Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
൫. മേത്താസുത്തവണ്ണനാ
5. Mettāsuttavaṇṇanā
൧൫. പഞ്ചമേ സേസജനാതി മേത്തായ ചേതോവിമുത്തിയാ അലാഭിനോ. സമ്പരിവത്തമാനാതി ദക്ഖിണേനേവ പസ്സേന അസയിത്വാ സബ്ബസോ പരിവത്തമാനാ. കാകച്ഛമാനാതി ഘുരുഘുരുപസ്സാസവസേന വിസ്സരം കരോന്താ. സുഖം സുപതീതി ഏത്ഥ ദുവിധാ സുപനാ സയനേ പിട്ഠിപ്പസാരണലക്ഖണാ കിരിയാമയചിത്തേഹി അവോകിണ്ണഭവങ്ഗപ്പവത്തിലക്ഖണാ ച. തത്ഥായം ഉഭയത്ഥാപി സുഖമേവ സുപതി. യസ്മാ സണികം നിപജ്ജിത്വാ അങ്ഗപച്ചങ്ഗാനി സമോധായ പാസാദികേന ആകാരേന സയതി, നിദ്ദോക്കമനേപി ഝാനം സമാപന്നോ വിയ ഹോതി. തേനാഹ ‘‘ഏവം അസുപിത്വാ’’തിആദി.
15. Pañcame sesajanāti mettāya cetovimuttiyā alābhino. Samparivattamānāti dakkhiṇeneva passena asayitvā sabbaso parivattamānā. Kākacchamānāti ghurughurupassāsavasena vissaraṃ karontā. Sukhaṃ supatīti ettha duvidhā supanā sayane piṭṭhippasāraṇalakkhaṇā kiriyāmayacittehi avokiṇṇabhavaṅgappavattilakkhaṇā ca. Tatthāyaṃ ubhayatthāpi sukhameva supati. Yasmā saṇikaṃ nipajjitvā aṅgapaccaṅgāni samodhāya pāsādikena ākārena sayati, niddokkamanepi jhānaṃ samāpanno viya hoti. Tenāha ‘‘evaṃ asupitvā’’tiādi.
നിദ്ദാകാലേ സുഖം അലഭിത്വാ ദുക്ഖേന സുത്തത്താ ഏവ പടിബുജ്ഝനകാലേ സരീരഖേദേന നിത്ഥുനനം വിജമ്ഭനം ഇതോ ചിതോ ച വിപരിവത്തനഞ്ച ഹോതീതി ആഹ ‘‘നിത്ഥുനന്താ വിജമ്ഭന്താ സമ്പരിവത്തന്താ ദുക്ഖം പടിബുജ്ഝന്തീ’’തി. അയം പന സുഖേന സുത്തത്താ സരീരഖേദാഭാവതോ നിത്ഥുനനാദിവിരഹിതോവ പടിബുജ്ഝതി. തേന വുത്തം ‘‘ഏവം അപ്പടിബുജ്ഝിത്വാ’’തിആദി. സുഖപ്പടിബോധോ ച സരീരവികാരാഭാവേനാതി ആഹ ‘‘സുഖം നിബ്ബികാര’’ന്തി.
Niddākāle sukhaṃ alabhitvā dukkhena suttattā eva paṭibujjhanakāle sarīrakhedena nitthunanaṃ vijambhanaṃ ito cito ca viparivattanañca hotīti āha ‘‘nitthunantā vijambhantā samparivattantā dukkhaṃ paṭibujjhantī’’ti. Ayaṃ pana sukhena suttattā sarīrakhedābhāvato nitthunanādivirahitova paṭibujjhati. Tena vuttaṃ ‘‘evaṃ appaṭibujjhitvā’’tiādi. Sukhappaṭibodho ca sarīravikārābhāvenāti āha ‘‘sukhaṃ nibbikāra’’nti.
