| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३८१] ६. मिगालोपजातकवण्णना
[381] 6. Migālopajātakavaṇṇanā
न मे रुच्चीति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं दुब्बचभिक्खुं आरब्भ कथेसि। सत्था तं भिक्खुं पक्कोसापेत्वा ‘‘सच्चं किर त्वं भिक्खु दुब्बचो’’ति पुच्छित्वा ‘‘आम, भन्ते’’ति वुत्ते ‘‘न खो भिक्खु इदानेव, पुब्बेपि त्वं दुब्बचोयेव, दुब्बचभावञ्च पन निस्साय पण्डितानं वचनं अकरोन्तो वेरम्भवातमुखे ब्यसनं गतोसी’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Name ruccīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Satthā taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu dubbaco’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘na kho bhikkhu idāneva, pubbepi tvaṃ dubbacoyeva, dubbacabhāvañca pana nissāya paṇḍitānaṃ vacanaṃ akaronto verambhavātamukhe byasanaṃ gatosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो गिज्झयोनियं निब्बत्तित्वा अपनन्दगिज्झो नाम अहोसि। सो गिज्झगणपरिवुतो गिज्झकूटपब्बते वसि। पुत्तो पनस्स मिगालोपो नाम थामबलसम्पन्नो अहोसि, सो अञ्ञेसं गिज्झानं सीमं अतिक्कमित्वा अतिउच्चं उप्पति। गिज्झा ‘‘पुत्तो ते अतिदूरं उप्पतती’’ति गिज्झरञ्ञो आचिक्खिंसु। सो तं पक्कोसेत्वा ‘‘त्वं किर, तात, अतिउच्चं गच्छसि, अतिउच्चं गच्छन्तो जीवितक्खयं पापुणिस्ससी’’ति वत्वा तिस्सो गाथा अभासि –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gijjhayoniyaṃ nibbattitvā apanandagijjho nāma ahosi. So gijjhagaṇaparivuto gijjhakūṭapabbate vasi. Putto panassa migālopo nāma thāmabalasampanno ahosi, so aññesaṃ gijjhānaṃ sīmaṃ atikkamitvā atiuccaṃ uppati. Gijjhā ‘‘putto te atidūraṃ uppatatī’’ti gijjharañño ācikkhiṃsu. So taṃ pakkosetvā ‘‘tvaṃ kira, tāta, atiuccaṃ gacchasi, atiuccaṃ gacchanto jīvitakkhayaṃ pāpuṇissasī’’ti vatvā tisso gāthā abhāsi –
३४.
34.
‘‘न मे रुच्चि मिगालोप, यस्स ते तादिसी गती।
‘‘Na me rucci migālopa, yassa te tādisī gatī;
अतुच्चं तात पतसि, अभूमिं तात सेवसि॥
Atuccaṃ tāta patasi, abhūmiṃ tāta sevasi.
३५.
35.
‘‘चतुक्कण्णंव केदारं, यदा ते पथवी सिया।
‘‘Catukkaṇṇaṃva kedāraṃ, yadā te pathavī siyā;
ततो तात निवत्तस्सु, मास्सु एत्तो परं गमि॥
Tato tāta nivattassu, māssu etto paraṃ gami.
३६.
36.
‘‘सन्ति अञ्ञेपि सकुणा, पत्तयाना विहङ्गमा।
‘‘Santi aññepi sakuṇā, pattayānā vihaṅgamā;
अक्खित्ता वातवेगेन, नट्ठा ते सस्सतीसमा’’ति॥
Akkhittā vātavegena, naṭṭhā te sassatīsamā’’ti.
तत्थ मिगालोपाति पुत्तं नामेन आलपति। अतुच्चं तात पतसीति तात, त्वं अञ्ञेसं गिज्झानं सीमं अतिक्कमित्वा अतिउच्चं गच्छसि। चतुक्कण्णंव केदारन्ति इमिनास्स सीमं आचिक्खति। इदं वुत्तं होति – तात, यदा ते अयं महापथवी चतुक्कण्णं केदारं विय सिया, एवं खुद्दिका विय हुत्वा पञ्ञायेथ, अथ त्वं एत्तका ठाना निवत्तेय्यासि, एत्तो परं मा गमीति। सन्ति अञ्ञेपीति न केवलं त्वमेव, अञ्ञेपि गिज्झा एवं करिंसूति दीपेति। अक्खित्ताति तेपि गिज्झा अम्हाकं सीमं अतिक्कमित्वा गता वातवेगेन आकड्ढिता नस्सिंसु। सस्सतीसमाति सस्सतीहि पथवीपब्बतादीहि समं अत्तानं मञ्ञमाना अत्तनो वस्ससहस्सपरिमाणं आयुं अपूरेत्वापि अन्तरा नट्ठाति अत्थो।
Tattha migālopāti puttaṃ nāmena ālapati. Atuccaṃ tāta patasīti tāta, tvaṃ aññesaṃ gijjhānaṃ sīmaṃ atikkamitvā atiuccaṃ gacchasi. Catukkaṇṇaṃva kedāranti imināssa sīmaṃ ācikkhati. Idaṃ vuttaṃ hoti – tāta, yadā te ayaṃ mahāpathavī catukkaṇṇaṃ kedāraṃ viya siyā, evaṃ khuddikā viya hutvā paññāyetha, atha tvaṃ ettakā ṭhānā nivatteyyāsi, etto paraṃ mā gamīti. Santi aññepīti na kevalaṃ tvameva, aññepi gijjhā evaṃ kariṃsūti dīpeti. Akkhittāti tepi gijjhā amhākaṃ sīmaṃ atikkamitvā gatā vātavegena ākaḍḍhitā nassiṃsu. Sassatīsamāti sassatīhi pathavīpabbatādīhi samaṃ attānaṃ maññamānā attano vassasahassaparimāṇaṃ āyuṃ apūretvāpi antarā naṭṭhāti attho.
