| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๓๘๑] ๖. มิคาโลปชาตกวณฺณนา
[381] 6. Migālopajātakavaṇṇanā
น เม รุจฺจีติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต เอกํ ทุพฺพจภิกฺขุํ อารพฺภ กเถสิฯ สตฺถา ตํ ภิกฺขุํ ปโกฺกสาเปตฺวา ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ ทุพฺพโจ’’ติ ปุจฺฉิตฺวา ‘‘อาม, ภเนฺต’’ติ วุเตฺต ‘‘น โข ภิกฺขุ อิทาเนว, ปุเพฺพปิ ตฺวํ ทุพฺพโจเยว, ทุพฺพจภาวญฺจ ปน นิสฺสาย ปณฺฑิตานํ วจนํ อกโรโนฺต เวรมฺภวาตมุเข พฺยสนํ คโตสี’’ติ วตฺวา อตีตํ อาหริฯ
Name ruccīti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Satthā taṃ bhikkhuṃ pakkosāpetvā ‘‘saccaṃ kira tvaṃ bhikkhu dubbaco’’ti pucchitvā ‘‘āma, bhante’’ti vutte ‘‘na kho bhikkhu idāneva, pubbepi tvaṃ dubbacoyeva, dubbacabhāvañca pana nissāya paṇḍitānaṃ vacanaṃ akaronto verambhavātamukhe byasanaṃ gatosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต คิชฺฌโยนิยํ นิพฺพตฺติตฺวา อปนนฺทคิโชฺฌ นาม อโหสิฯ โส คิชฺฌคณปริวุโต คิชฺฌกูฎปพฺพเต วสิฯ ปุโตฺต ปนสฺส มิคาโลโป นาม ถามพลสมฺปโนฺน อโหสิ, โส อเญฺญสํ คิชฺฌานํ สีมํ อติกฺกมิตฺวา อติอุจฺจํ อุปฺปติฯ คิชฺฌา ‘‘ปุโตฺต เต อติทูรํ อุปฺปตตี’’ติ คิชฺฌรโญฺญ อาจิกฺขิํสุฯ โส ตํ ปโกฺกเสตฺวา ‘‘ตฺวํ กิร, ตาต, อติอุจฺจํ คจฺฉสิ, อติอุจฺจํ คจฺฉโนฺต ชีวิตกฺขยํ ปาปุณิสฺสสี’’ติ วตฺวา ติโสฺส คาถา อภาสิ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto gijjhayoniyaṃ nibbattitvā apanandagijjho nāma ahosi. So gijjhagaṇaparivuto gijjhakūṭapabbate vasi. Putto panassa migālopo nāma thāmabalasampanno ahosi, so aññesaṃ gijjhānaṃ sīmaṃ atikkamitvā atiuccaṃ uppati. Gijjhā ‘‘putto te atidūraṃ uppatatī’’ti gijjharañño ācikkhiṃsu. So taṃ pakkosetvā ‘‘tvaṃ kira, tāta, atiuccaṃ gacchasi, atiuccaṃ gacchanto jīvitakkhayaṃ pāpuṇissasī’’ti vatvā tisso gāthā abhāsi –
๓๔.
34.
‘‘น เม รุจฺจิ มิคาโลป, ยสฺส เต ตาทิสี คตี;
‘‘Na me rucci migālopa, yassa te tādisī gatī;
อตุจฺจํ ตาต ปตสิ, อภูมิํ ตาต เสวสิฯ
Atuccaṃ tāta patasi, abhūmiṃ tāta sevasi.
๓๕.
35.
‘‘จตุกฺกณฺณํว เกทารํ, ยทา เต ปถวี สิยา;
‘‘Catukkaṇṇaṃva kedāraṃ, yadā te pathavī siyā;
ตโต ตาต นิวตฺตสฺสุ, มาสฺสุ เอโตฺต ปรํ คมิฯ
Tato tāta nivattassu, māssu etto paraṃ gami.
๓๖.
36.
‘‘สนฺติ อเญฺญปิ สกุณา, ปตฺตยานา วิหงฺคมา;
‘‘Santi aññepi sakuṇā, pattayānā vihaṅgamā;
อกฺขิตฺตา วาตเวเคน, นฎฺฐา เต สสฺสตีสมา’’ติฯ
Akkhittā vātavegena, naṭṭhā te sassatīsamā’’ti.
ตตฺถ มิคาโลปาติ ปุตฺตํ นาเมน อาลปติฯ อตุจฺจํ ตาต ปตสีติ ตาต, ตฺวํ อเญฺญสํ คิชฺฌานํ สีมํ อติกฺกมิตฺวา อติอุจฺจํ คจฺฉสิฯ จตุกฺกณฺณํว เกทารนฺติ อิมินาสฺส สีมํ อาจิกฺขติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ตาต, ยทา เต อยํ มหาปถวี จตุกฺกณฺณํ เกทารํ วิย สิยา, เอวํ ขุทฺทิกา วิย หุตฺวา ปญฺญาเยถ, อถ ตฺวํ เอตฺตกา ฐานา นิวเตฺตยฺยาสิ, เอโตฺต ปรํ มา คมีติฯ สนฺติ อเญฺญปีติ น เกวลํ ตฺวเมว, อเญฺญปิ คิชฺฌา เอวํ กริํสูติ ทีเปติฯ อกฺขิตฺตาติ เตปิ คิชฺฌา อมฺหากํ สีมํ อติกฺกมิตฺวา คตา วาตเวเคน อากฑฺฒิตา นสฺสิํสุฯ สสฺสตีสมาติ สสฺสตีหิ ปถวีปพฺพตาทีหิ สมํ อตฺตานํ มญฺญมานา อตฺตโน วสฺสสหสฺสปริมาณํ อายุํ อปูเรตฺวาปิ อนฺตรา นฎฺฐาติ อโตฺถฯ
Tattha migālopāti puttaṃ nāmena ālapati. Atuccaṃ tāta patasīti tāta, tvaṃ aññesaṃ gijjhānaṃ sīmaṃ atikkamitvā atiuccaṃ gacchasi. Catukkaṇṇaṃva kedāranti imināssa sīmaṃ ācikkhati. Idaṃ vuttaṃ hoti – tāta, yadā te ayaṃ mahāpathavī catukkaṇṇaṃ kedāraṃ viya siyā, evaṃ khuddikā viya hutvā paññāyetha, atha tvaṃ ettakā ṭhānā nivatteyyāsi, etto paraṃ mā gamīti. Santi aññepīti na kevalaṃ tvameva, aññepi gijjhā evaṃ kariṃsūti dīpeti. Akkhittāti tepi gijjhā amhākaṃ sīmaṃ atikkamitvā gatā vātavegena ākaḍḍhitā nassiṃsu. Sassatīsamāti sassatīhi pathavīpabbatādīhi samaṃ attānaṃ maññamānā attano vassasahassaparimāṇaṃ āyuṃ apūretvāpi antarā naṭṭhāti attho.
มิคาโลโป อโนวาทกตฺตา ปิตุ วจนํ อกตฺวา ลงฺฆโนฺต ปิตรา อกฺขาตํ สีมํ ทิสฺวา ตํ อติกฺกมฺม กาลวาเต ปตฺวา เตปิ ฉินฺทิตฺวา อุปฺปติโต เวรมฺภวาตมุขํ ปกฺขนฺทิ, อถ นํ เวรมฺภวาตา ปหริํสุฯ โส เตหิ ปหฎมโตฺตว ขณฺฑาขณฺฑํ หุตฺวา อากาเสเยว อนฺตรธายิฯ
Migālopo anovādakattā pitu vacanaṃ akatvā laṅghanto pitarā akkhātaṃ sīmaṃ disvā taṃ atikkamma kālavāte patvā tepi chinditvā uppatito verambhavātamukhaṃ pakkhandi, atha naṃ verambhavātā pahariṃsu. So tehi pahaṭamattova khaṇḍākhaṇḍaṃ hutvā ākāseyeva antaradhāyi.
