| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
੪. ਮੇਤ੍ਤਗੂਮਾਣવਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
4. Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
੧੮. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਮੇਤ੍ਤਗੂਸੁਤ੍ਤੇ – ਮਞ੍ਞਾਮਿ ਤਂ વੇਦਗੂ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ વੇਦਗੂ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਚ ਏવਂ ਤਂ ਮਞ੍ਞਾਮਿ।
18. Catutthe mettagūsutte – maññāmi taṃ vedagū bhāvitattanti ‘‘ayaṃ vedagū’’ti ca ‘‘bhāvitatto’’ti ca evaṃ taṃ maññāmi.
ਅਪਰਿਤ੍ਤੋਤਿ ਨ ਅਪ੍ਪੋ। ਮਹਨ੍ਤੋਤਿ ਨ ਖੁਦ੍ਦਕੋ। ਗਮ੍ਭੀਰੋਤਿ ਨ ਉਤ੍ਤਾਨੋ। ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋਤਿ ਮਿਨਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੋ। ਦੁਪ੍ਪਰਿਯੋਗਾਲ਼੍ਹੋਤਿ ਅવਗਾਹਿਤੁਂ ਓਤਰਿਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖੋ। ਬਹੁਰਤਨੋ ਸਾਗਰੂਪਮੋਤਿ ਬਹੂਨਂ ਧਮ੍ਮਰਤਨਾਨਂ ਆਕਰਤ੍ਤਾ ਅਨੇਕવਿਧਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ વਿਯ ਬਹੁਰਤਨੋ ਸਾਗਰਸਦਿਸੋ।
Aparittoti na appo. Mahantoti na khuddako. Gambhīroti na uttāno. Appameyyoti minituṃ na sakkuṇeyyo. Duppariyogāḷhoti avagāhituṃ otarituṃ dukkho. Bahuratano sāgarūpamoti bahūnaṃ dhammaratanānaṃ ākarattā anekavidharatanasampanno mahāsamuddo viya bahuratano sāgarasadiso.
ਨ ਮਙ੍ਕੁ ਹੋਤੀਤਿ ਨ વਿਕੁਣਿਤਮੁਖੋ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਦੋਸવਸੇਨ ਨ ਘਨੀਭੂਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਅਲੀਨਮਨਸੋਤਿ ਨ ਸਙ੍ਕੁਚਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚੇਤਸੋਤਿ ਨ ਪੂਤਿਚਿਤ੍ਤੋ।
Na maṅku hotīti na vikuṇitamukho hoti. Appatiṭṭhitacittoti dosavasena na ghanībhūtacitto. Alīnamanasoti na saṅkucitacitto. Abyāpannacetasoti na pūticitto.
ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਸਯੇ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੋਯੇવ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਤ੍ਤਾ વਾ ਕਾਰੇਤਾ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਂ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠਂ વਣ੍ਣਾਯਤਨਮੇવ। ਸੁਤਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਪਿ ਚ ਦਿਟ੍ਠੇਤਿ ਦਸ੍ਸਨਯੋਗੇਨ વਣ੍ਣਾਯਤਨਂ, ਸવਨਯੋਗੇਨ ਸਦ੍ਦਾਯਤਨਂ, ਮੁਤਯੋਗੇਨ ਘਾਨਜਿવ੍ਹਾਕਾਯਾਯਤਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਘਾਨਸ੍ਸ ਗਨ੍ਧਾਯਤਨਂ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਾਯਤਨਂ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਥવੀ ਤੇਜੋ વਾਯੂਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਯਤਨਂ, વਿਞ੍ਞਾਤਯੋਗੇਨ ਧਮ੍ਮਾਯਤਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਅਨੂਪਯੋਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇ ਰਾਗੂਪਯવਿਰਹਿਤੋ। ਅਨਪਾਯੋਤਿ ਕੋਧવਿਰਹਿਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਘੋ । ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨਲ੍ਲੀਨੋ। ਅਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੋਤਿ ਮਾਨੇਨ ਨ ਬਦ੍ਧੋ। વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਮੁਤ੍ਤੋ। વਿਸਞ੍ਞੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਯੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋ।
Diṭṭhe diṭṭhamattoti cakkhuvisaye rūpārammaṇe diṭṭhamattoyeva taṃ ārammaṇaṃ bhavissati, kattā vā kāretā vā natthi. Yaṃ cakkhunā diṭṭhaṃ vaṇṇāyatanameva. Sutādīsupi eseva nayo. Api ca diṭṭheti dassanayogena vaṇṇāyatanaṃ, savanayogena saddāyatanaṃ, mutayogena ghānajivhākāyāyatanāni dasseti. Ghānassa gandhāyatanaṃ, jivhāya rasāyatanaṃ, kāyassa pathavī tejo vāyūti phoṭṭhabbāyatanaṃ, viññātayogena dhammāyatanaṃ dasseti. Diṭṭhe anūpayoti cakkhuviññāṇena diṭṭhe rāgūpayavirahito. Anapāyoti kodhavirahito appaṭigho . Anissitoti taṇhāya anallīno. Appaṭibaddhoti mānena na baddho. Vippamuttoti sabbārammaṇato mutto. Visaññuttoti kilesehi viyutto hutvā ṭhito.
ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਭਗવਤੋ ਚਕ੍ਖੂਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਕਤਿਮਂਸਚਕ੍ਖੁ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦਕ੍ਖਤਿ ਓਲੋਕੇਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਛਨ੍ਦਰਾਗੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਛਨ੍ਦੋ।
Saṃvijjati bhagavato cakkhūti buddhassa bhagavato pakatimaṃsacakkhu upalabbhati. Passatīti dakkhati oloketi. Cakkhunā rūpanti cakkhuviññāṇena rūpārammaṇaṃ. Chandarāgoti taṇhāchando.
ਦਨ੍ਤਂ ਨਯਨ੍ਤਿ ਸਮਿਤਿਨ੍ਤਿ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਾਮਣ੍ਡਲਾਦੀਸੁ ਹਿ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਦਨ੍ਤਮੇવ ਗੋਣਂ વਾ ਦਨ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਜਾਨੀਯਂ વਾ ਯਾਨੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਯਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾਤਿ ਤਥਾਰੂਪਾਨੇવ ਠਾਨਾਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਪਿ ਦਨ੍ਤਮੇવ ਅਭਿਰੁਹਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੂਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁਪਿ ਚਤੂਹਿ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਹਿ ਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ। ਯੋਤਿવਾਕ੍ਯਨ੍ਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮવਚਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਮ੍ਪਿ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ ਨਪ੍ਪਤਿਪ੍ਫਰਤਿ ਨ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਦਨ੍ਤੋ ਸੇਟ੍ਠੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Dantaṃ nayanti samitinti uyyānakīḷāmaṇḍalādīsu hi mahājanamajjhaṃ gacchantā dantameva goṇaṃ vā dantaṃ assājānīyaṃ vā yāne yojetvā nayanti. Rājāti tathārūpāneva ṭhānāni gacchanto rājāpi dantameva abhiruhati. Manussesūti manussesupi catūhi ariyamaggehi danto nibbisevanova seṭṭho. Yotivākyanti evarūpaṃ atikkammavacanaṃ punappunaṃ vuccamānampi titikkhati nappatippharati na vihaññati, evarūpo danto seṭṭhoti attho.
