhe diṭṭheti dukkhasacce sarasalakkhaṇena diṭṭhe dukkhasaccaṃ pakāsessāmi. Samudayādīsupi eseva nayo.
23. තඤ්චාහං අභිනන්දාමීති තං වුත්තප්පකාරධම්මජොතකං තව වචනං අහං පත්ථයාමි. ධම්මමුත්තමන්ති තඤ්ච ධම්මමුත්තමං අභිනන්දාමි.
23.Tañcāhaṃabhinandāmīti taṃ vuttappakāradhammajotakaṃ tava vacanaṃ ahaṃ patthayāmi. Dhammamuttamanti tañca dhammamuttamaṃ abhinandāmi.
තත්ථ මහතො තමොකායස්ස පදාලනන්ති මහතො අවිජ්ජාරාසිස්ස ඡෙදනං. අනිච්චලක්ඛණවසෙන එසී. දුක්ඛලක්ඛණවසෙන ගවෙසී. අනත්තලක්ඛණවසෙන සමන්තතො පරියෙසී. මහතො විපල්ලාසස්ස පභෙදනන්ති මහන්තස්ස අසුභෙ සුභන්තිආදිද්වාදසවිධස්ස විපල්ලාසස්ස භෙදනං. මහතො තණ්හාසල්ලස්ස අබ්බහනන්ති මහන්තස්ස අන්තොතුදනට්ඨෙන තණ්හාකණ්ටකස්ස ලුඤ්චනං. දිට්ඨිසඞ්ඝාටස්ස විනිවෙඨනන්ති දිට්ඨියෙව අබ්බොච්ඡින්නප්පවත්තිතො සඞ්ඝටිතට්ඨෙන සඞ්ඝාටො, තස්ස දිට්ඨිසඞ්ඝාටස්ස නිවත්තනං. මානධජස්ස පාතනන්ති උස්සිතට්ඨෙන උන්නතිලක්ඛණස්ස මානද්ධජස්ස පාතනං. අභිසඞ්ඛාරස්ස වූපසමන්ති පුඤ්ඤාදිඅභිසඞ්ඛාරස්ස උපසමනං. ඔඝස්ස නිත්ථරණන්ති වට්ටෙ ඔසීදාපනස්ස කාමොඝාදිඔඝස්ස නිත්ථරණං නික්ඛමනං. භාරස්ස නික්ඛෙපනන්ති රූපාදිපඤ්චක්ඛන්ධභාරස්ස ඛිපනං ඡඩ්ඩනං. සංසාරවට්ටස්ස උපච්ඡෙදන්ති ඛන්ධාදිපටිපාටිසංසාරවට්ටස්ස හෙතුනස්සනෙන උච්ඡිජ්ජනං. සන්තාපස්ස නිබ්බාපනන්ති කිලෙසසන්තාපස්ස නිබ්බුතිං. පරිළාහස්ස පටිපස්සද්ධන්ති කිලෙසපරිළාහස්ස වූපසමං පටිපස්සම්භනං. ධම්මධජස්ස උස්සාපනන්ති නවවිධලොකුත්තරධම්මස්ස උස්සාපෙත්වා ඨපනං. පරමත්ථං අමතං නිබ්බානන්ති උත්තමට්ඨෙන පරමත්ථං. නත්ථි එතස්ස මරණසඞ්ඛාතං මතන්ති අමතං. කිලෙසවිසපටිපක්ඛත්තා අගදන්තිපි අමතං. සංසාරදුක්ඛපටිපක්ඛභූතත්තා නිබ්බුතන්ති නිබ්බානං. නත්ථෙත්ථ තණ්හාසඞ්ඛාතං වානන්තිපි නිබ්බානං.
