| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๕. มิคสาลาสุตฺตวณฺณนา
5. Migasālāsuttavaṇṇanā
๗๕. ปญฺจมสฺส อาทิมฺหิ ตาว ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ ฉกฺกนิปาเต วุตฺตเมวฯ ทุสฺสีโล โหตีติอาทีสุ ปน ทุสฺสีโลติ นิสฺสีโลฯ เจโตวิมุตฺตินฺติ ผลสมาธิํฯ ปญฺญาวิมุตฺตินฺติ ผลญาณํฯ นปฺปชานาตีติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน น ชานาติฯ ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตีติ เอตฺถ ปญฺจ ทุสฺสีลฺยานิ ตาว โสตาปตฺติมเคฺคน ปหียนฺติ, ทส อรหตฺตมเคฺคนฯ ผลกฺขเณ ตานิ ปหีนานิ นาม โหนฺติฯ ผลกฺขณํ สนฺธาย อิธ ‘‘นิรุชฺฌตี’’ติ วุตฺตํฯ ปุถุชฺชนสฺส สีลํ ปญฺจหิ การเณหิ ภิชฺชติ ปาราชิกาปชฺชเนน สิกฺขาปจฺจกฺขาเนน ติตฺถิยปกฺขนฺทเนน อรหเตฺตน มรเณนาติฯ ตตฺถ ปุริมา ตโย ภาวนาปริหานาย สํวตฺตนฺติ, จตุโตฺถ วฑฺฒิยา, ปญฺจโม เนว หานาย น วฑฺฒิยาฯ กถํ ปเนตํ อรหเตฺตน สีลํ ภิชฺชตีติ? ปุถุชฺชนสฺส หิ สีลํ อจฺจนฺตกุสลเมว โหติ, อรหตฺตมโคฺค จ กุสลากุสลกมฺมกฺขยาย สํวตฺตตีติ เอวํ เตน ตํ ภิชฺชติฯ สวเนนปิ อกตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ อสฺสุตํ โหติฯ พาหุสเจฺจนปิ อกตํ โหตีติ เอตฺถ พาหุสจฺจนฺติ วีริยํฯ วีริเยน กตฺตพฺพยุตฺตกํ อกตํ โหติ, ตสฺส อกตตฺตา สคฺคโตปิ มคฺคโตปิ ปริหายติฯ ทิฎฺฐิยาปิ อปฺปฎิวิทฺธํ โหตีติ ทิฎฺฐิยา ปฎิวิชฺฌิตพฺพํ อปฺปฎิวิทฺธํ โหติ อปจฺจกฺขกตํฯ สามยิกมฺปิ วิมุตฺติํ น ลภตีติ กาลานุกาลํ ธมฺมสฺสวนํ นิสฺสาย ปีติปาโมชฺชํ น ลภติฯ หานาย ปเรตีติ หานาย ปวตฺตติฯ
75. Pañcamassa ādimhi tāva yaṃ vattabbaṃ, taṃ chakkanipāte vuttameva. Dussīlo hotītiādīsu pana dussīloti nissīlo. Cetovimuttinti phalasamādhiṃ. Paññāvimuttinti phalañāṇaṃ. Nappajānātīti uggahaparipucchāvasena na jānāti. Dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatīti ettha pañca dussīlyāni tāva sotāpattimaggena pahīyanti, dasa arahattamaggena. Phalakkhaṇe tāni pahīnāni nāma honti. Phalakkhaṇaṃ sandhāya idha ‘‘nirujjhatī’’ti vuttaṃ. Puthujjanassa sīlaṃ pañcahi kāraṇehi bhijjati pārājikāpajjanena sikkhāpaccakkhānena titthiyapakkhandanena arahattena maraṇenāti. Tattha purimā tayo bhāvanāparihānāya saṃvattanti, catuttho vaḍḍhiyā, pañcamo neva hānāya na vaḍḍhiyā. Kathaṃ panetaṃ arahattena sīlaṃ bhijjatīti? Puthujjanassa hi sīlaṃ accantakusalameva hoti, arahattamaggo ca kusalākusalakammakkhayāya saṃvattatīti evaṃ tena taṃ bhijjati. Savanenapiakataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ assutaṃ hoti. Bāhusaccenapi akataṃ hotīti ettha bāhusaccanti vīriyaṃ. Vīriyena kattabbayuttakaṃ akataṃ hoti, tassa akatattā saggatopi maggatopi parihāyati. Diṭṭhiyāpi appaṭividdhaṃ hotīti diṭṭhiyā paṭivijjhitabbaṃ appaṭividdhaṃ hoti apaccakkhakataṃ. Sāmayikampi vimuttiṃ na labhatīti kālānukālaṃ dhammassavanaṃ nissāya pītipāmojjaṃ na labhati. Hānāya paretīti hānāya pavattati.