ਅਸ੍ਸਤਰਾਤਿ વਲ਼વਾਯ ਗਦ੍ਰਭੇਨ ਜਾਤਾ। ਆਜਾਨੀਯਾਤਿ ਯਂ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਕਾਰਣਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਖਿਪ੍ਪਂ ਜਾਨਨਸਮਤ੍ਥਾ। ਸਿਨ੍ਧવਾਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਰਟ੍ਠੇ ਜਾਤਾ ਅਸ੍ਸਾ। ਮਹਾਨਾਗਾਤਿ ਕੁਞ੍ਜਰਸਙ੍ਖਾਤਾ ਮਹਾਹਤ੍ਥਿਨੋ। ਅਤ੍ਤਦਨ੍ਤੋਤਿ ਏਤੇ ਅਸ੍ਸਤਰਾ વਾ ਸਿਨ੍ਧવਾ વਾ ਕੁਞ੍ਜਰਾ વਾ ਦਨ੍ਤਾવ, ਨ ਅਦਨ੍ਤਾ। ਯੋ ਪਨ ਚਤੁਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਨ੍ਤਤਾਯ ਅਤ੍ਤਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ, ਅਯਂ ਤਤੋਪਿ વਰਂ, ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਏਤੇਹਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Assatarāti vaḷavāya gadrabhena jātā. Ājānīyāti yaṃ assadammasārathi kāraṇaṃ kāreti, tassa khippaṃ jānanasamatthā. Sindhavāti sindhavaraṭṭhe jātā assā. Mahānāgāti kuñjarasaṅkhātā mahāhatthino. Attadantoti ete assatarā vā sindhavā vā kuñjarā vā dantāva, na adantā. Yo pana catumaggasaṅkhātena attano dantatāya attadanto nibbisevano, ayaṃ tatopi varaṃ, sabbehipi etehi uttaritaroti attho.
ਨ ਹਿ ਏਤੇਹਿ ਯਾਨੇਹੀਤਿ ਯਾਨਿ ਏਤਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਯਾਨਾਦੀਨਿ ਉਤ੍ਤਮਯਾਨਾਨਿ, ਏਤੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਕੋਚਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਪਿਨਨ੍ਤੇਨਪਿ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ‘‘ਅਗਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਿਸਂ ਤਥਾ ਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮੇਨ ਦਨ੍ਤੇਨ, ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਸੁਦਨ੍ਤੇਨ ਦਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨੋ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਂ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਂ ਦਿਸਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਦਮਨਮੇવ વਰਤਰਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ (ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੨੨; ਮਹਾਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੦)।
Na hi etehi yānehīti yāni etāni hatthiyānādīni uttamayānāni, etehi yānehi koci puggalo supinantenapi agatapubbattā ‘‘agata’’nti saṅkhātaṃ nibbānadisaṃ tathā na gaccheyya. Yathā pubbabhāge indriyadamena dantena, aparabhāge ariyamaggabhāvanāya sudantena danto nibbisevano sappañño puggalo taṃ agatapubbaṃ disaṃ gacchati, dantabhūmiṃ pāpuṇāti, tasmā attadamanameva varataranti attho (dha. pa. aṭṭha. 2.322; mahāni. aṭṭha. 90).
વਿਧਾਸੁ ਨ વਿਕਮ੍ਪਨ੍ਤੀਤਿ ਨવવਿਧਮਾਨਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਨ ਚਲਨ੍ਤਿ ਨ વੇਧੇਨ੍ਤਿ। વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਾ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਤਿ ਕਮ੍ਮਕਿਲੇਸਤੋ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਮੁਤ੍ਤਾ। ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਤੇ ਲੋਕੇ વਿਜਿਤਾવਿਨੋਤਿ ਤੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਖੀਣਾਸવਾ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ વਿਜਿਤવਿਜਯਾ ਨਾਮ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩.੭੬; ਮਹਾਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੦)।
Vidhāsu na vikampantīti navavidhamānakoṭṭhāsesu na calanti na vedhenti. Vippamuttā punabbhavāti kammakilesato samucchedavimuttiyā suṭṭhu muttā. Dantabhūmiṃ anuppattāti arahattaphalaṃ pāpuṇitvā ṭhitā. Te loke vijitāvinoti te vuttappakārā khīṇāsavā sattaloke vijitavijayā nāma (saṃ. ni. aṭṭha. 2.3.76; mahāni. aṭṭha. 90).
ਯਸ੍ਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਭਾવਿਤਾਨੀਤਿ ਯਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਦਿਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢਿਤਾਨਿ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚਾਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਯਤਨਾਨਿ ਚ ਰੂਪਾਦਿਬਹਿਦ੍ਧਾਯਤਨਾਨਿ ਚ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇવਨਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਤਿ ਸਕਲਤੇਧਾਤੁਕੇ ਲੋਕੇ ਚ। ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝ ਇਮਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਨ੍ਤਿ ਇਮਞ੍ਚ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਰਲੋਕੇ ਚ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਖੀਣਾਸવੋ । ਕਾਲਂ ਕਙ੍ਖਤਿ ਭਾવਿਤੋ ਸ ਦਨ੍ਤੋਤਿ ਸੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਚਕ੍ਖਾਦਿਤੋ ਦਨ੍ਤੋ વਡ੍ਢਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਮਰਣਕਾਲਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੫੨੨; ਮਹਾਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੦)।
Yassindriyāni bhāvitānīti yassa khīṇāsavassa saddhādipañcindriyāni arahattaphalaṃ pāpetvā vaḍḍhitāni. Ajjhattañca bahiddhā cāti cakkhādiajjhattāyatanāni ca rūpādibahiddhāyatanāni ca nibbisevanāni katāni. Sabbaloketi sakalatedhātuke loke ca. Nibbijjha imaṃ parañca lokanti imañca attabhāvaṃ paraloke ca attabhāvaṃ atikkamitvā ṭhito khīṇāsavo . Kālaṃ kaṅkhati bhāvito sa dantoti so khīṇāsavo cakkhādito danto vaḍḍhitacitto maraṇakālaṃ pattheti (su. ni. aṭṭha. 2.522; mahāni. aṭṭha. 90).
ਯੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦਿਤੋ ਸਮੁਦਾਗਮਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਯੇਸਂ ਖਨ੍ਧਾਦਿਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਤੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਨવਸੇਨ ਤੇਸਂਯੇવ ਅਭਾવੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਕਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ વਿਪਾਕੋਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਿਤੋ વਿਪਾਕੋ ਕਮ੍ਮਂ ਅਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ વਿਪਾਕੋਪਿ ਕਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੋવ ਨਾਮ। ਨਾਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਰੂਪਂ ਨਾਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਨਾਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਜਾਤਿਯਾ ਅਨੁਗਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਕਮ੍ਮਾਦਿਕਂ ਜਾਤਿਯਾ ਅਨੁਪવਿਟ੍ਠਂ। ਜਰਾਯ ਅਨੁਸਟਨ੍ਤਿ ਜਰਾਯ ਪਤ੍ਥਟਂ। ਬ੍ਯਾਧਿਨਾ ਅਭਿਭੂਤਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਧਿਦੁਕ੍ਖੇਨ ਅਭਿਮਦ੍ਦਿਤਂ। ਮਰਣੇਨ ਅਬ੍ਭਾਹਤਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਚੁਨਾ ਅਭਿਹਟਂ ਪਹਟਂ। ਅਤਾਣਨ੍ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਾਦੀਹਿਪਿ ਤਾਯਨਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਅਤਾਯਨਂ ਅਨਾਰਕ੍ਖਂ ਅਲਬ੍ਭਣੇਯ੍ਯਂ ਖੇਮਂ વਾ। ਅਲੇਣਨ੍ਤਿ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤੁਂ ਨਿਸ੍ਸਯਿਤੁਂ ਅਨਰਹਂ, ਅਲ੍ਲੀਨਾਨਮ੍ਪਿ ਨ ਲੇਣਕਿਚ੍ਚਕਰਣਂ। ਅਸਰਣਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਨ ਭਯਹਾਰਕਂ, ਨ ਭਯવਿਨਾਸਕਂ। ਅਸਰਣੀਭੂਤਨ੍ਤਿ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਾવੇਨੇવ ਅਸਰਣਂ, ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਮਕਾਲਮੇવ ਅਸਰਣਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Yesaṃ dhammānaṃ ādito samudāgamanaṃ paññāyatīti yesaṃ khandhādidhammānaṃ uppatti paññāyati. Atthaṅgamato nirodhoti atthaṅgamanavasena tesaṃyeva abhāvo paññāyati. Kammasannissito vipākoti kusalākusalakammanissito vipāko kammaṃ amuñcitvā pavattanato vipākopi kammasannissitova nāma. Nāmasannissitaṃ rūpanti sabbarūpaṃ nāmaṃ gahetvā pavattanato nāmasannissitaṃ nāma jātaṃ. Jātiyā anugatanti sabbaṃ kammādikaṃ jātiyā anupaviṭṭhaṃ. Jarāya anusaṭanti jarāya patthaṭaṃ. Byādhinā abhibhūtanti byādhidukkhena abhimadditaṃ. Maraṇena abbhāhatanti maccunā abhihaṭaṃ pahaṭaṃ. Atāṇanti puttādīhipi tāyanassa abhāvato atāyanaṃ anārakkhaṃ alabbhaṇeyyaṃ khemaṃ vā. Aleṇanti allīyituṃ nissayituṃ anarahaṃ, allīnānampi na leṇakiccakaraṇaṃ. Asaraṇanti nissitānaṃ na bhayahārakaṃ, na bhayavināsakaṃ. Asaraṇībhūtanti pure uppattiyā attano abhāveneva asaraṇaṃ, uppattisamakālameva asaraṇabhūtanti attho.
੧੯. ਅਪੁਚ੍ਛਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅ-ਇਤਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤੇ ਨਿਪਾਤੋ, ਪੁਚ੍ਛਸਿਤ੍વੇવ ਅਤ੍ਥੋ। ਪવਕ੍ਖਾਮਿ ਯਥਾ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਆਚਿਕ੍ਖਤਿ, ਏવਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਧਿਨਿਦਾਨਾ ਪਭવਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਉਪਧਿਨਿਦਾਨਾ ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖવਿਸੇਸਾ ਪਭવਨ੍ਤਿ।
19.Apucchasīti ettha a-iti padapūraṇamatte nipāto, pucchasitveva attho. Pavakkhāmi yathā pajānanti yathā pajānanto ācikkhati, evaṃ ācikkhissāmi. Upadhinidānā pabhavanti dukkhāti taṇhādiupadhinidānā jātiādidukkhavisesā pabhavanti.
ਤਣ੍ਹੂਪਧੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾ ਏવ ਤਣ੍ਹੂਪਧਿ। ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ ਏવ ਦਿਟ੍ਠੂਪਧਿ। ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਾ ਏવ ਕਿਲੇਸੂਪਧਿ। ਪੁਞ੍ਞਾਦਿਕਮ੍ਮਾਨਿ ਏવ ਕਮ੍ਮੂਪਧਿ। ਤਿવਿਧਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਿਯੇવ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤੂਪਧਿ। ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਦਯੋ ਆਹਾਰਾ ਏવ ਆਹਾਰੂਪਧਿ। ਦੋਸਪਟਿਘੋ ਏવ ਪਟਿਘੂਪਧਿ। ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾ ਕਮ੍ਮੇਨੇવ ਗਹਿਤਾ ਪਥવਾਦਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਧਾਤੁਯੋવ ਚਤਸ੍ਸੋ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਧਾਤੁਯੋ ਉਪਧੀ। ਚਕ੍ਖਾਦਿਛਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਏવ ਛ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਉਪਧੀ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦਿਛવਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾવ ਛ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯਾ ਉਪਧੀ। ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਮਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤੇਭੂਮਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਸ੍ਸਹਨਟ੍ਠੇਨ ਉਪਧਿ।
Taṇhūpadhīti taṇhā eva taṇhūpadhi. Sassatucchedadiṭṭhi eva diṭṭhūpadhi. Rāgādikilesā eva kilesūpadhi. Puññādikammāni eva kammūpadhi. Tividhaduccaritāniyeva duccaritūpadhi. Kabaḷīkārādayo āhārā eva āhārūpadhi. Dosapaṭigho eva paṭighūpadhi. Kammasamuṭṭhānā kammeneva gahitā pathavādayo catasso dhātuyova catasso upādinnadhātuyo upadhī. Cakkhādichaajjhattikāni āyatanāni eva cha ajjhattikāni āyatanāni upadhī. Cakkhuviññāṇādichaviññāṇakāyāva cha viññāṇakāyā upadhī. Sabbampi dukkhaṃ dukkhamanaṭṭhenāti sabbatebhūmakaṃ dukkhaṃ dussahanaṭṭhena upadhi.
੨੦. ਏવਂ ਉਪਧਿਨਿਦਾਨਤੋ ਪਭવਨ੍ਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖੇਸੁ – ਯੋ વੇ ਅવਿਦ੍વਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿવਸੇਨ ਜਾਨਨ੍ਤੋ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਤਿਪ੍ਪਭવਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਤਿਕਾਰਣਂ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
20. Evaṃ upadhinidānato pabhavantesu dukkhesu – yo ve avidvāti gāthā. Tattha pajānanti saṅkhāre aniccādivasena jānanto. Dukkhassa jātippabhavānupassīti vaṭṭadukkhassa jātikāraṇaṃ ‘‘upadhī’’ti anupassanto. Imissā gāthāya niddese vattabbaṃ natthi.
੨੧. ਸੋਕਪਰਿਦ੍ਦવਞ੍ਚਾਤਿ ਸੋਕਞ੍ਚ ਪਰਿਦੇવਞ੍ਚ। ਤਥਾ ਹਿ ਤੇ વਿਦਿਤੋ ਏਸ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਯਥਾ ਯਥਾ ਸਤ੍ਤਾ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਞਾਪਨવਸੇਨ વਿਦਿਤੋ ਏਸ ਤਯਾ ਧਮ੍ਮੋਤਿ।
21.Sokapariddavañcāti sokañca paridevañca. Tathā hi te vidito esa dhammoti yathā yathā sattā jānanti, tathā tathā ñāpanavasena vidito esa tayā dhammoti.
ਤਤ੍ਥ ਤਰਨ੍ਤੀਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ ਦਿਟ੍ਠੋਘਂ ਤਰਨ੍ਤਿ। ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤੀਤਿ ਦੁਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਕਾਮੋਘਂ ਤਨੁਕਰਣવਸੇਨ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਰਨ੍ਤਿ। ਪਤਰਨ੍ਤੀਤਿ ਤਮੇવ ਨਿਰવਸੇਸਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ વਿਸੇਸੇਨ ਤਰਨ੍ਤਿ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੀਤਿ ਭવੋਘਅવਿਜ੍ਜੋਘਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। વੀਤਿવਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਫਲਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ।
Tattha tarantīti paṭhamamaggena diṭṭhoghaṃ taranti. Uttarantīti dutiyamaggena kāmoghaṃ tanukaraṇavasena uggantvā taranti. Patarantīti tameva niravasesappahānavasena tatiyamaggena visesena taranti. Samatikkamantīti bhavoghaavijjoghappahānavasena catutthamaggena sammā atikkamanti. Vītivattantīti phalaṃ pāpuṇitvā tiṭṭhanti.
੨੨. ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਪਟਿਪਦਾਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਤੇ ਦੇਸਯਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਧਮ੍ਮੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਅਨੀਤਿਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ। ਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾਤਿ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਨਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੭੭; ਥੇਰਗਾ॰ ੬੭੬; ਕਥਾ॰ ੭੫੩) ਨਯੇਨ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ વਿਦਿਤ੍વਾ।
22.Kittayissāmi te dhammanti nibbānadhammaṃ nibbānagāminipaṭipadādhammañca te desayissāmi. Diṭṭhe dhammeti diṭṭheva dukkhādidhamme, imasmiṃyeva vā attabhāve. Anītihanti attapaccakkhaṃ. Yaṃ viditvāti yaṃ dhammaṃ ‘‘sabbe saṅkhārā aniccā’’tiādinā (dha. pa. 277; theragā. 676; kathā. 753) nayena sammasanto viditvā.
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ ਹਿਤ੍વਾਪਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ વਿવੇਕਸੁਖਂ ਧਮ੍ਮਂ ਤવ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਕਿਤ੍ਤਯਨ੍ਤੋ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾਦਿਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣਂ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ । ਮਜ੍ਝੇਪਿ। ਪਰਿਯੋਸਾਨੇਪਿ ਭਦ੍ਦਕਂ ਅਨવਜ੍ਜਮੇવ ਕਤ੍વਾ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਭਗવਾ ਏਕਗਾਥਮ੍ਪਿ ਦੇਸੇਸਿ, ਸਾ ਸਮਨ੍ਤਭਦ੍ਦਕਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਠਮਪਾਦੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ, ਦੁਤਿਯਤਤਿਯਪਾਦੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ, ਪਚ੍ਛਿਮਪਾਦੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ। ਏਕਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਦਾਨੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਨਿਗਮਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸੇਸੇਨ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ। ਨਾਨਾਨੁਸਨ੍ਧਿਕਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਪਠਮਾਨੁਸਨ੍ਧਿਨਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸੇਸੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ।
Tattha ādikalyāṇanti hitvāpi anuttaraṃ vivekasukhaṃ dhammaṃ tava kittayissāmi, tañca kho appaṃ vā bahuṃ vā kittayanto ādikalyāṇādippakārameva kittayissāmi. Ādimhi kalyāṇaṃ bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmi . Majjhepi. Pariyosānepi bhaddakaṃ anavajjameva katvā kittayissāmīti vuttaṃ hoti. Yasmiñhi bhagavā ekagāthampi desesi, sā samantabhaddakattā dhammassa paṭhamapādena ādikalyāṇā, dutiyatatiyapādehi majjhekalyāṇā, pacchimapādena pariyosānakalyāṇā. Ekānusandhikaṃ suttaṃ nidānena ādikalyāṇaṃ, nigamanena pariyosānakalyāṇaṃ, sesena majjhekalyāṇaṃ. Nānānusandhikaṃ suttaṃ paṭhamānusandhinā ādikalyāṇaṃ, pacchimena pariyosānakalyāṇaṃ, sesehi majjhekalyāṇaṃ.
ਅਪਿ ਚ ਸਨਿਦਾਨਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤ੍ਤਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ, વੇਨੇਯ੍ਯਾਨਂ ਅਨੁਰੂਪਤੋ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅવਿਪਰੀਤਤਾਯ ਚ ਹੇਤੁਦਾਹਰਣਯੁਤ੍ਤਤੋ ਚ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਸੋਤੂਨਂ ਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭਜਨਨੇਨ ਨਿਗਮਨੇਨ ਚ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ।
Api ca sanidānauppattittā ādikalyāṇaṃ, veneyyānaṃ anurūpato atthassa aviparītatāya ca hetudāharaṇayuttato ca majjhekalyāṇaṃ, sotūnaṃ saddhāpaṭilābhajananena nigamanena ca pariyosānakalyāṇaṃ.
