អដ្ឋកនិបាត-ដីកា

Aṭṭhakanipāta-ṭīkā

១. បឋមបណ្ណាសកំ

1. Paṭhamapaṇṇāsakaṃ

១. មេត្តាវគ្គោ

1. Mettāvaggo

១. មេត្តាសុត្តវណ្ណនា

1. Mettāsuttavaṇṇanā

១. អដ្ឋកនិបាតស្ស បឋមេ វឌ្ឍិតាយាតិ ភាវនាបារិបូរិវសេន បរិព្រូហិតាយ។ បុនប្បុនំ កតាយាតិ ភាវនាយ ពហុលីករណេន អបរាបរំ បវត្តិតាយ។ យុត្តយានសទិសកតាយាតិ យថា យុត្តអាជញ្ញយានំ ឆេកេន សារថិនា អធិដ្ឋិតំ យថារុចិ បវត្តតិ, ឯវំ យថារុចិ បវត្តារហតំ គមិតាយ។ បតិដ្ឋានដ្ឋេនាតិ សព្ពសម្បត្តិអធិដ្ឋានដ្ឋេន។ បច្ចុបដ្ឋិតាយាតិ ភាវនាពហុលីការេហិ បតិ បតិ ឧបដ្ឋិតាយ អវិជហិតាយ។ សមន្តតោ ចិតាយាតិ សព្ពភាគេន ភាវនានុរូបំ ចយំ គមិតាយ។ តេនាហ ‘‘ឧបចិតាយា’’តិ។ សុដ្ឋុ សមារទ្ធាយាតិ អតិវិយ សម្មទេវ និព្ពត្តិគតាយ។

1. Aṭṭhakanipātassa paṭhame vaḍḍhitāyāti bhāvanāpāripūrivasena paribrūhitāya. Punappunaṃ katāyāti bhāvanāya bahulīkaraṇena aparāparaṃ pavattitāya. Yuttayānasadisakatāyāti yathā yuttaājaññayānaṃ chekena sārathinā adhiṭṭhitaṃ yathāruci pavattati, evaṃ yathāruci pavattārahataṃ gamitāya. Patiṭṭhānaṭṭhenāti sabbasampattiadhiṭṭhānaṭṭhena. Paccupaṭṭhitāyāti bhāvanābahulīkārehi pati pati upaṭṭhitāya avijahitāya. Samantato citāyāti sabbabhāgena bhāvanānurūpaṃ cayaṃ gamitāya. Tenāha ‘‘upacitāyā’’ti. Suṭṭhu samāraddhāyāti ativiya sammadeva nibbattigatāya.

យោ ច មេត្តំ ភាវយតីតិអាទីសុ យោ កោចិ គហដ្ឋោ វា បព្ពជិតោ វា។ មេត្តន្តិ មេត្តាឈានំ។

Yoca mettaṃ bhāvayatītiādīsu yo koci gahaṭṭho vā pabbajito vā. Mettanti mettājhānaṃ.

អប្បមាណន្តិ ភាវនាវសេន អារម្មណវសេន ច អប្បមាណំ។ អសុភភាវនាទយោ វិយ ហិ អារម្មណេ ឯកទេសគ្គហណំ អកត្វា អនវសេសផរណវសេន អនោធិសោ ផរណវសេន ច, អប្បមាណារម្មណតាយ បគុណភាវនាវសេន ច អប្បមាណំ។ តនូ សំយោជនា ហោន្តីតិ មេត្តំ បាទកំ កត្វា សម្មសិត្វា ហេដ្ឋិមេ អរិយមគ្គេ អធិគច្ឆន្តស្ស សុខេនេវ បដិឃសំយោជនាទយោ បហីយមានា តនូ ហោន្តីតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។

Appamāṇanti bhāvanāvasena ārammaṇavasena ca appamāṇaṃ. Asubhabhāvanādayo viya hi ārammaṇe ekadesaggahaṇaṃ akatvā anavasesapharaṇavasena anodhiso pharaṇavasena ca, appamāṇārammaṇatāya paguṇabhāvanāvasena ca appamāṇaṃ. Tanū saṃyojanā hontīti mettaṃ pādakaṃ katvā sammasitvā heṭṭhime ariyamagge adhigacchantassa sukheneva paṭighasaṃyojanādayo pahīyamānā tanū hontīti evamettha attho daṭṭhabbo.