๓๗.
37.
‘‘อกตฺวา อปนนฺทสฺส, ปิตุ วุทฺธสฺส สาสนํ;
‘‘Akatvā apanandassa, pitu vuddhassa sāsanaṃ;
กาลวาเต อติกฺกมฺม, เวรมฺภานํ วสํ อคาฯ
Kālavāte atikkamma, verambhānaṃ vasaṃ agā.
๓๘.
38.
‘‘ตสฺส ปุตฺตา จ ทารา จ, เย จเญฺญ อนุชีวิโน;
‘‘Tassa puttā ca dārā ca, ye caññe anujīvino;
สเพฺพ พฺยสนมาปาทุํ, อโนวาทกเร ทิเชฯ
Sabbe byasanamāpāduṃ, anovādakare dije.
๓๙.
39.
‘‘เอวมฺปิ อิธ วุทฺธานํ, โย วากฺยํ นาวพุชฺฌติ;
‘‘Evampi idha vuddhānaṃ, yo vākyaṃ nāvabujjhati;
อติสีมจโร ทิโตฺต, คิโชฺฌวาตีตสาสโน;
Atisīmacaro ditto, gijjhovātītasāsano;
สเพฺพ พฺยสนํ ปโปฺปนฺติ, อกตฺวา วุทฺธสาสน’’นฺติฯ –
Sabbe byasanaṃ papponti, akatvā vuddhasāsana’’nti. –
อิมา ติโสฺส อภิสมฺพุทฺธคาถาฯ
Imā tisso abhisambuddhagāthā.
ตตฺถ อนุชีวิโนติ ตํ นิสฺสาย ชีวนกาฯ อโนวาทกเร ทิเชติ ตสฺมิํ มิคาโลเป คิเชฺฌ โอวาทํ อคณฺหเนฺต สเพฺพปิ เต เตน สทฺธิํ อติสีมํ คนฺตฺวา วินาสํ ปาปุณิํสุฯ เอวมฺปีติ, ภิกฺขเว, ยถา โส คิโชฺฌ, เอวํ โย อโญฺญปิ คหโฎฺฐ วา ปพฺพชิโต วา หิตานุกมฺปกานํ วุทฺธานํ วจนํ น คณฺหาติ, โสปิ อยํ สีมํ อติกฺกมิตฺวา จรโนฺต ทิโตฺต คพฺพิโต คิโชฺฌว พฺยสนํ ปาปุณาตีติฯ
Tattha anujīvinoti taṃ nissāya jīvanakā. Anovādakare dijeti tasmiṃ migālope gijjhe ovādaṃ agaṇhante sabbepi te tena saddhiṃ atisīmaṃ gantvā vināsaṃ pāpuṇiṃsu. Evampīti, bhikkhave, yathā so gijjho, evaṃ yo aññopi gahaṭṭho vā pabbajito vā hitānukampakānaṃ vuddhānaṃ vacanaṃ na gaṇhāti, sopi ayaṃ sīmaṃ atikkamitvā caranto ditto gabbito gijjhova byasanaṃ pāpuṇātīti.
สตฺถา อิมํ ธมฺมเทสนํ อาหริตฺวา สจฺจานิ ปกาเสตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา มิคาโลโป ทุพฺพจภิกฺขุ อโหสิ, อปนโนฺท ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā migālopo dubbacabhikkhu ahosi, apanando pana ahameva ahosi’’nti.
มิคาโลปชาตกวณฺณนา ฉฎฺฐาฯ
Migālopajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๓๘๑. มิคาโลปชาตกํ • 381. Migālopajātakaṃ