ਸਕਲੋ ਹਿ ਸਾਸਨਧਮ੍ਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਭੂਤੇਨ ਸੀਲੇਨ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਫਲੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਸੀਲਸਮਾਧੀਹਿ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗੇਹਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨੇਹਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ। ਬੁਦ੍ਧਸੁਬੋਧਿਤਾਯ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਧਮ੍ਮਸੁਧਮ੍ਮਤਾਯ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਙ੍ਘਸੁਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ । ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਤ੍ਤਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਾਯ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਯਾ વਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਯਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਸਾવਕਬੋਧਿਯਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋ।
Sakalo hi sāsanadhammo attano atthabhūtena sīlena ādikalyāṇo, samathavipassanāmaggaphalehi majjhekalyāṇo, nibbānena pariyosānakalyāṇo. Sīlasamādhīhi vā ādikalyāṇo, vipassanāmaggehi majjhekalyāṇo, phalanibbānehi pariyosānakalyāṇo. Buddhasubodhitāya vā ādikalyāṇo, dhammasudhammatāya majjhekalyāṇo, saṅghasuppaṭipattiyā pariyosānakalyāṇo . Taṃ sutvā tathattāya paṭipannena adhigantabbāya abhisambodhiyā vā ādikalyāṇo, paccekabodhiyā majjhekalyāṇo, sāvakabodhiyā pariyosānakalyāṇo.
ਸੁਯ੍ਯਮਾਨੋ ਚੇਸ ਨੀવਰਣવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤੋ ਭવਨੇਨਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਯਮਾਨੋ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਸੁਖਾવਹਨਤੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣੋ, ਤਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨੋ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧) ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਤਾਦਿਭਾવਾવਹਨਤੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਫਲੇਨਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮੇવ ਆવਹਤੀਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣੋਤਿ।
Suyyamāno cesa nīvaraṇavikkhambhanato bhavanenapi kalyāṇameva āvahatīti ādikalyāṇo, paṭipajjiyamāno samathavipassanāsukhāvahanato paṭipattiyāpi kalyāṇameva āvahatīti majjhekalyāṇo, tathāpaṭipanno (pārā. aṭṭha. 1.1) ca paṭipattiphale niṭṭhite tādibhāvāvahanato paṭipattiphalenapi kalyāṇameva āvahatīti pariyosānakalyāṇoti.
ਯਂ ਪਨੇਸ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਞ੍ਚ ਪਕਾਸੇਤਿ, ਨਾਨਾਨਯੇਹਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਂ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਸਙ੍ਕਾਸਨਪਕਾਸਨવਿવਰਣવਿਭਜਨਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਣਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਅਤ੍ਥਪਦਸਮਾਯੋਗਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਅਕ੍ਖਰਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਕਾਰਨਿਰੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਅਤ੍ਥਗਮ੍ਭੀਰਤਾਪਟਿવੇਧਗਮ੍ਭੀਰਤਾਹਿ ਸਾਤ੍ਥਂ । ਧਮ੍ਮਗਮ੍ਭੀਰਤਾਦੇਸਨਾਗਮ੍ਭੀਰਤਾਹਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਅਤ੍ਥਪਟਿਭਾਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਧਮ੍ਮਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾવਿਸਯਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਪਣ੍ਡਿਤવੇਦਨੀਯਤੋ ਸਰਿਕ੍ਖਕਜਨਪ੍ਪਸਾਦਕਨ੍ਤਿ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯਤੋ ਲੋਕਿਯਜਨਪ੍ਪਸਾਦਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਗਮ੍ਭੀਰਾਧਿਪ੍ਪਾਯਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਉਤ੍ਤਾਨਪਦਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਉਪਨੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਕਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਭਾવੇਨ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਅਪਨੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਨਿਦ੍ਦੋਸਭਾવੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ।
Yaṃ panesa bhagavā dhammaṃ desento sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca pakāseti, nānānayehi dīpeti. Taṃ yathānurūpaṃ atthasampattiyā sātthaṃ. Byañjanasampattiyā sabyañjanaṃ. Saṅkāsanapakāsanavivaraṇavibhajanauttānīkaraṇapaññattiatthapadasamāyogato sātthaṃ. Akkharapadabyañjanākāraniruttiniddesasampattiyā sabyañjanaṃ. Atthagambhīratāpaṭivedhagambhīratāhi sātthaṃ. Dhammagambhīratādesanāgambhīratāhi sabyañjanaṃ. Atthapaṭibhānapaṭisambhidāvisayato sātthaṃ. Dhammaniruttipaṭisambhidāvisayato sabyañjanaṃ. Paṇḍitavedanīyato sarikkhakajanappasādakanti sātthaṃ. Saddheyyato lokiyajanappasādakanti sabyañjanaṃ. Gambhīrādhippāyato sātthaṃ. Uttānapadato sabyañjanaṃ. Upanetabbassa abhāvato sakalaparipuṇṇabhāvena kevalaparipuṇṇaṃ. Apanetabbassa abhāvato niddosabhāvena parisuddhaṃ.
ਅਪਿ ਚ – ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਧਿਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਤੋ ਸਾਤ੍ਥਂ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਆਗਮਬ੍ਯਤ੍ਤਿਤੋ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ। ਸੀਲਾਦਿਪਞ੍ਚਧਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਯੁਤ੍ਤਤੋ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ। ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤੋ ਨਿਤ੍ਥਰਣਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਲੋਕਾਮਿਸਨਿਰਪੇਕ੍ਖਤੋ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ। ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਹਿ ਸੇਟ੍ਠੇਹਿ ਚਰਿਤਬ੍ਬਤੋ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਚਰਿਯਭਾવਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ (ਪਾਰਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧)।
Api ca – paṭipattiyā adhigamabyattito sātthaṃ. Pariyattiyā āgamabyattito sabyañjanaṃ. Sīlādipañcadhammakkhandhayuttato kevalaparipuṇṇaṃ. Nirupakkilesato nittharaṇatthāya pavattito lokāmisanirapekkhato ca parisuddhaṃ. Sikkhattayapariggahitattā brahmabhūtehi seṭṭhehi caritabbato, tesañca cariyabhāvato brahmacariyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.1).
ਏવਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਸੀਲਸਮਾਧਿવਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ।
Evaṃ pariyattidhammaṃ dassetvā idāni lokuttaradhammaṃ dassetuṃ ‘‘cattāro satipaṭṭhāne’’ti āha. Sattatiṃsabodhipakkhiyadhamme dassetvā nibbattitalokuttaraṃ dassetuṃ ‘‘nibbānañcā’’ti āha. Nibbānagāminiñca paṭipadanti pubbabhāgasīlasamādhivipassanādhammañca kittayissāmi.
ਦੁਕ੍ਖੇ ਦਿਟ੍ਠੇਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚੇ ਸਰਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦੁਕ੍ਖਸਚ੍ਚਂ ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਮੁਦਯਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Dukkhe diṭṭheti dukkhasacce sarasalakkhaṇena diṭṭhe dukkhasaccaṃ pakāsessāmi. Samudayādīsupi eseva nayo.
