| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
4. මෙත්‌තාසහගතසුත්‌තවණ්‌ණනා
4. Mettāsahagatasuttavaṇṇanā
235. චතුත්‌ථෙ මෙත්‌තාසහගතෙන චෙතසාතිආදි සබ්‌බං සබ්‌බාකාරෙන විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.240-241) විත්‌ථාරිතමෙව. මයම්‌පි ඛො, ආවුසො, සාවකානං එවං ධම්‌මං දෙසෙමාති ඉදම්‌පි තෙ පුරිමනයෙනෙව සත්‌ථු ධම්‌මදෙසනං සුත්‌වා වදන්‌ති. තිත්‌ථියානඤ්‌හි සමයෙ පඤ්‌චනීවරණප්‌පහානං වා මෙත්‌තාදිබ්‍රහ්‌මවිහාරභාවනා වා නත්‌ථි. කිං ගතිකා හොතීති කිං නිප්‌ඵත්‌ති හොති. කිං පරමාති කිං උත්‌තමා. කිං ඵලාති කිං ආනිසංසා. කිං පරියොසානාති කිං නිට්‌ඨා. මෙත්‌තාසහගතන්‌ති මෙත්‌තාය සහගතං සංසට්‌ඨං සම්‌පයුත්‌තං. එසෙව නයො සබ්‌බත්‌ථ. විවෙකනිස්‌සිතාදීනි වුත්‌තත්‌ථානෙව.
235. Catutthe mettāsahagatena cetasātiādi sabbaṃ sabbākārena visuddhimagge (visuddhi. 1.240-241) vitthāritameva. Mayampi kho, āvuso, sāvakānaṃ evaṃ dhammaṃ desemāti idampi te purimanayeneva satthu dhammadesanaṃ sutvā vadanti. Titthiyānañhi samaye pañcanīvaraṇappahānaṃ vā mettādibrahmavihārabhāvanā vā natthi. Kiṃ gatikā hotīti kiṃ nipphatti hoti. Kiṃ paramāti kiṃ uttamā. Kiṃ phalāti kiṃ ānisaṃsā. Kiṃ pariyosānāti kiṃ niṭṭhā. Mettāsahagatanti mettāya sahagataṃ saṃsaṭṭhaṃ sampayuttaṃ. Eseva nayo sabbattha. Vivekanissitādīni vuttatthāneva.
අප්‌පටිකූලන්‌ති දුවිධං අප්‌පටිකූලං – සත්‌තඅප්‌පටිකූලඤ්‌ච, සඞ්‌ඛාරඅප්‌පටිකූලඤ්‌ච. තස්‌මිං අප්‌පටිකූලෙ ඉට්‌ඨෙ වත්‌ථුස්‌මින්‌ති අත්‌ථො. පටිකූලසඤ්‌ඤීති අනිට්‌ඨසඤ්‌ඤී. කථං පනෙත්‌ථ එවං විහරති? අසුභඵරණං වා අනිච්‌චන්‌ති මනසිකාරං වා කරොන්‌තො. වුත්‌තඤ්‌හෙතං පටිසම්‌භිදායං ‘‘කථං අප්‌පටිකූලෙ පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. ඉට්‌ඨස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මිං අසුභාය වා ඵරති, අනිච්‌චතො වා උපසංහරතී’’ති. පටිකූලෙ පන අනිට්‌ඨෙ වත්‌ථුස්‌මිං මෙත්‌තාඵරණං වා ධාතුමනසිකාරං වා කරොන්‌තො අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති නාම. යථාහ ‘‘කථං පටිකූලෙ අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති. අනිට්‌ඨස්‌මිං වත්‌ථුස්‌මිං මෙත්‌තාය වා ඵරති, ධාතුතො වා උපසංහරතී’’ති (පටි. ම. 2.17). උභයමිස්‌සකපදෙසුපි එසෙව නයො. අප්‌පටිකූලප්‌පටිකූලෙසු හි තදෙව අසුභඵරණං වා අනිච්‌චන්‌ති මනසිකාරං වා කරොන්‌තො පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති නාම. පටිකූලාපටිකූලෙසු ච තදෙව මෙත්‌තාඵරණං වා ධාතුමනසිකාරං වා කරොන්‌තො අප්‌පටිකූලසඤ්‌ඤී විහරති නාම. ‘‘චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වා නෙව සුමනො හොතී’’තිආදිනා (පටි. ම. 2.17) නයෙන වුත්‌තං පන ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛං පවත්‌තයමානො ‘‘අප්‌පටිකූලෙ ච පටිකූලෙ ච තදුභයං අභිනිවජ්‌ජෙත්‌වා උපෙක්‌ඛකො තත්‌ථ විහරති සතො සම්‌පජානො’’ති වෙදිතබ්‌බො.