ឯវំ កិលេសប្បហានញ្ច និព្ពានាធិគមញ្ច មេត្តាភាវនាយ សិខាប្បត្តមានិសំសំ ទស្សេត្វា ឥទានិ អញ្ញេបិ អានិសំសេ ទស្សេតុំ ‘‘ឯកម្បិ ចេ’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ អទុដ្ឋចិត្តោតិ មេត្តាពលេន សុដ្ឋុ វិក្ខម្ភិតព្យាបាទតាយ ព្យាបាទេន អទូសិតចិត្តោ។ មេត្តាយតីតិ ហិតផរណវសេន មេត្តំ ករោតិ។ កុសលីតិ អតិសយេន កុសលវា មហាបុញ្ញោ, បដិឃាទិអនត្ថវិគមេន ខេមី។ សព្ពេ ច បាណេតិ ច-សទ្ទោ ព្យតិរេកោ។ មនសានុកម្បីតិ ចិត្តេន អនុកម្បន្តោ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ឯកសត្តវិសយាបិ តាវ មេត្តា មហាកុសលរាសិ, សព្ពេ បន បាណេ អត្តនោ បុត្តំ វិយ ហិតផរណេន មនសា អនុកម្បន្តោ បហុកំ បហុំ អនប្បកំ អបរិយន្តំ ចតុសដ្ឋិមហាកប្បេបិ អត្តនោ វិបាកប្បពន្ធំ បវត្តេតុំ សមត្ថំ ឧឡារំ បុញ្ញំ អរិយោ បរិសុទ្ធចិត្តោ បុគ្គលោវ ករោតិ និប្ផាទេតីតិ។ សត្តភរិតន្តិ សត្តេហិ អវិរឡំ, អាកិណ្ណមនុស្សន្តិ អត្ថោ។

Evaṃ kilesappahānañca nibbānādhigamañca mettābhāvanāya sikhāppattamānisaṃsaṃ dassetvā idāni aññepi ānisaṃse dassetuṃ ‘‘ekampi ce’’tiādi vuttaṃ. Tattha aduṭṭhacittoti mettābalena suṭṭhu vikkhambhitabyāpādatāya byāpādena adūsitacitto. Mettāyatīti hitapharaṇavasena mettaṃ karoti. Kusalīti atisayena kusalavā mahāpuñño, paṭighādianatthavigamena khemī. Sabbe ca pāṇeti ca-saddo byatireko. Manasānukampīti cittena anukampanto. Idaṃ vuttaṃ hoti – ekasattavisayāpi tāva mettā mahākusalarāsi, sabbe pana pāṇe attano puttaṃ viya hitapharaṇena manasā anukampanto pahukaṃ pahuṃ anappakaṃ apariyantaṃ catusaṭṭhimahākappepi attano vipākappabandhaṃ pavattetuṃ samatthaṃ uḷāraṃ puññaṃ ariyo parisuddhacitto puggalova karoti nipphādetīti. Sattabharitanti sattehi aviraḷaṃ, ākiṇṇamanussanti attho.

សង្គហវត្ថូនីតិ (សំ. និ. ដី. ១.១.១២០) លោកស្ស សង្គណ្ហនការណានិ។ និប្ផន្នសស្សតោ នវ ភាគេ កស្សកស្ស ទត្វា រញ្ញំ ឯកភាគគ្គហណំ ទសមភាគគ្គហណំ។ ឯវំ កស្សកា ហដ្ឋតុដ្ឋា សស្សានិ សម្បាទេន្តីតិ អាហ ‘‘សស្សសម្បាទនេ មេធាវិតាតិ អត្ថោ’’តិ។ តតោ ឱរភាគេ កិរ ឆភាគគ្គហណំ ជាតំ។ ឆមាសិកន្តិ ឆន្នំ ឆន្នំ មាសានំ បហោនកំ។ បាសេតីតិ បាសគតេ វិយ ករោតិ។ វាចាយ បិយំ វាចាបិយំ, តស្ស កម្មំ វាចាបេយ្យំ។ សព្ពសោ រដ្ឋស្ស ឥទ្ធាទិភាវតោ ខេមំ។ និរព្ពុទំ ចោរិយាភាវតោ។ ឥទ្ធញ្ហិ រដ្ឋំ អចោរិយំ។ ‘‘និរគ្គឡ’’ន្តិ វុច្ចតិ អបារុតឃរភាវតោ។

Saṅgahavatthūnīti (saṃ. ni. ṭī. 1.1.120) lokassa saṅgaṇhanakāraṇāni. Nipphannasassato nava bhāge kassakassa datvā raññaṃ ekabhāgaggahaṇaṃ dasamabhāgaggahaṇaṃ. Evaṃ kassakā haṭṭhatuṭṭhā sassāni sampādentīti āha ‘‘sassasampādane medhāvitāti attho’’ti. Tato orabhāge kira chabhāgaggahaṇaṃ jātaṃ. Chamāsikanti channaṃ channaṃ māsānaṃ pahonakaṃ. Pāsetīti pāsagate viya karoti. Vācāya piyaṃ vācāpiyaṃ, tassa kammaṃ vācāpeyyaṃ. Sabbaso raṭṭhassa iddhādibhāvato khemaṃ. Nirabbudaṃ coriyābhāvato. Iddhañhi raṭṭhaṃ acoriyaṃ. ‘‘Niraggaḷa’’nti vuccati apārutagharabhāvato.

