Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
4. මෙත්තාසහගතසුත්තවණ්ණනා
4. Mettāsahagatasuttavaṇṇanā
235. කීදිසා ගති නිබ්බත්ති එතිස්සාති කිංගතිකා, කිංනිට්ඨාති වුත්තං හොති. කීදිසී පරමා උත්තමා කොටි එතිස්සාති කිංපරමා. කීදිසං ඵලං ආනිසංසං උදයො එතිස්සාති කිංඵලා. සංසට්ඨං සම්පයුත්තන්ති ඉදං සහගත-සද්දස්ස අත්ථදස්සනමත්තං, ඉධ පන මෙත්තාඣානං පාදකං කත්වා විපස්සනාපුබ්බභාගබොජ්ඣඞ්ගා ච ‘‘මෙත්තාසහගතං සතිසම්බොජ්ඣඞ්ග’’න්තිආදිනා වුත්තාති වෙදිතබ්බං. සබ්බත්ථාති සබ්බෙසු බොජ්ඣඞ්ගෙසු සබ්බෙසු ච බ්රහ්මවිහාරෙසු.
235. Kīdisā gati nibbatti etissāti kiṃgatikā, kiṃniṭṭhāti vuttaṃ hoti. Kīdisī paramā uttamā koṭi etissāti kiṃparamā. Kīdisaṃ phalaṃ ānisaṃsaṃ udayo etissāti kiṃphalā. Saṃsaṭṭhaṃ sampayuttanti idaṃ sahagata-saddassa atthadassanamattaṃ, idha pana mettājhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanāpubbabhāgabojjhaṅgā ca ‘‘mettāsahagataṃ satisambojjhaṅga’’ntiādinā vuttāti veditabbaṃ. Sabbatthāti sabbesu bojjhaṅgesu sabbesu ca brahmavihāresu.
පටිකූලෙති විරජ්ජතීති පටිකූලං, අනිට්ඨං. න පටිකූලං අප්පටිකූලං, ඉට්ඨං. තෙනාහ ‘‘ඉට්ඨෙ වත්ථුස්මි’’න්ති. එත්ථාති අප්පටිකූලවත්ථුස්මිං. එවන්ති පටිකූලසඤ්ඤී. සත්තෙ අප්පටිකූලෙ අසුභඵරණං, සඞ්ඛාරෙ අප්පටිකූලෙ අනිච්චන්ති මනසිකාරං කරොන්තො. අසුභායාති අසුභසඤ්ඤාය. අනිච්චතො වා උපසංහරතීති අනිච්චන්ති මනසිකාරං පවත්තෙති. ‘‘එසෙව නයො’’ති සඞ්ඛෙපතො වුත්තමත්ථං විවරිතුං ‘‘අප්පටිකූලපටිකූලෙසූ’’තිආදි වුත්තං. ඡළඞ්ගුපෙක්ඛන්ති ඡසු ආරම්මණෙසු පහීනානුරොධස්ස උප්පත්තියා ඡළඞ්ගවන්තං උපෙක්ඛං.
Paṭikūleti virajjatīti paṭikūlaṃ, aniṭṭhaṃ. Na paṭikūlaṃ appaṭikūlaṃ, iṭṭhaṃ. Tenāha ‘‘iṭṭhe vatthusmi’’nti. Etthāti appaṭikūlavatthusmiṃ. Evanti paṭikūlasaññī. Satte appaṭikūle asubhapharaṇaṃ, saṅkhāre appaṭikūle aniccanti manasikāraṃ karonto. Asubhāyāti asubhasaññāya. Aniccato vā upasaṃharatīti aniccanti manasikāraṃ pavatteti. ‘‘Eseva nayo’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘appaṭikūlapaṭikūlesū’’tiādi vuttaṃ. Chaḷaṅgupekkhanti chasu ārammaṇesu pahīnānurodhassa uppattiyā chaḷaṅgavantaṃ upekkhaṃ.
