| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៥. មេត្តាសុត្តវណ្ណនា
5. Mettāsuttavaṇṇanā
១៥. បញ្ចមេ សេសជនាតិ មេត្តាយ ចេតោវិមុត្តិយា អលាភិនោ។ សម្បរិវត្តមានាតិ ទក្ខិណេនេវ បស្សេន អសយិត្វា សព្ពសោ បរិវត្តមានា។ កាកច្ឆមានាតិ ឃុរុឃុរុបស្សាសវសេន វិស្សរំ ករោន្តា។ សុខំ សុបតីតិ ឯត្ថ ទុវិធា សុបនា សយនេ បិដ្ឋិប្បសារណលក្ខណា កិរិយាមយចិត្តេហិ អវោកិណ្ណភវង្គប្បវត្តិលក្ខណា ច។ តត្ថាយំ ឧភយត្ថាបិ សុខមេវ សុបតិ។ យស្មា សណិកំ និបជ្ជិត្វា អង្គបច្ចង្គានិ សមោធាយ បាសាទិកេន អាការេន សយតិ, និទ្ទោក្កមនេបិ ឈានំ សមាបន្នោ វិយ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘ឯវំ អសុបិត្វា’’តិអាទិ។
15. Pañcame sesajanāti mettāya cetovimuttiyā alābhino. Samparivattamānāti dakkhiṇeneva passena asayitvā sabbaso parivattamānā. Kākacchamānāti ghurughurupassāsavasena vissaraṃ karontā. Sukhaṃ supatīti ettha duvidhā supanā sayane piṭṭhippasāraṇalakkhaṇā kiriyāmayacittehi avokiṇṇabhavaṅgappavattilakkhaṇā ca. Tatthāyaṃ ubhayatthāpi sukhameva supati. Yasmā saṇikaṃ nipajjitvā aṅgapaccaṅgāni samodhāya pāsādikena ākārena sayati, niddokkamanepi jhānaṃ samāpanno viya hoti. Tenāha ‘‘evaṃ asupitvā’’tiādi.
និទ្ទាកាលេ សុខំ អលភិត្វា ទុក្ខេន សុត្តត្តា ឯវ បដិពុជ្ឈនកាលេ សរីរខេទេន និត្ថុននំ វិជម្ភនំ ឥតោ ចិតោ ច វិបរិវត្តនញ្ច ហោតីតិ អាហ ‘‘និត្ថុនន្តា វិជម្ភន្តា សម្បរិវត្តន្តា ទុក្ខំ បដិពុជ្ឈន្តី’’តិ។ អយំ បន សុខេន សុត្តត្តា សរីរខេទាភាវតោ និត្ថុននាទិវិរហិតោវ បដិពុជ្ឈតិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ឯវំ អប្បដិពុជ្ឈិត្វា’’តិអាទិ។ សុខប្បដិពោធោ ច សរីរវិការាភាវេនាតិ អាហ ‘‘សុខំ និព្ពិការ’’ន្តិ។
Niddākāle sukhaṃ alabhitvā dukkhena suttattā eva paṭibujjhanakāle sarīrakhedena nitthunanaṃ vijambhanaṃ ito cito ca viparivattanañca hotīti āha ‘‘nitthunantā vijambhantā samparivattantā dukkhaṃ paṭibujjhantī’’ti. Ayaṃ pana sukhena suttattā sarīrakhedābhāvato nitthunanādivirahitova paṭibujjhati. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ appaṭibujjhitvā’’tiādi. Sukhappaṭibodho ca sarīravikārābhāvenāti āha ‘‘sukhaṃ nibbikāra’’nti.
ភទ្ទកមេវ សុបិនំ បស្សតីតិ ឥទំ អនុភូតបុព្ពវសេន ទេវតូបសំហារវសេន ចស្ស ភទ្ទកមេវ សុបិនំ ហោតិ, ន បាបកន្តិ កត្វា វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘ចេតិយំ វន្ទន្តោ វិយា’’តិអាទិ។ ធាតុក្ខោភហេតុកម្បិ ចស្ស ពហុលំ ភទ្ទកមេវ សិយា យេភុយ្យេន ចិត្តជរូបានុគុណតាយ ឧតុអាហារជរូបានំ។
Bhaddakameva supinaṃ passatīti idaṃ anubhūtapubbavasena devatūpasaṃhāravasena cassa bhaddakameva supinaṃ hoti, na pāpakanti katvā vuttaṃ. Tenāha ‘‘cetiyaṃ vandanto viyā’’tiādi. Dhātukkhobhahetukampi cassa bahulaṃ bhaddakameva siyā yebhuyyena cittajarūpānuguṇatāya utuāhārajarūpānaṃ.
