| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
२९. मिच्छाजीवविवज्जनानिद्देसवण्णना
29. Micchājīvavivajjanāniddesavaṇṇanā
२०९. आगम्म जीवन्ति एतेनाति आजीवो, को सो? पच्चयपरियेसनवायामो। मिच्छाय आजीवो, तस्स विवज्जना मिच्छाजीवविवज्जना। सा पनायं अत्थतो ‘‘इध भिक्खु पातिमोक्खसंवरसंवुतो विहरति आचारगोचरसम्पन्नो’’ति (विभ॰ ५०८) एवं पातिमोक्खसंवरसम्पत्तिया पटिपत्तिदस्सनवसेन आगतो आचारो चेव यथाक्कमेन पाराजिकसङ्घादिसेसथुल्लच्चयपाचित्तियपाटिदेसनीयदुब्भासितदुक्कटानं कारणभूतस्स आजीवहेतुपञ्ञत्तानं अभूतारोचनसञ्चरित्तअञ्ञापदेसभूतारोचनपणीतभोजनविञ्ञत्ति भिक्खुनिभोजनविञ्ञत्तिसूपोदनविञ्ञत्तिसिक्खापदानं वीतिक्कमस्स च कुहनलपननेमित्तिकता निप्पेसिकता लाभेन लाभं निजिगीसनताति एवमादीनञ्च पापधम्मानं वसेन पवत्तं मिच्छाजीवविरतिसङ्खातं आजीवपारिसुद्धिसीलञ्च। तस्सा पन कस्सचि इध दस्सनं यथा दस्सेतुमारद्धं पातिमोक्खसंवरसङ्खाताय अधिसीलसिक्खाय, चतुरारक्खविपस्सनावसेन आगतानं अधिचित्तअधिपञ्ञासङ्खातानं द्विन्नं सिक्खानञ्च उपकारकधम्मपरिदीपनत्थन्ति दट्ठब्बं, एवमीदिसं विञ्ञेय्यं, तं दस्सेति ‘‘दारु’’न्तिआदिना। तत्थ ‘‘दारु’’न्तिआदीनि ‘‘ददे’’ति एतस्स पत्तिकम्मं। चुण्णं सिरीसचुण्णादिनहानियचुण्णं। न्हानमुखोदकन्ति न्हानञ्च मुखञ्च, तस्स उदकन्ति समासो। आदि-सद्देन पण्णादिं सङ्गण्हाति। कुलसङ्गहाति कुलसङ्गहकरणेन।
209. Āgamma jīvanti etenāti ājīvo, ko so? Paccayapariyesanavāyāmo. Micchāya ājīvo, tassa vivajjanā micchājīvavivajjanā. Sā panāyaṃ atthato ‘‘idha bhikkhu pātimokkhasaṃvarasaṃvuto viharati ācāragocarasampanno’’ti (vibha. 508) evaṃ pātimokkhasaṃvarasampattiyā paṭipattidassanavasena āgato ācāro ceva yathākkamena pārājikasaṅghādisesathullaccayapācittiyapāṭidesanīyadubbhāsitadukkaṭānaṃ kāraṇabhūtassa ājīvahetupaññattānaṃ abhūtārocanasañcarittaaññāpadesabhūtārocanapaṇītabhojanaviññatti bhikkhunibhojanaviññattisūpodanaviññattisikkhāpadānaṃ vītikkamassa ca kuhanalapananemittikatā nippesikatā lābhena lābhaṃ nijigīsanatāti evamādīnañca pāpadhammānaṃ vasena pavattaṃ micchājīvaviratisaṅkhātaṃ ājīvapārisuddhisīlañca. Tassā pana kassaci idha dassanaṃ yathā dassetumāraddhaṃ pātimokkhasaṃvarasaṅkhātāya adhisīlasikkhāya, caturārakkhavipassanāvasena āgatānaṃ adhicittaadhipaññāsaṅkhātānaṃ dvinnaṃ sikkhānañca upakārakadhammaparidīpanatthanti daṭṭhabbaṃ, evamīdisaṃ viññeyyaṃ, taṃ dasseti ‘‘dāru’’ntiādinā. Tattha ‘‘dāru’’ntiādīni ‘‘dade’’ti etassa pattikammaṃ. Cuṇṇaṃ sirīsacuṇṇādinahāniyacuṇṇaṃ. Nhānamukhodakanti nhānañca mukhañca, tassa udakanti samāso. Ādi-saddena paṇṇādiṃ saṅgaṇhāti. Kulasaṅgahāti kulasaṅgahakaraṇena.
२१०. परिभटति परेसं दारके परिहरतीति परिभटो, परिभटस्स कम्मं पारिभटको, सकत्थे तमेव पारिभटकता। अलङ्करणादिना कुलदारकपरिहरणस्सेतं नामं। मुग्गस्स सूपो मुग्गसूपो, सोयेव मुग्गसुप्पो। यथा मुग्गसूपे पच्चमाने कोचिदेव मुग्गो न पच्चति, अवसेसा पच्चन्ति, एवं यस्स पुग्गलस्स वचने किञ्चिदेव सच्चं होति, सेसं अलिकं, अयं पुग्गलो मुग्गसूपसदिसताय उपचारेन ‘‘मुग्गसुप्पो’’ति वुच्चति, तस्स भावो मुग्गसुप्पता । सच्चालिकेन जीवितकप्पनस्सेतं अधिवचनं। घरवत्थुआदिसम्बन्धिनी विज्जा वत्थुविज्जा। पारिभटकता चातिआदिना द्वन्दो नपुंसकत्ताभावे पारि…पे॰… विज्जा, ताय। रस्सो पन गाथाबन्धवसेन, तथा दीघो। पहिणानं तस्मिं तस्मिं कम्मे तेसं तेसं नियुञ्जनं पहेणं। आदरेन दूतेन कारेतब्बं यं किञ्चि कम्मं दूतकम्मं। पिसनं पेसनं, जङ्घाय पादेन पेसनं जङ्घपेसनं, तमस्स अत्थीति जङ्घपेसनियं। तेसं तेसं गिहीनं गामन्तरदेसन्तरादीसु सासनपटिसासनहरणस्सेतमधिवचनं।
210. Paribhaṭati paresaṃ dārake pariharatīti paribhaṭo, paribhaṭassa kammaṃ pāribhaṭako, sakatthe tameva pāribhaṭakatā. Alaṅkaraṇādinā kuladārakapariharaṇassetaṃ nāmaṃ. Muggassa sūpo muggasūpo, soyeva muggasuppo. Yathā muggasūpe paccamāne kocideva muggo na paccati, avasesā paccanti, evaṃ yassa puggalassa vacane kiñcideva saccaṃ hoti, sesaṃ alikaṃ, ayaṃ puggalo muggasūpasadisatāya upacārena ‘‘muggasuppo’’ti vuccati, tassa bhāvo muggasuppatā . Saccālikena jīvitakappanassetaṃ adhivacanaṃ. Gharavatthuādisambandhinī vijjā vatthuvijjā. Pāribhaṭakatā cātiādinā dvando napuṃsakattābhāve pāri…pe… vijjā, tāya. Rasso pana gāthābandhavasena, tathā dīgho. Pahiṇānaṃ tasmiṃ tasmiṃ kamme tesaṃ tesaṃ niyuñjanaṃ paheṇaṃ. Ādarena dūtena kāretabbaṃ yaṃ kiñci kammaṃ dūtakammaṃ. Pisanaṃ pesanaṃ, jaṅghāya pādena pesanaṃ jaṅghapesanaṃ, tamassa atthīti jaṅghapesaniyaṃ. Tesaṃ tesaṃ gihīnaṃ gāmantaradesantarādīsu sāsanapaṭisāsanaharaṇassetamadhivacanaṃ.
२११. लाभासाय लञ्जदानं अनुप्पदानं। सम्बुद्धप्पटिकुट्ठेन बुद्धगरहितेन अङ्गविज्जानक्खत्तविज्जासुपिनविज्जाभूतविज्जादिना अञ्ञेन वा।
211. Lābhāsāya lañjadānaṃ anuppadānaṃ. Sambuddhappaṭikuṭṭhena buddhagarahitena aṅgavijjānakkhattavijjāsupinavijjābhūtavijjādinā aññena vā.
२१२. अञ्ञातकानं अप्पवारितानं विञ्ञापनं विञ्ञत्ति, याचनवसेन पवत्तो कायवचीपयोगो। बुद्धप्पटिकुट्ठेन मिच्छाजीवेन पच्चयपरियेसना अनेसना। अभूतस्स अत्तनि अविज्जमानस्स उत्तरिमनुस्सधम्मस्स उल्लपनं कथनं अभूतुल्लपना। कुहनादीहीति कुहनालपनादीहि। तत्थ लाभसक्कारसिलोकसन्निस्सितस्स पच्चयप्पटिसेवनसामन्तजप्पनइरियापथसण्ठापनवसेन जनविम्हापना कुहना। विहारं आगते मनुस्से दिस्वा ‘‘किमत्थाय भोन्तो आगता, किं भिक्खू निमन्तेतु’’न्ति वा ‘‘मयि राजा पसन्नो, असुको च असुको च राजमहामत्तो पसन्नो’’ति वा आदिना नयेन आलपना लपना। खादनीयं गहेत्वा गच्छन्ते दिस्वा ‘‘किं खादनीयं लभित्था’’तिआदिना नयेन निमित्तकरणादि नेमित्तकता। ‘‘अस्सद्धो अप्पसन्नो’’तिआदिना नयेन गरहणानि च ‘‘एतं एत्थ कथेथा’’तिआदिना नयेन वाचाय उक्खिपनादि च निप्पेसिकता। अप्पेन लाभेन बहुकं वञ्चेत्वा गहेतुं इच्छनं लाभेन लाभं निजिगीसनता। कुलदूसादीति एत्थ आदि-सद्देन रूपियप्पटिग्गहणरूपियसंवोहारा सङ्गय्हन्तीति।
212. Aññātakānaṃ appavāritānaṃ viññāpanaṃ viññatti, yācanavasena pavatto kāyavacīpayogo. Buddhappaṭikuṭṭhena micchājīvena paccayapariyesanā anesanā. Abhūtassa attani avijjamānassa uttarimanussadhammassa ullapanaṃ kathanaṃ abhūtullapanā. Kuhanādīhīti kuhanālapanādīhi. Tattha lābhasakkārasilokasannissitassa paccayappaṭisevanasāmantajappanairiyāpathasaṇṭhāpanavasena janavimhāpanā kuhanā. Vihāraṃ āgate manusse disvā ‘‘kimatthāya bhonto āgatā, kiṃ bhikkhū nimantetu’’nti vā ‘‘mayi rājā pasanno, asuko ca asuko ca rājamahāmatto pasanno’’ti vā ādinā nayena ālapanā lapanā. Khādanīyaṃ gahetvā gacchante disvā ‘‘kiṃ khādanīyaṃ labhitthā’’tiādinā nayena nimittakaraṇādi nemittakatā. ‘‘Assaddho appasanno’’tiādinā nayena garahaṇāni ca ‘‘etaṃ ettha kathethā’’tiādinā nayena vācāya ukkhipanādi ca nippesikatā. Appena lābhena bahukaṃ vañcetvā gahetuṃ icchanaṃ lābhena lābhaṃ nijigīsanatā. Kuladūsādīti ettha ādi-saddena rūpiyappaṭiggahaṇarūpiyasaṃvohārā saṅgayhantīti.
मिच्छाजीवविवज्जनानिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Micchājīvavivajjanāniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