මෙත්තායාති මෙත්තාභාවනාය. පටිකූලාදීසු වත්ථූසු ඉච්ඡිතවිහාරෙන විහරිතුං සමත්ථතා අරියානං එව, තත්ථ ච අරහතො එව ඉජ්ඣනතො අරියිද්ධි නාම. තස්සා අරියිද්ධියා ච දස්සිතත්තා දෙසනා විනිවට්ටෙතබ්බා පරියොසානෙතබ්බා සියා. අරහත්තං පාපුණිතුං න සක්කොති ඉන්ද්රියානං අපරිපක්කත්තා නිකන්තියා ච දුප්පරියාදානතො. අයං දෙසනාති ‘‘මෙත්තාසහගතං බොජ්ඣඞ්ගං භාවෙතී’’තිආදිනා අයං දෙසනා ආරද්ධා. යො හි මෙත්තාඣානං පාදකං කත්වා සම්මසනං ආරභිත්වා අරහත්තං පාපුණිතුං අසක්කොන්තො පරිසුද්ධෙසු වණ්ණකසිණෙසු විමොක්ඛසඞ්ඛාතං රූපාවචරජ්ඣානං නිබ්බත්තෙති, තං සන්ධායාහ භගවා – ‘‘සුභං ඛො පන විමොක්ඛං උපසම්පජ්ජ විහරතී’’ති.
Mettāyāti mettābhāvanāya. Paṭikūlādīsu vatthūsu icchitavihārena viharituṃ samatthatā ariyānaṃ eva, tattha ca arahato eva ijjhanato ariyiddhi nāma. Tassā ariyiddhiyā ca dassitattā desanā vinivaṭṭetabbā pariyosānetabbā siyā. Arahattaṃ pāpuṇituṃ na sakkoti indriyānaṃ aparipakkattā nikantiyā ca duppariyādānato. Ayaṃ desanāti ‘‘mettāsahagataṃ bojjhaṅgaṃ bhāvetī’’tiādinā ayaṃ desanā āraddhā. Yo hi mettājhānaṃ pādakaṃ katvā sammasanaṃ ārabhitvā arahattaṃ pāpuṇituṃ asakkonto parisuddhesu vaṇṇakasiṇesu vimokkhasaṅkhātaṃ rūpāvacarajjhānaṃ nibbatteti, taṃ sandhāyāha bhagavā – ‘‘subhaṃ kho pana vimokkhaṃ upasampajja viharatī’’ti.
සුභපරමන්ති සුභවිමොක්ඛපරමං. ඉධ ලොකෙ එව පඤ්ඤා අස්ස. තෙනාහ ‘‘ලොකියපඤ්ඤස්සාති අත්ථො’’ති. අරහත්තපරමාව මෙත්තා අරහත්තමග්ගස්ස පාදකත්තා. කරුණාදීසුපි එසෙව නයොති කරුණාදිඣානං පාදකං කත්වා සඞ්ඛාරෙ සම්මසන්තො අරහත්තං පත්තුං සක්කොති, තස්ස අරහත්ථපරමා කරුණා හොති, එවං මුදිතාඋපෙක්ඛාසුපි වත්තබ්බන්ති ඉමමත්ථං අතිදිසති. පුන දෙසනාරම්භපයොජනං පන ‘‘ඉමිනා නයෙනා’’ති හෙට්ඨා අතිදිට්ඨමෙව.
Subhaparamanti subhavimokkhaparamaṃ. Idha loke eva paññā assa. Tenāha ‘‘lokiyapaññassāti attho’’ti. Arahattaparamāva mettā arahattamaggassa pādakattā. Karuṇādīsupi eseva nayoti karuṇādijhānaṃ pādakaṃ katvā saṅkhāre sammasanto arahattaṃ pattuṃ sakkoti, tassa arahatthaparamā karuṇā hoti, evaṃ muditāupekkhāsupi vattabbanti imamatthaṃ atidisati. Puna desanārambhapayojanaṃ pana ‘‘iminā nayenā’’ti heṭṭhā atidiṭṭhameva.
සුභපරමාදිතාති මෙත්තාකරුණාමුදිතාඋපෙක්ඛානං සුභපරමතා ආකාසානඤ්චායතනපරමතා, විඤ්ඤාණඤ්චායතනපරමතා, ආකිඤ්චඤ්ඤායතනපරමතා. තස්ස තස්සාති සුභවිමොක්ඛස්ස හෙට්ඨා තිණ්ණං අරූපජ්ඣානානඤ්ච යථාක්කමං උපනිස්සයත්තා. අප්පටිකූලපරිචයාති ඉට්ඨාරම්මණෙ මනසිකාරබහුලීකාරා. අප්පකසිරෙනෙවාති සුඛෙනෙව. තත්ථාති විසුද්ධතාය ඉට්ඨෙසු වණ්ණකසිණෙසු. චිත්තන්ති භාවනාමයචිත්තං පක්ඛන්දති අප්පනාවසෙන. තතො පරන්ති තතො සුභවිමොක්ඛතො පරං විමොක්ඛානං උපනිස්සයො නාම න හොති, මෙත්තාසහගතභාවො දට්ඨබ්බො.