ឧរេ អាមុក្កមុត្តាហារោ វិយាតិ គីវាយ ពន្ធិត្វា ឧរេ លម្ពិតមុត្តាហារោ វិយាតិ កេហិចិ តំ ឯកាវលិវសេន វុត្តំ សិយា, អនេករតនាវលិសមូហភូតោ បន មុត្តាហារោ អំសប្បទេសតោ បដ្ឋាយ យាវ កដិប្បទេសស្ស ហេដ្ឋាភាគា បលម្ពន្តោ ឧរេ អាមុក្កោយេវ នាម ហោតិ។
Ureāmukkamuttāhāro viyāti gīvāya bandhitvā ure lambitamuttāhāro viyāti kehici taṃ ekāvalivasena vuttaṃ siyā, anekaratanāvalisamūhabhūto pana muttāhāro aṃsappadesato paṭṭhāya yāva kaṭippadesassa heṭṭhābhāgā palambanto ure āmukkoyeva nāma hoti.
វិសាខត្ថេរោ វិយាតិ (វិសុទ្ធិ. ១.២៥៨) សោ កិរ បាដលិបុត្តេ កុដុម្ពិយោ អហោសិ។ សោ តត្ថេវ វសមានោ អស្សោសិ ‘‘តម្ពបណ្ណិទីបោ កិរ ចេតិយមាលាលង្កតោ កាសាវបជ្ជោតោ, ឥច្ឆិតិច្ឆិតដ្ឋានេយេវេត្ថ សក្កា និសីទិតុំ វា និបជ្ជិតុំ វា, ឧតុសប្បាយំ សេនាសនសប្បាយំ បុគ្គលសប្បាយំ ធម្មស្សវនសប្បាយន្តិ សព្ពមេត្ថ សុលភ’’ន្តិ។ សោ អត្តនោ ភោគក្ខន្ធំ បុត្តទារស្ស និយ្យាតេត្វា ទុស្សន្តេ ពទ្ធេន ឯកកហាបណេនេវ ឃរា និក្ខមិត្វា សមុទ្ទតីរេ នាវំ ឧទិក្ខមានោ ឯកំ មាសំ វសិ។ សោ វោហារកុសលតាយ ឥមស្មិំ ឋានេ ភណ្ឌំ កិណិត្វា អសុកស្មិំ វិក្កិណន្តោ ធម្មិកាយ វណិជ្ជាយ តេនេវន្តរមាសេន សហស្សំ អភិសំហរិ។ ឥតិ អនុបុព្ពេន មហាវិហារំ គន្ត្វា បព្ពជ្ជំ យាចតិ។ សោ បព្ពាជនត្ថាយ សីមំ នីតោ តំ សហស្សត្ថវិកំ ឱវដ្ដិកន្តរេន ភូមិយំ បាតេសិ។ ‘‘កិមេត’’ន្តិ ច វុត្តេ ‘‘កហាបណសហស្សំ, ភន្តេ’’តិ វត្វា, ‘‘ឧបាសក, បព្ពជិតកាលតោ បដ្ឋាយ ន សក្កា វិចារេតុំ, ឥទានេវ នំ វិចារេហី’’តិ វុត្តេ ‘‘វិសាខស្ស បព្ពជ្ជដ្ឋានំ អាគតា មា រិត្តហត្ថា គមិំសូ’’តិ មុញ្ចិត្វា សីមាមាឡកេ វិក្កិរិត្វា បព្ពជិត្វា ឧបសម្បន្នោ។ សោ បញ្ចវស្សោ ហុត្វា ទ្វេមាតិកា បគុណា កត្វា អត្តនោ សប្បាយំ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា ឯកេកស្មិំ វិហារេ ចត្តារោ ចត្តារោ មាសេ សមបវត្តវាសំ វសមានោ ចរិ។ ឯវំ ចរមានោ –
Visākhatthero viyāti (visuddhi. 1.258) so kira pāṭaliputte kuṭumbiyo ahosi. So tattheva vasamāno assosi ‘‘tambapaṇṇidīpo kira cetiyamālālaṅkato kāsāvapajjoto, icchiticchitaṭṭhāneyevettha sakkā nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā, utusappāyaṃ senāsanasappāyaṃ puggalasappāyaṃ dhammassavanasappāyanti sabbamettha sulabha’’nti. So attano bhogakkhandhaṃ puttadārassa niyyātetvā dussante baddhena ekakahāpaṇeneva gharā nikkhamitvā samuddatīre nāvaṃ udikkhamāno ekaṃ māsaṃ vasi. So vohārakusalatāya imasmiṃ ṭhāne bhaṇḍaṃ kiṇitvā asukasmiṃ vikkiṇanto dhammikāya vaṇijjāya tenevantaramāsena sahassaṃ abhisaṃhari. Iti anupubbena mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācati. So pabbājanatthāya sīmaṃ nīto taṃ sahassatthavikaṃ ovaṭṭikantarena bhūmiyaṃ pātesi. ‘‘Kimeta’’nti ca vutte ‘‘kahāpaṇasahassaṃ, bhante’’ti vatvā, ‘‘upāsaka, pabbajitakālato paṭṭhāya na sakkā vicāretuṃ, idāneva naṃ vicārehī’’ti vutte ‘‘visākhassa pabbajjaṭṭhānaṃ āgatā mā rittahatthā gamiṃsū’’ti muñcitvā sīmāmāḷake vikkiritvā pabbajitvā upasampanno. So pañcavasso hutvā dvemātikā paguṇā katvā attano sappāyaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā ekekasmiṃ vihāre cattāro cattāro māse samapavattavāsaṃ vasamāno cari. Evaṃ caramāno –
‘‘វនន្តរេ ឋិតោ ថេរោ, វិសាខោ គជ្ជមានកោ;
‘‘Vanantare ṭhito thero, visākho gajjamānako;
អត្តនោ គុណមេសន្តោ, ឥមមត្ថំ អភាសថ។
Attano guṇamesanto, imamatthaṃ abhāsatha.
‘‘យាវតា ឧបសម្បន្នោ, យាវតា ឥធ មាគតោ;
‘‘Yāvatā upasampanno, yāvatā idha māgato;
ឯត្ថន្តរេ ខលិតំ នត្ថិ, អហោ លាភោ តេ មារិសា’’តិ។ (វិសុទ្ធិ. ១.២៥៨);
Etthantare khalitaṃ natthi, aho lābho te mārisā’’ti. (visuddhi. 1.258);
សោ ចិត្តលបព្ពតវិហារំ គច្ឆន្តោ ទ្វេធាបថំ បត្វា ‘‘អយំ នុ ខោ មគ្គោ, ឧទាហុ អយ’’ន្តិ ចិន្តយន្តោ អដ្ឋាសិ។ អថស្ស បព្ពតេ អធិវត្ថា ទេវតា ហត្ថំ បសារេត្វា ‘‘ឯសោ មគ្គោ’’តិ ទស្សេតិ។ សោ ចិត្តលបព្ពតវិហារំ គន្ត្វា តត្ថ ចត្តារោ មាសេ វសិត្វា ‘‘បច្ចូសេ គមិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា និបជ្ជិ។ ចង្កមសីសេ មណិលរុក្ខេ អធិវត្ថា ទេវតា សោបានផលកេ និសីទិត្វា បរោទិ។ ថេរោ ‘‘កោ ឯសោ’’តិ អាហ។ អហំ, ភន្តេ, មណិលិយាតិ។ កិស្ស រោទសីតិ? តុម្ហាកំ គមនំ បដិច្ចាតិ។ មយិ ឥធ វសន្តេ តុម្ហាកំ កោ គុណោតិ? តុម្ហេសុ, ភន្តេ, ឥធ វសន្តេសុ អមនុស្សា អញ្ញមញ្ញំ មេត្តំ បដិលភន្តិ, តេ ទានិ តុម្ហេសុ គតេសុ កលហំ ករិស្សន្តិ, ទុដ្ឋុល្លម្បិ កថយិស្សន្តីតិ។ ថេរោ ‘‘សចេ មយិ ឥធ វសន្តេ តុម្ហាកំ ផាសុវិហារោ ហោតិ, សុន្ទរ’’ន្តិ វត្វា អញ្ញេបិ ចត្តារោ មាសេ តត្ថេវ វសិត្វា បុន តថេវ គមនចិត្តំ ឧប្បាទេសិ។ ទេវតាបិ បុន តថេវ បរោទិ។ ឯតេនេវ ឧបាយេន ថេរោ តត្ថេវ វសិត្វា តត្ថេវ បរិនិព្ពាយីតិ។ ឯវំ ធមត្តាវិហារី ភិក្ខុ អមនុស្សានំ បិយោ ហោតិ។
So cittalapabbatavihāraṃ gacchanto dvedhāpathaṃ patvā ‘‘ayaṃ nu kho maggo, udāhu aya’’nti cintayanto aṭṭhāsi. Athassa pabbate adhivatthā devatā hatthaṃ pasāretvā ‘‘eso maggo’’ti dasseti. So cittalapabbatavihāraṃ gantvā tattha cattāro māse vasitvā ‘‘paccūse gamissāmī’’ti cintetvā nipajji. Caṅkamasīse maṇilarukkhe adhivatthā devatā sopānaphalake nisīditvā parodi. Thero ‘‘ko eso’’ti āha. Ahaṃ, bhante, maṇiliyāti. Kissa rodasīti? Tumhākaṃ gamanaṃ paṭiccāti. Mayi idha vasante tumhākaṃ ko guṇoti? Tumhesu, bhante, idha vasantesu amanussā aññamaññaṃ mettaṃ paṭilabhanti, te dāni tumhesu gatesu kalahaṃ karissanti, duṭṭhullampi kathayissantīti. Thero ‘‘sace mayi idha vasante tumhākaṃ phāsuvihāro hoti, sundara’’nti vatvā aññepi cattāro māse tattheva vasitvā puna tatheva gamanacittaṃ uppādesi. Devatāpi puna tatheva parodi. Eteneva upāyena thero tattheva vasitvā tattheva parinibbāyīti. Evaṃ dhamattāvihārī bhikkhu amanussānaṃ piyo hoti.
ពលវបិយចិត្តតាយាតិ ឥមិនា ពលវបិយចិត្តតាមត្តេនបិ សត្ថំ ន កមតិ, បគេវ មេត្តាយ ចេតោវិមុត្តិយាតិ ទស្សេតិ។ ខិប្បមេវ ចិត្តំ សមាធិយតិ, កេនចិ បរិបន្ថេន បរិហីនជ្ឈានស្ស ព្យាបាទស្ស ទូរសមុស្សារិតភាវតោ ខិប្បមេវ សមាធិយតិ, ‘‘អាសវានំ ខយាយា’’តិ កេចិ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។ ឯត្ថ ច កិញ្ចាបិ ឥតោ អញ្ញកម្មដ្ឋានវសេន អធិគតជ្ឈានានម្បិ សុខសុបនាទយោ អានិសំសា លព្ភន្តិ។ យថាហ –
Balavapiyacittatāyāti iminā balavapiyacittatāmattenapi satthaṃ na kamati, pageva mettāya cetovimuttiyāti dasseti. Khippameva cittaṃ samādhiyati, kenaci paripanthena parihīnajjhānassa byāpādassa dūrasamussāritabhāvato khippameva samādhiyati, ‘‘āsavānaṃ khayāyā’’ti keci. Sesaṃ suviññeyyameva. Ettha ca kiñcāpi ito aññakammaṭṭhānavasena adhigatajjhānānampi sukhasupanādayo ānisaṃsā labbhanti. Yathāha –
‘‘សុខំ សុបន្តិ មុនយោ, អជ្ឈត្តំ សុសមាហិតា;
‘‘Sukhaṃ supanti munayo, ajjhattaṃ susamāhitā;
សុប្បពុទ្ធំ បពុជ្ឈន្តិ, សទា គោតមសាវកា’’តិ។ (វិសុទ្ធិ. មហាដី. ១.២៥៨); ច អាទិ –
Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā’’ti. (visuddhi. mahāṭī. 1.258); Ca ādi –
តថាបិមេ អានិសំសា ព្រហ្មវិហារលាភិនោ អនវសេសា លព្ភន្តិ ព្យាបាទាទីនំ ឧជុវិបច្ចនីកភាវតោ ព្រហ្មវិហារានំ។ តេនេវាហ ‘‘និស្សរណំ ហេតំ, អាវុសោ, ព្យាបាទស្ស, យទិទំ មេត្តាចេតោវិមុត្តី’’តិអាទិ (ទី. និ. ៣.៣២៦; អ. និ. ៦.១៣)។ ព្យាបាទាទិវសេន ច សត្តានំ ទុក្ខសុបនាទយោតិ តប្បដិបក្ខភូតេសុ ព្រហ្មវិហារេសុ សិទ្ធេសុ សុខសុបនាទយោ ហត្ថគតា ឯវ ហោន្តីតិ។
Tathāpime ānisaṃsā brahmavihāralābhino anavasesā labbhanti byāpādādīnaṃ ujuvipaccanīkabhāvato brahmavihārānaṃ. Tenevāha ‘‘nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, byāpādassa, yadidaṃ mettācetovimuttī’’tiādi (dī. ni. 3.326; a. ni. 6.13). Byāpādādivasena ca sattānaṃ dukkhasupanādayoti tappaṭipakkhabhūtesu brahmavihāresu siddhesu sukhasupanādayo hatthagatā eva hontīti.
មេត្តាសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Mettāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៥. មេត្តាសុត្តំ • 5. Mettāsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៥. មេត្តសុត្តវណ្ណនា • 5. Mettasuttavaṇṇanā
