Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Khuddakapāṭha-aṭṭhakathā |
੯. ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Mettasuttavaṇṇanā
ਨਿਕ੍ਖੇਪਪ੍ਪਯੋਜਨਂ
Nikkhepappayojanaṃ
ਇਦਾਨਿ ਨਿਧਿਕਣ੍ਡਾਨਨ੍ਤਰਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਕ੍ਕਮੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਇਧ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪ੍ਪਯੋਜਨਂ વਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਰਂ –
Idāni nidhikaṇḍānantaraṃ nikkhittassa mettasuttassa vaṇṇanākkamo anuppatto. Tassa idha nikkhepappayojanaṃ vatvā tato paraṃ –
‘‘ਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਯਦਾ ਯਤ੍ਥ, ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤੇਸ ਦੀਪਨਾ।
‘‘Yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā cetesa dīpanā;
ਨਿਦਾਨਂ ਸੋਧਯਿਤ੍વਾਸ੍ਸ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ’’॥
Nidānaṃ sodhayitvāssa, karissāmatthavaṇṇanaṃ’’.
ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਧਿਕਣ੍ਡੇਨ ਦਾਨਸੀਲਾਦਿਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਪਦਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਚ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਕਤਾਯ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਯਾવ ਬੁਦ੍ਧਭੂਮਿਂ ਪਾਪੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸਾ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਪਦਾਯ ਉਪਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਸਰਣੇਹਿ ਸਾਸਨੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਹਿ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾਨਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇਨ ਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਸਮਤ੍ਥਂ, ਕੁਮਾਰਪਞ੍ਹੇਨ ਮੋਹਪ੍ਪਹਾਨਸਮਤ੍ਥਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ, ਮਙ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤੇਨ ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮਙ੍ਗਲਭਾવੋ ਅਤ੍ਤਰਕ੍ਖਾ ਚ, ਰਤਨਸੁਤ੍ਤੇਨ ਤਸ੍ਸਾਨੁਰੂਪਾ ਪਰਰਕ੍ਖਾ, ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟੇਨ ਰਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਭੂਤੇਸੁ ਏਕਚ੍ਚਭੂਤਦਸ੍ਸਨਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਮਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ વਿਪਤ੍ਤਿ ਚ, ਨਿਧਿਕਣ੍ਡੇਨ ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟੇ વੁਤ੍ਤવਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਚ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਦੋਸਪ੍ਪਹਾਨਸਮਤ੍ਥਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਅਦਸ੍ਸਿਤਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਦੋਸਪ੍ਪਹਾਨਸਮਤ੍ਥਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਦਂ ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ ਇਧ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸੁਪਰਿਪੂਰੋ ਹੋਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠੋਤਿ ਇਦਮਸ੍ਸ ਇਧ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪ੍ਪਯੋਜਨਂ।
Tattha yasmā nidhikaṇḍena dānasīlādipuññasampadā vuttā, sā ca sattesu mettāya katāya mahapphalā hoti yāva buddhabhūmiṃ pāpetuṃ samatthā, tasmā tassā puññasampadāya upakāradassanatthaṃ, yasmā vā saraṇehi sāsane otaritvā sikkhāpadehi sīle patiṭṭhitānaṃ dvattiṃsākārena rāgappahānasamatthaṃ, kumārapañhena mohappahānasamatthañca kammaṭṭhānaṃ dassetvā, maṅgalasuttena tassa pavattiyā maṅgalabhāvo attarakkhā ca, ratanasuttena tassānurūpā pararakkhā, tirokuṭṭena rattanasutte vuttabhūtesu ekaccabhūtadassanaṃ vuttappakārāya puññasampattiyā pamajjantānaṃ vipatti ca, nidhikaṇḍena tirokuṭṭe vuttavipattipaṭipakkhabhūtā sampatti ca dassitā, dosappahānasamatthaṃ pana kammaṭṭhānaṃ adassitameva, tasmā taṃ dosappahānasamatthaṃ kammaṭṭhānaṃ dassetuṃ idaṃ mettasuttaṃ idha nikkhittaṃ. Evañhi suparipūro hoti khuddakapāṭhoti idamassa idha nikkhepappayojanaṃ.
ਨਿਦਾਨਸੋਧਨਂ
Nidānasodhanaṃ
ਇਦਾਨਿ ਯਾਯਂ –
Idāni yāyaṃ –
‘‘ਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਯਦਾ ਯਤ੍ਥ, ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤੇਸ ਦੀਪਨਾ।
‘‘Yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā cetesa dīpanā;
ਨਿਦਾਨਂ ਸੋਧਯਿਤ੍વਾਸ੍ਸ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
Nidānaṃ sodhayitvāssa, karissāmatthavaṇṇana’’nti. –
ਮਾਤਿਕਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਤਤ੍ਥ ਇਦਂ ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਤਾવ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਸਾવਕਾਦੀਹਿ, ਤਞ੍ਚ ਪਨ ਯਦਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਸ੍ਸਤੋ ਦੇવਤਾਹਿ ਉਬ੍ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਾ, ਤਦਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ ਚ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਏਤੇਸਂ ਪਦਾਨਂ ਦੀਪਨਾ ਨਿਦਾਨਸੋਧਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Mātikā nikkhittā, tattha idaṃ mettasuttaṃ bhagavatāva vuttaṃ, na sāvakādīhi, tañca pana yadā himavantapassato devatāhi ubbāḷhā bhikkhū bhagavato santikaṃ āgatā, tadā sāvatthiyaṃ tesaṃ bhikkhūnaṃ parittatthāya kammaṭṭhānatthāya ca vuttanti evaṃ tāva saṅkhepato etesaṃ padānaṃ dīpanā nidānasodhanā veditabbā.
વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਉਪਕਟ੍ਠਾਯ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾਯ, ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾવੇਰਜ੍ਜਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਰਾਗਚਰਿਤਾਨਂ ਸવਿਞ੍ਞਾਣਕਅવਿਞ੍ਞਾਣਕવਸੇਨ ਏਕਾਦਸવਿਧਂ ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, ਦੋਸਚਰਿਤਾਨਂ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, ਮੋਹਚਰਿਤਾਨਂ ਮਰਣਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ, વਿਤਕ੍ਕਚਰਿਤਾਨਂ ਆਨਾਪਾਨਸ੍ਸਤਿਪਥવੀਕਸਿਣਾਦੀਨਿ, ਸਦ੍ਧਾਚਰਿਤਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ, ਬੁਦ੍ਧਿਚਰਿਤਾਨਂ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨਾਦੀਨੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਭੇਦਚਰਿਤਾਨੁਕੂਲਾਨਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਕਥੇਤਿ।
Vitthārato pana evaṃ veditabbā – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya, tena kho pana samayena sambahulā nānāverajjakā bhikkhū bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha tattha vassaṃ upagantukāmā bhagavantaṃ upasaṅkamanti. Tatra sudaṃ bhagavā rāgacaritānaṃ saviññāṇakaaviññāṇakavasena ekādasavidhaṃ asubhakammaṭṭhānaṃ, dosacaritānaṃ catubbidhaṃ mettādikammaṭṭhānaṃ, mohacaritānaṃ maraṇassatikammaṭṭhānādīni, vitakkacaritānaṃ ānāpānassatipathavīkasiṇādīni, saddhācaritānaṃ buddhānussatikammaṭṭhānādīni, buddhicaritānaṃ catudhātuvavatthānādīnīti iminā nayena caturāsītisahassappabhedacaritānukūlāni kammaṭṭhānāni katheti.
ਅਥ ਖੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇਨਾਸਨਞ੍ਚ ਗੋਚਰਗਾਮਞ੍ਚ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨਾਨਿ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਹਿਮવਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ ਨੀਲਕਾਚਮਣਿਸਨ੍ਨਿਭਸਿਲਾਤਲਂ ਸੀਤਲਘਨਚ੍ਛਾਯਨੀਲવਨਸਣ੍ਡਮਣ੍ਡਿਤਂ ਮੁਤ੍ਤਾਜਾਲਰਜਤਪਟ੍ਟਸਦਿਸવਾਲੁਕਾਕਿਣ੍ਣਭੂਮਿਭਾਗਂ ਸੁਚਿਸਾਤਸੀਤਲਜਲਾਸਯਪਰਿવਾਰਿਤਂ ਪਬ੍ਬਤਮਦ੍ਦਸਂਸੁ। ਅਥ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਤ੍ਥੇਕਰਤ੍ਤਿਂ વਸਿਤ੍વਾ ਪਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸਰੀਰਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਗਾਮੋ ਘਨਨਿવੇਸਨਸਨ੍ਨਿવਿਟ੍ਠਕੁਲਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਤੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਦੁਲ੍ਲਭਤਾਯ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਧੇવ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੇਮਾਸਂ વਸਥਾ’’ਤਿ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਪਧਾਨਕੁਟਿਸਤਾਨਿ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਮਞ੍ਚਪੀਠਪਾਨੀਯਪਰਿਭੋਜਨੀਯਘਟਾਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬੂਪਕਰਣਾਨਿ ਪਟਿਯਾਦੇਸੁਂ।
Atha kho pañcamattāni bhikkhusatāni bhagavato santike kammaṭṭhānaṃ uggahetvā sappāyasenāsanañca gocaragāmañca pariyesamānāni anupubbena gantvā paccante himavantena saddhiṃ ekābaddhaṃ nīlakācamaṇisannibhasilātalaṃ sītalaghanacchāyanīlavanasaṇḍamaṇḍitaṃ muttājālarajatapaṭṭasadisavālukākiṇṇabhūmibhāgaṃ sucisātasītalajalāsayaparivāritaṃ pabbatamaddasaṃsu. Atha te bhikkhū tatthekarattiṃ vasitvā pabhātāya rattiyā sarīraparikammaṃ katvā tassa avidūre aññataraṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Gāmo ghananivesanasanniviṭṭhakulasahassayutto, manussā cettha saddhā pasannā te paccante pabbajitadassanassa dullabhatāya bhikkhū disvā eva pītisomanassajātā hutvā te bhikkhū bhojetvā ‘‘idheva, bhante, temāsaṃ vasathā’’ti yācitvā pañca padhānakuṭisatāni kāretvā tattha mañcapīṭhapānīyaparibhojanīyaghaṭādīni sabbūpakaraṇāni paṭiyādesuṃ.
ਭਿਕ੍ਖੂ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਅਞ੍ਞਂ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਥੇવ ਉਪਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ વਸ੍ਸਾવਾਸਂ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਅਸਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇ’’ਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ ਯਾਮਘਣ੍ਡਿਕਂ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲਾ વਿਹਰਨ੍ਤਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਨਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤੇਜੇਨ વਿਹਤਤੇਜਾ ਰੁਕ੍ਖਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਮਾਨਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਦਾਰਕੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਰਾਜੂਹਿ વਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ વਾ ਗਾਮਕਾવਾਸਂ ਗਤੇਹਿ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਘਰੇਸੁ ਓਕਾਸੇ ਗਹਿਤੇ ਘਰਮਨੁਸ੍ਸਕਾ ਘਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ વਸਨ੍ਤਾ ‘‘ਕਦਾ ਨੁ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦੂਰਤੋવ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਮਾਨਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤਿਯੋ ਦੂਰਤੋવ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਦਾ ਨੁ ਭਦਨ੍ਤਾ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਏવਂ ਸਮਚਿਨ੍ਤੇਸੁਂ ‘‘ਪਠਮવਸ੍ਸੂਪਗਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅવਸ੍ਸਂ ਤੇਮਾਸਂ વਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਯਂ ਪਨ ਤਾવ ਚਿਰਂ ਦਾਰਕੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ વਸਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮ, ਹਨ੍ਦ ਮਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਯਾਨਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਦਸ੍ਸੇਮਾ’’ਤਿ। ਤਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਰਣવੇਲਾਯ ਭਿਂਸਨਕਾਨਿ ਯਕ੍ਖਰੂਪਾਨਿ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤੋ ਪੁਰਤੋ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਭੇਰવਸਦ੍ਦਞ੍ਚ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਹਦਯਂ ਫਨ੍ਦਿ, ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਚ ਅਹੇਸੁਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤਾ। ਤੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ ਕਾਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਅਨੇਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਭਯੇਨ ਚ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਸਂવਿਗ੍ਗਾਨਂ ਸਤਿ ਸਮ੍ਮੁਸ੍ਸਿ, ਤਤੋ ਤੇਸਂ ਮੁਟ੍ਠਸਤੀਨਂ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਪਯੋਜੇਸੁਂ, ਤੇਸਂ ਤੇਨ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੇਨ ਨਿਮ੍ਮਥਿਯਮਾਨਮਿવ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਅਹੋਸਿ, ਗਾਲ਼੍ਹਾ ਸੀਸવੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਨ ਚ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸੁਂ।
Bhikkhū dutiyadivase aññaṃ gāmaṃ piṇḍāya pavisiṃsu. Tatthapi manussā tatheva upaṭṭhahitvā vassāvāsaṃ yāciṃsu. Bhikkhū ‘‘asati antarāye’’ti adhivāsetvā taṃ vanasaṇḍaṃ pavisitvā sabbarattindivaṃ āraddhavīriyā yāmaghaṇḍikaṃ koṭṭetvā yonisomanasikārabahulā viharantā rukkhamūlāni upagantvā nisīdiṃsu. Sīlavantānaṃ bhikkhūnaṃ tejena vihatatejā rukkhadevatā attano attano vimānā oruyha dārake gahetvā ito cito vicaranti. Seyyathāpi nāma rājūhi vā rājamahāmattehi vā gāmakāvāsaṃ gatehi gāmavāsīnaṃ gharesu okāse gahite gharamanussakā gharā nikkhamitvā aññatra vasantā ‘‘kadā nu gamissantī’’ti dūratova olokenti, evameva devatā attano attano vimānāni chaḍḍetvā ito cito ca vicarantiyo dūratova olokenti ‘‘kadā nu bhadantā gamissantī’’ti. Tato evaṃ samacintesuṃ ‘‘paṭhamavassūpagatā bhikkhū avassaṃ temāsaṃ vasissanti, mayaṃ pana tāva ciraṃ dārake gahetvā okkamma vasituṃ na sakkoma, handa mayaṃ bhikkhūnaṃ bhayānakaṃ ārammaṇaṃ dassemā’’ti. Tā rattiṃ bhikkhūnaṃ samaṇadhammakaraṇavelāya bhiṃsanakāni yakkharūpāni nimminitvā purato purato tiṭṭhanti, bheravasaddañca karonti. Bhikkhūnaṃ tāni rūpāni disvā tañca saddaṃ sutvā hadayaṃ phandi, dubbaṇṇā ca ahesuṃ uppaṇḍuppaṇḍukajātā. Tena te bhikkhū cittaṃ ekaggaṃ kātuṃ nāsakkhiṃsu, tesaṃ anekaggacittānaṃ bhayena ca punappunaṃ saṃviggānaṃ sati sammussi, tato tesaṃ muṭṭhasatīnaṃ duggandhāni ārammaṇāni payojesuṃ, tesaṃ tena duggandhena nimmathiyamānamiva matthaluṅgaṃ ahosi, gāḷhā sīsavedanā uppajjiṃsu, na ca taṃ pavattiṃ aññamaññassa ārocesuṃ.