੨੩. ਤਞ੍ਚਾਹਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮੀਤਿ ਤਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਧਮ੍ਮਜੋਤਕਂ ਤવ વਚਨਂ ਅਹਂ ਪਤ੍ਥਯਾਮਿ। ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਾਮਿ।
23.Tañcāhaṃabhinandāmīti taṃ vuttappakāradhammajotakaṃ tava vacanaṃ ahaṃ patthayāmi. Dhammamuttamanti tañca dhammamuttamaṃ abhinandāmi.
ਤਤ੍ਥ ਮਹਤੋ ਤਮੋਕਾਯਸ੍ਸ ਪਦਾਲਨਨ੍ਤਿ ਮਹਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਰਾਸਿਸ੍ਸ ਛੇਦਨਂ। ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਏਸੀ। ਦੁਕ੍ਖਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਗવੇਸੀ। ਅਨਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਪਰਿਯੇਸੀ। ਮਹਤੋ વਿਪਲ੍ਲਾਸਸ੍ਸ ਪਭੇਦਨਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਨ੍ਤਿਆਦਿਦ੍વਾਦਸવਿਧਸ੍ਸ વਿਪਲ੍ਲਾਸਸ੍ਸ ਭੇਦਨਂ। ਮਹਤੋ ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਬਹਨਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਤੁਦਨਟ੍ਠੇਨ ਤਣ੍ਹਾਕਣ੍ਟਕਸ੍ਸ ਲੁਞ੍ਚਨਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਟਸ੍ਸ વਿਨਿવੇਠਨਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤੋ ਸਙ੍ਘਟਿਤਟ੍ਠੇਨ ਸਙ੍ਘਾਟੋ, ਤਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਟਸ੍ਸ ਨਿવਤ੍ਤਨਂ। ਮਾਨਧਜਸ੍ਸ ਪਾਤਨਨ੍ਤਿ ਉਸ੍ਸਿਤਟ੍ਠੇਨ ਉਨ੍ਨਤਿਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਮਾਨਦ੍ਧਜਸ੍ਸ ਪਾਤਨਂ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸ੍ਸ વੂਪਸਮਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਦਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸ੍ਸ ਉਪਸਮਨਂ। ਓਘਸ੍ਸ ਨਿਤ੍ਥਰਣਨ੍ਤਿ વਟ੍ਟੇ ਓਸੀਦਾਪਨਸ੍ਸ ਕਾਮੋਘਾਦਿਓਘਸ੍ਸ ਨਿਤ੍ਥਰਣਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨਂ। ਭਾਰਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖੇਪਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਦਿਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਭਾਰਸ੍ਸ ਖਿਪਨਂ ਛਡ੍ਡਨਂ। ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਸ੍ਸ ਉਪਚ੍ਛੇਦਨ੍ਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦਿਪਟਿਪਾਟਿਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਸ੍ਸ ਹੇਤੁਨਸ੍ਸਨੇਨ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨਂ। ਸਨ੍ਤਾਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਪਨਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਸਨ੍ਤਾਪਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ। ਪਰਿਲ਼ਾਹਸ੍ਸ ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹਸ੍ਸ વੂਪਸਮਂ ਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭਨਂ। ਧਮ੍ਮਧਜਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਪਨਨ੍ਤਿ ਨવવਿਧਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਠਪਨਂ। ਪਰਮਤ੍ਥਂ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਪਰਮਤ੍ਥਂ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤਸ੍ਸ ਮਰਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਤਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ। ਕਿਲੇਸવਿਸਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਅਗਦਨ੍ਤਿਪਿ ਅਮਤਂ। ਸਂਸਾਰਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਨਤ੍ਥੇਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤਂ વਾਨਨ੍ਤਿਪਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ।
Tattha mahato tamokāyassa padālananti mahato avijjārāsissa chedanaṃ. Aniccalakkhaṇavasena esī. Dukkhalakkhaṇavasena gavesī. Anattalakkhaṇavasena samantato pariyesī. Mahato vipallāsassa pabhedananti mahantassa asubhe subhantiādidvādasavidhassa vipallāsassa bhedanaṃ. Mahato taṇhāsallassa abbahananti mahantassa antotudanaṭṭhena taṇhākaṇṭakassa luñcanaṃ. Diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhananti diṭṭhiyeva abbocchinnappavattito saṅghaṭitaṭṭhena saṅghāṭo, tassa diṭṭhisaṅghāṭassa nivattanaṃ. Mānadhajassa pātananti ussitaṭṭhena unnatilakkhaṇassa mānaddhajassa pātanaṃ. Abhisaṅkhārassa vūpasamanti puññādiabhisaṅkhārassa upasamanaṃ. Oghassa nittharaṇanti vaṭṭe osīdāpanassa kāmoghādioghassa nittharaṇaṃ nikkhamanaṃ. Bhārassa nikkhepananti rūpādipañcakkhandhabhārassa khipanaṃ chaḍḍanaṃ. Saṃsāravaṭṭassa upacchedanti khandhādipaṭipāṭisaṃsāravaṭṭassa hetunassanena ucchijjanaṃ. Santāpassa nibbāpananti kilesasantāpassa nibbutiṃ. Pariḷāhassa paṭipassaddhanti kilesapariḷāhassa vūpasamaṃ paṭipassambhanaṃ. Dhammadhajassa ussāpananti navavidhalokuttaradhammassa ussāpetvā ṭhapanaṃ. Paramatthaṃ amataṃ nibbānanti uttamaṭṭhena paramatthaṃ. Natthi etassa maraṇasaṅkhātaṃ matanti amataṃ. Kilesavisapaṭipakkhattā agadantipi amataṃ. Saṃsāradukkhapaṭipakkhabhūtattā nibbutanti nibbānaṃ. Natthettha taṇhāsaṅkhātaṃ vānantipi nibbānaṃ.
ਮਹੇਸਕ੍ਖੇਹਿ ਸਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਮਹਾਨੁਭਾવੇਹਿ ਸਕ੍ਕਾਦੀਹਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ। ਪਰਿਯੇਸਿਤੋਤਿ ਪਰਿਯਿਟ੍ਠੋ। ਕਹਂ ਦੇવਦੇવੋਤਿ ਦੇવਾਨਂ ਅਤਿਦੇવੋ ਕੁਹਿਂ। ਕਹਂ ਨਰਾਸਭੋਤਿ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋ।
Mahesakkhehi sattehīti mahānubhāvehi sakkādīhi sattehi. Pariyesitoti pariyiṭṭho. Kahaṃ devadevoti devānaṃ atidevo kuhiṃ. Kahaṃ narāsabhoti uttamapuriso.