Tattha mahato tamokāyassa padālananti mahato avijjārāsissa chedanaṃ. Aniccalakkhaṇavasena esī. Dukkhalakkhaṇavasena gavesī. Anattalakkhaṇavasena samantato pariyesī. Mahato vipallāsassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiādidvādasavidhassa vipallāsassa bhedanaṃ. Mahato taṇhāsallassa abbahananti mahantassa antotudanaṭṭhena taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ. Diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhananti diṭṭhiyeva abbocchinnappavattito saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭo, tassa diṭṭhisaṅghāṭassa nivattanaṃ. Mānadhajassa pātananti ussitaṭṭhena unnatilakkhaṇassa mānaddhajassa pātanaṃ. Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa upasamanaṃ. Oghassa nittharaṇanti vaṭṭe osīdāpanassa kāmoghādioghassa nittharaṇaṃ nikkhamanaṃ. Bhārassa nikkhepananti rūpādipañcakkhandhabhārassa khipanaṃ chaḍḍanaṃ. Saṃsāravaṭṭassa upacchedanti khandhādipaṭipāṭisaṃsāravaṭṭassa hetunassanena ucchijjanaṃ. Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbutiṃ. Pariḷāhassa paṭipassaddhanti kilesapariḷāhassa vūpasamaṃ paṭipassambhanaṃ. Dhammadhajassa ussāpananti navavidhalokuttaradhammassa ussāpetvā ṭhapanaṃ. Paramatthaṃ amataṃ nibbānanti uttamaṭṭhena paramatthaṃ. Natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Saṃsāradukkhapaṭipakkhabhūtattā nibbutanti nibbānaṃ. Natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ.
මහෙසක්ඛෙහි සත්තෙහීති මහානුභාවෙහි සක්කාදීහි සත්තෙහි. පරියෙසිතොති පරියිට්ඨො. කහං දෙවදෙවොති දෙවානං අතිදෙවො කුහිං. කහං නරාසභොති උත්තමපුරිසො.
Mahesakkhehi sattehīti mahānubhāvehi sakkādīhi sattehi. Pariyesitoti pariyiṭṭho. Kahaṃ devadevoti devānaṃ atidevo kuhiṃ. Kahaṃ narāsabhoti uttamapuriso.
24. උද්ධං අධො තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙති එත්ථ උද්ධන්ති අනාගතද්ධා වුච්චති. අධොති අතීතද්ධා. තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙති පච්චුප්පන්නද්ධා. එතෙසු නන්දිඤ්ච නිවෙසනඤ්ච, පනුජ්ජ විඤ්ඤාණන්ති එතෙසු උද්ධාදීසු තණ්හඤ්ච දිට්ඨිනිවෙසනඤ්ච අභිසඞ්ඛාරවිඤ්ඤාණඤ්ච පනුදෙහි. පනුදිත්වා ච භවෙ න තිට්ඨෙති එවං සන්තෙ දුවිධෙපි භවෙ න තිට්ඨෙය්ය. එවං තාව පනුජ්ජසද්දස්ස පනුදෙහීති ඉමස්මිං අත්ථවිකප්පෙ සම්බන්ධො. පනුදිත්වාති එතස්මිං පන අත්ථවිකප්පෙ භවෙ න තිට්ඨෙති අයමෙව සම්බන්ධො. එතානි නන්දීනිවෙසනවිඤ්ඤාණානි පනුදිත්වා දුවිධෙපි භවෙ න තිට්ඨෙය්යාති.
24.Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti ettha uddhanti anāgataddhā vuccati. Adhoti atītaddhā. Tiriyañcāpi majjheti paccuppannaddhā. Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇanti etesu uddhādīsu taṇhañca diṭṭhinivesanañca abhisaṅkhāraviññāṇañca panudehi. Panuditvā ca bhave na tiṭṭheti evaṃ sante duvidhepi bhave na tiṭṭheyya. Evaṃ tāva panujjasaddassa panudehīti imasmiṃ atthavikappe sambandho. Panuditvāti etasmiṃ pana atthavikappe bhave na tiṭṭheti ayameva sambandho. Etāni nandīnivesanaviññāṇāni panuditvā duvidhepi bhave na tiṭṭheyyāti.
සහොකාසවසෙන දෙවලොකො උද්ධං. අපායලොකො අධො. මනුස්සලොකො මජ්ඣෙ. තත්ථ කුසලා ධම්මාති අපායං මුඤ්චිත්වා උපරි පටිසන්ධිදානතො කුසලා ධම්මා උද්ධන්ති වුච්චන්ති. අකුසලා ධම්මා අපායෙසු පටිසන්ධිදානතො අධොති. තදුභයවිමුත්තත්තා අබ්යාකතා ධම්මා තිරියඤ්චාපි මජ්ඣෙති වුච්චන්ති. සබ්බොපරිවසෙන අරූපධාතු උද්ධං. සබ්බඅධොවසෙන කාමධාතු අධො. තදුභයන්තරවසෙන රූපධාතු මජ්ඣෙ. කායචිත්තාබාධඛනනවසෙන සුඛා වෙදනා උද්ධං . දුක්ඛමනවසෙන දුක්ඛා වෙදනා අධො. අදුක්ඛමසුඛා වෙදනා මජ්ඣෙ. අත්තභාවවසෙන පරිච්ඡෙදං දස්සෙන්තො ‘‘උද්ධන්ති උද්ධං පාදතලා’’තිආදිමාහ. තත්ථ උද්ධං පාදතලාති පාදතලතො උපරි. අධො කෙසමත්ථකාති කෙසමත්ථකතො අධො. මජ්ඣෙති ද්වින්නං අන්තරං.
Sahokāsavasena devaloko uddhaṃ. Apāyaloko adho. Manussaloko majjhe. Tattha kusalā dhammāti apāyaṃ muñcitvā upari paṭisandhidānato kusalā dhammā uddhanti vuccanti. Akusalādhammā apāyesu paṭisandhidānato adhoti. Tadubhayavimuttattā abyākatā dhammā tiriyañcāpi majjheti vuccanti. Sabboparivasena arūpadhātu uddhaṃ. Sabbaadhovasena kāmadhātu adho. Tadubhayantaravasena rūpadhātu majjhe. Kāyacittābādhakhananavasena sukhā vedanā uddhaṃ . Dukkhamanavasena dukkhā vedanā adho. Adukkhamasukhā vedanā majjhe. Attabhāvavasena paricchedaṃ dassento ‘‘uddhanti uddhaṃ pādatalā’’tiādimāha. Tattha uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesamatthakato adho. Majjheti dvinnaṃ antaraṃ.
පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරසහගතං විඤ්ඤාණන්ති තෙරසවිධපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරසම්පයුත්තං කම්මවිඤ්ඤාණං. අපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරසහගතං විඤ්ඤාණන්ති ද්වාදසවිධඅපුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරසම්පයුත්තං කම්මවිඤ්ඤාණං. ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරසහගතං විඤ්ඤාණන්ති චතුබ්බිධං ආනෙඤ්ජාභිසඞ්ඛාරසහගතං කම්මවිඤ්ඤාණං. නුජ්ජාති ඛිප. පනුජ්ජාති අතීව ඛිප. නුදාති ලුඤ්ච. පනුදාති අතීව ලුඤ්ච. පජහාති ඡඩ්ඩෙහි. විනොදෙහීති දූරං කරොහි.
Puññābhisaṅkhārasahagataṃviññāṇanti terasavidhapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti dvādasavidhaapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti catubbidhaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ kammaviññāṇaṃ. Nujjāti khipa. Panujjāti atīva khipa. Nudāti luñca. Panudāti atīva luñca. Pajahāti chaḍḍehi. Vinodehīti dūraṃ karohi.
කම්මභවඤ්චාති පුඤ්ඤාභිසඞ්ඛාරචෙතනාව. පටිසන්ධිකඤ්ච පුනබ්භවන්ති පටිසන්ධියා රූපාදිපුනබ්භවඤ්ච. පජහන්තො පඨමමග්ගෙන, විනොදෙන්තො දුතියමග්ගෙන, බ්යන්තී කරොන්තො තතියමග්ගෙන, අනභාවං ගමෙන්තො චතුත්ථමග්ගෙන. කම්මභවෙ න තිට්ඨෙය්යාති පුඤ්ඤාදිඅභිසඞ්ඛාරෙ න තිට්ඨෙය්ය.
