| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
५. मिगसालासुत्तवण्णना
5. Migasālāsuttavaṇṇanā
७५. पञ्चमस्स आदिम्हि ताव यं वत्तब्बं, तं छक्कनिपाते वुत्तमेव। दुस्सीलो होतीतिआदीसु पन दुस्सीलोति निस्सीलो। चेतोविमुत्तिन्ति फलसमाधिं। पञ्ञाविमुत्तिन्ति फलञाणं। नप्पजानातीति उग्गहपरिपुच्छावसेन न जानाति। दुस्सील्यं अपरिसेसं निरुज्झतीति एत्थ पञ्च दुस्सील्यानि ताव सोतापत्तिमग्गेन पहीयन्ति, दस अरहत्तमग्गेन। फलक्खणे तानि पहीनानि नाम होन्ति। फलक्खणं सन्धाय इध ‘‘निरुज्झती’’ति वुत्तं। पुथुज्जनस्स सीलं पञ्चहि कारणेहि भिज्जति पाराजिकापज्जनेन सिक्खापच्चक्खानेन तित्थियपक्खन्दनेन अरहत्तेन मरणेनाति। तत्थ पुरिमा तयो भावनापरिहानाय संवत्तन्ति, चतुत्थो वड्ढिया, पञ्चमो नेव हानाय न वड्ढिया। कथं पनेतं अरहत्तेन सीलं भिज्जतीति? पुथुज्जनस्स हि सीलं अच्चन्तकुसलमेव होति, अरहत्तमग्गो च कुसलाकुसलकम्मक्खयाय संवत्ततीति एवं तेन तं भिज्जति। सवनेनपि अकतं होतीति सोतब्बयुत्तकं अस्सुतं होति। बाहुसच्चेनपि अकतं होतीति एत्थ बाहुसच्चन्ति वीरियं। वीरियेन कत्तब्बयुत्तकं अकतं होति, तस्स अकतत्ता सग्गतोपि मग्गतोपि परिहायति। दिट्ठियापि अप्पटिविद्धं होतीति दिट्ठिया पटिविज्झितब्बं अप्पटिविद्धं होति अपच्चक्खकतं। सामयिकम्पि विमुत्तिं न लभतीति कालानुकालं धम्मस्सवनं निस्साय पीतिपामोज्जं न लभति। हानाय परेतीति हानाय पवत्तति।
75. Pañcamassa ādimhi tāva yaṃ vattabbaṃ, taṃ chakkanipāte vuttameva. Dussīlo hotītiādīsu pana dussīloti nissīlo. Cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Nappajānātīti uggahaparipucchāvasena na jānāti. Dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatīti ettha pañca dussīlyāni tāva sotāpattimaggena pahīyanti, dasa arahattamaggena. Phalakkhaṇe tāni pahīnāni nāma honti. Phalakkhaṇaṃ sandhāya idha ‘‘nirujjhatī’’ti vuttaṃ. Puthujjanassa sīlaṃ pañcahi kāraṇehi bhijjati pārājikāpajjanena sikkhāpaccakkhānena titthiyapakkhandanena arahattena maraṇenāti. Tattha purimā tayo bhāvanāparihānāya saṃvattanti, catuttho vaḍḍhiyā, pañcamo neva hānāya na vaḍḍhiyā. Kathaṃ panetaṃ arahattena sīlaṃ bhijjatīti? Puthujjanassa hi sīlaṃ accantakusalameva hoti, arahattamaggo ca kusalākusalakammakkhayāya saṃvattatīti evaṃ tena taṃ bhijjati. Savanenapiakataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ assutaṃ hoti. Bāhusaccenapi akataṃ hotīti ettha bāhusaccanti vīriyaṃ. Vīriyena kattabbayuttakaṃ akataṃ hoti, tassa akatattā saggatopi maggatopi parihāyati. Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hotīti diṭṭhiyā paṭivijjhitabbaṃ appaṭividdhaṃ hoti apaccakkhakataṃ. Sāmayikampi vimuttiṃ na labhatīti kālānukālaṃ dhammassavanaṃ nissāya pītipāmojjaṃ na labhati. Hānāya paretīti hānāya pavattati.
यथाभूतं पजानातीति ‘‘सोतापत्तिफलं पत्वा पञ्चविधं दुस्सील्यं अपरिसेसं निरुज्झती’’ति उग्गहपरिपुच्छावसेन जानाति। तस्स सवनेनपि कतं होतीति सोतब्बयुत्तकं सुतं होति। बाहुसच्चेनपि कतं होतीति वीरियेन कत्तब्बयुत्तकं अन्तमसो दुब्बलविपस्सनामत्तकम्पि कतं होति। दिट्ठियापि सुप्पटिविद्धं होतीति अन्तमसो लोकियपञ्ञायपि पच्चयपटिवेधो कतो होति। इमस्स हि पुग्गलस्स पञ्ञा सीलं परिधोवति, सो पञ्ञापरिधोतेन विसेसं पापुणाति।
Yathābhūtaṃ pajānātīti ‘‘sotāpattiphalaṃ patvā pañcavidhaṃ dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī’’ti uggahaparipucchāvasena jānāti. Tassa savanenapi kataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ sutaṃ hoti. Bāhusaccenapi kataṃ hotīti vīriyena kattabbayuttakaṃ antamaso dubbalavipassanāmattakampi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṃ hotīti antamaso lokiyapaññāyapi paccayapaṭivedho kato hoti. Imassa hi puggalassa paññā sīlaṃ paridhovati, so paññāparidhotena visesaṃ pāpuṇāti.
पमाणिकाति पुग्गलेसु पमाणग्गाहका। पमिणन्तीति पमेतुं तुलेतुं अरहन्ति। एको हीनोति एको गुणेहि हीनो। पणीतोति एको गुणेहि पणीतो उत्तमो। तं हीति तं पमाणकरणं। अभिक्कन्ततरोति सुन्दरतरो। पणीततरोति उत्तमतरो। धम्मसोतो निब्बहतीति सूरं हुत्वा पवत्तमानं विपस्सनाञाणं निब्बहति, अरियभूमिं पापेति। तदन्तरं को जानेय्याति तं एवं कारणं को जानेय्य। सीलवा होतीति लोकियसीलेन सीलवा होति। यत्थस्स तं सीलन्ति अरहत्तविमुत्तिं पत्वा सीलं अपरिसेसम्पि निरुज्झति नाम, तत्थ युत्ति वुत्तायेव। इतो परेसु द्वीसु अङ्गेसु अनागामिफलं विमुत्ति नाम, पञ्चमे अरहत्तमेव। सेसमेत्थ वुत्तनयानुसारेनेव वेदितब्बं। छट्ठं उत्तानत्थमेव।
Pamāṇikāti puggalesu pamāṇaggāhakā. Pamiṇantīti pametuṃ tuletuṃ arahanti. Eko hīnoti eko guṇehi hīno. Paṇītoti eko guṇehi paṇīto uttamo. Taṃ hīti taṃ pamāṇakaraṇaṃ. Abhikkantataroti sundarataro. Paṇītataroti uttamataro. Dhammasoto nibbahatīti sūraṃ hutvā pavattamānaṃ vipassanāñāṇaṃ nibbahati, ariyabhūmiṃ pāpeti. Tadantaraṃko jāneyyāti taṃ evaṃ kāraṇaṃ ko jāneyya. Sīlavā hotīti lokiyasīlena sīlavā hoti. Yatthassa taṃ sīlanti arahattavimuttiṃ patvā sīlaṃ aparisesampi nirujjhati nāma, tattha yutti vuttāyeva. Ito paresu dvīsu aṅgesu anāgāmiphalaṃ vimutti nāma, pañcame arahattameva. Sesamettha vuttanayānusāreneva veditabbaṃ. Chaṭṭhaṃ uttānatthameva.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / ५. मिगसालासुत्तं • 5. Migasālāsuttaṃ
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ५-१०. मिगसालासुत्तादिवण्णना • 5-10. Migasālāsuttādivaṇṇanā