ឧទ្ធំមូលកំ កត្វាតិ ឧម្មូលំ កត្វា។ ទ្វីហិ បរិយញ្ញេហីតិ មហាយញ្ញស្ស បុព្ពភាគេ បច្ឆា ច បវត្តេតព្ពេហិ ទ្វីហិ បរិវារយញ្ញេហិ។ សត្ត…បេ.… ភីសនស្សាតិ សត្តនវុតាធិកានំ បញ្ចន្នំ បសុសតានំ មារណេន ភេរវស្ស បាបភីរុកានំ ភយាវហស្ស។ តថា ហិ វទន្តិ –

Uddhaṃmūlakaṃ katvāti ummūlaṃ katvā. Dvīhi pariyaññehīti mahāyaññassa pubbabhāge pacchā ca pavattetabbehi dvīhi parivārayaññehi. Satta…pe… bhīsanassāti sattanavutādhikānaṃ pañcannaṃ pasusatānaṃ māraṇena bheravassa pāpabhīrukānaṃ bhayāvahassa. Tathā hi vadanti –

‘‘ឆសតានិ និយុជ្ជន្តិ, បសូនំ មជ្ឈិមេ ហនិ;

‘‘Chasatāni niyujjanti, pasūnaṃ majjhime hani;

អស្សមេធស្ស យញ្ញស្ស, ឩនានិ បសូហិ តីហី’’តិ។ (សំ. និ. ដី. ១.១.១២០; អ. និ. ដី. ២.៤.៣៩);

Assamedhassa yaññassa, ūnāni pasūhi tīhī’’ti. (saṃ. ni. ṭī. 1.1.120; a. ni. ṭī. 2.4.39);

សម្មន្តិ យុគច្ឆិទ្ទេ បក្ខិបិតព្ពទណ្ឌកំ។ បាសន្តីតិ ខិបន្តិ។ សំហារិមេហីតិ សកដេហិ វហិតព្ពេហិ។ បុព្ពេ កិរ ឯកោ រាជា សម្មាបាសំ យជន្តោ សរស្សតិនទិតីរេ បថវិយា វិវរេ ទិន្នេ និមុគ្គោយេវ អហោសិ។ អន្ធពាលព្រាហ្មណា គតានុគតិគតា ‘‘អយំ តស្ស សគ្គគមនមគ្គោ’’តិ សញ្ញាយ តត្ថ សម្មាបាសំ យញ្ញំ បដ្ឋបេន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘និមុគ្គោកាសតោ បភុតី’’តិ ។ អយូបោ អប្បកទិវសោ យាគោ, សយូបោ ពហុទិវសំ សាធេយ្យោ សត្រយាគោ។ មន្តបទាភិសង្ខតានំ សប្បិមធូនំ ‘‘វាជ’’មិតិ សមញ្ញា។ ហិរញ្ញសុវណ្ណគោមហិំសាទិ សត្តរសកទក្ខិណស្ស។ សារគព្ភកោដ្ឋាគារាទីសុ នត្ថិ ឯត្ថ អគ្គឡាតិ និរគ្គឡោ។ តត្ថ កិរ យញ្ញេ អត្តនោ សាបតេយ្យំ អនវសេសតោ អនិគូហិត្វា និយ្យាតីយតិ។

Sammanti yugacchidde pakkhipitabbadaṇḍakaṃ. Pāsantīti khipanti. Saṃhārimehīti sakaṭehi vahitabbehi. Pubbe kira eko rājā sammāpāsaṃ yajanto sarassatinaditīre pathaviyā vivare dinne nimuggoyeva ahosi. Andhabālabrāhmaṇā gatānugatigatā ‘‘ayaṃ tassa saggagamanamaggo’’ti saññāya tattha sammāpāsaṃ yaññaṃ paṭṭhapenti. Tena vuttaṃ ‘‘nimuggokāsato pabhutī’’ti . Ayūpo appakadivaso yāgo, sayūpo bahudivasaṃ sādheyyo satrayāgo. Mantapadābhisaṅkhatānaṃ sappimadhūnaṃ ‘‘vāja’’miti samaññā. Hiraññasuvaṇṇagomahiṃsādi sattarasakadakkhiṇassa. Sāragabbhakoṭṭhāgārādīsu natthi ettha aggaḷāti niraggaḷo. Tattha kira yaññe attano sāpateyyaṃ anavasesato anigūhitvā niyyātīyati.