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਕਾਲੇ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇਸੁ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ, ਆવੁਸੋ, ਇਮਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਪવਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤਿਪਾਹਂ ਅਤਿવਿਯ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਅਹੋਸਿ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ, વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਿ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਏਤਰਹਿ ਪਨਤ੍ਥ ਕਿਸਾ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤਾ, ਕਿਂ વੋ ਇਧ ਅਸਪ੍ਪਾਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹ – ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਈਦਿਸਞ੍ਚ ਈਦਿਸਞ੍ਚ ਭੇਰવਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਚ ਸੁਣਾਮਿ ਚ, ਈਦਿਸਞ੍ਚ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਾਮਿ, ਤੇਨ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮਾਧਿਯਤੀ’’ਤਿ, ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਭਗવਤਾ, ਆવੁਸੋ, ਦ੍વੇ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਅਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਇਦਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਅਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਆਯਾਮਾવੁਸੋ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇਨਾਸਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਸਂਸਾਮੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕੁਲੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਏવ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਮਿਂਸੁ।
Athekadivasaṃ saṅghattherassa upaṭṭhānakāle sabbesu sannipatitesu saṅghatthero pucchi ‘‘tumhākaṃ, āvuso, imaṃ vanasaṇḍaṃ paviṭṭhānaṃ katipāhaṃ ativiya parisuddho chavivaṇṇo ahosi pariyodāto, vippasannāni ca indriyāni, etarahi panattha kisā dubbaṇṇā uppaṇḍuppaṇḍukajātā, kiṃ vo idha asappāya’’nti. Tato eko bhikkhu āha – ‘‘ahaṃ, bhante, rattiṃ īdisañca īdisañca bheravārammaṇaṃ passāmi ca suṇāmi ca, īdisañca gandhaṃ ghāyāmi, tena me cittaṃ na samādhiyatī’’ti, eteneva upāyena sabbeva te taṃ pavattiṃ ārocesuṃ. Saṅghatthero āha – ‘‘bhagavatā, āvuso, dve vassūpanāyikā paññattā, amhākañca idaṃ senāsanaṃ asappāyaṃ, āyāmāvuso, bhagavato santikaṃ gantvā aññaṃ sappāyasenāsanaṃ pucchāmā’’ti. ‘‘Sādhu, bhante’’ti te bhikkhū therassa paṭissuṇitvā sabbeva senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anupalittattā kulesu kañci anāmantetvā eva yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkamiṃsu. Anupubbena sāvatthiṃ gantvā bhagavato santikaṃ āgamiṃsu.
ਭਗવਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨ੍ਤੋવਸ੍ਸਂ ਚਾਰਿਕਾ ਚਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਮਯਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਕਿਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਮਾਰੋਚੇਸੁਂ। ਭਗવਾ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਚਤੁਪਾਦਪੀਠਕਟ੍ਠਾਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਦ੍ਦਸ। ਅਥ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹ – ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਪ੍ਪਾਯਸੇਨਾਸਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥੇવ ਤੁਮ੍ਹੇ વਿਹਰਨ੍ਤਾ ਆਸવਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਥ, ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਮੇવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਥ, ਸਚੇ ਪਨ ਦੇવਤਾਹਿ ਅਭਯਂ ਇਚ੍ਛਥ, ਇਮਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਥ। ਏਤਞ੍ਹਿ વੋ ਪਰਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।
Bhagavā te bhikkhū disvā etadavoca – ‘‘na, bhikkhave, antovassaṃ cārikā caritabbāti mayā sikkhāpadaṃ paññattaṃ, kissa tumhe cārikaṃ carathā’’ti. Te bhagavato sabbamārocesuṃ. Bhagavā āvajjento sakalajambudīpe antamaso catupādapīṭhakaṭṭhānamattampi tesaṃ sappāyasenāsanaṃ nāddasa. Atha te bhikkhū āha – ‘‘na, bhikkhave, tumhākaṃ aññaṃ sappāyasenāsanaṃ atthi, tattheva tumhe viharantā āsavakkhayaṃ pāpuṇissatha, gacchatha, bhikkhave, tameva senāsanaṃ upanissāya viharatha, sace pana devatāhi abhayaṃ icchatha, imaṃ parittaṃ uggaṇhatha. Etañhi vo parittañca kammaṭṭhānañca bhavissatī’’ti idaṃ suttamabhāsi.
ਅਪਰੇ ਪਨਾਹੁ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਮੇવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਥਾ’’ਤਿ ਇਦਞ੍ਚ વਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਆਹ – ‘‘ਅਪਿਚ ਖੋ ਆਰਞ੍ਞਕੇਨ ਪਰਿਹਰਣਂ ਞਾਤਬ੍ਬਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਕਰਣવਸੇਨ ਦ੍વੇ ਮੇਤ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਪਰਿਤ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਅਸੁਭਾ ਦ੍વੇ ਮਰਣਸ੍ਸਤੀ ਅਟ੍ਠਮਹਾਸਂવੇਗવਤ੍ਥੁਸਮਾવਜ੍ਜਨਞ੍ਚ, ਅਟ੍ਠ ਮਹਾਸਂવੇਗવਤ੍ਥੂਨਿ ਨਾਮ ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਾਨੀਤਿ, ਅਥ વਾ ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਂ ਪਞ੍ਚਮਂ, ਅਤੀਤੇ વਟ੍ਟਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਨਾਗਤੇ વਟ੍ਟਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਆਹਾਰਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਹਰਣਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਮੇਤ੍ਤਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਥਞ੍ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸੀਤਿ। ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋਪਿ ‘‘ਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਯਦਾ ਯਤ੍ਥ, ਯਸ੍ਮਾ ਚੇ’’ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਪਦਾਨਂ ਦੀਪਨਾ ਨਿਦਾਨਸੋਧਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Apare panāhu – ‘‘gacchatha, bhikkhave, tameva senāsanaṃ upanissāya viharathā’’ti idañca vatvā bhagavā āha – ‘‘apica kho āraññakena pariharaṇaṃ ñātabbaṃ. Seyyathidaṃ – sāyaṃ pātaṃ karaṇavasena dve mettā dve parittā dve asubhā dve maraṇassatī aṭṭhamahāsaṃvegavatthusamāvajjanañca, aṭṭha mahāsaṃvegavatthūni nāma jātijarābyādhimaraṇaṃ cattāri apāyadukkhānīti, atha vā jātijarābyādhimaraṇāni cattāri, apāyadukkhaṃ pañcamaṃ, atīte vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, anāgate vaṭṭamūlakaṃ dukkhaṃ, paccuppanne āhārapariyeṭṭhimūlakaṃ dukkha’’nti. Evaṃ bhagavā pariharaṇaṃ ācikkhitvā tesaṃ bhikkhūnaṃ mettatthañca parittatthañca vipassanāpādakajjhānatthañca idaṃ suttamabhāsīti. Evaṃ vitthāratopi ‘‘yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā ce’’ti etesaṃ padānaṃ dīpanā nidānasodhanā veditabbā.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਯਾ ਸਾ ‘‘ਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਯਦਾ ਯਤ੍ਥ, ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤੇਸ ਦੀਪਨਾ। ਨਿਦਾਨਂ ਸੋਧਯਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਮਾਤਿਕਾ ਠਪਿਤਾ, ਸਾ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ ਹੋਤਿ।
Ettāvatā ca yā sā ‘‘yena vuttaṃ yadā yattha, yasmā cetesa dīpanā. Nidānaṃ sodhayitvā’’ti mātikā ṭhapitā, sā sabbākārena vitthāritā hoti.
ਪਠਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Paṭhamagāthāvaṇṇanā
੧. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਅਸ੍ਸ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਕਤਨਿਦਾਨਸੋਧਨਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਆਰਬ੍ਭਤੇ। ਤਤ੍ਥ ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਅਯਂ ਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਕਰਣਾਰਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਪਟਿਪਦਾ, ਯਂ વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਰਣੀਯਤੋ ਅਤ੍ਥੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਰਣੀਯਤੋ ਨਾਮ ਉਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਤੋ। ਅਤ੍ਥੇ ਕੁਸਲੇਨ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ ਅਤ੍ਥਛੇਕੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਨ੍ਤਿ ਅਨਿਯਮਿਤਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ। ਨ੍ਤਿ ਨਿਯਮਿਤਉਪਯੋਗਂ, ਉਭਯਮ੍ਪਿ વਾ ਯਂ ਤਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਂ। ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਸਨ੍ਤਂ, ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਤੋ ਪਦਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਅਭਿਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਸਕ੍ਕੋ, ਸਮਤ੍ਥੋ ਪਟਿਬਲੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਜੂਤਿ ਅਜ੍ਜવਯੁਤ੍ਤੋ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਜੂਤਿ ਸੁਹੁਜੁ। ਸੁਖਂ વਚੋ ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਸੁવਚੋ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਭવੇਯ੍ਯ। ਮੁਦੂਤਿ ਮਦ੍ਦવਯੁਤ੍ਤੋ। ਨ ਅਤਿਮਾਨੀਤਿ ਅਨਤਿਮਾਨਿ।
1. Idāni ‘‘assa karissāmatthavaṇṇana’’nti vuttattā evaṃ katanidānasodhanassa assa suttassa atthavaṇṇanā ārabbhate. Tattha karaṇīyamatthakusalenāti imissā paṭhamagāthāya tāva ayaṃ padavaṇṇanā – karaṇīyanti kātabbaṃ, karaṇārahanti attho. Atthoti paṭipadā, yaṃ vā kiñci attano hitaṃ, taṃ sabbaṃ araṇīyato atthoti vuccati, araṇīyato nāma upagantabbato. Atthe kusalena atthakusalena atthachekenāti vuttaṃ hoti. Yanti aniyamitapaccattaṃ. Nti niyamitaupayogaṃ, ubhayampi vā yaṃ tanti paccattavacanaṃ. Santaṃ padanti upayogavacanaṃ, tattha lakkhaṇato santaṃ, pattabbato padaṃ, nibbānassetaṃ adhivacanaṃ. Abhisameccāti abhisamāgantvā. Sakkotīti sakko, samattho paṭibaloti vuttaṃ hoti. Ujūti ajjavayutto. Suṭṭhu ujūti suhuju. Sukhaṃ vaco tasminti suvaco. Assāti bhaveyya. Mudūti maddavayutto. Na atimānīti anatimāni.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ – ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ, ਯਨ੍ਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਾવ ਅਤ੍ਥਿ ਕਰਣੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਕਰਣੀਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਂ ਕਰਣੀਯਂ। ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿ, ਆਚਾਰવਿਪਤ੍ਤਿ, ਆਜੀવવਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਅਕਰਣੀਯਂ। ਤਥਾ ਅਤ੍ਥਿ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਯੋਜੇਤਿ, ਖਣ੍ਡਸੀਲੋ ਹੋਤਿ, ਏਕવੀਸਤਿવਿਧਂ ਅਨੇਸਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – વੇਲ਼ੁਦਾਨਂ ਪਤ੍ਤਦਾਨਂ ਪੁਪ੍ਫਦਾਨਂ ਫਲਦਾਨਂ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਦਾਨਂ ਮੁਖੋਦਕਦਾਨਂ ਸਿਨਾਨਦਾਨਂ ਚੁਣ੍ਣਦਾਨਂ ਮਤ੍ਤਿਕਾਦਾਨਂ ਚਾਟੁਕਮ੍ਯਤਂ ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯਤਂ ਪਾਰਿਭਟਯਤਂ ਜਙ੍ਘਪੇਸਨਿਕਂ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਦੂਤਕਮ੍ਮਂ ਪਹਿਣਗਮਨਂ ਪਿਣ੍ਡਪਟਿਪਿਣ੍ਡਂ ਦਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ વਤ੍ਥੁવਿਜ੍ਜਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤવਿਜ੍ਜਂ ਅਙ੍ਗવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਛਬ੍ਬਿਧੇ ਚ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – વੇਸਿਯਾਗੋਚਰੇ વਿਧવਥੁਲ੍ਲਕੁਮਾਰਿਕਪਣ੍ਡਕਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਾਨਾਗਾਰਗੋਚਰੇਤਿ। ਸਂਸਟ੍ਠੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਰਾਜੂਹਿ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ ਅਨਨੁਲੋਮਿਕੇਨ ਗਿਹਿਸਂਸਗ੍ਗੇਨ, ਯਾਨਿ વਾ ਪਨ ਤਾਨਿ ਕੁਲਾਨਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਿ ਅਨੋਪਾਨਭੂਤਾਨਿ ਅਕ੍ਕੋਸਕਪਰਿਭਾਸਕਾਨਿ ਅਨਤ੍ਥਕਾਮਾਨਿ ਅਹਿਤਅਫਾਸੁਕਯੋਗਕ੍ਖੇਮਕਾਮਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ, ਤਥਾਰੂਪਾਨਿ ਕੁਲਾਨਿ ਸੇવਤਿ ਭਜਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ। ਅਯਂ ਅਨਤ੍ਥਕੁਸਲੋ।
Ayaṃ panettha atthavaṇṇanā – karaṇīyamatthakusalena, yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccāti ettha tāva atthi karaṇīyaṃ, atthi akaraṇīyaṃ. Tattha saṅkhepato sikkhattayaṃ karaṇīyaṃ. Sīlavipatti, diṭṭhivipatti, ācāravipatti, ājīvavipattīti evamādi akaraṇīyaṃ. Tathā atthi atthakusalo, atthi anatthakusalo. Tattha yo imasmiṃ sāsane pabbajitvā na attānaṃ sammā payojeti, khaṇḍasīlo hoti, ekavīsatividhaṃ anesanaṃ nissāya jīvikaṃ kappeti. Seyyathidaṃ – veḷudānaṃ pattadānaṃ pupphadānaṃ phaladānaṃ dantakaṭṭhadānaṃ mukhodakadānaṃ sinānadānaṃ cuṇṇadānaṃ mattikādānaṃ cāṭukamyataṃ muggasūpyataṃ pāribhaṭayataṃ jaṅghapesanikaṃ vejjakammaṃ dūtakammaṃ pahiṇagamanaṃ piṇḍapaṭipiṇḍaṃ dānānuppadānaṃ vatthuvijjaṃ nakkhattavijjaṃ aṅgavijjanti. Chabbidhe ca agocare carati. Seyyathidaṃ – vesiyāgocare vidhavathullakumārikapaṇḍakabhikkhunīpānāgāragocareti. Saṃsaṭṭho ca viharati rājūhi rājamahāmattehi titthiyehi titthiyasāvakehi ananulomikena gihisaṃsaggena, yāni vā pana tāni kulāni assaddhāni appasannāni anopānabhūtāni akkosakaparibhāsakāni anatthakāmāni ahitaaphāsukayogakkhemakāmāni bhikkhūnaṃ…pe… upāsikānaṃ, tathārūpāni kulāni sevati bhajati payirupāsati. Ayaṃ anatthakusalo.