Appaṭikūlanti duvidhaṃ appaṭikūlaṃ – sattaappaṭikūlañca, saṅkhāraappaṭikūlañca. Tasmiṃ appaṭikūle iṭṭhe vatthusminti attho. Paṭikūlasaññīti aniṭṭhasaññī. Kathaṃ panettha evaṃ viharati? Asubhapharaṇaṃ vā aniccanti manasikāraṃ vā karonto. Vuttañhetaṃ paṭisambhidāyaṃ ‘‘kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati. Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharatī’’ti. Paṭikūle pana aniṭṭhe vatthusmiṃ mettāpharaṇaṃ vā dhātumanasikāraṃ vā karonto appaṭikūlasaññī viharati nāma. Yathāha ‘‘kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati. Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharatī’’ti (paṭi. ma. 2.17). Ubhayamissakapadesupi eseva nayo. Appaṭikūlappaṭikūlesu hi tadeva asubhapharaṇaṃ vā aniccanti manasikāraṃ vā karonto paṭikūlasaññī viharati nāma. Paṭikūlāpaṭikūlesu ca tadeva mettāpharaṇaṃ vā dhātumanasikāraṃ vā karonto appaṭikūlasaññī viharati nāma. ‘‘Cakkhunā rūpaṃ disvā neva sumano hotī’’tiādinā (paṭi. ma. 2.17) nayena vuttaṃ pana chaḷaṅgupekkhaṃ pavattayamāno ‘‘appaṭikūle ca paṭikūle ca tadubhayaṃ abhinivajjetvā upekkhako tattha viharati sato sampajāno’’ti veditabbo.
එත්‌තාවතා ච ඉමස්‌ස භික්‌ඛුනො මෙත්‌තාය තිකචතුක්‌කජ්‌ඣානං නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා තදෙව පාදකං කත්‌වා විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පත්‌තස්‌ස සහ විපස්‌සනාය මග්‌ගසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගානං අරියිද්‌ධියා ච දස්‌සිතත්‌තා දෙසනා විනිවට්‌ටෙතබ්‌බා සියා. ඉදං පන මෙත්‌තාඣානං පාදකං කත්‌වා සඞ්‌ඛාරෙ සම්‌මසන්‌තොපි යො අරහත්‌තං පාපුණිතුං න සක්‌කොති, යස්‌මා තස්‌ස අරහත්‌තපරමා මෙත්‌තා න හොති. යංපරමා පන හොති, තං දස්‌සෙතබ්‌බං. තස්‌මා තස්‌ස දස්‌සනත්‌ථං අයං දෙසනා ආරද්‌ධා. පරතො සබ්‌බසො වා පන රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමාතිආදීසුපි ඉමිනා නයෙන පුන දෙසනාරම්‌භපයොජනං වෙදිතබ්‌බං.
Ettāvatā ca imassa bhikkhuno mettāya tikacatukkajjhānaṃ nibbattetvā tadeva pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattassa saha vipassanāya maggasambojjhaṅgānaṃ ariyiddhiyā ca dassitattā desanā vinivaṭṭetabbā siyā. Idaṃ pana mettājhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasantopi yo arahattaṃ pāpuṇituṃ na sakkoti, yasmā tassa arahattaparamā mettā na hoti. Yaṃparamā pana hoti, taṃ dassetabbaṃ. Tasmā tassa dassanatthaṃ ayaṃ desanā āraddhā. Parato sabbaso vā pana rūpasaññānaṃ samatikkamātiādīsupi iminā nayena puna desanārambhapayojanaṃ veditabbaṃ.