ഭദ്ദകമേവ സുപിനം പസ്സതീതി ഇദം അനുഭൂതപുബ്ബവസേന ദേവതൂപസംഹാരവസേന ചസ്സ ഭദ്ദകമേവ സുപിനം ഹോതി, ന പാപകന്തി കത്വാ വുത്തം. തേനാഹ ‘‘ചേതിയം വന്ദന്തോ വിയാ’’തിആദി. ധാതുക്ഖോഭഹേതുകമ്പി ചസ്സ ബഹുലം ഭദ്ദകമേവ സിയാ യേഭുയ്യേന ചിത്തജരൂപാനുഗുണതായ ഉതുആഹാരജരൂപാനം.
Bhaddakameva supinaṃ passatīti idaṃ anubhūtapubbavasena devatūpasaṃhāravasena cassa bhaddakameva supinaṃ hoti, na pāpakanti katvā vuttaṃ. Tenāha ‘‘cetiyaṃ vandanto viyā’’tiādi. Dhātukkhobhahetukampi cassa bahulaṃ bhaddakameva siyā yebhuyyena cittajarūpānuguṇatāya utuāhārajarūpānaṃ.
ഉരേ ആമുക്കമുത്താഹാരോ വിയാതി ഗീവായ ബന്ധിത്വാ ഉരേ ലമ്ബിതമുത്താഹാരോ വിയാതി കേഹിചി തം ഏകാവലിവസേന വുത്തം സിയാ, അനേകരതനാവലിസമൂഹഭൂതോ പന മുത്താഹാരോ അംസപ്പദേസതോ പട്ഠായ യാവ കടിപ്പദേസസ്സ ഹേട്ഠാഭാഗാ പലമ്ബന്തോ ഉരേ ആമുക്കോയേവ നാമ ഹോതി.
Ureāmukkamuttāhāro viyāti gīvāya bandhitvā ure lambitamuttāhāro viyāti kehici taṃ ekāvalivasena vuttaṃ siyā, anekaratanāvalisamūhabhūto pana muttāhāro aṃsappadesato paṭṭhāya yāva kaṭippadesassa heṭṭhābhāgā palambanto ure āmukkoyeva nāma hoti.
വിസാഖത്ഥേരോ വിയാതി (വിസുദ്ധി॰ ൧.൨൫൮) സോ കിര പാടലിപുത്തേ കുടുമ്ബിയോ അഹോസി. സോ തത്ഥേവ വസമാനോ അസ്സോസി ‘‘തമ്ബപണ്ണിദീപോ കിര ചേതിയമാലാലങ്കതോ കാസാവപജ്ജോതോ, ഇച്ഛിതിച്ഛിതട്ഠാനേയേവേത്ഥ സക്കാ നിസീദിതും വാ നിപജ്ജിതും വാ, ഉതുസപ്പായം സേനാസനസപ്പായം പുഗ്ഗലസപ്പായം ധമ്മസ്സവനസപ്പായന്തി സബ്ബമേത്ഥ സുലഭ’’ന്തി. സോ അത്തനോ ഭോഗക്ഖന്ധം പുത്തദാരസ്സ നിയ്യാതേത്വാ ദുസ്സന്തേ ബദ്ധേന ഏകകഹാപണേനേവ ഘരാ നിക്ഖമിത്വാ സമുദ്ദതീരേ നാവം ഉദിക്ഖമാനോ ഏകം മാസം വസി. സോ വോഹാരകുസലതായ ഇമസ്മിം ഠാനേ ഭണ്ഡം കിണിത്വാ അസുകസ്മിം വിക്കിണന്തോ ധമ്മികായ വണിജ്ജായ തേനേവന്തരമാസേന സഹസ്സം അഭിസംഹരി. ഇതി അനുപുബ്ബേന മഹാവിഹാരം ഗന്ത്വാ പബ്ബജ്ജം യാചതി. സോ പബ്ബാജനത്ഥായ സീമം നീതോ തം സഹസ്സത്ഥവികം ഓവട്ടികന്തരേന ഭൂമിയം പാതേസി. ‘‘കിമേത’’ന്തി ച വുത്തേ ‘‘കഹാപണസഹസ്സം, ഭന്തേ’’തി വത്വാ, ‘‘ഉപാസക, പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ ന സക്കാ വിചാരേതും, ഇദാനേവ നം വിചാരേഹീ’’തി വുത്തേ ‘‘വിസാഖസ്സ പബ്ബജ്ജട്ഠാനം ആഗതാ മാ രിത്തഹത്ഥാ ഗമിംസൂ’’തി മുഞ്ചിത്വാ സീമാമാളകേ വിക്കിരിത്വാ പബ്ബജിത്വാ ഉപസമ്പന്നോ. സോ പഞ്ചവസ്സോ ഹുത്വാ ദ്വേമാതികാ പഗുണാ കത്വാ അത്തനോ സപ്പായം കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ ഏകേകസ്മിം വിഹാരേ ചത്താരോ ചത്താരോ മാസേ സമപവത്തവാസം വസമാനോ ചരി. ഏവം ചരമാനോ –
Visākhatthero viyāti (visuddhi. 1.258) so kira pāṭaliputte kuṭumbiyo ahosi. So tattheva vasamāno assosi ‘‘tambapaṇṇidīpo kira cetiyamālālaṅkato kāsāvapajjoto, icchiticchitaṭṭhāneyevettha sakkā nisīdituṃ vā nipajjituṃ vā, utusappāyaṃ senāsanasappāyaṃ puggalasappāyaṃ dhammassavanasappāyanti sabbamettha sulabha’’nti. So attano bhogakkhandhaṃ puttadārassa niyyātetvā dussante baddhena ekakahāpaṇeneva gharā nikkhamitvā samuddatīre nāvaṃ udikkhamāno ekaṃ māsaṃ vasi. So vohārakusalatāya imasmiṃ ṭhāne bhaṇḍaṃ kiṇitvā asukasmiṃ vikkiṇanto dhammikāya vaṇijjāya tenevantaramāsena sahassaṃ abhisaṃhari. Iti anupubbena mahāvihāraṃ gantvā pabbajjaṃ yācati. So pabbājanatthāya sīmaṃ nīto taṃ sahassatthavikaṃ ovaṭṭikantarena bhūmiyaṃ pātesi. ‘‘Kimeta’’nti ca vutte ‘‘kahāpaṇasahassaṃ, bhante’’ti vatvā, ‘‘upāsaka, pabbajitakālato paṭṭhāya na sakkā vicāretuṃ, idāneva naṃ vicārehī’’ti vutte ‘‘visākhassa pabbajjaṭṭhānaṃ āgatā mā rittahatthā gamiṃsū’’ti muñcitvā sīmāmāḷake vikkiritvā pabbajitvā upasampanno. So pañcavasso hutvā dvemātikā paguṇā katvā attano sappāyaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā ekekasmiṃ vihāre cattāro cattāro māse samapavattavāsaṃ vasamāno cari. Evaṃ caramāno –
‘‘വനന്തരേ ഠിതോ ഥേരോ, വിസാഖോ ഗജ്ജമാനകോ;
‘‘Vanantare ṭhito thero, visākho gajjamānako;
അത്തനോ ഗുണമേസന്തോ, ഇമമത്ഥം അഭാസഥ.
Attano guṇamesanto, imamatthaṃ abhāsatha.