Kammabhavañcāti puññābhisaṅkhāracetanāva. Paṭisandhikañca punabbhavanti paṭisandhiyā rūpādipunabbhavañca. Pajahanto paṭhamamaggena, vinodento dutiyamaggena, byantī karonto tatiyamaggena, anabhāvaṃ gamento catutthamaggena. Kammabhave na tiṭṭheyyāti puññādiabhisaṅkhāre na tiṭṭheyya.
25. එතානි විනොදෙත්වා භවෙ අතිට්ඨන්තො එසො – එවං විහාරීති ගාථා. තත්ථ ඉධෙවාති ඉමස්මිංයෙව සාසනෙ, ඉමස්මිංයෙව වා අත්තභාවෙ. ඉමිස්සා ගාථාය නිද්දෙසො උත්තානත්ථොව.
25. Etāni vinodetvā bhave atiṭṭhanto eso – evaṃ vihārīti gāthā. Tattha idhevāti imasmiṃyeva sāsane, imasmiṃyeva vā attabhāve. Imissā gāthāya niddeso uttānatthova.
26. සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීකන්ති එත්ථ අනූපධීකන්ති නිබ්බානං, තං සන්ධාය භගවන්තං ආලපන්තො ආහ – ‘‘සුකිත්තිතං ගොතමනූපධීක’’න්ති.
26.Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti ettha anūpadhīkanti nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhagavantaṃ ālapanto āha – ‘‘sukittitaṃ gotamanūpadhīka’’nti.
නිද්දෙසෙ කිලෙසා චාති උපතාපනට්ඨෙන රාගාදයො කිලෙසා ච රාසට්ඨෙන විපාකභූතා පඤ්චක්ඛන්ධා ච කුසලාදිඅභිසඞ්ඛාරා චෙතනා ච ‘‘උපධී’’ති වුච්චන්ති කථීයන්ති. උපධිප්පහානං තදඞ්ගප්පහානෙන, උපධිවූපසමං වික්ඛම්භනප්පහානෙන, උපධිපටිනිස්සග්ගං සමුච්ඡෙදප්පහානෙන උපධිපටිපස්සද්ධං ඵලෙනාති.
Niddese kilesā cāti upatāpanaṭṭhena rāgādayo kilesā ca rāsaṭṭhena vipākabhūtā pañcakkhandhā ca kusalādiabhisaṅkhārā cetanā ca ‘‘upadhī’’ti vuccanti kathīyanti. Upadhippahānaṃ tadaṅgappahānena, upadhivūpasamaṃ vikkhambhanappahānena, upadhipaṭinissaggaṃ samucchedappahānena upadhipaṭipassaddhaṃ phalenāti.
27. න කෙවලං දුක්ඛමෙව පහාසි – තෙ චාපීති ගාථා. තත්ථ අට්ඨිතන්ති සක්කච්චං, සදා වා. තං තං නමස්සාමීති තස්මා තං නමස්සාමි. සමෙච්චාති උපගන්ත්වා. නාගාති භගවන්තං ආලපන්තො ආහ.
27. Na kevalaṃ dukkhameva pahāsi – te cāpīti gāthā. Tattha aṭṭhitanti sakkaccaṃ, sadā vā. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ namassāmi. Sameccāti upagantvā. Nāgāti bhagavantaṃ ālapanto āha.
නිද්දෙසෙ සමෙච්චාති ජානිත්වා, එකතො හුත්වා වා. අභිසමෙච්චාති පටිවිජ්ඣිත්වා. සමාගන්ත්වාති සම්මුඛා හුත්වා. අභිසමාගන්ත්වාති සමීපං ගන්ත්වා. සම්මුඛාති සම්මුඛෙ. ආගුං න කරොතීති පාපං න කරොති.
Niddese sameccāti jānitvā, ekato hutvā vā. Abhisameccāti paṭivijjhitvā. Samāgantvāti sammukhā hutvā. Abhisamāgantvāti samīpaṃ gantvā. Sammukhāti sammukhe. Āguṃ na karotīti pāpaṃ na karoti.