සුභපරමන්‌ති සුභනිට්‌ඨං, සුභකොටිකං, සුභනිප්‌ඵත්‌තිං. ඉධපඤ්‌ඤස්‌සාති ඉධෙව පඤ්‌ඤා අස්‌ස, නයිමං ලොකං අතික්‌කමතීති ඉධපඤ්‌ඤො, තස්‌ස ඉධපඤ්‌ඤස්‌ස, ලොකියපඤ්‌ඤස්‌සාති අත්‌ථො. උත්‌තරිවිමුත්‌තිං අප්‌පටිවිජ්‌ඣතොති ලොකුත්‌තරධම්‌මං අප්‌පටිවිජ්‌ඣන්‌තස්‌ස. යො පන පටිවිජ්‌ඣිතුං සක්‌කොති, තස්‌ස අරහත්‌තපරමාව මෙත්‌තා හොතීති අත්‌ථො. කරුණාදීසුපි එසෙව නයො.
Subhaparamanti subhaniṭṭhaṃ, subhakoṭikaṃ, subhanipphattiṃ. Idhapaññassāti idheva paññā assa, nayimaṃ lokaṃ atikkamatīti idhapañño, tassa idhapaññassa, lokiyapaññassāti attho. Uttarivimuttiṃ appaṭivijjhatoti lokuttaradhammaṃ appaṭivijjhantassa. Yo pana paṭivijjhituṃ sakkoti, tassa arahattaparamāva mettā hotīti attho. Karuṇādīsupi eseva nayo.
කස්‌මා පනෙතාසං මෙත්‌තාදීනං සුභපරමාදිතා වුත්‌තා භගවතාති? සභාගවසෙන තස්‌ස තස්‌ස උපනිස්‌සයත්‌තා. මෙත්‌තාවිහාරිස්‌ස හි සත්‌තා අප්‌පටිකූලා හොන්‌ති, අථස්‌ස අප්‌පටිකූලපරිචයා අප්‌පටිකූලෙසු පරිසුද්‌ධවණ්‌ණෙසු නීලාදීසු චිත්‌තං උපසංහරතො අප්‌පකසිරෙනෙව තත්‌ථ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දති. ඉති මෙත්‌තා සුභවිමොක්‌ඛස්‌ස උපනිස්‌සයො හොති, න තතො පරං, තස්‌මා සුභපරමාති වුත්‌තා.
Kasmā panetāsaṃ mettādīnaṃ subhaparamāditā vuttā bhagavatāti? Sabhāgavasena tassa tassa upanissayattā. Mettāvihārissa hi sattā appaṭikūlā honti, athassa appaṭikūlaparicayā appaṭikūlesu parisuddhavaṇṇesu nīlādīsu cittaṃ upasaṃharato appakasireneva tattha cittaṃ pakkhandati. Iti mettā subhavimokkhassa upanissayo hoti, na tato paraṃ, tasmā subhaparamāti vuttā.
කරුණාවිහාරිස්‌ස උණ්‌හාභිඝාතාදිරූපනිමිත්‌තං සත්‌තදුක්‌ඛං සමනුපස්‌සන්‌තස්‌ස කරුණාය පවත්‌තිසම්‌භවතො රූපෙ ආදීනවො පරිවිදිතො හොති , අථස්‌ස පරිවිදිතරූපාදීනවත්‌තා පථවීකසිණාදීසු අඤ්‌ඤතරං උග්‌ඝාටෙත්‌වා රූපනිස්‌සරණෙ ආකාසෙ චිත්‌තං උපසංහරතො අප්‌පකසිරෙනෙව තත්‌ථ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දති. ඉති කරුණා ආකාසානඤ්‌චායතනස්‌ස උපනිස්‌සයො හොති, න තතො පරං, තස්‌මා ආකාසානඤ්‌චායතනපරමාති වුත්‌තා.
Karuṇāvihārissa uṇhābhighātādirūpanimittaṃ sattadukkhaṃ samanupassantassa karuṇāya pavattisambhavato rūpe ādīnavo parividito hoti , athassa parividitarūpādīnavattā pathavīkasiṇādīsu aññataraṃ ugghāṭetvā rūpanissaraṇe ākāse cittaṃ upasaṃharato appakasireneva tattha cittaṃ pakkhandati. Iti karuṇā ākāsānañcāyatanassa upanissayo hoti, na tato paraṃ, tasmā ākāsānañcāyatanaparamāti vuttā.