Subhaparamāditāti mettākaruṇāmuditāupekkhānaṃ subhaparamatā ākāsānañcāyatanaparamatā, viññāṇañcāyatanaparamatā, ākiñcaññāyatanaparamatā. Tassa tassāti subhavimokkhassa heṭṭhā tiṇṇaṃ arūpajjhānānañca yathākkamaṃ upanissayattā. Appaṭikūlaparicayāti iṭṭhārammaṇe manasikārabahulīkārā. Appakasirenevāti sukheneva. Tatthāti visuddhatāya iṭṭhesu vaṇṇakasiṇesu. Cittanti bhāvanāmayacittaṃ pakkhandati appanāvasena. Tato paranti tato subhavimokkhato paraṃ vimokkhānaṃ upanissayo nāma na hoti, mettāsahagatabhāvo daṭṭhabbo.
සත්තදුක්ඛං සමනුපස්සන්තස්සාති දණ්ඩෙන අභිහටප්පත්තරූපහෙතුං සත්තෙසු උප්පජ්ජනකදුක්ඛං ඤාණෙන වීමංසන්තස්ස. තයිදං රූපනිමිත්තකං සත්තෙසු උප්පජ්ජනකං දුක්ඛං ඤාණෙන කරුණාවිහාරිස්ස විසෙසතො පක්ඛන්දතීති කත්වා වුත්තං ‘‘අප්පකසිරෙනෙව තත්ථ චිත්තං පක්ඛන්දතී’’ති, න පන සබ්බසො අරූපෙ ආනිසංසදස්සනතො.
Sattadukkhaṃ samanupassantassāti daṇḍena abhihaṭappattarūpahetuṃ sattesu uppajjanakadukkhaṃ ñāṇena vīmaṃsantassa. Tayidaṃ rūpanimittakaṃ sattesu uppajjanakaṃ dukkhaṃ ñāṇena karuṇāvihārissa visesato pakkhandatīti katvā vuttaṃ ‘‘appakasireneva tattha cittaṃ pakkhandatī’’ti, na pana sabbaso arūpe ānisaṃsadassanato.
විඤ්ඤාණං සමනුපස්සන්තස්සාති ඉදං පාමොජ්ජගහණමුඛෙන තන්නිස්සයවිඤ්ඤාණස්ස ගහණං සම්භවතීති කත්වා වුත්තං. විඤ්ඤාණග්ගහණපරිචිතන්ති වුත්තනයෙන විඤ්ඤාණග්ගහණෙ පරිචිතං.
Viññāṇaṃsamanupassantassāti idaṃ pāmojjagahaṇamukhena tannissayaviññāṇassa gahaṇaṃ sambhavatīti katvā vuttaṃ. Viññāṇaggahaṇaparicitanti vuttanayena viññāṇaggahaṇe paricitaṃ.
උපෙක්ඛාවිහාරිස්සාති උපෙක්ඛාබ්රහ්මවිහාරං විහරතො. ආභොගාභාවතොති සුඛාදිවසෙන ආභුජනාභාවතො. සුඛ…පෙ.… සම්භවතොති සුඛදුක්ඛාති පරමත්ථකම්මග්ගහණෙ විමුඛතාසම්භවතො. අවිජ්ජමානග්ගහණදුක්ඛන්ති පරමත්ථතො අවිජ්ජමානසත්තපඤ්ඤත්තිගහණපරිචිතං තස්ස තස්ස අභාවමත්තකස්ස ගහණම්පි දුක්ඛං කුසලම්පි හොති. සෙසං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව.
Upekkhāvihārissāti upekkhābrahmavihāraṃ viharato. Ābhogābhāvatoti sukhādivasena ābhujanābhāvato. Sukha…pe… sambhavatoti sukhadukkhāti paramatthakammaggahaṇe vimukhatāsambhavato. Avijjamānaggahaṇadukkhanti paramatthato avijjamānasattapaññattigahaṇaparicitaṃ tassa tassa abhāvamattakassa gahaṇampi dukkhaṃ kusalampi hoti. Sesaṃ suviññeyyameva.
මෙත්තාසහගතසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Mettāsahagatasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. මෙත්තාසහගතසුත්තං • 4. Mettāsahagatasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 4. මෙත්තාසහගතසුත්තවණ්ණනා • 4. Mettāsahagatasuttavaṇṇanā