मिगालोपो अनोवादकत्ता पितु वचनं अकत्वा लङ्घन्तो पितरा अक्खातं सीमं दिस्वा तं अतिक्कम्म कालवाते पत्वा तेपि छिन्दित्वा उप्पतितो वेरम्भवातमुखं पक्खन्दि, अथ नं वेरम्भवाता पहरिंसु। सो तेहि पहटमत्तोव खण्डाखण्डं हुत्वा आकासेयेव अन्तरधायि।
Migālopo anovādakattā pitu vacanaṃ akatvā laṅghanto pitarā akkhātaṃ sīmaṃ disvā taṃ atikkamma kālavāte patvā tepi chinditvā uppatito verambhavātamukhaṃ pakkhandi, atha naṃ verambhavātā pahariṃsu. So tehi pahaṭamattova khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā ākāseyeva antaradhāyi.
३७.
37.
‘‘अकत्वा अपनन्दस्स, पितु वुद्धस्स सासनं।
‘‘Akatvā apanandassa, pitu vuddhassa sāsanaṃ;
कालवाते अतिक्कम्म, वेरम्भानं वसं अगा॥
Kālavāte atikkamma, verambhānaṃ vasaṃ agā.
३८.
38.
‘‘तस्स पुत्ता च दारा च, ये चञ्ञे अनुजीविनो।
‘‘Tassa puttā ca dārā ca, ye caññe anujīvino;
सब्बे ब्यसनमापादुं, अनोवादकरे दिजे॥
Sabbe byasanamāpāduṃ, anovādakare dije.
३९.
39.
‘‘एवम्पि इध वुद्धानं, यो वाक्यं नावबुज्झति।
‘‘Evampi idha vuddhānaṃ, yo vākyaṃ nāvabujjhati;
अतिसीमचरो दित्तो, गिज्झोवातीतसासनो।
Atisīmacaro ditto, gijjhovātītasāsano;
सब्बे ब्यसनं पप्पोन्ति, अकत्वा वुद्धसासन’’न्ति॥ –
Sabbe byasanaṃ papponti, akatvā vuddhasāsana’’nti. –
इमा तिस्सो अभिसम्बुद्धगाथा।
Imā tisso abhisambuddhagāthā.
तत्थ अनुजीविनोति तं निस्साय जीवनका। अनोवादकरे दिजेति तस्मिं मिगालोपे गिज्झे ओवादं अगण्हन्ते सब्बेपि ते तेन सद्धिं अतिसीमं गन्त्वा विनासं पापुणिंसु। एवम्पीति, भिक्खवे, यथा सो गिज्झो, एवं यो अञ्ञोपि गहट्ठो वा पब्बजितो वा हितानुकम्पकानं वुद्धानं वचनं न गण्हाति, सोपि अयं सीमं अतिक्कमित्वा चरन्तो दित्तो गब्बितो गिज्झोव ब्यसनं पापुणातीति।
Tattha anujīvinoti taṃ nissāya jīvanakā. Anovādakare dijeti tasmiṃ migālope gijjhe ovādaṃ agaṇhante sabbepi te tena saddhiṃ atisīmaṃ gantvā vināsaṃ pāpuṇiṃsu. Evampīti, bhikkhave, yathā so gijjho, evaṃ yo aññopi gahaṭṭho vā pabbajito vā hitānukampakānaṃ vuddhānaṃ vacanaṃ na gaṇhāti, sopi ayaṃ sīmaṃ atikkamitvā caranto ditto gabbito gijjhova byasanaṃ pāpuṇātīti.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा मिगालोपो दुब्बचभिक्खु अहोसि, अपनन्दो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā migālopo dubbacabhikkhu ahosi, apanando pana ahameva ahosi’’nti.
मिगालोपजातकवण्णना छट्ठा।
Migālopajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३८१. मिगालोपजातकं • 381. Migālopajātakaṃ