මුදිතාවිහාරිස්‌ස පන තෙන තෙන පාමොජ්‌ජකාරණෙන උප්‌පන්‌නපාමොජ්‌ජසත්‌තානං විඤ්‌ඤාණං සමනුපස්‌සන්‌තස්‌ස මුදිතාය පවත්‌තිසම්‌භවතො විඤ්‌ඤාණග්‌ගහණපරිචිතං හොති, අථස්‌ස අනුක්‌කමාධිගතං ආකාසානඤ්‌චායතනං අතික්‌කම්‌ම ආකාසනිමිත්‌තගොචරෙ විඤ්‌ඤාණෙ චිත්‌තං උපසංහරතො අප්‌පකසිරෙනෙව තත්‌ථ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දති. ඉති මුදිතා විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනස්‌ස උපනිස්‌සයො හොති, න තතො පරං, තස්‌මා විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනපරමාති වුත්‌තා.
Muditāvihārissa pana tena tena pāmojjakāraṇena uppannapāmojjasattānaṃ viññāṇaṃ samanupassantassa muditāya pavattisambhavato viññāṇaggahaṇaparicitaṃ hoti, athassa anukkamādhigataṃ ākāsānañcāyatanaṃ atikkamma ākāsanimittagocare viññāṇe cittaṃ upasaṃharato appakasireneva tattha cittaṃ pakkhandati. Iti muditā viññāṇañcāyatanassa upanissayo hoti, na tato paraṃ, tasmā viññāṇañcāyatanaparamāti vuttā.
උපෙක්‌ඛාවිහාරිස්‌ස පන ‘‘සත්‌තා සුඛිතා වා හොන්‌තු, දුක්‌ඛතො වා විමුච්‌චන්‌තු, සම්‌පත්‌තසුඛතො වා මා විගච්‌ඡන්‌තූ’’ති ආභොගාභාවතො සුඛදුක්‌ඛාදිපරමත්‌ථගාහවිමුඛසම්‌භවතො අවිජ්‌ජමානග්‌ගහණදුක්‌ඛචිත්‌තං හොති. අථස්‌ස පරමත්‌ථගාහතො විමුඛභාවපරිචිතචිත්‌තස්‌ස පරමත්‌ථතො අවිජ්‌ජමානග්‌ගහණදුක්‌ඛචිත්‌තස්‌ස ච අනුක්‌කමාධිගතං විඤ්‌ඤාණාඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌මසම්‌භවතො අවිජ්‌ජමානෙ පරමත්‌ථභූතස්‌ස විඤ්‌ඤාණස්‌ස අභාවෙ චිත්‌තං උපසංහරතො අප්‌පකසිරෙනෙව තත්‌ථ චිත්‌තං පක්‌ඛන්‌දති. ඉති උපෙක්‌ඛා ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනස්‌ස උපනිස්‌සයො හොති, න තතො පරං, තස්‌මා ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනපරමාති වුත්‌තා. දෙසනාපරියොසානෙ පඤ්‌චසතා භික්‌ඛූ අරහත්‌තං පත්‌තාති.
Upekkhāvihārissa pana ‘‘sattā sukhitā vā hontu, dukkhato vā vimuccantu, sampattasukhato vā mā vigacchantū’’ti ābhogābhāvato sukhadukkhādiparamatthagāhavimukhasambhavato avijjamānaggahaṇadukkhacittaṃ hoti. Athassa paramatthagāhato vimukhabhāvaparicitacittassa paramatthato avijjamānaggahaṇadukkhacittassa ca anukkamādhigataṃ viññāṇāñcāyatanaṃ samatikkammasambhavato avijjamāne paramatthabhūtassa viññāṇassa abhāve cittaṃ upasaṃharato appakasireneva tattha cittaṃ pakkhandati. Iti upekkhā ākiñcaññāyatanassa upanissayo hoti, na tato paraṃ, tasmā ākiñcaññāyatanaparamāti vuttā. Desanāpariyosāne pañcasatā bhikkhū arahattaṃ pattāti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. මෙත්‌තාසහගතසුත්‌තං • 4. Mettāsahagatasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 4. මෙත්‌තාසහගතසුත්‌තවණ්‌ණනා • 4. Mettāsahagatasuttavaṇṇanā