ਯੋ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਯੋਜੇਤਿ, ਅਨੇਸਨਂ ਪਹਾਯ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੁਕਾਮੋ ਸਦ੍ਧਾਸੀਸੇਨ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ ਸਤਿਸੀਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ વੀਰਿਯਸੀਸੇਨ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ, ਪਞ੍ਞਾਸੀਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਂ ਪੂਰੇਤਿ। ਅਯਂ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ।
Yo pana imasmiṃ sāsane pabbajitvā attānaṃ sammā payojeti, anesanaṃ pahāya catupārisuddhisīle patiṭṭhātukāmo saddhāsīsena pātimokkhasaṃvaraṃ satisīsena indriyasaṃvaraṃ vīriyasīsena ājīvapārisuddhiṃ, paññāsīsena paccayapaṭisevanaṃ pūreti. Ayaṃ atthakusalo.
ਯੋ વਾ ਸਤ੍ਤਾਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਸੋਧਨવਸੇਨ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ, ਛਦ੍વਾਰੇ ਘਟ੍ਟਿਤਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੀਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਸਂવਰਂ, ਅਨੇਸਨਪਰਿવਜ੍ਜਨવਸੇਨ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਬੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਸਾવਕવਣ੍ਣਿਤਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨੇਨ ਚ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਂ, ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਪਰਿવਤ੍ਤਨੇ ਸਾਤ੍ਥਕਤਾਦਿਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣવਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਞ੍ਚ ਸੋਧੇਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ।
Yo vā sattāpattikkhandhasodhanavasena pātimokkhasaṃvaraṃ, chadvāre ghaṭṭitārammaṇesu abhijjhādīnaṃ anuppattivasena indrisaṃvaraṃ, anesanaparivajjanavasena viññuppasatthabuddhabuddhasāvakavaṇṇitapaccayapaṭisevanena ca ājīvapārisuddhiṃ, yathāvuttapaccavekkhaṇavasena paccayapaṭisevanaṃ, catuiriyāpathaparivattane sātthakatādipaccavekkhaṇavasena sampajaññañca sodheti. Ayampi atthakusalo.
ਯੋ વਾ ਯਥਾ ਊਸੋਦਕਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਂ વਤ੍ਥਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪਯਤਿ, ਛਾਰਿਕਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਆਦਾਸੋ, ਉਕ੍ਕਾਮੁਖਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਜਾਤਰੂਪਂ, ਤਥਾ ਞਾਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸੀਲਂ વੋਦਾਯਤੀਤਿ ਞਤ੍વਾ ਞਾਣੋਦਕੇਨ ਧੋવਨ੍ਤੋ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਕਿਕੀ ਸਕੁਣਿਕਾ ਅਣ੍ਡਂ, ਚਮਰੀ ਮਿਗੋ વਾਲਧਿਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਿਕਾ ਨਾਰੀ ਪਿਯਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕਂ, ਏਕਨਯਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਏਕਨਯਨਞ੍ਚ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਤਥਾ ਅਤਿવਿਯ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਜ੍ਜਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ।
Yo vā yathā ūsodakaṃ paṭicca saṃkiliṭṭhaṃ vatthaṃ pariyodāpayati, chārikaṃ paṭicca ādāso, ukkāmukhaṃ paṭicca jātarūpaṃ, tathā ñāṇaṃ paṭicca sīlaṃ vodāyatīti ñatvā ñāṇodakena dhovanto sīlaṃ pariyodāpeti. Yathā ca kikī sakuṇikā aṇḍaṃ, camarī migo vāladhiṃ, ekaputtikā nārī piyaṃ ekaputtakaṃ, ekanayano puriso taṃ ekanayanañca rakkhati, tathā ativiya appamatto attano sīlakkhandhaṃ rakkhati, sāyaṃ pātaṃ paccavekkhamāno aṇumattampi vajjaṃ na passati. Ayampi atthakusalo.
ਯੋ વਾ ਪਨ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਕਰੇ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਕਿਲੇਸવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪਟਿਪਦਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੋ।
Yo vā pana avippaṭisārakare sīle patiṭṭhāya kilesavikkhambhanapaṭipadaṃ paggaṇhāti, taṃ paggaṇhitvā kasiṇaparikammaṃ karoti, kasiṇaparikammaṃ katvā samāpattiyo nibbatteti. Ayampi atthakusalo.
ਯੋ વਾ ਪਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅਯਂ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲਾਨਂ ਅਗ੍ਗੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਇਮੇ ਯਾવ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਕਰੇ ਸੀਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਯਾવ વਾ ਕਿਲੇਸવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਪਟਿਪਦਾਯਪਗ੍ਗਹਣੇਨ વਣ੍ਣਿਤਾ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲਾ, ਤੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਤਥਾ વਿਧਾ ਚ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਤੇਨ ਭਗવਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ‘‘ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾ’’ਤਿ ਆਹ।
Yo vā pana samāpattito vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti, ayaṃ atthakusalānaṃ aggo. Tattha ye ime yāva avippaṭisārakare sīle patiṭṭhānena yāva vā kilesavikkhambhanapaṭipadāyapaggahaṇena vaṇṇitā atthakusalā, te imasmiṃ atthe atthakusalāti adhippetā. Tathā vidhā ca te bhikkhū. Tena bhagavā te bhikkhū sandhāya ekapuggalādhiṭṭhānāya desanāya ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti āha.
ਤਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਸਞ੍ਜਾਤਕਙ੍ਖਾਨਂ ਆਹ ‘‘ਯਨ੍ਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਬੁਦ੍ਧੇਹਿ વਣ੍ਣਿਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਂ ਪਟਿવੇਧવਸੇਨ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮੇਨ ਯਂ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਗਾਥਾਪਦਸ੍ਸ ਆਦਿਤੋ વੁਤ੍ਤਮੇવ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਾਰਤੋ ਅਨੁવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਸਾવਸੇਸਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Tato ‘‘kiṃ karaṇīya’’nti tesaṃ sañjātakaṅkhānaṃ āha ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti. Ayamettha adhippāyo – taṃ buddhānubuddhehi vaṇṇitaṃ santaṃ nibbānapadaṃ paṭivedhavasena abhisamecca viharitukāmena yaṃ karaṇīyanti. Ettha ca yanti imassa gāthāpadassa ādito vuttameva karaṇīyanti adhikārato anuvattati, taṃ santaṃ padaṃ abhisameccāti. Ayaṃ pana yasmā sāvasesapāṭho attho, tasmā viharitukāmenāti vuttanti veditabbaṃ.
ਅਥ વਾ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવਾਦਿવਸੇਨ ਲੋਕਿਯਪਞ੍ਞਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਦਂ ‘‘ਸਨ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇਨ ਯਨ੍ਤਂ ਕਰਣੀਯਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਾਰਤੋ ਅਨੁવਤ੍ਤਤਿ, ਤਂ ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾਤਿ ਏવਮ੍ਪੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਥ વਾ ‘‘ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਕਿ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਨਂ ਆਹ ‘‘ਯਨ੍ਤਂ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਲੋਕਿਯਪਞ੍ਞਾਯ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ ਯਂ ਕਰਣੀਯਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਕਰਣਾਰਹਮੇવ ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Atha vā santaṃ padaṃ abhisameccāti anussavādivasena lokiyapaññāya nibbānapadaṃ ‘‘santa’’nti ñatvā taṃ adhigantukāmena yantaṃ karaṇīyanti adhikārato anuvattati, taṃ karaṇīyamatthakusalenāti evampettha adhippāyo veditabbo. Atha vā ‘‘karaṇīyamatthakusalenā’’ti vutte ‘‘ki’’nti cintentānaṃ āha ‘‘yantaṃ santaṃ padaṃ abhisameccā’’ti. Tassevaṃ adhippāyo veditabbo – lokiyapaññāya santaṃ padaṃ abhisamecca yaṃ karaṇīyaṃ kātabbaṃ, taṃ karaṇīyaṃ, karaṇārahameva tanti vuttaṃ hoti.
ਕਿਂ ਪਨ ਤਨ੍ਤਿ ? ਕਿਮਞ੍ਞਂ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਤਦਧਿਗਮੁਪਾਯਤੋ, ਕਾਮਞ੍ਚੇਤਂ ਕਰਣਾਰਹਟ੍ਠੇਨ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਦੀਪਕੇਨ ਆਦਿਪਦੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯਂ ਅવੋਚੁਮ੍ਹਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਰਣੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਕਰਣੀਯਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਂ ਕਰਣੀਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਤਿਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੇਹਿਚਿ વਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਕੇਹਿਚਿ ਨ વਿਞ੍ਞਾਤਂ। ਤਤੋ ਯੇਹਿ ਨ વਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤੇਸਂ વਿਞ੍ਞਾਪਨਤ੍ਥਂ ਯਂ વਿਸੇਸਤੋ ਆਰਞ੍ਞਕੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਕ੍ਕੋ ਉਜੂ ਚ ਸੁਹੁਜੂ ਚ, ਸੁવਚੋ ਚਸ੍ਸ ਮੁਦੁ ਅਨਤਿਮਾਨੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਤਾવ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ।
Kiṃ pana tanti ? Kimaññaṃ siyā aññatra tadadhigamupāyato, kāmañcetaṃ karaṇārahaṭṭhena sikkhattayadīpakena ādipadeneva vuttaṃ. Tathā hi tassa atthavaṇṇanāyaṃ avocumhā ‘‘atthi karaṇīyaṃ, atthi akaraṇīyaṃ. Tattha saṅkhepato sikkhattayaṃ karaṇīya’’nti. Atisaṅkhepena desitattā pana tesaṃ bhikkhūnaṃ kehici viññātaṃ, kehici na viññātaṃ. Tato yehi na viññātaṃ, tesaṃ viññāpanatthaṃ yaṃ visesato āraññakena bhikkhunā kātabbaṃ, taṃ vitthārento ‘‘sakko ujū ca suhujū ca, suvaco cassa mudu anatimānī’’ti imaṃ tāva upaḍḍhagāthamāha.
ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮੋ, ਲੋਕਿਯਪਞ੍ਞਾਯ વਾ ਤਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ ਤਦਧਿਗਮਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਆਰਞ੍ਞਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੁਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਕਾਯੇ ਚ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋ ਅਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮવਤ੍ਤਸਮਾਦਾਨਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਾਦੀਸੁ ਚ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਉਚ੍ਚਾવਚਾਨਿ ਕਿਂ ਕਰਣੀਯਾਨਿ, ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਸਕ੍ਕੋ ਅਸ੍ਸ ਦਕ੍ਖੋ ਅਨਲਸੋ ਸਮਤ੍ਥੋ। ਸਕ੍ਕੋ ਹੋਨ੍ਤੋਪਿ ਚ ਤਤਿਯਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਮੇਨ ਉਜੁ ਅਸ੍ਸ। ਉਜੁ ਹੋਨ੍ਤੋਪਿ ਚ ਸਕਿਂ ਉਜੁਭਾવੇਨ ਦਹਰਕਾਲੇ વਾ ਉਜੁਭਾવੇਨ ਸਨ੍ਤੋਸਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਯਾવਜੀવਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਅਸਿਥਿਲਕਰਣੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁਤਰਂ ਉਜੁ ਅਸ੍ਸ। ਅਸਠਤਾਯ વਾ ਉਜੁ, ਅਮਾਯਾવਿਤਾਯ ਸੁਹੁਜੁ। ਕਾਯવਚੀવਙ੍ਕਪ੍ਪਹਾਨੇਨ વਾ ਉਜੁ, ਮਨੋવਙ੍ਕਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਸੁਹੁਜੁ। ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸ੍ਸ વਾ ਅਨਾવਿਕਰਣੇਨ ਉਜੁ, ਅਸਨ੍ਤਗੁਣੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਲਾਭਸ੍ਸ ਅਨਧਿવਾਸਨੇਨ ਸੁਹੁਜੁ। ਏવਂ ਆਰਮ੍ਮਣਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨੇਹਿ ਪੁਰਿਮਦ੍વਯਤਤਿਯਸਿਕ੍ਖਾਹਿ ਪਯੋਗਾਸਯਸੁਦ੍ਧੀਹਿ ਚ ਉਜੁ ਚ ਸੁਹੁਜੁ ਚ ਅਸ੍ਸ।
Kiṃ vuttaṃ hoti? Santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmo, lokiyapaññāya vā taṃ abhisamecca tadadhigamāya paṭipajjamāno āraññako bhikkhu dutiyacatutthapadhāniyaṅgasamannāgamena kāye ca jīvite ca anapekkho hutvā saccappaṭivedhāya paṭipajjituṃ sakko assa, tathā kasiṇaparikammavattasamādānādīsu attano pattacīvarappaṭisaṅkharaṇādīsu ca yāni tāni sabrahmacārīnaṃ uccāvacāni kiṃ karaṇīyāni, tesu aññesu ca evarūpesu sakko assa dakkho analaso samattho. Sakko hontopi ca tatiyapadhāniyaṅgasamannāgamena uju assa. Uju hontopi ca sakiṃ ujubhāvena daharakāle vā ujubhāvena santosaṃ anāpajjitvā yāvajīvaṃ punappunaṃ asithilakaraṇena suṭṭhutaraṃ uju assa. Asaṭhatāya vā uju, amāyāvitāya suhuju. Kāyavacīvaṅkappahānena vā uju, manovaṅkappahānena suhuju. Asantaguṇassa vā anāvikaraṇena uju, asantaguṇena uppannassa lābhassa anadhivāsanena suhuju. Evaṃ ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānehi purimadvayatatiyasikkhāhi payogāsayasuddhīhi ca uju ca suhuju ca assa.
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਉਜੁ ਚ ਸੁਹੁਜੁ ਚ, ਅਪਿਚ ਪਨ ਸੁવਚੋ ਚ ਅਸ੍ਸ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਇਦਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਕਿਂ ਤੇ ਸੁਤਂ, ਕੋ ਮੇ ਸੁਤ੍વਾ વਦਸਿ, ਕਿਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਆਚਰਿਯੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਸਮ੍ਭਤ੍ਤੋ વਾ’’ਤਿ વਦੇਤਿ, ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ વਾ ਤਂ વਿਹੇਸੇਤਿ, ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ વਾ ਨ ਤਥਾ ਕਰੋਤਿ, ਸੋ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਦੂਰੇ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਓવਦਿਯਮਾਨੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ ਸੁਟ੍ਠੁ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ વਜ੍ਜਂ ਨਾਮ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਹੋਤਿ, ਪੁਨਪਿ ਮਂ ਏવਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ વਦੇਯ੍ਯਾਥ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯ, ਚਿਰਸ੍ਸਂ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਓવਾਦੋ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਦਤਿ, ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਞ੍ਚ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਸੋ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਪਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸੁવਚੋ ਚ ਅਸ੍ਸ।
Na kevalañca uju ca suhuju ca, apica pana suvaco ca assa. Yo hi puggalo ‘‘idaṃ na kattabba’’nti vutto ‘‘kiṃ te diṭṭhaṃ, kiṃ te sutaṃ, ko me sutvā vadasi, kiṃ upajjhāyo ācariyo sandiṭṭho sambhatto vā’’ti vadeti, tuṇhībhāvena vā taṃ viheseti, sampaṭicchitvā vā na tathā karoti, so visesādhigamassa dūre hoti. Yo pana ovadiyamāno ‘‘sādhu, bhante suṭṭhu vuttaṃ, attano vajjaṃ nāma duddasaṃ hoti, punapi maṃ evarūpaṃ disvā vadeyyātha anukampaṃ upādāya, cirassaṃ me tumhākaṃ santikā ovādo laddho’’ti vadati, yathānusiṭṭhañca paṭipajjati, so visesādhigamassa avidūre hoti. Tasmā evaṃ parassa vacanaṃ sampaṭicchitvā karonto suvaco ca assa.