੨੪. ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਦ੍ਧਾ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਧੋਤਿ ਅਤੀਤਦ੍ਧਾ। ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਦ੍ਧਾ। ਏਤੇਸੁ ਨਨ੍ਦਿਞ੍ਚ ਨਿવੇਸਨਞ੍ਚ, ਪਨੁਜ੍ਜ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸੁ ਉਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਤਣ੍ਹਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨਞ੍ਚ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ ਪਨੁਦੇਹਿ। ਪਨੁਦਿਤ੍વਾ ਚ ਭવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਭવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਤਾવ ਪਨੁਜ੍ਜਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਨੁਦੇਹੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪਨੁਦਿਤ੍વਾਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪੇ ਭવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਤਿ ਅਯਮੇવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਏਤਾਨਿ ਨਨ੍ਦੀਨਿવੇਸਨવਿਞ੍ਞਾਣਾਨਿ ਪਨੁਦਿਤ੍વਾ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਭવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ।
24.Uddhaṃ adho tiriyañcāpi majjheti ettha uddhanti anāgataddhā vuccati. Adhoti atītaddhā. Tiriyañcāpi majjheti paccuppannaddhā. Etesu nandiñca nivesanañca, panujja viññāṇanti etesu uddhādīsu taṇhañca diṭṭhinivesanañca abhisaṅkhāraviññāṇañca panudehi. Panuditvā ca bhave na tiṭṭheti evaṃ sante duvidhepi bhave na tiṭṭheyya. Evaṃ tāva panujjasaddassa panudehīti imasmiṃ atthavikappe sambandho. Panuditvāti etasmiṃ pana atthavikappe bhave na tiṭṭheti ayameva sambandho. Etāni nandīnivesanaviññāṇāni panuditvā duvidhepi bhave na tiṭṭheyyāti.
ਸਹੋਕਾਸવਸੇਨ ਦੇવਲੋਕੋ ਉਦ੍ਧਂ। ਅਪਾਯਲੋਕੋ ਅਧੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਪਾਯਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਦਾਨਤੋ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪਾਯੇਸੁ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਦਾਨਤੋ ਅਧੋਤਿ। ਤਦੁਭਯવਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਪਿ ਮਜ੍ਝੇਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬੋਪਰਿવਸੇਨ ਅਰੂਪਧਾਤੁ ਉਦ੍ਧਂ। ਸਬ੍ਬਅਧੋવਸੇਨ ਕਾਮਧਾਤੁ ਅਧੋ। ਤਦੁਭਯਨ੍ਤਰવਸੇਨ ਰੂਪਧਾਤੁ ਮਜ੍ਝੇ। ਕਾਯਚਿਤ੍ਤਾਬਾਧਖਨਨવਸੇਨ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਉਦ੍ਧਂ । ਦੁਕ੍ਖਮਨવਸੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਧੋ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਮਜ੍ਝੇ। ਅਤ੍ਤਭਾવવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਪਾਦਤਲਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧਂ ਪਾਦਤਲਾਤਿ ਪਾਦਤਲਤੋ ਉਪਰਿ। ਅਧੋ ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਾਤਿ ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਤੋ ਅਧੋ। ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਨ੍ਤਰਂ।
Sahokāsavasena devaloko uddhaṃ. Apāyaloko adho. Manussaloko majjhe. Tattha kusalā dhammāti apāyaṃ muñcitvā upari paṭisandhidānato kusalā dhammā uddhanti vuccanti. Akusalādhammā apāyesu paṭisandhidānato adhoti. Tadubhayavimuttattā abyākatā dhammā tiriyañcāpi majjheti vuccanti. Sabboparivasena arūpadhātu uddhaṃ. Sabbaadhovasena kāmadhātu adho. Tadubhayantaravasena rūpadhātu majjhe. Kāyacittābādhakhananavasena sukhā vedanā uddhaṃ . Dukkhamanavasena dukkhā vedanā adho. Adukkhamasukhā vedanā majjhe. Attabhāvavasena paricchedaṃ dassento ‘‘uddhanti uddhaṃ pādatalā’’tiādimāha. Tattha uddhaṃ pādatalāti pādatalato upari. Adho kesamatthakāti kesamatthakato adho. Majjheti dvinnaṃ antaraṃ.
ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਤੇਰਸવਿਧਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸવਿਧਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਨ੍ਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਹਗਤਂ ਕਮ੍ਮવਿਞ੍ਞਾਣਂ। ਨੁਜ੍ਜਾਤਿ ਖਿਪ। ਪਨੁਜ੍ਜਾਤਿ ਅਤੀવ ਖਿਪ। ਨੁਦਾਤਿ ਲੁਞ੍ਚ। ਪਨੁਦਾਤਿ ਅਤੀવ ਲੁਞ੍ਚ। ਪਜਹਾਤਿ ਛਡ੍ਡੇਹਿ। વਿਨੋਦੇਹੀਤਿ ਦੂਰਂ ਕਰੋਹਿ।
Puññābhisaṅkhārasahagataṃviññāṇanti terasavidhapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Apuññābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti dvādasavidhaapuññābhisaṅkhārasampayuttaṃ kammaviññāṇaṃ. Āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ viññāṇanti catubbidhaṃ āneñjābhisaṅkhārasahagataṃ kammaviññāṇaṃ. Nujjāti khipa. Panujjāti atīva khipa. Nudāti luñca. Panudāti atīva luñca. Pajahāti chaḍḍehi. Vinodehīti dūraṃ karohi.
ਕਮ੍ਮਭવਞ੍ਚਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਚੇਤਨਾવ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਞ੍ਚ ਪੁਨਬ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਰੂਪਾਦਿਪੁਨਬ੍ਭવਞ੍ਚ। ਪਜਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ, વਿਨੋਦੇਨ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ, ਬ੍ਯਨ੍ਤੀ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ, ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਨ੍ਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਮਗ੍ਗੇਨ। ਕਮ੍ਮਭવੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਦਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ।
Kammabhavañcāti puññābhisaṅkhāracetanāva. Paṭisandhikañca punabbhavanti paṭisandhiyā rūpādipunabbhavañca. Pajahanto paṭhamamaggena, vinodento dutiyamaggena, byantī karonto tatiyamaggena, anabhāvaṃ gamento catutthamaggena. Kammabhave na tiṭṭheyyāti puññādiabhisaṅkhāre na tiṭṭheyya.
੨੫. ਏਤਾਨਿ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਭવੇ ਅਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ ਏਸੋ – ਏવਂ વਿਹਾਰੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਇਧੇવਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸਾਸਨੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥੋવ।
25. Etāni vinodetvā bhave atiṭṭhanto eso – evaṃ vihārīti gāthā. Tattha idhevāti imasmiṃyeva sāsane, imasmiṃyeva vā attabhāve. Imissā gāthāya niddeso uttānatthova.
