| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
६. मेत्तिकाथेरीगाथावण्णना
6. Mettikātherīgāthāvaṇṇanā
किञ्चापि खोम्हि दुक्खितातिआदिका मेत्तिकाय थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं पुञ्ञं उपचिनन्ती सिद्धत्थस्स भगवतो काले गहपतिकुले निब्बत्तित्वा विञ्ञुतं पत्वा सत्थु चेतिये रतनेन पटिमण्डिताय मेखलाय पूजं अकासि। सा तेन पुञ्ञकम्मेन देवमनुस्सेसु संसरन्ती इमस्मिं बुद्धुप्पादे राजगहे ब्राह्मणमहासालकुले निब्बत्ति। सेसं अनन्तरे वुत्तसदिसं। अयं पन पटिभागकूटं अभिरुहित्वा समणधम्मं करोन्ती विपस्सनं वड्ढेत्वा सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पापुणि। तेन वुत्तं अपदाने (अप॰ थेरी २.१.२०-२५) –
Kiñcāpi khomhi dukkhitātiādikā mettikāya theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ puññaṃ upacinantī siddhatthassa bhagavato kāle gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patvā satthu cetiye ratanena paṭimaṇḍitāya mekhalāya pūjaṃ akāsi. Sā tena puññakammena devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde rājagahe brāhmaṇamahāsālakule nibbatti. Sesaṃ anantare vuttasadisaṃ. Ayaṃ pana paṭibhāgakūṭaṃ abhiruhitvā samaṇadhammaṃ karontī vipassanaṃ vaḍḍhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.20-25) –
‘‘सिद्धत्थस्स भगवतो, थूपकारापिका अहुं।
‘‘Siddhatthassa bhagavato, thūpakārāpikā ahuṃ;
मेखलिका मया दिन्ना, नवकम्माय सत्थुनो॥
Mekhalikā mayā dinnā, navakammāya satthuno.
‘‘निट्ठिते च महाथूपे, मेखलं पुनदासहं।
‘‘Niṭṭhite ca mahāthūpe, mekhalaṃ punadāsahaṃ;
लोकनाथस्स मुनिनो, पसन्ना सेहि पाणिभि॥
Lokanāthassa munino, pasannā sehi pāṇibhi.
‘‘चतुन्नवुतितो कप्पे, यं मेखलमदं तदा।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ mekhalamadaṃ tadā;
दुग्गतिं नाभिजानामि, थूपकारस्सिदं फलं॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, thūpakārassidaṃ phalaṃ.
‘‘किलेसा झापिता मय्हं…पे॰… कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
अरहत्तं पन पत्वा अत्तनो पटिपत्तिं पच्चवेक्खित्वा उदानवसेन –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
२९.
29.
‘‘किञ्चापि खोम्हि दुक्खिता, दुब्बला गतयोब्बना।
‘‘Kiñcāpi khomhi dukkhitā, dubbalā gatayobbanā;
दण्डमोलुब्भ गच्छामि, पब्बतं अभिरूहिय॥
Daṇḍamolubbha gacchāmi, pabbataṃ abhirūhiya.
३०.
30.
‘‘निक्खिपित्वान सङ्घाटिं, पत्तकञ्च निकुज्जिय।
‘‘Nikkhipitvāna saṅghāṭiṃ, pattakañca nikujjiya;
निसिन्ना चम्हि सेलम्हि, अथ चित्तं विमुच्चि मे।
Nisinnā camhi selamhi, atha cittaṃ vimucci me;
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासन’’न्ति॥ –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
इमा द्वे गाथा अभासि।
Imā dve gāthā abhāsi.
तत्थ दुक्खिताति रोगाभिभवेन दुक्खिता सञ्जातदुक्खा दुक्खप्पत्ता। दुब्बलाति ताय चेव दुक्खप्पत्तिया, जराजिण्णताय च बलविरहिता। तेनाह ‘‘गतयोब्बना’’ति, अद्धगताति अत्थो।
Tattha dukkhitāti rogābhibhavena dukkhitā sañjātadukkhā dukkhappattā. Dubbalāti tāya ceva dukkhappattiyā, jarājiṇṇatāya ca balavirahitā. Tenāha ‘‘gatayobbanā’’ti, addhagatāti attho.
अथ चित्तं विमुच्चि मेति सेलम्हि पासाणे निसिन्ना चम्हि, अथ तदनन्तरं वीरियसमताय सम्मदेव योजितत्ता मग्गपटिपाटिया सब्बेहिपि आसवेहि मम चित्तं विमुच्चि। सेसं वुत्तनयमेव।
Atha cittaṃ vimucci meti selamhi pāsāṇe nisinnā camhi, atha tadanantaraṃ vīriyasamatāya sammadeva yojitattā maggapaṭipāṭiyā sabbehipi āsavehi mama cittaṃ vimucci. Sesaṃ vuttanayameva.
मेत्तिकाथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Mettikātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / ६. मेत्तिकाथेरीगाथा • 6. Mettikātherīgāthā