ਯਥਾ ਚ ਸੁવਚੋ, ਏવਂ ਮੁਦੁ ਅਸ੍ਸ। ਮੁਦੂਤਿ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ ਦੂਤਗਮਨਪਹਿਣਗਮਨਾਦੀਸੁ ਨਿਯੁਜ੍ਜਮਾਨੋ ਤਤ੍ਥ ਮੁਦੁਭਾવਂ ਅਕਤ੍વਾ ਥਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ વਤ੍ਤਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਸਕਲਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇ ਚ ਮੁਦੁ ਅਸ੍ਸ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਸੁવਣ੍ਣਂ વਿਯ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਿਨਿਯੋਗਕ੍ਖਮੋ। ਅਥ વਾ ਮੁਦੂਤਿ ਅਭਾਕੁਟਿਕੋ ਉਤ੍ਤਾਨਮੁਖੋ ਸੁਖਸਮ੍ਭਾਸੋ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰવੁਤ੍ਤਿ ਸੁਤਿਤ੍ਥਂ વਿਯ ਸੁਖਾવਗਾਹੋ ਅਸ੍ਸ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਮੁਦੁ, ਅਪਿਚ ਪਨ ਅਨਤਿਮਾਨੀ ਅਸ੍ਸ, ਜਾਤਿਗੋਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਅਤਿਮਾਨવਤ੍ਥੂਹਿ ਪਰੇ ਨਾਤਿਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਮਾਰਕਸਮੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Yathā ca suvaco, evaṃ mudu assa. Mudūti gahaṭṭhehi dūtagamanapahiṇagamanādīsu niyujjamāno tattha mudubhāvaṃ akatvā thaddho hutvā vattapaṭipattiyaṃ sakalabrahmacariye ca mudu assa suparikammakatasuvaṇṇaṃ viya tattha tattha viniyogakkhamo. Atha vā mudūti abhākuṭiko uttānamukho sukhasambhāso paṭisanthāravutti sutitthaṃ viya sukhāvagāho assa. Na kevalañca mudu, apica pana anatimānī assa, jātigottādīhi atimānavatthūhi pare nātimaññeyya, sāriputtatthero viya caṇḍālakumārakasamena cetasā vihareyyāti.
ਦੁਤਿਯਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Dutiyagāthāvaṇṇanā
੨. ਏવਂ ਭਗવਾ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਤਦਧਿਗਮਾਯ વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਆਰਞ੍ਞਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਏਕਚ੍ਚਂ ਕਰਣੀਯਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਤੁਤ੍ਤਰਿਪਿ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਕੋ ਚਾ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਗਾਥਮਾਹ।
2. Evaṃ bhagavā santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmassa tadadhigamāya vā paṭipajjamānassa visesato āraññakassa bhikkhuno ekaccaṃ karaṇīyaṃ vatvā puna tatuttaripi vattukāmo ‘‘santussako cā’’ti dutiyagāthamāha.
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੀ ਚ ਕਤਞ੍ਞੁਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਭੇਦੇਨ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ ਸਨ੍ਤੋਸੇਨ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਕੋ। ਅਥ વਾ ਤੁਸ੍ਸਤੀਤਿ ਤੁਸ੍ਸਕੋ, ਸਕੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋ, ਸਨ੍ਤੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋ, ਸਮੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋਤਿ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਕੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਕਂ ਨਾਮ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਿਯਾਲੋਪਭੋਜਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਮਣ੍ਡਲੇ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਂ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਜਾਤਂ, ਤੇਨ ਸੁਨ੍ਦਰੇਨ વਾ ਅਸੁਨ੍ਦਰੇਨ વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਾ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਾ ਦਿਨ੍ਨੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲੇ ਪਰਿਭੋਗਕਾਲੇ ਚ વਿਕਾਰਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯਾਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਕੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਨ੍ਤਂ ਨਾਮ ਯਂ ਲਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ‘વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ , ਤੇਨ ਸਨ੍ਤੇਨੇવ ਤੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਤਤੋ ਪਰਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਂ ਪਜਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਨ੍ਤੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਮਂ ਨਾਮ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠੇਸੁ ਅਨੁਨਯਪਟਿਘਪ੍ਪਹਾਨਂ, ਤੇਨ ਸਮੇਨ ਸਬ੍ਬਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਤੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮੇਨ ਤੁਸ੍ਸਕੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
Tattha ‘‘santuṭṭhī ca kataññutā’’ti ettha vuttappabhedena dvādasavidhena santosena santussatīti santussako. Atha vā tussatīti tussako, sakena tussako, santena tussako, samena tussakoti santussako. Tattha sakaṃ nāma ‘‘piṇḍiyālopabhojanaṃ nissāyā’’ti evaṃ upasampadamaṇḍale uddiṭṭhaṃ attanā ca sampaṭicchitaṃ catupaccayajātaṃ, tena sundarena vā asundarena vā sakkaccaṃ vā asakkaccaṃ vā dinnena paṭiggahaṇakāle paribhogakāle ca vikāraṃ adassetvā yāpento ‘‘sakena tussako’’ti vuccati. Santaṃ nāma yaṃ laddhaṃ hoti attano ‘vijjamānaṃ , tena santeneva tussanto tato paraṃ na patthento atricchataṃ pajahanto ‘‘santena tussako’’ti vuccati. Samaṃ nāma iṭṭhāniṭṭhesu anunayapaṭighappahānaṃ, tena samena sabbārammaṇesu tussanto ‘‘samena tussako’’ti vuccati.
ਸੁਖੇਨ ਭਰੀਯਤੀਤਿ ਸੁਭਰੋ, ਸੁਪੋਸੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਾਲਿਮਂਸੋਦਨਾਦੀਨਂ ਪਤ੍ਤੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨੇਪਿ ਦੁਮ੍ਮੁਖਭਾવਂ ਅਨਤ੍ਤਮਨਭਾવਮੇવ ਚ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤੇਸਂ વਾ ਸਮ੍ਮੁਖਾવ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ‘‘ਕਿਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪਸਾਦੇਨ੍ਤੋ ਸਾਮਣੇਰਗਹਟ੍ਠਾਦੀਨਂ ਦੇਤਿ, ਏਸ ਦੁਬ੍ਭਰੋ। ਏਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੂਰਤੋવ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਿ ‘‘ਦੁਬ੍ਭਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਪੋਸੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ । ਯੋ ਪਨ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੂਖਂ વਾ ਪਣੀਤਂ વਾ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਬਹੁਂ વਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਮੁਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯਾਪੇਤਿ, ਏਸ ਸੁਭਰੋ। ਏਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਤਿવਿਯ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਦਨ੍ਤੋ ਸੁਭਰੋ, ਥੋਕਥੋਕੇਨਾਪਿ ਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਮਯਮੇવ ਨਂ ਪੋਸੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਪੋਸੇਨ੍ਤਿ। ਏવਰੂਪੋ ਇਧ ਸੁਭਰੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ।
Sukhena bharīyatīti subharo, suposoti vuttaṃ hoti. Yo hi bhikkhu manussehi sālimaṃsodanādīnaṃ patte pūretvā dinnepi dummukhabhāvaṃ anattamanabhāvameva ca dasseti, tesaṃ vā sammukhāva taṃ piṇḍapātaṃ ‘‘kiṃ tumhehi dinna’’nti apasādento sāmaṇeragahaṭṭhādīnaṃ deti, esa dubbharo. Etaṃ disvā manussā dūratova parivajjenti ‘‘dubbharo bhikkhu na sakkā posetu’’nti . Yo pana yaṃ kiñci lūkhaṃ vā paṇītaṃ vā appaṃ vā bahuṃ vā labhitvā attamano vippasannamukho hutvā yāpeti, esa subharo. Etaṃ disvā manussā ativiya vissatthā honti, ‘‘amhākaṃ bhadanto subharo, thokathokenāpi tussati, mayameva naṃ posessāmā’’ti paṭiññaṃ katvā posenti. Evarūpo idha subharoti adhippeto.
ਅਪ੍ਪਂ ਕਿਚ੍ਚਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਪ੍ਪਕਿਚ੍ਚੋ, ਨ ਕਮ੍ਮਾਰਾਮਤਾਭਸ੍ਸਾਰਾਮਤਾਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਾਦਿਅਨੇਕਕਿਚ੍ਚਬ੍ਯਾવਟੋ, ਅਥ વਾ ਸਕਲવਿਹਾਰੇ ਨવਕਮ੍ਮਸਙ੍ਘਪਰਿਭੋਗਸਾਮਣੇਰਆਰਾਮਿਕવੋਸਾਸਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚવਿਰਹਿਤੋ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੇਸਨਖਚ੍ਛੇਦਨਪਤ੍ਤਚੀવਰਕਮ੍ਮਾਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਿਚ੍ਚਪਰੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Appaṃ kiccamassāti appakicco, na kammārāmatābhassārāmatāsaṅgaṇikārāmatādianekakiccabyāvaṭo, atha vā sakalavihāre navakammasaṅghaparibhogasāmaṇeraārāmikavosāsanādikiccavirahito, attano kesanakhacchedanapattacīvarakammādiṃ katvā samaṇadhammakiccaparo hotīti vuttaṃ hoti.
ਸਲ੍ਲਹੁਕਾ વੁਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਲ੍ਲਹੁਕવੁਤ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਏਕਚ੍ਚੋ ਬਹੁਭਣ੍ਡੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਿਸਾਪਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ ਬਹੁਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਤੇਲਗੁਲ਼ਾਦਿਂ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸੀਸਭਾਰਕਟਿਭਾਰਾਦੀਹਿ ਉਬ੍ਬਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਏવਂ ਅਹੁਤ੍વਾ ਯੋ ਅਪ੍ਪਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਦਿਅਟ੍ਠਸਮਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮਤ੍ਤਮੇવ ਪਰਿਹਰਤਿ, ਦਿਸਾਪਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋ વਿਯ ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ , ਏવਰੂਪੋ ਇਧ ਸਲ੍ਲਹੁਕવੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਸਨ੍ਤਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ, ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਸੁ ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਅਨੁਦ੍ਧਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨਿਪਕੋਤਿ વਿਞ੍ਞੂ વਿਭਾવੀ ਪਞ੍ਞવਾ, ਸੀਲਾਨੁਰਕ੍ਖਣਪਞ੍ਞਾਯ ਚੀવਰਾਦਿવਿਚਾਰਣਪਞ੍ਞਾਯ ਆવਾਸਾਦਿਸਤ੍ਤਸਪ੍ਪਾਯਪਰਿਜਾਨਨਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
Sallahukā vutti assāti sallahukavutti. Yathā ekacco bahubhaṇḍo bhikkhu disāpakkamanakāle bahuṃ pattacīvarapaccattharaṇatelaguḷādiṃ mahājanena sīsabhārakaṭibhārādīhi ubbahāpetvā pakkamati, evaṃ ahutvā yo appaparikkhāro hoti, pattacīvarādiaṭṭhasamaṇaparikkhāramattameva pariharati, disāpakkamanakāle pakkhī sakuṇo viya samādāyeva pakkamati , evarūpo idha sallahukavuttīti adhippeto. Santāni indriyāni assāti santindriyo, iṭṭhārammaṇādīsu rāgādivasena anuddhatindriyoti vuttaṃ hoti. Nipakoti viññū vibhāvī paññavā, sīlānurakkhaṇapaññāya cīvarādivicāraṇapaññāya āvāsādisattasappāyaparijānanapaññāya ca samannāgatoti adhippāyo.
ਨ ਪਗਬ੍ਭੋਤਿ ਅਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋ, ਅਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨੇਨ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ ਚਤੁਟ੍ਠਾਨੇਨ વਚੀਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ ਅਨੇਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯੇਨ ਚ વਿਰਹਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Na pagabbhoti appagabbho, aṭṭhaṭṭhānena kāyapāgabbhiyena catuṭṭhānena vacīpāgabbhiyena anekena ṭhānena manopāgabbhiyena ca virahitoti attho.
ਅਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੭) ਨਾਮ ਸਙ੍ਘਗਣਪੁਗ੍ਗਲਭੋਜਨਸਾਲਾਜਨ੍ਤਾਘਰਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਮਗ੍ਗਅਨ੍ਤਰਘਰਪ੍ਪવੇਸਨੇਸੁ ਕਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪਕਰਣਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਕਾਯ વਾ ਨਿਸੀਦਤਿ ਪਾਦੇ ਪਾਦਮੋਦਹਿਤ੍વਾ વਾਤਿ ਏવਮਾਦਿ। ਤਥਾ ਗਣਮਜ੍ਝੇ ਚਤੁਪਰਿਸਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ, ਤਥਾ વੁਡ੍ਢਤਰੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ। ਭੋਜਨਸਾਲਾਯਂ ਪਨ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਆਸਨਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਨવਾਨਂ ਆਸਨਂ ਪਟਿਬਾਹਤਿ। ਤਥਾ ਜਨ੍ਤਾਘਰੇ, વੁਡ੍ਢੇ ਚੇਤ੍ਥ ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਾ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥੇ ਚ ਯਦਿਦਂ ‘‘ਦਹਰੋ વੁਡ੍ਢੋਤਿ ਪਮਾਣਂ ਅਕਤ੍વਾ ਆਗਤਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਨ੍ਹਾਯਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਅਨਾਦਿਯਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਓਤਰਿਤ੍વਾ વੁਡ੍ਢੇ ਚ ਨવੇ ਚ ਬਾਧੇਤਿ। ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਮਗ੍ਗੇ ਪਨ ਅਗ੍ਗਾਸਨਅਗ੍ਗੋਦਕਅਗ੍ਗਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥਂ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਪੁਰਤੋ ਪੁਰਤੋ ਯਾਤਿ, ਬਾਹਾਯ ਬਾਹਂ ਪਹਰਨ੍ਤੋ। ਅਨ੍ਤਰਘਰਪ੍ਪવੇਸਨੇ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਪਠਮਤਰਂ ਪવਿਸਤਿ, ਦਹਰੇਹਿ ਕਾਯਕੀਲ਼ਨਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਿ।
Aṭṭhaṭṭhānaṃ kāyapāgabbhiyaṃ (mahāni. 87) nāma saṅghagaṇapuggalabhojanasālājantāgharanhānatitthabhikkhācāramaggaantaragharappavesanesu kāyena appatirūpakaraṇaṃ. Seyyathidaṃ – idhekacco saṅghamajjhe pallatthikāya vā nisīdati pāde pādamodahitvā vāti evamādi. Tathā gaṇamajjhe catuparisasannipāte, tathā vuḍḍhatare puggale. Bhojanasālāyaṃ pana vuḍḍhānaṃ āsanaṃ na deti, navānaṃ āsanaṃ paṭibāhati. Tathā jantāghare, vuḍḍhe cettha anāpucchā aggijālanādīni karoti. Nhānatitthe ca yadidaṃ ‘‘daharo vuḍḍhoti pamāṇaṃ akatvā āgatapaṭipāṭiyā nhāyitabba’’nti vuttaṃ, tampi anādiyanto pacchā āgantvā udakaṃ otaritvā vuḍḍhe ca nave ca bādheti. Bhikkhācāramagge pana aggāsanaaggodakaaggapiṇḍatthaṃ vuḍḍhānaṃ purato purato yāti, bāhāya bāhaṃ paharanto. Antaragharappavesane vuḍḍhānaṃ paṭhamataraṃ pavisati, daharehi kāyakīḷanaṃ karotīti evamādi.