ยถาภูตํ ปชานาตีติ ‘‘โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา ปญฺจวิธํ ทุสฺสีลฺยํ อปริเสสํ นิรุชฺฌตี’’ติ อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน ชานาติฯ ตสฺส สวเนนปิ กตํ โหตีติ โสตพฺพยุตฺตกํ สุตํ โหติฯ พาหุสเจฺจนปิ กตํ โหตีติ วีริเยน กตฺตพฺพยุตฺตกํ อนฺตมโส ทุพฺพลวิปสฺสนามตฺตกมฺปิ กตํ โหติฯ ทิฎฺฐิยาปิ สุปฺปฎิวิทฺธํ โหตีติ อนฺตมโส โลกิยปญฺญายปิ ปจฺจยปฎิเวโธ กโต โหติฯ อิมสฺส หิ ปุคฺคลสฺส ปญฺญา สีลํ ปริโธวติ, โส ปญฺญาปริโธเตน วิเสสํ ปาปุณาติฯ
Yathābhūtaṃ pajānātīti ‘‘sotāpattiphalaṃ patvā pañcavidhaṃ dussīlyaṃ aparisesaṃ nirujjhatī’’ti uggahaparipucchāvasena jānāti. Tassa savanenapi kataṃ hotīti sotabbayuttakaṃ sutaṃ hoti. Bāhusaccenapi kataṃ hotīti vīriyena kattabbayuttakaṃ antamaso dubbalavipassanāmattakampi kataṃ hoti. Diṭṭhiyāpi suppaṭividdhaṃ hotīti antamaso lokiyapaññāyapi paccayapaṭivedho kato hoti. Imassa hi puggalassa paññā sīlaṃ paridhovati, so paññāparidhotena visesaṃ pāpuṇāti.
ปมาณิกาติ ปุคฺคเลสุ ปมาณคฺคาหกาฯ ปมิณนฺตีติ ปเมตุํ ตุเลตุํ อรหนฺติฯ เอโก หีโนติ เอโก คุเณหิ หีโนฯ ปณีโตติ เอโก คุเณหิ ปณีโต อุตฺตโมฯ ตํ หีติ ตํ ปมาณกรณํฯ อภิกฺกนฺตตโรติ สุนฺทรตโรฯ ปณีตตโรติ อุตฺตมตโรฯ ธมฺมโสโต นิพฺพหตีติ สูรํ หุตฺวา ปวตฺตมานํ วิปสฺสนาญาณํ นิพฺพหติ, อริยภูมิํ ปาเปติฯ ตทนฺตรํ โก ชาเนยฺยาติ ตํ เอวํ การณํ โก ชาเนยฺยฯ สีลวา โหตีติ โลกิยสีเลน สีลวา โหติฯ ยตฺถสฺส ตํ สีลนฺติ อรหตฺตวิมุตฺติํ ปตฺวา สีลํ อปริเสสมฺปิ นิรุชฺฌติ นาม, ตตฺถ ยุตฺติ วุตฺตาเยวฯ อิโต ปเรสุ ทฺวีสุ อเงฺคสุ อนาคามิผลํ วิมุตฺติ นาม, ปญฺจเม อรหตฺตเมวฯ เสสเมตฺถ วุตฺตนยานุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ ฉฎฺฐํ อุตฺตานตฺถเมวฯ
Pamāṇikāti puggalesu pamāṇaggāhakā. Pamiṇantīti pametuṃ tuletuṃ arahanti. Eko hīnoti eko guṇehi hīno. Paṇītoti eko guṇehi paṇīto uttamo. Taṃ hīti taṃ pamāṇakaraṇaṃ. Abhikkantataroti sundarataro. Paṇītataroti uttamataro. Dhammasoto nibbahatīti sūraṃ hutvā pavattamānaṃ vipassanāñāṇaṃ nibbahati, ariyabhūmiṃ pāpeti. Tadantaraṃko jāneyyāti taṃ evaṃ kāraṇaṃ ko jāneyya. Sīlavā hotīti lokiyasīlena sīlavā hoti. Yatthassa taṃ sīlanti arahattavimuttiṃ patvā sīlaṃ aparisesampi nirujjhati nāma, tattha yutti vuttāyeva. Ito paresu dvīsu aṅgesu anāgāmiphalaṃ vimutti nāma, pañcame arahattameva. Sesamettha vuttanayānusāreneva veditabbaṃ. Chaṭṭhaṃ uttānatthameva.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๕. มิคสาลาสุตฺตํ • 5. Migasālāsuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๕-๑๐. มิคสาลาสุตฺตาทิวณฺณนา • 5-10. Migasālāsuttādivaṇṇanā