੨੬. ਸੁਕਿਤ੍ਤਿਤਂ ਗੋਤਮਨੂਪਧੀਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੂਪਧੀਕਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਸੁਕਿਤ੍ਤਿਤਂ ਗੋਤਮਨੂਪਧੀਕ’’ਨ੍ਤਿ।
26.Sukittitaṃ gotamanūpadhīkanti ettha anūpadhīkanti nibbānaṃ, taṃ sandhāya bhagavantaṃ ālapanto āha – ‘‘sukittitaṃ gotamanūpadhīka’’nti.
ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਕਿਲੇਸਾ ਚਾਤਿ ਉਪਤਾਪਨਟ੍ਠੇਨ ਰਾਗਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ ਚ ਰਾਸਟ੍ਠੇਨ વਿਪਾਕਭੂਤਾ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਚ ਕੁਸਲਾਦਿਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਚੇਤਨਾ ਚ ‘‘ਉਪਧੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਥੀਯਨ੍ਤਿ। ਉਪਧਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਤਦਙ੍ਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਉਪਧਿવੂਪਸਮਂ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪ੍ਪਹਾਨੇਨ, ਉਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਉਪਧਿਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਂ ਫਲੇਨਾਤਿ।
Niddese kilesā cāti upatāpanaṭṭhena rāgādayo kilesā ca rāsaṭṭhena vipākabhūtā pañcakkhandhā ca kusalādiabhisaṅkhārā cetanā ca ‘‘upadhī’’ti vuccanti kathīyanti. Upadhippahānaṃ tadaṅgappahānena, upadhivūpasamaṃ vikkhambhanappahānena, upadhipaṭinissaggaṃ samucchedappahānena upadhipaṭipassaddhaṃ phalenāti.
੨੭. ਨ ਕੇવਲਂ ਦੁਕ੍ਖਮੇવ ਪਹਾਸਿ – ਤੇ ਚਾਪੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ, ਸਦਾ વਾ। ਤਂ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨਮਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਨਾਗਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ।
27. Na kevalaṃ dukkhameva pahāsi – te cāpīti gāthā. Tattha aṭṭhitanti sakkaccaṃ, sadā vā. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ namassāmi. Sameccāti upagantvā. Nāgāti bhagavantaṃ ālapanto āha.
ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ, ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਾ। ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ। ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਅਭਿਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਸਮ੍ਮੁਖਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਖੇ। ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਪਾਪਂ ਨ ਕਰੋਤਿ।
Niddese sameccāti jānitvā, ekato hutvā vā. Abhisameccāti paṭivijjhitvā. Samāgantvāti sammukhā hutvā. Abhisamāgantvāti samīpaṃ gantvā. Sammukhāti sammukhe. Āguṃ na karotīti pāpaṃ na karoti.
੨੮. ਇਦਾਨਿ ਨਂ ਭਗવਾ ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਭਗવਾ ਪਹਾਸਿ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਿਦਿਤੋਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨੁਪਨੇਤ੍વਾવ ਪਹੀਨਦੁਕ੍ਖੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਓવਦਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਂ ਤਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਯਂ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, વੇਦੇਹਿ ਗਤਤ੍ਤਾ વੇਦਗੂ, ਕਿਞ੍ਚਨਾਭਾવਾ ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ, ਕਾਮੇਸੁ ਚ ਭવੇਸੁ ਚ ਅਸਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਾਮਭવੇ ਅਸਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਜਞ੍ਞਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਅਦ੍ਧਾ ਹਿ ਸੋ ਓਘਮਿਮਂ ਅਤਾਰਿ, ਤਿਣ੍ਣੋ ਚ ਪਾਰਂ ਅਖਿਲੋ ਅਕਙ੍ਖੋ।
28. Idāni naṃ bhagavā ‘‘addhā hi bhagavā pahāsi dukkha’’nti evaṃ tena brāhmaṇena viditopi attānaṃ anupanetvāva pahīnadukkhena puggalena ovadanto ‘‘yaṃ brāhmaṇa’’nti gāthamāha. Tassattho – yaṃ taṃ abhijānanto ‘‘ayaṃ bāhitapāpattā brāhmaṇo, vedehi gatattā vedagū, kiñcanābhāvā akiñcano, kāmesu ca bhavesu ca asattattā kāmabhave asatto’’ti jaññā jāneyyāsi. Addhā hi so oghamimaṃ atāri, tiṇṇo ca pāraṃ akhilo akaṅkho.
ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਰਾਗਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਰਾਗਪਲਿਬੋਧਂ। ਦੋਸਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿਆਦਿਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਾਮੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ। ਭવੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ। ਦਿਟ੍ਠੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ। ਅવਿਜ੍ਜੋਘਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ। ਸਂਸਾਰਪਥਂ ਤਿਣ੍ਣੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪ੍ਪਭੇਦੇਨਾਤਿ। ਉਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ। ਨਿਤ੍ਤਿਣ੍ਣੋ ਦੁਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ। ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗੇਨ। ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥਮਗ੍ਗੇਨ।વੀਤਿવਤ੍ਤੋ ਫਲੇਨ।
Niddese rāgakiñcananti rāgapalibodhaṃ. Dosakiñcanantiādipi eseva nayo. Kāmoghaṃ tiṇṇo anāgāmimaggena. Bhavoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Diṭṭhoghaṃ tiṇṇo sotāpattimaggena. Avijjoghaṃ tiṇṇo arahattamaggena. Saṃsārapathaṃ tiṇṇo kusalākusalakammappabhedenāti. Uttiṇṇo paṭhamamaggena. Nittiṇṇo dutiyamaggena. Atikkanto tatiyamaggena. Samatikkanto catutthamaggena.Vītivatto phalena.
੨੯. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – વਿਦ੍વਾ ਚ ਯੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਇਧਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ, ਅਤ੍ਤਭਾવੇ વਾ। વਿਸਜ੍ਜਾਤਿ વੋਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ।
29. Kiñca bhiyyo – vidvā ca yoti gāthā. Tattha idhāti imasmiṃ sāsane, attabhāve vā. Visajjāti vosajjitvā.
ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਮੁਞ੍ਚਨਂ। વਿਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ વੋਸਜ੍ਜਨਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਇਦਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨੇવ ਦੇਸੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋ ਏવ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
Niddese sajjanti muñcanaṃ. Visajjanti vosajjanaṃ. Sesaṃ sabbattha pākaṭameva. Evaṃ bhagavā idampi suttaṃ arahattanikūṭeneva desesi. Desanāpariyosāne ca vuttasadiso eva dhammābhisamayo ahosīti.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya cūḷaniddesa-aṭṭhakathāya
ਮੇਤ੍ਤਗੂਮਾਣવਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mettagūmāṇavasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi
੪. ਮੇਤ੍ਤਗੂਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾ • 4. Mettagūmāṇavapucchā
੪. ਮੇਤ੍ਤਗੂਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 4. Mettagūmāṇavapucchāniddeso