ਚਤੁਟ੍ਠਾਨਂ વਚੀਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੭) ਨਾਮ ਸਙ੍ਘਗਣਪੁਗ੍ਗਲਅਨ੍ਤਰਘਰੇਸੁ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪવਾਚਾਨਿਚ੍ਛਾਰਣਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝੇ ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਾ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਗਣੇ વੁਡ੍ਢਤਰੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਚ, ਤਤ੍ਥ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વੁਡ੍ਢਤਰਂ ਅਨਾਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਅਨ੍ਤਰਘਰੇ ਪਨ ‘‘ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੇ ਕਿਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਿਂ ਯਾਗੁ ਉਦਾਹੁ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਭੋਜਨੀਯਂ વਾ, ਕਿਂ ਮੇ ਦਸ੍ਸਸਿ, ਕਿਂ ਅਜ੍ਜ ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਿਂ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਿਂ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਂ ਭਾਸਤਿ।
Catuṭṭhānaṃ vacīpāgabbhiyaṃ (mahāni. 87) nāma saṅghagaṇapuggalaantaragharesu appatirūpavācānicchāraṇaṃ. Seyyathidaṃ – idhekacco saṅghamajjhe anāpucchā dhammaṃ bhāsati, tathā pubbe vuttappakāre gaṇe vuḍḍhatare puggale ca, tattha manussehi pañhaṃ puṭṭho vuḍḍhataraṃ anāpucchā vissajjeti, antaraghare pana ‘‘itthannāme kiṃ atthi, kiṃ yāgu udāhu khādanīyaṃ vā bhojanīyaṃ vā, kiṃ me dassasi, kiṃ ajja khādissāmi, kiṃ bhuñjissāmi, kiṃ pivissāmī’’ti evamādiṃ bhāsati.
ਅਨੇਕਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨੋਪਾਗਬ੍ਭਿਯਂ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੭) ਨਾਮ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਕਾਯવਾਚਾਹਿ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਮਨਸਾ ਏવ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਿਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਅਪ੍ਪਤਿਰੂਪવਿਤਕ੍ਕਨਂ।
Anekaṭṭhānaṃ manopāgabbhiyaṃ (mahāni. 87) nāma tesu tesu ṭhānesu kāyavācāhi ajjhācāraṃ anāpajjitvāpi manasā eva kāmavitakkādinānappakāraṃ appatirūpavitakkanaṃ.
ਕੁਲੇਸ੍વਨਨੁਗਿਦ੍ਧੋਤਿ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕੁਲਾਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯਤਣ੍ਹਾਯ વਾ ਅਨਨੁਲੋਮਿਕਗਿਹਿਸਂਸਗ੍ਗવਸੇਨ વਾ ਅਨਨੁਗਿਦ੍ਧੋ, ਨ ਸਹਸੋਕੀ, ਨ ਸਹਨਨ੍ਦੀ, ਨ ਸੁਖਿਤੇਸੁ ਸੁਖਿਤੋ, ਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ, ਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨਾ વਾ ਉਯ੍ਯੋਗਮਾਪਜ੍ਜਿਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਸ੍ਸਾਯ ਚ ਗਾਥਾਯ ਯਂ ‘‘ਸੁવਚੋ ਚਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ વਚਨਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਕੋ ਚ ਅਸ੍ਸ, ਸੁਭਰੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
Kulesvananugiddhoti yāni tāni kulāni upasaṅkamati, tesu paccayataṇhāya vā ananulomikagihisaṃsaggavasena vā ananugiddho, na sahasokī, na sahanandī, na sukhitesu sukhito, na dukkhitesu dukkhito, na uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā vā uyyogamāpajjitāti vuttaṃ hoti. Imissāya ca gāthāya yaṃ ‘‘suvaco cassā’’ti ettha vuttaṃ assāti vacanaṃ, taṃ sabbapadehi saddhiṃ santussako ca assa, subharo ca assāti evaṃ yojetabbaṃ.
ਤਤਿਯਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Tatiyagāthāvaṇṇanā
੩. ਏવਂ ਭਗવਾ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਤਦਧਿਗਮਾਯ વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਆਰਞ੍ਞਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿਪਿ ਕਰਣੀਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਕਰਣੀਯਮ੍ਪਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਨ ਚ ਖੁਦ੍ਦਮਾਚਰੇ ਕਿਞ੍ਚਿ, ਯੇਨ વਿਞ੍ਞੂ ਪਰੇ ਉਪવਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ।
3. Evaṃ bhagavā santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmassa tadadhigamāya vā paṭipajjitukāmassa visesato āraññakassa bhikkhuno taduttaripi karaṇīyaṃ ācikkhitvā idāni akaraṇīyampi ācikkhitukāmo ‘‘na ca khuddamācare kiñci, yena viññū pare upavadeyyu’’nti imaṃ upaḍḍhagāthamāha.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਏવਮਿਮਂ ਕਰਣੀਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਂ ਤਂ ਕਾਯવਚੀਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਖੁਦ੍ਦਂ ਲਾਮਕਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਂ ਨ ਚ ਖੁਦ੍ਦਂ ਸਮਾਚਰੇ, ਅਸਮਾਚਰਨ੍ਤੋ ਚ ਨ ਕੇવਲਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ, ਕਿਨ੍ਤੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਸਮਾਚਰੇ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਅਣੁਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮਾਚਰੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Tassattho – evamimaṃ karaṇīyaṃ karonto yaṃ taṃ kāyavacīmanoduccaritaṃ khuddaṃ lāmakanti vuccati, taṃ na ca khuddaṃ samācare, asamācaranto ca na kevalaṃ oḷārikaṃ, kintu kiñci na samācare, appamattakampi aṇumattakampi na samācareti vuttaṃ hoti.
ਤਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਚਾਰੇ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਮੇવਾਦੀਨવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ ‘‘ਯੇਨ વਿਞ੍ਞੂ ਪਰੇ ਉਪવਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਯਸ੍ਮਾ ਅવਿਞ੍ਞੂ ਪਰੇ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤੇ ਹਿ ਅਨવਜ੍ਜਂ વਾ ਸਾવਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਸਾવਜ੍ਜਂ વਾ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ। વਿਞ੍ਞੂ ਏવ ਪਨ ਪਮਾਣਂ। ਤੇ ਹਿ ਅਨੁવਿਚ੍ਚ ਪਰਿਯੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅવਣ੍ਣਾਰਹਸ੍ਸ ਅવਣ੍ਣਂ ਭਾਸਨ੍ਤਿ, વਣ੍ਣਾਰਹਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘વਿਞ੍ਞੂ ਪਰੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Tato tassa samācāre sandiṭṭhikamevādīnavaṃ dasseti ‘‘yena viññū pare upavadeyyu’’nti. Ettha ca yasmā aviññū pare appamāṇaṃ. Te hi anavajjaṃ vā sāvajjaṃ karonti, appasāvajjaṃ vā mahāsāvajjaṃ. Viññū eva pana pamāṇaṃ. Te hi anuvicca pariyogāhetvā avaṇṇārahassa avaṇṇaṃ bhāsanti, vaṇṇārahassa vaṇṇaṃ bhāsanti. Tasmā ‘‘viññū pare’’ti vuttaṃ.
ਏવਂ ਭਗવਾ ਇਮਾਹਿ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਤਦਧਿਗਮਾਯ વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ વਿਸੇਸਤੋ ਆਰਞ੍ਞਕਸ੍ਸ, ਆਰਞ੍ਞਕਸੀਸੇਨ ਚ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮਾਨਂ ਕਰਣੀਯਾਕਰਣੀਯਭੇਦਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੂਪਚਾਰਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਸ੍ਸ ਦੇવਤਾਭਯਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ ਪਰਿਤ੍ਤਤ੍ਥਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਞ੍ਚ ‘‘ਸੁਖਿਨੋવ ਖੇਮਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਮੇਤ੍ਤਕਥਂ ਕਥੇਤੁਮਾਰਦ੍ਧੋ।
Evaṃ bhagavā imāhi aḍḍhateyyāhi gāthāhi santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmassa tadadhigamāya vā paṭipajjitukāmassa visesato āraññakassa, āraññakasīsena ca sabbesampi kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharitukāmānaṃ karaṇīyākaraṇīyabhedaṃ kammaṭṭhānūpacāraṃ vatvā idāni tesaṃ bhikkhūnaṃ tassa devatābhayassa paṭighātāya parittatthaṃ vipassanāpādakajjhānavasena kammaṭṭhānatthañca ‘‘sukhinova khemino hontū’’tiādinā nayena mettakathaṃ kathetumāraddho.
ਤਤ੍ਥ ਸੁਖਿਨੋਤਿ ਸੁਖਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਖੇਮਿਨੋਤਿ ਖੇਮવਨ੍ਤੋ, ਅਭਯਾ ਨਿਰੁਪਦ੍ਦવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਬ੍ਬੇਤਿ ਅਨવਸੇਸਾ। ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਪਾਣਿਨੋ। ਸੁਖਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਖਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਯਿਕੇਨ ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਿਨੋ, ਮਾਨਸੇਨ ਸੁਖਿਤਤ੍ਤਾ, ਤਦੁਭਯੇਨਾਪਿ ਸਬ੍ਬਭਯੁਪਦ੍ਦવવਿਗਮੇਨ વਾ ਖੇਮਿਨੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ? ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਕਾਰਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਏવਞ੍ਹਿ ਮੇਤ੍ਤਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਖੇਮਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਸੁਖਿਤਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ વਾ।
Tattha sukhinoti sukhasampannā. Kheminoti khemavanto, abhayā nirupaddavāti vuttaṃ hoti. Sabbeti anavasesā. Sattāti pāṇino. Sukhitattāti sukhitacittā. Ettha ca kāyikena sukhena sukhino, mānasena sukhitattā, tadubhayenāpi sabbabhayupaddavavigamena vā kheminoti veditabbo. Kasmā pana evaṃ vuttaṃ? Mettābhāvanākāradassanatthaṃ. Evañhi mettā bhāvetabbā ‘‘sabbe sattā sukhino hontū’’ti vā, ‘‘khemino hontū’’ti vā, ‘‘sukhitattā hontū’’ti vā.
ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Catutthagāthāvaṇṇanā
੪. ਏવਂ ਯਾવ ਉਪਚਾਰਤੋ ਅਪ੍ਪਨਾਕੋਟਿ, ਤਾવ ਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਅਥ વਾ ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਥੁਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਰਿਚਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਆਦਿਕੇਨੇવ ਏਕਤ੍ਤੇ ਸਣ੍ਠਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪ੍ਪਭੇਦਂ ਪਨ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਮੇਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਤਸਥਾવਰਾਦਿਦੁਕਤਿਕਪ੍ਪਭੇਦੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਣ੍ਠਾਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ‘‘ਯੇ ਕੇਚੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਅਥ વਾ ਯਸ੍ਮਾ ਯਸ੍ਸ ਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ વਿਭੂਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸੁਖਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਯਸ੍ਸ ਯਂ વਿਭੂਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਣ੍ਠਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਤਸਥਾવਰਾਦਿਦੁਕਤਿਕਾਰਮ੍ਮਣਭੇਦਦੀਪਕਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ।
4. Evaṃ yāva upacārato appanākoṭi, tāva saṅkhepena mettābhāvanaṃ dassetvā idāni vitthāratopi taṃ dassetuṃ ‘‘ye kecī’’ti gāthādvayamāha. Atha vā yasmā puthuttārammaṇe paricitaṃ cittaṃ na ādikeneva ekatte saṇṭhāti ārammaṇappabhedaṃ pana anugantvā anugantvā kamena saṇṭhāti, tasmā tassa tasathāvarādidukatikappabhede ārammaṇe anugantvā anugantvā saṇṭhānatthampi ‘‘ye kecī’’ti gāthādvayamāha. Atha vā yasmā yassa yaṃ ārammaṇaṃ vibhūtaṃ hoti, tassa tattha cittaṃ sukhaṃ tiṭṭhati, tasmā tesaṃ bhikkhūnaṃ yassa yaṃ vibhūtaṃ ārammaṇaṃ, tassa tattha cittaṃ saṇṭhāpetukāmo tasathāvarādidukatikārammaṇabhedadīpakaṃ ‘‘ye kecī’’ti imaṃ gāthādvayamāha.
ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਤਸਥਾવਰਦੁਕਂ ਦਿਟ੍ਠਾਦਿਟ੍ਠਦੁਕਂ ਦੂਰਸਨ੍ਤਿਕਦੁਕਂ ਭੂਤਸਮ੍ਭવੇਸਿਦੁਕਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦੁਕੇ, ਦੀਘਾਦੀਹਿ ਚ ਛਹਿ ਪਦੇਹਿ ਮਜ੍ਝਿਮਪਦਸ੍ਸ ਤੀਸੁ ਅਣੁਕਪਦਸ੍ਸ ਚ ਦ੍વੀਸੁ ਤਿਕੇਸੁ ਅਤ੍ਥਸਮ੍ਭવਤੋ ਦੀਘਰਸ੍ਸਮਜ੍ਝਿਮਤਿਕਂ ਮਹਨ੍ਤਾਣੁਕਮਜ੍ਝਿਮਤਿਕਂ ਥੂਲਾਣੁਕਮਜ੍ਝਿਮਤਿਕਨ੍ਤਿ ਤਯੋ ਤਿਕੇ ਚ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਕੇਚੀਤਿ ਅਨવਸੇਸવਚਨਂ। ਪਾਣਾ ਏવ ਭੂਤਾ ਪਾਣਭੂਤਾ। ਅਥ વਾ ਪਾਣਨ੍ਤੀਤਿ ਪਾਣਾ, ਏਤੇਨ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧੇ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਸਤ੍ਤੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਭવਨ੍ਤੀਤਿ ਭੂਤਾ, ਏਤੇਨ ਏਕવੋਕਾਰਚਤੁવੋਕਾਰਸਤ੍ਤੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਨ੍ਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
Ettha hi tasathāvaradukaṃ diṭṭhādiṭṭhadukaṃ dūrasantikadukaṃ bhūtasambhavesidukanti cattāro duke, dīghādīhi ca chahi padehi majjhimapadassa tīsu aṇukapadassa ca dvīsu tikesu atthasambhavato dīgharassamajjhimatikaṃ mahantāṇukamajjhimatikaṃ thūlāṇukamajjhimatikanti tayo tike ca dīpeti. Tattha ye kecīti anavasesavacanaṃ. Pāṇā eva bhūtā pāṇabhūtā. Atha vā pāṇantīti pāṇā, etena assāsapassāsappaṭibaddhe pañcavokārasatte gaṇhāti. Bhavantīti bhūtā, etena ekavokāracatuvokārasatte gaṇhāti. Atthīti santi saṃvijjanti.
ਏવਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਪਾਣਭੂਤਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ વਚਨੇਨ ਦੁਕਤਿਕੇਹਿ ਸਙ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬੇ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਤਸਾ વਾ ਥਾવਰਾ વ ਨવਸੇਸਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦੁਕੇਨ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
Evaṃ ‘‘ye keci pāṇabhūtatthī’’ti iminā vacanena dukatikehi saṅgahetabbe sabbasatte ekato dassetvā idāni sabbepi te tasā vā thāvarā va navasesāti iminā dukena saṅgahetvā dasseti.
ਤਤ੍ਥ ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸਾ, ਸਤਣ੍ਹਾਨਂ ਸਭਯਾਨਞ੍ਚੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੀਤਿ ਥਾવਰਾ, ਪਹੀਨਤਣ੍ਹਾਭਯਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਨਤ੍ਥਿ ਤੇਸਂ ਅવਸੇਸਨ੍ਤਿ ਅਨવਸੇਸਾ, ਸਬ੍ਬੇਪੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਅਨ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਦੁਕਤਿਕੇਹਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ ‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਪਾਣਭੂਤਤ੍ਥਿ ਤਸਾ વਾ ਥਾવਰਾ વਾ ਅਨવਸੇਸਾ, ਇਮੇਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭવਨ੍ਤੁ ਸੁਖਿਤਤ੍ਤਾ। ਏવਂ ਯਾવ ਭੂਤਾ વਾ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ વਾ, ਇਮੇਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਭવਨ੍ਤੁ ਸੁਖਿਤਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
Tattha tasantīti tasā, sataṇhānaṃ sabhayānañcetaṃ adhivacanaṃ. Tiṭṭhantīti thāvarā, pahīnataṇhābhayānaṃ arahataṃ etaṃ adhivacanaṃ. Natthi tesaṃ avasesanti anavasesā, sabbepīti vuttaṃ hoti. Yañca dutiyagāthāya ante vuttaṃ, taṃ sabbadukatikehi sambandhitabbaṃ ‘‘ye keci pāṇabhūtatthi tasā vā thāvarā vā anavasesā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā. Evaṃ yāva bhūtā vā sambhavesī vā, imepi sabbe sattā bhavantu sukhitattā’’ti.
ਇਦਾਨਿ ਦੀਘਰਸ੍ਸਮਜ੍ਝਿਮਾਦਿਤਿਕਤ੍ਤਯਦੀਪਕੇਸੁ ਦੀਘਾ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਛਸੁ ਪਦੇਸੁ ਦੀਘਾਤਿ ਦੀਘਤ੍ਤਭਾવਾ ਨਾਗਮਚ੍ਛਗੋਧਾਦਯੋ। ਅਨੇਕਬ੍ਯਾਮਸਤਪ੍ਪਮਾਣਾਪਿ ਹਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇ ਨਾਗਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਾ ਅਨੇਕਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾ ਚ ਮਚ੍ਛਗੋਧਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਮਹਨ੍ਤਾਤਿ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਭਾવਾ ਜਲੇ ਮਚ੍ਛਕਚ੍ਛਪਾਦਯੋ, ਥਲੇ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗਾਦਯੋ, ਅਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਦਾਨવਾਦਯੋ । ਆਹ ਚ ‘‘ਰਾਹੁਗ੍ਗਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੀਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੫)। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਚ ਯੋਜਨਸਤਾਨਿ, ਬਾਹੂ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਸਤਪਰਿਮਾਣਾ, ਪਞ੍ਞਾਸਯੋਜਨਂ ਭਮੁਕਨ੍ਤਰਂ, ਤਥਾ ਅਙ੍ਗੁਲਨ੍ਤਰਿਕਾ, ਹਤ੍ਥਤਲਾਨਿ ਦ੍વੇ ਯੋਜਨਸਤਾਨੀਤਿ। ਮਜ੍ਝਿਮਾਤਿ ਅਸ੍ਸਗੋਣਮਹਿਂਸਸੂਕਰਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਾ। ਰਸ੍ਸਕਾਤਿ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਜਾਤੀਸੁ વਾਮਨਾਦਯੋ ਦੀਘਮਜ੍ਝਿਮੇਹਿ ਓਮਕਪ੍ਪਮਾਣਾ ਸਤ੍ਤਾ। ਅਣੁਕਾਤਿ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਅਗੋਚਰਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁવਿਸਯਾ ਉਦਕਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਖੁਮਤ੍ਤਭਾવਾ ਸਤ੍ਤਾ ਊਕਾਦਯੋ વਾ। ਅਪਿਚ ਯੇ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਜਾਤੀਸੁ ਮਹਨ੍ਤਮਜ੍ਝਿਮੇਹਿ ਥੂਲਮਜ੍ਝਿਮੇਹਿ ਚ ਓਮਕਪ੍ਪਮਾਣਾ ਸਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਅਣੁਕਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਥੂਲਾਤਿ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਤ੍ਤਭਾવਾ ਸਿਪ੍ਪਿਕਸਮ੍ਬੁਕਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤਾ।
Idāni dīgharassamajjhimāditikattayadīpakesu dīghā vātiādīsu chasu padesu dīghāti dīghattabhāvā nāgamacchagodhādayo. Anekabyāmasatappamāṇāpi hi mahāsamudde nāgānaṃ attabhāvā anekayojanappamāṇā ca macchagodhādīnaṃ attabhāvā honti. Mahantāti mahantattabhāvā jale macchakacchapādayo, thale hatthināgādayo, amanussesu dānavādayo . Āha ca ‘‘rāhuggaṃ attabhāvīna’’nti (a. ni. 4.15). Tassa hi attabhāvo ubbedhena cattāri yojanasahassāni aṭṭha ca yojanasatāni, bāhū dvādasayojanasataparimāṇā, paññāsayojanaṃ bhamukantaraṃ, tathā aṅgulantarikā, hatthatalāni dve yojanasatānīti. Majjhimāti assagoṇamahiṃsasūkarādīnaṃ attabhāvā. Rassakāti tāsu tāsu jātīsu vāmanādayo dīghamajjhimehi omakappamāṇā sattā. Aṇukāti maṃsacakkhussa agocarā dibbacakkhuvisayā udakādīsu nibbattā sukhumattabhāvā sattā ūkādayo vā. Apica ye tāsu tāsu jātīsu mahantamajjhimehi thūlamajjhimehi ca omakappamāṇā sattā, te aṇukāti veditabbā. Thūlāti parimaṇḍalattabhāvā sippikasambukādayo sattā.
ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Pañcamagāthāvaṇṇanā
੫. ਏવਂ ਤੀਹਿ ਤਿਕੇਹਿ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਾ વਾ ਯੇ વ ਅਦਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਤੀਹਿ ਦੁਕੇਹਿਪਿ ਤੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
5. Evaṃ tīhi tikehi anavasesato satte dassetvā idāni ‘‘diṭṭhā vā ye va adiṭṭhā’’tiādīhi tīhi dukehipi te saṅgahetvā dasseti.
ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਯੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਮਾਗਤવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ। ਅਦਿਟ੍ਠਾਤਿ ਯੇ ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਪਰਸੇਲਪਰਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਦੀਸੁ ਠਿਤਾ। ‘‘ਯੇ વਾ ਦੂਰੇ વਸਨ੍ਤਿ ਅવਿਦੂਰੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਦੁਕੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਦੂਰੇ ਚ ਅવਿਦੂਰੇ ਚ વਸਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤੇ ਅਪਦਦ੍વਿਪਦવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿ ਕਾਯੇ વਸਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅવਿਦੂਰੇ, ਬਹਿਕਾਯੇ વਸਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾ ਦੂਰੇ। ਤਥਾ ਅਨ੍ਤੋਉਪਚਾਰੇ વਸਨ੍ਤਾ ਅવਿਦੂਰੇ, ਬਹਿਉਪਚਾਰੇ વਸਨ੍ਤਾ ਦੂਰੇ। ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਹਾਰੇ ਗਾਮੇ ਜਨਪਦੇ ਦੀਪੇ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ વਸਨ੍ਤਾ ਅવਿਦੂਰੇ, ਪਰਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ વਸਨ੍ਤਾ ਦੂਰੇ વਸਨ੍ਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।
Tattha diṭṭhāti ye attano cakkhussa āpāthamāgatavasena diṭṭhapubbā. Adiṭṭhāti ye parasamuddaparaselaparacakkavāḷādīsu ṭhitā. ‘‘Ye vā dūre vasanti avidūre’’ti iminā pana dukena attano attabhāvassa dūre ca avidūre ca vasante satte dasseti, te apadadvipadavasena veditabbā. Attano hi kāye vasantā sattā avidūre, bahikāye vasantā sattā dūre. Tathā antoupacāre vasantā avidūre, bahiupacāre vasantā dūre. Attano vihāre gāme janapade dīpe cakkavāḷe vasantā avidūre, paracakkavāḷe vasantā dūre vasantīti vuccanti.
ਭੂਤਾਤਿ ਜਾਤਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਯੇ ਭੂਤਾ ਏવ, ਨ ਪੁਨ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਮ੍ਭવਮੇਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ। ਅਪ੍ਪਹੀਨਭવਸਂਯੋਜਨਤ੍ਤਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਭવਂ ਏਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸੇਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਅਥ વਾ ਚਤੂਸੁ ਯੋਨੀਸੁ ਅਣ੍ਡਜਜਲਾਬੁਜਾ ਸਤ੍ਤਾ ਯਾવ ਅਣ੍ਡਕੋਸਂ વਤ੍ਥਿਕੋਸਞ੍ਚ ਨ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ ਨਾਮ, ਅਣ੍ਡਕੋਸਂ વਤ੍ਥਿਕੋਸਞ੍ਚ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ ਭੂਤਾ ਨਾਮ । ਸਂਸੇਦਜਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ ਚ ਪਠਮਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ ਨਾਮ, ਦੁਤਿਯਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣਤੋ ਪਭੁਤਿ ਭੂਤਾ ਨਾਮ। ਯੇਨ વਾ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਯਾવ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਮ੍ਭવੇਸੀ ਨਾਮ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਭੂਤਾਤਿ।
Bhūtāti jātā abhinibbattā. Ye bhūtā eva, na puna bhavissantīti saṅkhyaṃ gacchanti, tesaṃ khīṇāsavānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sambhavamesantīti sambhavesī. Appahīnabhavasaṃyojanattā āyatimpi sambhavaṃ esantānaṃ sekhaputhujjanānametaṃ adhivacanaṃ. Atha vā catūsu yonīsu aṇḍajajalābujā sattā yāva aṇḍakosaṃ vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesī nāma, aṇḍakosaṃ vatthikosañca bhinditvā bahi nikkhantā bhūtā nāma . Saṃsedajā opapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesī nāma, dutiyacittakkhaṇato pabhuti bhūtā nāma. Yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesī nāma, tato paraṃ bhūtāti.
ਛਟ੍ਠਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Chaṭṭhagāthāvaṇṇanā
੬. ਏવਂ ਭਗવਾ ‘‘ਸੁਖਿਨੋ વਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਅਡ੍ਢਤੇਯ੍ਯਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਹਿਤਸੁਖਾਗਮਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਹਿਤਦੁਕ੍ਖਾਨਾਗਮਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨਾਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਪਰੋ ਪਰਂ ਨਿਕੁਬ੍ਬੇਥਾ’’ਤਿ। ਏਸ ਪੋਰਾਣੋ ਪਾਠੋ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ‘‘ਪਰਂ ਹੀ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਨ ਸੋਭਨੋ।
6. Evaṃ bhagavā ‘‘sukhino vā’’tiādīhi aḍḍhateyyāhi gāthāhi nānappakārato tesaṃ bhikkhūnaṃ hitasukhāgamapatthanāvasena sattesu mettābhāvanaṃ dassetvā idāni ahitadukkhānāgamapatthanāvasenāpi taṃ dassento āha ‘‘na paro paraṃ nikubbethā’’ti. Esa porāṇo pāṭho, idāni pana ‘‘paraṃ hī’’tipi paṭhanti, ayaṃ na sobhano.
ਤਤ੍ਥ ਪਰੋਤਿ ਪਰਜਨੋ। ਪਰਨ੍ਤਿ ਪਰਜਨਂ। ਨ ਨਿਕੁਬ੍ਬੇਥਾਤਿ ਨ વਞ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਨਾਤਿਮਞ੍ਞੇਥਾਤਿ ਨ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ। ਕਤ੍ਥਚੀਤਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਓਕਾਸੇ, ਗਾਮੇ વਾ ਗਾਮਖੇਤ੍ਤੇ વਾ ਞਾਤਿਮਜ੍ਝੇ વਾ ਪੂਗਮਜ੍ਝੇ વਾਤਿਆਦਿ। ਨਨ੍ਤਿ ਏਤਂ। ਕਞ੍ਚੀਤਿ ਯਂ ਕਞ੍ਚਿ ਖਤ੍ਤਿਯਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ ਗਹਟ੍ਠਂ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ વਾ ਸੁਖਿਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਿਤਂ વਾਤਿਆਦਿ। ਬ੍ਯਾਰੋਸਨਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਤਿ ਕਾਯવਚੀવਿਕਾਰੇਹਿ ਬ੍ਯਾਰੋਸਨਾਯ ਚ ਮਨੋવਿਕਾਰੇਨ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਯ ਚ। ‘‘ਬ੍ਯਾਰੋਸਨਾਯ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਯਾ’’ਤਿ ਹਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਬ੍ਯਾਰੋਸਨਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾ ‘‘ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾ વਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ, ਯਥਾ ਚ ‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾਯ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਪਟਿਪਦਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸਿਕ੍ਖਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਕਿਰਿਯਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਪਟਿਪਦਾ’’ਤਿ। ਨਾਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ । ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਨ ਕੇવਲਂ ‘‘ਸੁਖਿਨੋ વਾ ਖੇਮਿਨੋ વਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨੇવ ਮੇਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯ, ਕਿਨ੍ਤੁ ‘‘ਅਹੋવਤ ਯੋ ਕੋਚਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਂ ਕਞ੍ਚਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ વਞ੍ਚਨਾਦੀਹਿ ਨਿਕਤੀਹਿ ਨ ਨਿਕੁਬ੍ਬੇਥ, ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਚ ਨવਹਿ ਮਾਨવਤ੍ਥੂਹਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਦੇਸੇ ਕਞ੍ਚਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਾਤਿਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ ਬ੍ਯਾਰੋਸਨਾਯ વਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਯ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਭਾવੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tattha paroti parajano. Paranti parajanaṃ. Na nikubbethāti na vañceyya. Nātimaññethāti na atikkamitvā maññeyya. Katthacīti katthaci okāse, gāme vā gāmakhette vā ñātimajjhe vā pūgamajjhe vātiādi. Nanti etaṃ. Kañcīti yaṃ kañci khattiyaṃ vā brāhmaṇaṃ vā gahaṭṭhaṃ vā pabbajitaṃ vā sukhitaṃ vā dukkhitaṃ vātiādi. Byārosanā paṭighasaññāti kāyavacīvikārehi byārosanāya ca manovikārena paṭighasaññāya ca. ‘‘Byārosanāya paṭighasaññāyā’’ti hi vattabbe ‘‘byārosanā paṭighasaññā’’ti vuccati, yathā ‘‘sammadaññāya vimuttā’’ti vattabbe ‘‘sammadaññā vimuttā’’ti, yathā ca ‘‘anupubbasikkhāya anupubbakiriyāya anupubbapaṭipadāyā’’ti vattabbe ‘‘anupubbasikkhā anupubbakiriyā anupubbapaṭipadā’’ti. Nāññamaññassa dukkhamiccheyyāti aññamaññassa dukkhaṃ na iccheyya . Kiṃ vuttaṃ hoti? Na kevalaṃ ‘‘sukhino vā khemino vā hontū’’tiādimanasikāravaseneva mettaṃ bhāveyya, kintu ‘‘ahovata yo koci parapuggalo yaṃ kañci parapuggalaṃ vañcanādīhi nikatīhi na nikubbetha, jātiādīhi ca navahi mānavatthūhi katthaci padese kañci parapuggalaṃ nātimaññeyya, aññamaññassa ca byārosanāya vā paṭighasaññāya vā dukkhaṃ na iccheyyā’’ti evampi manasikaronto bhāveyyāti.
ਸਤ੍ਤਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Sattamagāthāvaṇṇanā
੭. ਏવਂ ਅਹਿਤਦੁਕ੍ਖਾਨਾਗਮਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਅਤ੍ਥਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવ ਉਪਮਾਯ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮਾਤਾ ਯਥਾ ਨਿਯਂਪੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
7. Evaṃ ahitadukkhānāgamapatthanāvasena atthato mettābhāvanaṃ dassetvā idāni tameva upamāya dassento āha ‘‘mātā yathā niyaṃputta’’nti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਮਾਤਾ ਨਿਯਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਜਾਤਂ ਓਰਸਂ ਪੁਤ੍ਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਏਕਪੁਤ੍ਤਮੇવ ਆਯੁਸਾ ਅਨੁਰਕ੍ਖੇ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਾਗਮਪ੍ਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਯੁਮ੍ਪਿ ਚਜਿਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖੇ, ਏવਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ ਇਦਂ ਮੇਤ੍ਤਾਖ੍ਯਂ ਮਾਨਸਂ ਭਾવਯੇ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਜਨਯੇ વਡ੍ਢਯੇ, ਤਞ੍ਚ ਅਪਰਿਮਾਣਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਾ ਸਤ੍ਤੇ ਅਨવਸੇਸਫਰਣવਸੇਨ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਭਾવਯੇਤਿ।
Tassattho – yathā mātā niyaṃ puttaṃ attani jātaṃ orasaṃ puttaṃ, tañca ekaputtameva āyusā anurakkhe, tassa dukkhāgamappaṭibāhanatthaṃ attano āyumpi cajitvā taṃ anurakkhe, evampi sabbabhūtesu idaṃ mettākhyaṃ mānasaṃ bhāvaye, punappunaṃ janaye vaḍḍhaye, tañca aparimāṇasattārammaṇavasena ekasmiṃ vā satte anavasesapharaṇavasena aparimāṇaṃ bhāvayeti.
ਅਟ੍ਠਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Aṭṭhamagāthāvaṇṇanā
੮. ਏવਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸੇવ વਡ੍ਢਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਮੀ’’ਤਿ।
8. Evaṃ sabbākārena mettābhāvanaṃ dassetvā idāni tasseva vaḍḍhanaṃ dassento āha ‘‘mettañca sabbalokasmī’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਮਿਜ੍ਜਤਿ ਤਾਯਤਿ ਚਾਤਿ ਮਿਤ੍ਤੋ, ਹਿਤਜ੍ਝਾਸਯਤਾਯ ਸਿਨਿਯ੍ਹਤਿ, ਅਹਿਤਾਗਮਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਮੇਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਮੀਤਿ ਅਨવਸੇਸੇ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ। ਮਨਸਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਮਾਨਸਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਭਾવਯੇਤਿ વਡ੍ਢਯੇ। ਨ ਅਸ੍ਸ ਪਰਿਮਾਣਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਮਾਣਂ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਉਪਰਿ, ਤੇਨ ਅਰੂਪਭવਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਧੋਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਤੇਨ ਕਾਮਭવਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਿਰਿਯਨ੍ਤਿ વੇਮਜ੍ਝਂ, ਤੇਨ ਰੂਪਭવਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਸਮ੍ਬਾਧਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਾਧવਿਰਹਿਤਂ, ਭਿਨ੍ਨਸੀਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੀਮਾ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવੇਰਨ੍ਤਿ વੇਰવਿਰਹਿਤਂ , ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾਪਿ વੇਰਚੇਤਨਾਪਾਤੁਭਾવવਿਰਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਿਗਤਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਂ। ਮੇਤ੍ਤਾવਿਹਾਰੀ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਨਾਸ੍ਸ ਕੋਚਿ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਤਂ ਮਾਨਸਂ વਿਗਤਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਤ੍ਤਾ ਅਸਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪਰਿਯਾਯવਚਨਞ੍ਹਿ ਏਤਂ, ਯਦਿਦਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੋ ਸਪਤ੍ਤੋਤਿ। ਅਯਂ ਅਨੁਪਦਤੋ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
Tattha mijjati tāyati cāti mitto, hitajjhāsayatāya siniyhati, ahitāgamato rakkhati cāti attho. Mittassa bhāvo mettaṃ. Sabbalokasmīti anavasese sattaloke. Manasi bhavanti mānasaṃ. Tañhi cittasampayuttattā evaṃ vuttaṃ. Bhāvayeti vaḍḍhaye. Na assa parimāṇanti aparimāṇaṃ, appamāṇasattārammaṇatāya evaṃ vuttaṃ. Uddhanti upari, tena arūpabhavaṃ gaṇhāti. Adhoti heṭṭhā, tena kāmabhavaṃ gaṇhāti. Tiriyanti vemajjhaṃ, tena rūpabhavaṃ gaṇhāti. Asambādhanti sambādhavirahitaṃ, bhinnasīmanti vuttaṃ hoti. Sīmā nāma paccatthiko vuccati, tasmimpi pavattanti attho. Averanti veravirahitaṃ , antarantarāpi veracetanāpātubhāvavirahitanti attho. Asapattanti vigatapaccatthikaṃ. Mettāvihārī hi puggalo manussānaṃ piyo hoti, amanussānaṃ piyo hoti, nāssa koci paccatthiko hoti, tenassa taṃ mānasaṃ vigatapaccatthikattā asapattanti vuccati. Pariyāyavacanañhi etaṃ, yadidaṃ paccatthiko sapattoti. Ayaṃ anupadato atthavaṇṇanā.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥਦੀਪਨਾ – ਯਦਿਦਂ ‘‘ਏવਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭੂਤੇਸੁ ਮਾਨਸਂ ਭਾવਯੇ ਅਪਰਿਮਾਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਞ੍ਚੇਤਂ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਾਨਸਂ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਭਾવਯੇ વਡ੍ਢਯੇ, વੁਡ੍ਢਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਗਮਯੇ ਪਾਪਯੇ। ਕਥਂ? ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਚ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚ, ਉਦ੍ਧਂ ਯਾવ ਭવਗ੍ਗਾ, ਅਧੋ ਯਾવ ਅવੀਚਿਤੋ, ਤਿਰਿਯਂ ਯਾવ ਅવਸੇਸਦਿਸਾ। ਉਦ੍ਧਂ વਾ ਆਰੁਪ੍ਪਂ, ਅਧੋ ਕਾਮਧਾਤੁਂ, ਤਿਰਿਯਂ ਰੂਪਧਾਤੁਂ ਅਨવਸੇਸਂ ਫਰਨ੍ਤੋ। ਏવਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋਪਿ ਚ ਤਂ ਯਥਾ ਅਸਮ੍ਬਾਧਂ ਅવੇਰਂ ਅਸਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਸਮ੍ਬਾਧવੇਰਸਪਤ੍ਤਾਨਂ ਅਭਾવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਭਾવਯੇ। ਯਂ વਾ ਤਂ ਭਾવਨਾਸਮ੍ਪਦਂ ਪਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਓਕਾਸਲੋਕવਸੇਨ ਅਸਮ੍ਬਾਧਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰੇਸੁ ਆਘਾਤਪ੍ਪਟਿવਿਨਯਨੇਨ ਅવੇਰਂ, ਅਤ੍ਤਨਿ ਚ ਪਰੇਸਂ ਆਘਾਤવਿਨਯਨੇਨ ਅਸਪਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਅਸਮ੍ਬਾਧਮવੇਰਮਸਪਤ੍ਤਂ ਅਪਰਿਮਾਣਂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਾਨਸਂ ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚਾਤਿ ਤਿવਿਧਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਭਾવਯੇ વਡ੍ਢਯੇਤਿ।
Ayaṃ panettha adhippetatthadīpanā – yadidaṃ ‘‘evampi sabbabhūtesu mānasaṃ bhāvaye aparimāṇa’’nti vuttaṃ, tañcetaṃ aparimāṇaṃ mettaṃ mānasaṃ sabbalokasmiṃ bhāvaye vaḍḍhaye, vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ gamaye pāpaye. Kathaṃ? Uddhaṃ adho ca tiriyañca, uddhaṃ yāva bhavaggā, adho yāva avīcito, tiriyaṃ yāva avasesadisā. Uddhaṃ vā āruppaṃ, adho kāmadhātuṃ, tiriyaṃ rūpadhātuṃ anavasesaṃ pharanto. Evaṃ bhāventopi ca taṃ yathā asambādhaṃ averaṃ asapattañca hoti, tathā sambādhaverasapattānaṃ abhāvaṃ karonto bhāvaye. Yaṃ vā taṃ bhāvanāsampadaṃ pattaṃ sabbattha okāsalokavasena asambādhaṃ, attano paresu āghātappaṭivinayanena averaṃ, attani ca paresaṃ āghātavinayanena asapattaṃ hoti. Taṃ asambādhamaveramasapattaṃ aparimāṇaṃ mettaṃ mānasaṃ uddhaṃ adho tiriyañcāti tividhaparicchede sabbalokasmiṃ bhāvaye vaḍḍhayeti.
ਨવਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Navamagāthāvaṇṇanā
੯. ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ વਡ੍ਢਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਭਾવਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਇਰਿਯਾਪਥਨਿਯਮਾਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਂ ਚਰਂ…ਪੇ॰… ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
9. Evaṃ mettābhāvanāya vaḍḍhanaṃ dassetvā idāni taṃ bhāvanamanuyuttassa viharato iriyāpathaniyamābhāvaṃ dassento āha ‘‘tiṭṭhaṃ caraṃ…pe… adhiṭṭheyyā’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਏવਮੇਤਂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਾਨਸਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸੋ ‘‘ਨਿਸੀਦਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ਇਰਿਯਾਪਥਨਿਯਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਯਥਾਸੁਖਂ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨવਿਨੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਂ વਾ ਚਰਂ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વਾ ਸਯਾਨੋ વਾ ਯਾવਤਾ વਿਗਤਮਿਦ੍ਧੋ ਅਸ੍ਸ, ਅਥ ਏਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ।
Tassattho – evametaṃ mettaṃ mānasaṃ bhāvento so ‘‘nisīdati pallaṅkaṃ ābhujitvā ujuṃ kāyaṃ paṇidhāyā’’tiādīsu viya iriyāpathaniyamaṃ akatvā yathāsukhaṃ aññataraññatarairiyāpathabādhanavinodanaṃ karonto tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā nisinno vā sayāno vā yāvatā vigatamiddho assa, atha etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭheyya.
ਅਥ વਾ ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ વਡ੍ਢਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ વਸੀਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਂ ਚਰ’’ਨ੍ਤਿ। વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਂ વਾ ਚਰਂ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વਾ ਸਯਾਨੋ વਾ ਯਾવਤਾ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਏਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਅਥ વਾ ਤਿਟ੍ਠਂ વਾ ਚਰਂ વਾ…ਪੇ॰… ਸਯਾਨੋ વਾਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸ ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯਕਰਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਯਾવਤਾ ਏਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਤਾવਤਾ વਿਗਤਮਿਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਂ ਚਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વ, ਸਯਾਨੋ ਯਾવਤਾਸ੍ਸ વਿਤਮਿਦ੍ਧੋ। ਏਤਂ ਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
Atha vā evaṃ mettābhāvanāya vaḍḍhanaṃ dassetvā idāni vasībhāvaṃ dassento āha ‘‘tiṭṭhaṃ cara’’nti. Vasippatto hi tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā nisinno vā sayāno vā yāvatā iriyāpathena etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭhātukāmo hoti, atha vā tiṭṭhaṃ vā caraṃ vā…pe… sayāno vāti na tassa ṭhānādīni antarāyakarāni honti, apica kho yāvatā etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭhātukāmo hoti, tāvatā vigatamiddho hutvā adhiṭṭhāti, natthi tassa tattha dandhāyitattaṃ. Tenāha ‘‘tiṭṭhaṃ caraṃ nisinno va, sayāno yāvatāssa vitamiddho. Etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyā’’ti.
ਤਸ੍ਸਾਯਮਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਯਂ ਤਂ ‘‘ਮੇਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਮਿ, ਮਾਨਸਂ ਭਾવਯੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਯਥਾ ਭਾવੇਯ੍ਯ, ਯਥਾ ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਯਾવਤਾ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਠਾਨਾਦੀਨਿ વਾ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਯਾવਤਾ ਏਤਂ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤੁਕਾਮੋ ਅਸ੍ਸ, ਤਾવਤਾ વਿਗਤਮਿਦ੍ਧੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਏਤਂ ਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tassāyamadhippāyo – yaṃ taṃ ‘‘mettañca sabbalokasmi, mānasaṃ bhāvaye’’ti vuttaṃ, taṃ yathā bhāveyya, yathā ṭhānādīsu yāvatā iriyāpathena ṭhānādīni vā anādiyitvā yāvatā etaṃ mettājhānasatiṃ adhiṭṭhātukāmo assa, tāvatā vigatamiddhova hutvā etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyāti.