28. ඉදානි නං භගවා ‘‘අද්ධා හි භගවා පහාසි දුක්ඛ’’න්ති එවං තෙන බ්රාහ්මණෙන විදිතොපි අත්තානං අනුපනෙත්වාව පහීනදුක්ඛෙන පුග්ගලෙන ඔවදන්තො ‘‘යං බ්රාහ්මණ’’න්ති ගාථමාහ. තස්සත්ථො – යං තං අභිජානන්තො ‘‘අයං බාහිතපාපත්තා බ්රාහ්මණො, වෙදෙහි ගතත්තා වෙදගූ, කිඤ්චනාභාවා අකිඤ්චනො, කාමෙසු ච භවෙසු ච අසත්තත්තා කාමභවෙ අසත්තො’’ති ජඤ්ඤා ජානෙය්යාසි. අද්ධා හි සො ඔඝමිමං අතාරි, තිණ්ණො ච පාරං අඛිලො අකඞ්ඛො.
28. Idāni naṃ bhagavā ‘‘addhā hi bhagavā pahāsi dukkha’’nti evaṃ tena brāhmaṇena viditopi attānaṃ anupanetvāva pahīnadukkhena puggalena ovadanto ‘‘yaṃ brāhmaṇa’’nti gāthamāha. Tassattho – yaṃ taṃ abhijānanto ‘‘ayaṃ bāhitapāpattā brāhmaṇo, vedehi gatattā vedagū, kiñcanābhāvā akiñcano, kāmesu ca bhavesu ca asattattā kāmabhave asatto’’ti jaññā jāneyyāsi. Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
නිද්දෙසෙ රාගකිඤ්චනන්ති රාගපලිබොධං. දොසකිඤ්චනන්තිආදිපි එසෙව නයො. කාමොඝං තිණ්ණො අනාගාමිමග්ගෙන. භවොඝං තිණ්ණො අරහත්තමග්ගෙන. දිට්ඨොඝං තිණ්ණො සොතාපත්තිමග්ගෙන. අවිජ්ජොඝං තිණ්ණො අරහත්තමග්ගෙන. සංසාරපථං තිණ්ණො කුසලාකුසලකම්මප්පභෙදෙනාති. උත්තිණ්ණො පඨමමග්ගෙන. නිත්තිණ්ණො දුතියමග්ගෙන. අතික්කන්තො තතියමග්ගෙන. සමතික්කන්තො චතුත්ථමග්ගෙන.වීතිවත්තො ඵලෙන.
Niddese rāgakiñcananti rāgapalibodhaṃ. Dosakiñcanantiādipi eseva nayo. Kāmoghaṃ tiṇṇo anāgāmimaggena. Bhavoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo sotāpattimaggena. Avijjoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Saṃsārapathaṃ tiṇṇo kusalākusalakammappabhedenāti. Uttiṇṇo paṭhamamaggena. Nittiṇṇo dutiyamaggena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.Vītivatto phalena.
29. කිඤ්ච භිය්යො – විද්වා ච යොති ගාථා. තත්ථ ඉධාති ඉමස්මිං සාසනෙ, අත්තභාවෙ වා. විසජ්ජාති වොසජ්ජිත්වා.
29. Kiñca bhiyyo – vidvā ca yoti gāthā. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane, attabhāve vā. Visajjāti vosajjitvā.
නිද්දෙසෙ සජ්ජන්ති මුඤ්චනං. විසජ්ජන්ති වොසජ්ජනං. සෙසං සබ්බත්ථ පාකටමෙව. එවං භගවා ඉදම්පි සුත්තං අරහත්තනිකූටෙනෙව දෙසෙසි. දෙසනාපරියොසානෙ ච වුත්තසදිසො එව ධම්මාභිසමයො අහොසීති.
Niddese sajjanti muñcanaṃ. Visajjanti vosajjanaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
සද්ධම්මප්පජ්ජොතිකාය චූළනිද්දෙස-අට්ඨකථාය
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
මෙත්තගූමාණවසුත්තනිද්දෙසවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / චූළනිද්දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi
4. මෙත්තගූමාණවපුච්ඡා • 4. Mettagūmāṇavapucchā
4. මෙත්තගූමාණවපුච්ඡානිද්දෙසො • 4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso