| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पेतवत्थु-अट्ठकथा • Petavatthu-aṭṭhakathā |
७. मिगलुद्दकपेतवत्थुवण्णना
7. Migaluddakapetavatthuvaṇṇanā
नरनारिपुरक्खतो युवाति इदं भगवति वेळुवने विहरन्ते मिगलुद्दकपेतं आरब्भ वुत्तं। राजगहे किर अञ्ञतरो लुद्दको रत्तिन्दिवं मिगे वधित्वा जीविकं कप्पेसि। तस्सेको उपासको मित्तो अहोसि, सो तं सब्बकालं पापतो निवत्तेतुं असक्कोन्तो ‘‘एहि, सम्म, रत्तियं पाणातिपाता विरमाही’’ति रत्तियं पुञ्ञे समादपेसि। सो रत्तियं विरमित्वा दिवा एव पाणातिपातं करोति।
Naranāripurakkhatoyuvāti idaṃ bhagavati veḷuvane viharante migaluddakapetaṃ ārabbha vuttaṃ. Rājagahe kira aññataro luddako rattindivaṃ mige vadhitvā jīvikaṃ kappesi. Tasseko upāsako mitto ahosi, so taṃ sabbakālaṃ pāpato nivattetuṃ asakkonto ‘‘ehi, samma, rattiyaṃ pāṇātipātā viramāhī’’ti rattiyaṃ puññe samādapesi. So rattiyaṃ viramitvā divā eva pāṇātipātaṃ karoti.
सो अपरेन समयेन कालं कत्वा राजगहसमीपे वेमानिकपेतो हुत्वा निब्बत्तो, दिवसभागं महादुक्खं अनुभवित्वा रत्तियं पञ्चहि कामगुणेहि समप्पिता समङ्गीभूतो परिचारेसि। तं दिस्वा आयस्मा नारदो –
So aparena samayena kālaṃ katvā rājagahasamīpe vemānikapeto hutvā nibbatto, divasabhāgaṃ mahādukkhaṃ anubhavitvā rattiyaṃ pañcahi kāmaguṇehi samappitā samaṅgībhūto paricāresi. Taṃ disvā āyasmā nārado –
४७८.
478.
‘‘नरनारिपुरक्खतो युवा, रजनीयेहि कामगुणेहि सोभसि।
‘‘Naranāripurakkhato yuvā, rajanīyehi kāmaguṇehi sobhasi;
दिवसं अनुभोसि कारणं, किमकासि पुरिमाय जातिया’’ति॥ –
Divasaṃ anubhosi kāraṇaṃ, kimakāsi purimāya jātiyā’’ti. –
इमाय गाथाय पटिपुच्छि। तत्थ नरनारिपुरक्खतोति परिचारकभूतेहि देवपुत्तेहि देवधीताहि च पुरक्खतो पयिरुपासितो। युवाति तरुणो। रजनीयेहीति कमनीयेहि रागुप्पत्तिहेतुभूतेहि। कामगुणेहीति कामकोट्ठासेहि। सोभसीति समङ्गिभावेन विरोचसि रत्तियन्ति अधिप्पायो। तेनाह ‘‘दिवसं अनुभोसि कारण’’न्ति, दिवसभागे पन नानप्पकारं कारणं घातनं पच्चनुभवसि। रजनीति वा रत्तीसु। येहीति निपातमत्तं। किमकासि पुरिमाय जातियाति एवं सुखदुक्खसंवत्तनियं किं नाम कम्मं इतो पुरिमाय जातिया त्वं अकत्थ, तं कथेहीति अत्थो ।
Imāya gāthāya paṭipucchi. Tattha naranāripurakkhatoti paricārakabhūtehi devaputtehi devadhītāhi ca purakkhato payirupāsito. Yuvāti taruṇo. Rajanīyehīti kamanīyehi rāguppattihetubhūtehi. Kāmaguṇehīti kāmakoṭṭhāsehi. Sobhasīti samaṅgibhāvena virocasi rattiyanti adhippāyo. Tenāha ‘‘divasaṃ anubhosi kāraṇa’’nti, divasabhāge pana nānappakāraṃ kāraṇaṃ ghātanaṃ paccanubhavasi. Rajanīti vā rattīsu. Yehīti nipātamattaṃ. Kimakāsi purimāya jātiyāti evaṃ sukhadukkhasaṃvattaniyaṃ kiṃ nāma kammaṃ ito purimāya jātiyā tvaṃ akattha, taṃ kathehīti attho .
तं सुत्वा पेतो थेरस्स अत्तना कतकम्मं आचिक्खन्तो –
Taṃ sutvā peto therassa attanā katakammaṃ ācikkhanto –
४७९.
479.
‘‘अहं राजगहे रम्मे, रमणीये गिरिब्बजे।
‘‘Ahaṃ rājagahe ramme, ramaṇīye giribbaje;
मिगलुद्दो पुरे आसिं, लोहितपाणि दारुणो॥
Migaluddo pure āsiṃ, lohitapāṇi dāruṇo.
४८०.
480.
‘‘अविरोधकरेसु पाणिसु, पुथुसत्तेसु पदुट्ठमानसो।
‘‘Avirodhakaresu pāṇisu, puthusattesu paduṭṭhamānaso;
विचरिं अतिदारुणो सदा, परहिंसाय रतो असञ्ञतो॥
Vicariṃ atidāruṇo sadā, parahiṃsāya rato asaññato.
४८१.
481.
‘‘तस्स मे सहायो सुहदयो, सद्धो आसि उपासको।
‘‘Tassa me sahāyo suhadayo, saddho āsi upāsako;
सोपि मं अनुकम्पन्तो, निवारेसि पुनप्पुनं॥
Sopi maṃ anukampanto, nivāresi punappunaṃ.
४८२.
482.
‘‘‘माकासि पापकं कम्मं, मा तात दुग्गतिं अगा।
‘‘‘Mākāsi pāpakaṃ kammaṃ, mā tāta duggatiṃ agā;
सचे इच्छसि पेच्च सुखं, विरम पाणवधा असंयमा॥
Sace icchasi pecca sukhaṃ, virama pāṇavadhā asaṃyamā.
४८३.
483.
‘‘तस्साहं वचनं सुत्वा, सुखकामस्स हितानुकम्पिनो।
‘‘Tassāhaṃ vacanaṃ sutvā, sukhakāmassa hitānukampino;
नाकासिं सकलानुसासनिं, चिरपापाभिरतो अबुद्धिमा॥
Nākāsiṃ sakalānusāsaniṃ, cirapāpābhirato abuddhimā.
४८४.
484.
‘‘सो मं पुन भूरिसुमेधसो, अनुकम्पाय संयमे निवेसयि।
‘‘So maṃ puna bhūrisumedhaso, anukampāya saṃyame nivesayi;
सचे दिवा हनसि पाणिनो, अथ ते रत्तिं भवतु संयमो॥
Sace divā hanasi pāṇino, atha te rattiṃ bhavatu saṃyamo.
४८५.
485.
‘‘स्वाहं दिवा हनित्वा पाणिनो, विरतो रत्तिमहोसि सञ्ञतो।
‘‘Svāhaṃ divā hanitvā pāṇino, virato rattimahosi saññato;
रत्ताहं परिचारेमि, दिवा खज्जामि दुग्गतो॥
Rattāhaṃ paricāremi, divā khajjāmi duggato.
४८६.
486.
‘‘तस्स कम्मस्स कुसलस्स, अनुभोमि रत्तिं अमानुसिं।
‘‘Tassa kammassa kusalassa, anubhomi rattiṃ amānusiṃ;
दिवा पटिहताव कुक्कुरा, उपधावन्ति समन्ता खादितुं॥
Divā paṭihatāva kukkurā, upadhāvanti samantā khādituṃ.
४८७.
487.
‘‘ये च ते सततानुयोगिनो, धुवं पयुत्ता सुगतस्स सासने।
‘‘Ye ca te satatānuyogino, dhuvaṃ payuttā sugatassa sāsane;
मञ्ञामि ते अमतमेव केवलं, अधिगच्छन्ति पदं असङ्खत’’न्ति॥ –
Maññāmi te amatameva kevalaṃ, adhigacchanti padaṃ asaṅkhata’’nti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
४७९-८०. तत्थ लुद्दोति दारुणो। लोहितपाणीति अभिण्हं पाणघातेन लोहितमक्खितपाणी। दारुणोति खरो, सत्तानं हिंसनकोति अत्थो। अविरोधकरेसूति केनचि विरोधं अकरोन्तेसु मिगसकुणादीसु।
479-80. Tattha luddoti dāruṇo. Lohitapāṇīti abhiṇhaṃ pāṇaghātena lohitamakkhitapāṇī. Dāruṇoti kharo, sattānaṃ hiṃsanakoti attho. Avirodhakaresūti kenaci virodhaṃ akarontesu migasakuṇādīsu.
४८२-८३. असंयमाति असंवरा दुस्सील्या। सकलानुसासनिन्ति सब्बं अनुसासनिं, सब्बकालं पाणातिपाततो पटिविरतिन्ति अत्थो। चिरपापाभिरतोति चिरकालं पापे अभिरतो।
482-83.Asaṃyamāti asaṃvarā dussīlyā. Sakalānusāsaninti sabbaṃ anusāsaniṃ, sabbakālaṃ pāṇātipātato paṭiviratinti attho. Cirapāpābhiratoti cirakālaṃ pāpe abhirato.
४८४. संयमेति सुचरिते। निवेसयीहि निवेसेसि। सचे दिवा हनसि पाणिनो, अथ ते रत्तिं भवतु संयमोति निवेसिताकारदस्सनं। सो किर सल्लपाससज्जनादिना रत्तियम्पि पाणवधं अनुयुत्तो अहोसि।
484.Saṃyameti sucarite. Nivesayīhi nivesesi. Sace divā hanasi pāṇino, atha te rattiṃ bhavatu saṃyamoti nivesitākāradassanaṃ. So kira sallapāsasajjanādinā rattiyampi pāṇavadhaṃ anuyutto ahosi.
४८५. दिवा खज्जामि दुग्गतोति इदानि दुग्गतिं गतो महादुक्खप्पत्तो दिवसभागे खादियामि। तस्स किर दिवा सुनखेहि मिगानं खादापितत्ता कम्मसरिक्खकं फलं होति, दिवसभागे महन्ता सुनखा उपधावित्वा अट्ठिसङ्घातमत्तावसेसं सरीरं करोन्ति। रत्तिया पन उपगताय तं पाकतिकमेव होति, दिब्बसम्पत्तिं अनुभवति। तेन वुत्तं –
485.Divā khajjāmi duggatoti idāni duggatiṃ gato mahādukkhappatto divasabhāge khādiyāmi. Tassa kira divā sunakhehi migānaṃ khādāpitattā kammasarikkhakaṃ phalaṃ hoti, divasabhāge mahantā sunakhā upadhāvitvā aṭṭhisaṅghātamattāvasesaṃ sarīraṃ karonti. Rattiyā pana upagatāya taṃ pākatikameva hoti, dibbasampattiṃ anubhavati. Tena vuttaṃ –
४८६.
486.
‘‘तस्स कम्मस्स कुसलस्स, अनुभोमि रत्तिं अमानुसिं।
‘‘Tassa kammassa kusalassa, anubhomi rattiṃ amānusiṃ;
दिवा पटिहताव कुक्कुरा, उपधावन्ति समन्ता खादितु’’न्ति॥
Divā paṭihatāva kukkurā, upadhāvanti samantā khāditu’’nti.
तत्थ पटिहताति पटिहतचित्ता बद्धाघाता विय हुत्वा। समन्ता खादितुन्ति मम सरीरं समन्ततो खादितुं उपधावन्ति। इदञ्च नेसं अतिविय अत्तनो भयावहं उपगमनकालं गहेत्वा वुत्तं। ते पन उपधावित्वा अट्ठिमत्तावसेसं सरीरं कत्वा गच्छन्ति।
Tattha paṭihatāti paṭihatacittā baddhāghātā viya hutvā. Samantā khāditunti mama sarīraṃ samantato khādituṃ upadhāvanti. Idañca nesaṃ ativiya attano bhayāvahaṃ upagamanakālaṃ gahetvā vuttaṃ. Te pana upadhāvitvā aṭṭhimattāvasesaṃ sarīraṃ katvā gacchanti.
४८७. ये च ते सततानुयोगिनोति ओसानगाथाय अयं सङ्खेपत्थो – अहम्पि नाम रत्तियं पाणवधमत्ततो विरतो एवरूपं सम्पत्तिं अनुभवामि। ये पन ते पुरिसा सुगतस्स बुद्धस्स भगवतो सासने अधिसीलादिके धुवं पयुत्ता दळ्हं पयुत्ता सततं सब्बकालं अनुयोगवन्ता, ते पुञ्ञवन्तो केवलं लोकियसुखेन असम्मिस्सं ‘‘असङ्खतं पद’’न्ति लद्धनामं अमतमेव अधिगच्छन्ति मञ्ञे, नत्थि तेसं तदधिगमे कोचि विबन्धोति।
487.Ye ca te satatānuyoginoti osānagāthāya ayaṃ saṅkhepattho – ahampi nāma rattiyaṃ pāṇavadhamattato virato evarūpaṃ sampattiṃ anubhavāmi. Ye pana te purisā sugatassa buddhassa bhagavato sāsane adhisīlādike dhuvaṃ payuttā daḷhaṃ payuttā satataṃ sabbakālaṃ anuyogavantā, te puññavanto kevalaṃ lokiyasukhena asammissaṃ ‘‘asaṅkhataṃ pada’’nti laddhanāmaṃ amatameva adhigacchanti maññe, natthi tesaṃ tadadhigame koci vibandhoti.
एवं तेन पेतेन वुत्ते थेरो तं पवत्तिं सत्थु आरोचेसि। सत्था तमत्थं अट्ठुप्पत्तिं कत्वा सम्पत्तपरिसाय धम्मं देसेसि। सब्बम्पि वुत्तनयमेव।
Evaṃ tena petena vutte thero taṃ pavattiṃ satthu ārocesi. Satthā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi. Sabbampi vuttanayameva.
मिगलुद्दकपेतवत्थुवण्णना निट्ठिता।
Migaluddakapetavatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पेतवत्थुपाळि • Petavatthupāḷi / ७. मिगलुद्दकपेतवत्थु • 7. Migaluddakapetavatthu