ចន្ទប្បភាតិ (ឥតិវុ. អដ្ឋ. ២៧) ចន្ទិមស្សេវ បភាយ។ តារាគណាវ សព្ពេតិ យថា សព្ពេបិ តារាគណា ចន្ទិមសោភាយ សោឡសិម្បិ កលំ នាគ្ឃន្តិ, ឯវំ តេ អស្សមេធាទយោ យញ្ញា មេត្តស្ស ចិត្តស្ស វុត្តលក្ខណេន សុភាវិតស្ស សោឡសិម្បិ កលំ នានុភវន្តិ, ន បាបុណន្តិ, នាគ្ឃន្តីតិ អត្ថោ។

Candappabhāti (itivu. aṭṭha. 27) candimasseva pabhāya. Tārāgaṇāva sabbeti yathā sabbepi tārāgaṇā candimasobhāya soḷasimpi kalaṃ nāgghanti, evaṃ te assamedhādayo yaññā mettassa cittassa vuttalakkhaṇena subhāvitassa soḷasimpi kalaṃ nānubhavanti, na pāpuṇanti, nāgghantīti attho.

ឥទានិ អបរេបិ ទិដ្ឋធម្មិកសម្បរាយិកេ មេត្តាភាវនាយ អានិសំសេ ទស្សេតុំ ‘‘យោ ន ហន្តី’’តិអាទិ វុត្តំ។ តត្ថ យោតិ មេត្តាព្រហ្មវិហារភាវនានុយុត្តោ បុគ្គលោ។ ន ហន្តីតិ តេនេវ មេត្តាភាវនានុភាវេន ទូរវិក្ខម្ភិតព្យាបាទតាយ ន កញ្ចិ សត្តំ ហិំសតិ, លេឌ្ឌុទណ្ឌាទីហិ ន វិពាធតិ វា។ ន ឃាតេតីតិ បរំ សមាទបេត្វា ន សត្តេ មារាបេតិ ន វិពាធាបេតិ ច។ ន ជិនាតីតិ សារម្ភវិគ្គាហិកកថាទិវសេន ន កញ្ចិ ជិនាតិ សារម្ភស្សេវ អភាវតោ, ជានិករណវសេន វា អដ្ដករណាទិនា ន កញ្ចិ ជិនាតិ។ តេនាហ ‘‘ន អត្តនា បរស្ស ជានិំ ករោតី’’តិ។ ន ជាបយេតិ បរេហិ បយោជេត្វា បរេសម្បិ ធនជានិំ ន ការាបេយ្យ។ តេនាហ ‘‘ន បរេន បរស្ស ជានិំ ការេតី’’តិ។ មេត្តាយ វា អំសោ អវិហេឋនដ្ឋេន អវយវភូតោតិ មេត្តំសោ។

Idāni aparepi diṭṭhadhammikasamparāyike mettābhāvanāya ānisaṃse dassetuṃ ‘‘yo na hantī’’tiādi vuttaṃ. Tattha yoti mettābrahmavihārabhāvanānuyutto puggalo. Na hantīti teneva mettābhāvanānubhāvena dūravikkhambhitabyāpādatāya na kañci sattaṃ hiṃsati, leḍḍudaṇḍādīhi na vibādhati vā. Na ghātetīti paraṃ samādapetvā na satte mārāpeti na vibādhāpeti ca. Na jinātīti sārambhaviggāhikakathādivasena na kañci jināti sārambhasseva abhāvato, jānikaraṇavasena vā aṭṭakaraṇādinā na kañci jināti. Tenāha ‘‘na attanā parassa jāniṃ karotī’’ti. Na jāpayeti parehi payojetvā paresampi dhanajāniṃ na kārāpeyya. Tenāha ‘‘na parena parassa jāniṃ kāretī’’ti. Mettāya vā aṃso aviheṭhanaṭṭhena avayavabhūtoti mettaṃso.

មេត្តាសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។

Mettāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.

Next: ២-៤. បញ្ញាសុត្តាទិវណ្ណនា • 2-4. Paññāsuttādivaṇṇanā

Related texts:

តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. មេត្តាសុត្តំ • 1. Mettāsuttaṃ

អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. មេត្តាសុត្តវណ្ណនា • 1. Mettāsuttavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact