| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
අඞ්‌ගුත්‌තරනිකායෙ
Aṅguttaranikāye
අට්‌ඨකනිපාත-අට්‌ඨකථා
Aṭṭhakanipāta-aṭṭhakathā
1. පඨමපණ්‌ණාසකං
1. Paṭhamapaṇṇāsakaṃ
1. මෙත්‌තාවග්‌ගො
1. Mettāvaggo
1. මෙත්‌තාසුත්‌තවණ්‌ණනා
1. Mettāsuttavaṇṇanā
1. අට්‌ඨකනිපාතස්‌ස පඨමෙ ආසෙවිතායාති ආදරෙන සෙවිතාය. භාවිතායාති වඩ්‌ඪිතාය. බහුලීකතායාති පුනප්‌පුනං කතාය. යානිකතායාති යුත්‌තයානසදිසකතාය. වත්‌ථුකතායාති පතිට්‌ඨානට්‌ඨෙන වත්‌ථු විය කතාය. අනුට්‌ඨිතායාති පච්‌චුපට්‌ඨිතාය. පරිචිතායාති සමන්‌තතො චිතාය උපචිතාය. සුසමාරද්‌ධායාති සුට්‌ඨු සමාරද්‌ධාය සුකතාය. ආනිසංසාති ගුණා. සුඛං සුපතීතිආදීසු යං වත්‌තබ්‌බං, තං එකාදසකනිපාතෙ වක්‌ඛාම.
1. Aṭṭhakanipātassa paṭhame āsevitāyāti ādarena sevitāya. Bhāvitāyāti vaḍḍhitāya. Bahulīkatāyāti punappunaṃ katāya. Yānikatāyāti yuttayānasadisakatāya. Vatthukatāyāti patiṭṭhānaṭṭhena vatthu viya katāya. Anuṭṭhitāyāti paccupaṭṭhitāya. Paricitāyāti samantato citāya upacitāya. Susamāraddhāyāti suṭṭhu samāraddhāya sukatāya. Ānisaṃsāti guṇā. Sukhaṃ supatītiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ ekādasakanipāte vakkhāma.
අප්‌පමාණන්‌ති ඵරණවසෙන අප්‌පමාණං. තනූ සංයොජනා හොන්‌ති, පස්‌සතො උපධික්‌ඛයන්‌ති මෙත්‌තාපදට්‌ඨානාය විපස්‌සනාය අනුක්‌කමෙන උපධික්‌ඛයසඞ්‌ඛාතං අරහත්‌තං පත්‌තස්‌ස දස සංයොජනා පහීයන්‌තීති අත්‌ථො. අථ වා තනූ සංයොජනා හොන්‌තීති පටිඝඤ්‌චෙව පටිඝසම්‌පයුත්‌තසංයොජනා ච තනුකා හොන්‌ති. පස්‌සතො උපධික්‌ඛයන්‌ති තෙසංයෙව කිලෙසූපධීනං ඛයසඞ්‌ඛාතං මෙත්‌තං අධිගමවසෙන පස්‌සන්‌තස්‌ස. කුසලී තෙන හොතීති තෙන මෙත්‌තායනෙන කුසලො හොති. සත්‌තසණ්‌ඩන්‌ති සත්‌තසඞ්‌ඛාතෙන සණ්‌ඩෙන සමන්‌නාගතං, සත්‌තභරිතන්‌ති අත්‌ථො. විජෙත්‌වාති අදණ්‌ඩෙන අසත්‌ථෙන ධම්‌මෙනෙව විජිනිත්‌වා. රාජිසයොති ඉසිසදිසා ධම්‌මිකරාජානො. යජමානාති දානානි දදමානා. අනුපරියගාති විචරිංසු.
Appamāṇanti pharaṇavasena appamāṇaṃ. Tanū saṃyojanā honti, passato upadhikkhayanti mettāpadaṭṭhānāya vipassanāya anukkamena upadhikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ pattassa dasa saṃyojanā pahīyantīti attho. Atha vā tanū saṃyojanā hontīti paṭighañceva paṭighasampayuttasaṃyojanā ca tanukā honti. Passato upadhikkhayanti tesaṃyeva kilesūpadhīnaṃ khayasaṅkhātaṃ mettaṃ adhigamavasena passantassa. Kusalī tena hotīti tena mettāyanena kusalo hoti. Sattasaṇḍanti sattasaṅkhātena saṇḍena samannāgataṃ, sattabharitanti attho. Vijetvāti adaṇḍena asatthena dhammeneva vijinitvā. Rājisayoti isisadisā dhammikarājāno. Yajamānāti dānāni dadamānā. Anupariyagāti vicariṃsu.
අස්‌සමෙධන්‌තිආදීසු පොරාණකරාජකාලෙ කිර සස්‌සමෙධං, පුරිසමෙධං, සම්‌මාපාසං, වාචාපෙය්‍යන්‌ති චත්‌තාරි සඞ්‌ගහවත්‌ථූනි අහෙසුං, යෙහි රාජානො ලොකං සඞ්‌ගණ්‌හිංසු. තත්‌ථ නිප්‌ඵන්‌නසස්‌සතො දසමභාගග්‌ගහණං සස්‌සමෙධං නාම, සස්‌සසම්‌පාදනෙ මෙධාවිතාති අත්‌ථො. මහායොධානං ඡමාසිකං භත්‌තවෙතනානුප්‌පදානං පුරිසමෙධං නාම, පුරිසසඞ්‌ගණ්‌හනෙ මෙධාවිතාති අත්‌ථො. දලිද්‌දමනුස්‌සානං හත්‌ථතො ලෙඛං ගහෙත්‌වා තීණි වස්‌සානි විනා වඩ්‌ඪියා සහස්‌සද්‌විසහස්‌සමත්‌තධනානුප්‌පදානං සම්‌මාපාසං නාම. තඤ්‌හි සම්‌මා මනුස්‌සෙ පාසෙති හදයෙ බන්‌ධිත්‌වා විය ඨපෙති, තස්‌මා සම්‌මාපාසන්‌ති වුච්‌චති. ‘‘තාත, මාතුලා’’තිආදිනා නයෙන පන සණ්‌හවාචාභණනං වාචාපෙය්‍යං නාම, පියවාචාති අත්‌ථො. එවං චතූහි සඞ්‌ගහවත්‌ථූහි සඞ්‌ගහිතං රට්‌ඨං ඉද්‌ධඤ්‌චෙව හොති, ඵීතඤ්‌ච, බහුඅන්‌නපානං, ඛෙමං, නිරබ්‌බුදං. මනුස්‌සා මුදා මොදමානා උරෙ පුත්‌තෙ නච්‌චෙන්‌තා අපාරුතඝරා විහරන්‌ති. ඉදං ඝරද්‌වාරෙසු අග්‌ගළානං අභාවතො නිරග්‌ගළන්‌ති වුච්‌චති. අයං පොරාණිකා පවෙණි.
Assamedhantiādīsu porāṇakarājakāle kira sassamedhaṃ, purisamedhaṃ, sammāpāsaṃ, vācāpeyyanti cattāri saṅgahavatthūni ahesuṃ, yehi rājāno lokaṃ saṅgaṇhiṃsu. Tattha nipphannasassato dasamabhāgaggahaṇaṃ sassamedhaṃ nāma, sassasampādane medhāvitāti attho. Mahāyodhānaṃ chamāsikaṃ bhattavetanānuppadānaṃ purisamedhaṃ nāma, purisasaṅgaṇhane medhāvitāti attho. Daliddamanussānaṃ hatthato lekhaṃ gahetvā tīṇi vassāni vinā vaḍḍhiyā sahassadvisahassamattadhanānuppadānaṃ sammāpāsaṃ nāma. Tañhi sammā manusse pāseti hadaye bandhitvā viya ṭhapeti, tasmā sammāpāsanti vuccati. ‘‘Tāta, mātulā’’tiādinā nayena pana saṇhavācābhaṇanaṃ vācāpeyyaṃ nāma, piyavācāti attho. Evaṃ catūhi saṅgahavatthūhi saṅgahitaṃ raṭṭhaṃ iddhañceva hoti, phītañca, bahuannapānaṃ, khemaṃ, nirabbudaṃ. Manussā mudā modamānā ure putte naccentā apārutagharā viharanti. Idaṃ gharadvāresu aggaḷānaṃ abhāvato niraggaḷanti vuccati. Ayaṃ porāṇikā paveṇi.
අපරභාගෙ පන ඔක්‌කාකරාජකාලෙ බ්‍රාහ්‌මණා ඉමානි චත්‌තාරි සඞ්‌ගහවත්‌ථූනි ඉමඤ්‌ච රට්‌ඨසම්‌පත්‌තිං පරිවත්‌තෙත්‌වා උද්‌ධංමූලකං කත්‌වා අස්‌සමෙධං පුරිසමෙධන්‌තිආදිකෙ පඤ්‌ච යඤ්‌ඤෙ නාම අකංසු. තෙසු අස්‌සමෙත්‌ථ මෙධන්‌ති වධෙන්‌තීති අස්‌සමෙධො. ද්‌වීහි පරියඤ්‌ඤෙහි යජිතබ්‌බස්‌ස එකවීසතියූපස්‌ස එකස්‌මිං පච්‌ඡිමදිවසෙයෙව සත්‌තනවුතිපඤ්‌චපසුසතඝාතභිංසනස්‌ස ඨපෙත්‌වා භූමිඤ්‌ච පුරිසෙ ච අවසෙසසබ්‌බවිභවදක්‌ඛිණස්‌ස යඤ්‌ඤස්‌සෙතං අධිවචනං. පුරිසමෙත්‌ථ මෙධන්‌තීති පුරිසමෙධො. චතූහි පරියඤ්‌ඤෙහි යජිතබ්‌බස්‌ස සද්‌ධිං භූමියා අස්‌සමෙධෙ වුත්‌තවිභවදක්‌ඛිණස්‌ස යඤ්‌ඤස්‌සෙතං අධිවචනං. සම්‌මමෙත්‌ථ පාසන්‌තීති සම්‌මාපාසො. දිවසෙ දිවසෙ යුගච්‌ඡිග්‌ගළෙ පවෙසනදණ්‌ඩකසඞ්‌ඛාතං සම්‌මං ඛිපිත්‌වා තස්‌ස පතිතොකාසෙ වෙදිං කත්‌වා සංහාරිමෙහි යූපාදීහි සරස්‌සතීනදියා නිමුග්‌ගොකාසතො පභුති පටිලොමං ගච්‌ඡන්‌තෙන යජිතබ්‌බස්‌ස සත්‍රයාගස්‌සෙතං අධිවචනං. වාජමෙත්‌ථ පිවන්‌තීති වාජපෙය්‍යො. එකෙන පරියඤ්‌ඤෙන සත්‌තරසහි පසූහි යජිතබ්‌බස්‌ස බෙලුවයූපස්‌ස සත්‌තරසකදක්‌ඛිණස්‌ස යඤ්‌ඤස්‌සෙතං අධිවචනං. නත්‌ථි එත්‌ථ අග්‌ගළාති නිරග්‌ගළො. නවහි පරියඤ්‌ඤෙහි යජිතබ්‌බස්‌ස සද්‌ධිං භූමියා ච පුරිසෙහි ච අස්‌සමෙධෙ වුත්‌තවිභවදක්‌ඛිණස්‌ස සබ්‌බමෙධපරියායනාමස්‌ස අස්‌සමෙධවිකප්‌පස්‌සෙතං අධිවචනං.
Aparabhāge pana okkākarājakāle brāhmaṇā imāni cattāri saṅgahavatthūni imañca raṭṭhasampattiṃ parivattetvā uddhaṃmūlakaṃ katvā assamedhaṃ purisamedhantiādike pañca yaññe nāma akaṃsu. Tesu assamettha medhanti vadhentīti assamedho. Dvīhi pariyaññehi yajitabbassa ekavīsatiyūpassa ekasmiṃ pacchimadivaseyeva sattanavutipañcapasusataghātabhiṃsanassa ṭhapetvā bhūmiñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ. Purisamettha medhantīti purisamedho. Catūhi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ. Sammamettha pāsantīti sammāpāso. Divase divase yugacchiggaḷe pavesanadaṇḍakasaṅkhātaṃ sammaṃ khipitvā tassa patitokāse vediṃ katvā saṃhārimehi yūpādīhi sarassatīnadiyā nimuggokāsato pabhuti paṭilomaṃ gacchantena yajitabbassa satrayāgassetaṃ adhivacanaṃ. Vājamettha pivantīti vājapeyyo. Ekena pariyaññena sattarasahi pasūhi yajitabbassa beluvayūpassa sattarasakadakkhiṇassa yaññassetaṃ adhivacanaṃ. Natthi ettha aggaḷāti niraggaḷo. Navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhiṃ bhūmiyā ca purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiṇassa sabbamedhapariyāyanāmassa assamedhavikappassetaṃ adhivacanaṃ.
කලම්‌පි තෙ නානුභවන්‌ති සොළසින්‌ති තෙ සබ්‌බෙපි මහායාගා එකස්‌ස මෙත්‌තාචිත්‌තස්‌ස විපාකමහන්‌තතාය සොළසිං කලං න අග්‌ඝන්‌ති, සොළසමං භාගං න පාපුණන්‌තීති අත්‌ථො. න ජිනාතීති න අත්‌තනා පරස්‌ස ජානිං කරොති. න ජාපයෙති න පරෙන පරස්‌ස ජානිං කාරෙති. මෙත්‌තංසොති මෙත්‌තායමානචිත්‌තකොට්‌ඨාසො හුත්‌වා. සබ්‌බභූතානන්‌ති සබ්‌බසත්‌තෙසු. වෙරං තස්‌ස න කෙනචීති තස්‌ස කෙනචි සද්‌ධිං අකුසලවෙරං වා පුග්‌ගලවෙරං වා නත්‌ථි.
Kalampite nānubhavanti soḷasinti te sabbepi mahāyāgā ekassa mettācittassa vipākamahantatāya soḷasiṃ kalaṃ na agghanti, soḷasamaṃ bhāgaṃ na pāpuṇantīti attho. Na jinātīti na attanā parassa jāniṃ karoti. Na jāpayeti na parena parassa jāniṃ kāreti. Mettaṃsoti mettāyamānacittakoṭṭhāso hutvā. Sabbabhūtānanti sabbasattesu. Veraṃ tassa na kenacīti tassa kenaci saddhiṃ akusalaveraṃ vā puggalaveraṃ vā natthi.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 1. මෙත්‌තාසුත්‌තං • 1. Mettāsuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 1. මෙත්‌තාසුත්‌තවණ්‌ණනා • 1. Mettāsuttavaṇṇanā