ਏવਂ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਯ વਸੀਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਤਂ ਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮੇਤ੍ਤਾવਿਹਾਰੇ ਨਿਯੋਜੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਂ વਿਹਾਰਂ ਥੁਨਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਮੇਤਂ વਿਹਾਰਮਿਧਮਾਹੂ’’ਤਿ।
Evaṃ mettābhāvanāya vasībhāvaṃ dassento ‘‘etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyā’’ti tasmiṃ mettāvihāre niyojetvā idāni taṃ vihāraṃ thunanto āha ‘‘brahmametaṃ vihāramidhamāhū’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯ੍વਾਯਂ ‘‘ਸੁਖਿਨੋ વਾ ਖੇਮਿਨੋ વਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿਆਦਿ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ‘‘ਏਤਂ ਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ વਣ੍ਣਿਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾવਿਹਾਰੋ। ਏਤਂ ਚਤੂਸੁ ਦਿਬ੍ਬਬ੍ਰਹ੍ਮਅਰਿਯਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੇਸੁ ਨਿਦ੍ਦੋਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋਪਿ ਪਰੇਸਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਕਰਤ੍ਤਾ ਚ ਇਧ ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਮਾਹੁ ਸੇਟ੍ਠવਿਹਾਰਮਾਹੂਤਿ, ਯਤੋ ਸਤਤਂ ਸਮਿਤਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ ਤਿਟ੍ਠਂ ਚਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વਾ ਸਯਾਨੋ વਾ ਯਾવਤਾਸ੍ਸ વਿਗਤਮਿਦ੍ਧੋ, ਏਤਂ ਸਤਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tassattho – yvāyaṃ ‘‘sukhino vā khemino vā hontū’’tiādi katvā yāva ‘‘etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyā’’ti vaṇṇito mettāvihāro. Etaṃ catūsu dibbabrahmaariyairiyāpathavihāresu niddosattā attanopi paresampi atthakarattā ca idha ariyassa dhammavinaye brahmavihāramāhu seṭṭhavihāramāhūti, yato satataṃ samitaṃ abbokiṇṇaṃ tiṭṭhaṃ caraṃ nisinno vā sayāno vā yāvatāssa vigatamiddho, etaṃ satiṃ adhiṭṭheyyāti.
ਦਸਮਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Dasamagāthāvaṇṇanā
੧੦. ਏવਂ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਮੇਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਆਸਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਹਨਨਿਸੇਧਨਮੁਖੇਨ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਦੇવ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਿਯਭੂਮਿਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਅਨੁਪਗ੍ਗਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਦੇਸਨਂ ਸਮਾਪੇਸਿ।
10. Evaṃ bhagavā tesaṃ bhikkhūnaṃ nānappakārato mettābhāvanaṃ dassetvā idāni yasmā mettā sattārammaṇattā attadiṭṭhiyā āsannā hoti, tasmā diṭṭhigahananisedhanamukhena tesaṃ bhikkhūnaṃ tadeva mettājhānaṃ pādakaṃ katvā ariyabhūmippattiṃ dassento ‘‘diṭṭhiñca anupaggammā’’ti imāya gāthāya desanaṃ samāpesi.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯ੍વਾਯਂ ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਮੇਤਂ વਿਹਾਰਮਿਧਮਾਹੂ’’ਤਿ ਸਂવਣ੍ਣਿਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾਝਾਨવਿਹਾਰੋ, ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਯੇ ਤਤ੍ਥ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ, ਤੇ ਤੇਸਞ੍ਚ વਤ੍ਥਾਦਿਅਨੁਸਾਰੇਨ ਰੂਪਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਨਾਮਰੂਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਰਪੁਞ੍ਜੋਯਂ, ਨਯਿਧ ਸਤ੍ਤੂਪਲਬ੍ਭਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੧; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੮੬) ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਅਨੁਪਗ੍ਗਮ੍ਮ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸੀਲੇਨ ਸੀਲવਾ ਹੁਤ੍વਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਸੀਲਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਸਞ੍ਞਿਤੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਯੋਪਾਯਂ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਗੇਧੋ ਕਿਲੇਸਕਾਮੋ ਅਪ੍ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਹਿ ਤਨੁਭਾવੇਨ ਅਨવਸੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਚ ਕਾਮੇਸੁ ਗੇਧਂ વਿਨੇਯ੍ਯ વਿਨਯਿਤ੍વਾ વੂਪਸਮੇਤ੍વਾ ਨ ਹਿ ਜਾਤੁ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ ਪੁਨ ਰੇਤਿ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਪੁਨ ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਂ ਨ ਏਤਿ। ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੀਤਿ।
Tassattho – yvāyaṃ ‘‘brahmametaṃ vihāramidhamāhū’’ti saṃvaṇṇito mettājhānavihāro, tato vuṭṭhāya ye tattha vitakkavicārādayo dhammā, te tesañca vatthādianusārena rūpadhamme pariggahetvā iminā nāmarūpaparicchedena ‘‘suddhasaṅkhārapuñjoyaṃ, nayidha sattūpalabbhatī’’ti (saṃ. ni. 1.171; mahāni. 186) evaṃ diṭṭhiñca anupaggamma anupubbena lokuttarasīlena sīlavā hutvā lokuttarasīlasampayutteneva sotāpattimaggasammādiṭṭhisaññitena dassanena sampanno, tato paraṃ yopāyaṃ vatthukāmesu gedho kilesakāmo appahīno hoti, tampi sakadāgāmianāgāmimaggehi tanubhāvena anavasesappahānena ca kāmesu gedhaṃ vineyya vinayitvā vūpasametvā na hi jātu gabbhaseyyaṃ puna reti ekaṃseneva puna gabbhaseyyaṃ na eti. Suddhāvāsesu nibbattitvā tattheva arahattaṃ pāpuṇitvā parinibbātīti.
ਏવਂ ਭਗવਾ ਦੇਸਨਂ ਸਮਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਨਸਣ੍ਡੇ વਿਹਰਥ, ਇਮਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤਂ ਮਾਸਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਸੁ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਦਿવਸੇਸੁ ਘਣ੍ਡਿਂ ਆਕੋਟੇਤ੍વਾ ਉਸ੍ਸਾਰੇਥ, ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਰੋਥ ਸਾਕਚ੍ਛਥ ਅਨੁਮੋਦਥ, ਇਦਮੇવ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸੇવਥ ਭਾવੇਥ ਬਹੁਲੀਕਰੋਥ, ਤੇਪਿ વੋ ਅਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਂ ਭੇਰવਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾ ਹਿਤਕਾਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ। ਦੇવਤਾਯੋ ਚ ‘‘ਭਦਨ੍ਤਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾ ਹਿਤਕਾਮਾ’’ਤਿ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਣ੍ਹੋਦਕਂ ਪਟਿਯਾਦੇਨ੍ਤਿ , ਪਿਟ੍ਠਿਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪਾਦਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਆਰਕ੍ਖਂ ਸਂવਿਦਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਮੇવ ਮੇਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਚ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਨ੍ਤੋਤੇਮਾਸੇ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਮਹਾਪવਾਰਣਾਯ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪવਾਰਣਂ ਪવਾਰੇਸੁਨ੍ਤਿ।
Evaṃ bhagavā desanaṃ samāpetvā te bhikkhū āha – ‘‘gacchatha, bhikkhave, tasmiṃyeva vanasaṇḍe viharatha, imañca suttaṃ māsassa aṭṭhasu dhammassavanadivasesu ghaṇḍiṃ ākoṭetvā ussāretha, dhammakathaṃ karotha sākacchatha anumodatha, idameva kammaṭṭhānaṃ āsevatha bhāvetha bahulīkarotha, tepi vo amanussā taṃ bheravārammaṇaṃ na dassessanti, aññadatthu atthakāmā hitakāmā bhavissantī’’ti. Te ‘‘sādhū’’ti bhagavato paṭissuṇitvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tattha gantvā tathā akaṃsu. Devatāyo ca ‘‘bhadantā amhākaṃ atthakāmā hitakāmā’’ti pītisomanassajātā hutvā sayameva senāsanaṃ sammajjanti, uṇhodakaṃ paṭiyādenti , piṭṭhiparikammaṃ pādaparikammaṃ karonti, ārakkhaṃ saṃvidahanti. Tepi bhikkhū tameva mettaṃ bhāvetvā tameva ca pādakaṃ katvā vipassanaṃ ārabhitvā sabbe tasmiṃyeva antotemāse aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇitvā mahāpavāraṇāya visuddhipavāraṇaṃ pavāresunti.
ਏવਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਕੁਸਲੇਨ ਤਥਾਗਤੇਨ,
Evampi atthakusalena tathāgatena,
ਧਮ੍ਮਿਸ੍ਸਰੇਨ ਕਥਿਤਂ ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਂ।
Dhammissarena kathitaṃ karaṇīyamatthaṃ;
ਕਤ੍વਾਨੁਭੁਯ੍ਯ ਪਰਮਂ ਹਦਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਂ,
Katvānubhuyya paramaṃ hadayassa santiṃ,
ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਨ੍ਤਿ ਸਮਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾ॥
Santaṃ padaṃ abhisamenti samattapaññā.
ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਤਂ ਅਮਤਮਬ੍ਭੁਤਮਰਿਯਕਨ੍ਤਂ,
Tasmā hi taṃ amatamabbhutamariyakantaṃ,
ਸਨ੍ਤਂ ਪਦਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚ વਿਹਰਿਤੁਕਾਮੋ।
Santaṃ padaṃ abhisamecca viharitukāmo;
વਿਞ੍ਞੂ ਜਨੋ વਿਮਲਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾ-
Viññū jano vimalasīlasamādhipaññā-
ਭੇਦਂ ਕਰੇਯ੍ਯ ਸਤਤਂ ਕਰਣੀਯਮਤ੍ਥਨ੍ਤਿ॥
Bhedaṃ kareyya satataṃ karaṇīyamatthanti.
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthajotikāya khuddakapāṭha-aṭṭhakathāya
ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mettasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਨਿਗਮਨਕਥਾ
Nigamanakathā
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ –
Ettāvatā ca yaṃ vuttaṃ –
‘‘ਉਤ੍ਤਮਂ વਨ੍ਦਨੇਯ੍ਯਾਨਂ, વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਰਤਨਤ੍ਤਯਂ।
‘‘Uttamaṃ vandaneyyānaṃ, vanditvā ratanattayaṃ;
ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Khuddakānaṃ karissāmi, kesañci atthavaṇṇana’’nti.
ਤਤ੍ਥ ਸਰਣਸਿਕ੍ਖਾਪਦਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਕੁਮਾਰਪਞ੍ਹਮਙ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਰਤਨਸੁਤ੍ਤਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਨਿਧਿਕਣ੍ਡਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਨવਪ੍ਪਭੇਦਸ੍ਸ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠਸ੍ਸ ਤਾવ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਕਤਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਚ੍ਚਤਿ –
Tattha saraṇasikkhāpadadvattiṃsākārakumārapañhamaṅgalasuttaratanasuttatirokuṭṭanidhikaṇḍamettasuttavasena navappabhedassa khuddakapāṭhassa tāva atthavaṇṇanā katā hoti. Tenetaṃ vuccati –
‘‘ਇਮਂ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠਸ੍ਸ, ਕਰੋਨ੍ਤੇਨਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ।
‘‘Imaṃ khuddakapāṭhassa, karontenatthavaṇṇanaṃ;
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਟ੍ਠਿਤਿਕਾਮੇਨ, ਯਂ ਪਤ੍ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਮਯਾ॥
Saddhammaṭṭhitikāmena, yaṃ pattaṃ kusalaṃ mayā.
ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવਤੋ ਖਿਪ੍ਪਂ, ਧਮ੍ਮੇ ਅਰਿਯਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ।
Tassānubhāvato khippaṃ, dhamme ariyappavedite;
વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ, ਪਾਪੁਣਾਤੁ ਅਯਂ ਜਨੋ’’ਤਿ॥
Vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ, pāpuṇātu ayaṃ jano’’ti.
ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਸਦ੍ਧਾਬੁਦ੍ਧਿવੀਰਿਯਗੁਣਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇਨ ਸੀਲਾਚਾਰਜ੍ਜવਮਦ੍ਦવਾਦਿਗੁਣਸਮੁਦਯਸਮੁਦਿਤੇਨ ਸਕਸਮਯਸਮਯਨ੍ਤਰਗਹਨਜ੍ਝੋਗਾਹਣਸਮਤ੍ਥੇਨ ਪਞ੍ਞਾવੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ ਤਿਪਿਟਕਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਪ੍ਪਭੇਦੇ ਸਾਟ੍ਠਕਥੇ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣਪ੍ਪਭਾવੇਨ ਛਮਹਾવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨਛਮਹਾવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਕਰਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਜਨਿਤਸੁਖવਿਨਿਗ੍ਗਤਮਧੁਰੋਦਾਰવਚਨਲਾવਣ੍ਣਯੁਤ੍ਤੇਨ ਯੁਤ੍ਤਮੁਤ੍ਤવਾਦਿਨਾ વਾਦੀવਰੇਨ ਮਹਾਕવਿਨਾ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਗੁਣਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਬੁਦ੍ਧੀਨਂ ਥੇਰવਂਸਪ੍ਪਦੀਪਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਮਹਾવਿਹਾਰવਾਸੀਨਂ વਂਸਾਲਙ੍ਕਾਰਭੂਤੇਨ વਿਪੁਲવਿਸੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਿਨਾ ਬੁਦ੍ਧਘੋਸੋਤਿ ਗਰੂਹਿ ਗਹਿਤਨਾਮਧੇਯ੍ਯੇਨ ਥੇਰੇਨ ਕਤਾ ਅਯਂ ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾ ਨਾਮ ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠવਣ੍ਣਨਾ –
Paramavisuddhasaddhābuddhivīriyaguṇappaṭimaṇḍitena sīlācārajjavamaddavādiguṇasamudayasamuditena sakasamayasamayantaragahanajjhogāhaṇasamatthena paññāveyyattiyasamannāgatena tipiṭakapariyattidhammappabhede sāṭṭhakathe satthusāsane appaṭihatañāṇappabhāvena chamahāveyyākaraṇenachamahāveyyākaraṇena karaṇasampattijanitasukhaviniggatamadhurodāravacanalāvaṇṇayuttena yuttamuttavādinā vādīvarena mahākavinā chaḷabhiññāpaṭisambhidādippabhedaguṇappaṭimaṇḍite uttarimanussadhamme suppatiṭṭhitabuddhīnaṃ theravaṃsappadīpānaṃ therānaṃ mahāvihāravāsīnaṃ vaṃsālaṅkārabhūtena vipulavisuddhabuddhinā buddhaghosoti garūhi gahitanāmadheyyena therena katā ayaṃ paramatthajotikā nāma khuddakapāṭhavaṇṇanā –
ਤਾવ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਲੋਕਨਿਤ੍ਥਰਣੇਸਿਨਂ।
Tāva tiṭṭhatu lokasmiṃ, lokanittharaṇesinaṃ;
ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਨਯਂ ਸੀਲਾਦਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ॥
Dassentī kulaputtānaṃ, nayaṃ sīlādisuddhiyā.
ਯਾવ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਨਾਮਮ੍ਪਿ, ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ।
Yāva buddhoti nāmampi, suddhacittassa tādino;
ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਲੋਕਜੇਟ੍ਠਸ੍ਸ, ਪવਤ੍ਤਤਿ ਮਹੇਸਿਨੋਤਿ॥
Lokamhi lokajeṭṭhassa, pavattati mahesinoti.
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Khuddakapāṭhavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਖੁਦ੍ਦਕਪਾਠਪਾਲ਼ਿ • Khuddakapāṭhapāḷi / ੯. ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Mettasuttaṃ