‘‘യാവതാ ഉപസമ്പന്നോ, യാവതാ ഇധ മാഗതോ;
‘‘Yāvatā upasampanno, yāvatā idha māgato;
ഏത്ഥന്തരേ ഖലിതം നത്ഥി, അഹോ ലാഭോ തേ മാരിസാ’’തി. (വിസുദ്ധി॰ ൧.൨൫൮);
Etthantare khalitaṃ natthi, aho lābho te mārisā’’ti. (visuddhi. 1.258);
സോ ചിത്തലപബ്ബതവിഹാരം ഗച്ഛന്തോ ദ്വേധാപഥം പത്വാ ‘‘അയം നു ഖോ മഗ്ഗോ, ഉദാഹു അയ’’ന്തി ചിന്തയന്തോ അട്ഠാസി. അഥസ്സ പബ്ബതേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ ഹത്ഥം പസാരേത്വാ ‘‘ഏസോ മഗ്ഗോ’’തി ദസ്സേതി. സോ ചിത്തലപബ്ബതവിഹാരം ഗന്ത്വാ തത്ഥ ചത്താരോ മാസേ വസിത്വാ ‘‘പച്ചൂസേ ഗമിസ്സാമീ’’തി ചിന്തേത്വാ നിപജ്ജി. ചങ്കമസീസേ മണിലരുക്ഖേ അധിവത്ഥാ ദേവതാ സോപാനഫലകേ നിസീദിത്വാ പരോദി. ഥേരോ ‘‘കോ ഏസോ’’തി ആഹ. അഹം, ഭന്തേ, മണിലിയാതി. കിസ്സ രോദസീതി? തുമ്ഹാകം ഗമനം പടിച്ചാതി. മയി ഇധ വസന്തേ തുമ്ഹാകം കോ ഗുണോതി? തുമ്ഹേസു, ഭന്തേ, ഇധ വസന്തേസു അമനുസ്സാ അഞ്ഞമഞ്ഞം മേത്തം പടിലഭന്തി, തേ ദാനി തുമ്ഹേസു ഗതേസു കലഹം കരിസ്സന്തി, ദുട്ഠുല്ലമ്പി കഥയിസ്സന്തീതി. ഥേരോ ‘‘സചേ മയി ഇധ വസന്തേ തുമ്ഹാകം ഫാസുവിഹാരോ ഹോതി, സുന്ദര’’ന്തി വത്വാ അഞ്ഞേപി ചത്താരോ മാസേ തത്ഥേവ വസിത്വാ പുന തഥേവ ഗമനചിത്തം ഉപ്പാദേസി. ദേവതാപി പുന തഥേവ പരോദി. ഏതേനേവ ഉപായേന ഥേരോ തത്ഥേവ വസിത്വാ തത്ഥേവ പരിനിബ്ബായീതി. ഏവം ധമത്താവിഹാരീ ഭിക്ഖു അമനുസ്സാനം പിയോ ഹോതി.
So cittalapabbatavihāraṃ gacchanto dvedhāpathaṃ patvā ‘‘ayaṃ nu kho maggo, udāhu aya’’nti cintayanto aṭṭhāsi. Athassa pabbate adhivatthā devatā hatthaṃ pasāretvā ‘‘eso maggo’’ti dasseti. So cittalapabbatavihāraṃ gantvā tattha cattāro māse vasitvā ‘‘paccūse gamissāmī’’ti cintetvā nipajji. Caṅkamasīse maṇilarukkhe adhivatthā devatā sopānaphalake nisīditvā parodi. Thero ‘‘ko eso’’ti āha. Ahaṃ, bhante, maṇiliyāti. Kissa rodasīti? Tumhākaṃ gamanaṃ paṭiccāti. Mayi idha vasante tumhākaṃ ko guṇoti? Tumhesu, bhante, idha vasantesu amanussā aññamaññaṃ mettaṃ paṭilabhanti, te dāni tumhesu gatesu kalahaṃ karissanti, duṭṭhullampi kathayissantīti. Thero ‘‘sace mayi idha vasante tumhākaṃ phāsuvihāro hoti, sundara’’nti vatvā aññepi cattāro māse tattheva vasitvā puna tatheva gamanacittaṃ uppādesi. Devatāpi puna tatheva parodi. Eteneva upāyena thero tattheva vasitvā tattheva parinibbāyīti. Evaṃ dhamattāvihārī bhikkhu amanussānaṃ piyo hoti.
ബലവപിയചിത്തതായാതി ഇമിനാ ബലവപിയചിത്തതാമത്തേനപി സത്ഥം ന കമതി, പഗേവ മേത്തായ ചേതോവിമുത്തിയാതി ദസ്സേതി. ഖിപ്പമേവ ചിത്തം സമാധിയതി, കേനചി പരിപന്ഥേന പരിഹീനജ്ഝാനസ്സ ബ്യാപാദസ്സ ദൂരസമുസ്സാരിതഭാവതോ ഖിപ്പമേവ സമാധിയതി, ‘‘ആസവാനം ഖയായാ’’തി കേചി. സേസം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ. ഏത്ഥ ച കിഞ്ചാപി ഇതോ അഞ്ഞകമ്മട്ഠാനവസേന അധിഗതജ്ഝാനാനമ്പി സുഖസുപനാദയോ ആനിസംസാ ലബ്ഭന്തി. യഥാഹ –
Balavapiyacittatāyāti iminā balavapiyacittatāmattenapi satthaṃ na kamati, pageva mettāya cetovimuttiyāti dasseti. Khippameva cittaṃ samādhiyati, kenaci paripanthena parihīnajjhānassa byāpādassa dūrasamussāritabhāvato khippameva samādhiyati, ‘‘āsavānaṃ khayāyā’’ti keci. Sesaṃ suviññeyyameva. Ettha ca kiñcāpi ito aññakammaṭṭhānavasena adhigatajjhānānampi sukhasupanādayo ānisaṃsā labbhanti. Yathāha –
‘‘സുഖം സുപന്തി മുനയോ, അജ്ഝത്തം സുസമാഹിതാ;
‘‘Sukhaṃ supanti munayo, ajjhattaṃ susamāhitā;
സുപ്പബുദ്ധം പബുജ്ഝന്തി, സദാ ഗോതമസാവകാ’’തി. (വിസുദ്ധി॰ മഹാടീ॰ ൧.൨൫൮); ച ആദി –
Suppabuddhaṃ pabujjhanti, sadā gotamasāvakā’’ti. (visuddhi. mahāṭī. 1.258); Ca ādi –
തഥാപിമേ ആനിസംസാ ബ്രഹ്മവിഹാരലാഭിനോ അനവസേസാ ലബ്ഭന്തി ബ്യാപാദാദീനം ഉജുവിപച്ചനീകഭാവതോ ബ്രഹ്മവിഹാരാനം. തേനേവാഹ ‘‘നിസ്സരണം ഹേതം, ആവുസോ, ബ്യാപാദസ്സ, യദിദം മേത്താചേതോവിമുത്തീ’’തിആദി (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൨൬; അ॰ നി॰ ൬.൧൩). ബ്യാപാദാദിവസേന ച സത്താനം ദുക്ഖസുപനാദയോതി തപ്പടിപക്ഖഭൂതേസു ബ്രഹ്മവിഹാരേസു സിദ്ധേസു സുഖസുപനാദയോ ഹത്ഥഗതാ ഏവ ഹോന്തീതി.
Tathāpime ānisaṃsā brahmavihāralābhino anavasesā labbhanti byāpādādīnaṃ ujuvipaccanīkabhāvato brahmavihārānaṃ. Tenevāha ‘‘nissaraṇaṃ hetaṃ, āvuso, byāpādassa, yadidaṃ mettācetovimuttī’’tiādi (dī. ni. 3.326; a. ni. 6.13). Byāpādādivasena ca sattānaṃ dukkhasupanādayoti tappaṭipakkhabhūtesu brahmavihāresu siddhesu sukhasupanādayo hatthagatā eva hontīti.
മേത്താസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Mettāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൫. മേത്താസുത്തം • 5. Mettāsuttaṃ
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ൫. മേത്തസുത്തവണ്ണനാ • 5. Mettasuttavaṇṇanā