Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
4. චතුත්ථවග්ගො
4. Catutthavaggo
1. මිගසිරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
1. Migasirattheragāthāvaṇṇanā
යතො අහං පබ්බජිතොති ආයස්මතො මිගසිරත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො කස්සපස්ස භගවතො කාලෙ බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො එකදිවසං සත්ථාරං දිස්වා පසන්නචිත්තො කුසට්ඨකං අදාසි. සො තෙන පුඤ්ඤකම්මෙන දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො ඉමස්මිං බුද්ධුප්පාදෙ කොසලරට්ඨෙ බ්රාහ්මණකුලෙ පටිසන්ධිං ගහෙත්වා මිගසිරනක්ඛත්තෙන ජාතත්තා මිගසිරොති ලද්ධනාමො වයප්පත්තො බ්රාහ්මණානං විජ්ජාසිප්පෙසු නිප්ඵත්තිං ගතො ඡවසීසමන්තං නාම සික්ඛි, යං පරිජප්පෙත්වා තිවස්සමත්ථකෙ මතානම්පි සීසං නඛෙන ආකොටෙත්වා ‘‘අයං සත්තො අසුකට්ඨානෙ නිබ්බත්තො’’ති ජානාති.
Yatoahaṃ pabbajitoti āyasmato migasirattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto kassapassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannacitto kusaṭṭhakaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe brāhmaṇakule paṭisandhiṃ gahetvā migasiranakkhattena jātattā migasiroti laddhanāmo vayappatto brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato chavasīsamantaṃ nāma sikkhi, yaṃ parijappetvā tivassamatthake matānampi sīsaṃ nakhena ākoṭetvā ‘‘ayaṃ satto asukaṭṭhāne nibbatto’’ti jānāti.
සො ඝරාවාසං අනිච්ඡන්තො පරිබ්බාජකපබ්බජ්ජං පබ්බජිත්වා තං විජ්ජං නිස්සාය ලොකෙන සක්කතො ගරුකතො ලාභී හුත්වා විචරන්තො සාවත්ථිං උපගතො සත්ථු සන්තිකං ගන්ත්වා අත්තනො ආනුභාවං පකාසෙන්තො – ‘‘අහං, භො ගොතම, මතානං නිබ්බත්තට්ඨානං ජානාමී’’ති වත්වා, ‘‘කථං පන ත්වං ජානාසී’’ති වුත්තෙ, ‘‘ඡවසීසානි ආහරාපෙත්වා මන්තං පරිජප්පෙත්වා නඛෙන සීසං ආකොටෙන්තො නිරයාදිකං තෙහි තෙහි නිබ්බත්තට්ඨානං ජානාමී’’ති කථෙසි. අථස්ස භගවා පරිනිබ්බුතස්ස භික්ඛුනො සීසකපාලං ආහරාපෙත්වා, ‘‘කථෙහි තාව තස්ස ගතිං, යස්සිදං සීසකපාල’’න්ති ආහ. සො තං කපාලං මන්තං පරිජප්පෙත්වා නඛෙන ආකොටෙත්වා නෙව අන්තං න කොටිං පස්සති. අථ සත්ථාරා, ‘‘න සක්කොසි පරිබ්බාජකා’’ති වුත්තෙ , ‘‘උපපරික්ඛිස්සාමි තාවා’’ති වත්වා පුනප්පුනං පරිවත්තෙන්තොපි න පස්සතෙව. බාහිරකමන්තෙන හි ඛීණාසවස්ස ගතිං කථං ජානිස්සති, අථස්ස මත්ථකතො කච්ඡෙහි ච සෙදො මුච්චි. සො ලජ්ජිත්වා තුණ්හීභූතො අට්ඨාසි. සත්ථා ‘‘කිලමසි පරිබ්බාජකා’’ති ආහ. සො ‘‘ආම, කිලමාමි, න ඉමස්ස ගතිං ජානාමි, තුම්හෙ පන ජානාථා’’ති. ‘‘අහං එතං ජානාමි, ඉතො උත්තරිතරම්පි ජානාමී’’ති වත්වා ‘‘නිබ්බානං ගතො සො’’ති ආහ. පරිබ්බාජකො ‘‘ඉමං විජ්ජං මය්හං දෙථා’’ති ආහ. ‘‘තෙන හි පබ්බජා’’ති වත්වා තං පබ්බාජෙත්වා පඨමං සමථකම්මට්ඨානෙ නියොජෙත්වා ඣානාභිඤ්ඤාසු පතිට්ඨිතස්ස විපස්සනාය කම්මං උපදිසි. සො විපස්සනාය කම්මං කරොන්තො නචිරස්සෙව අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.48.56-60) –
So gharāvāsaṃ anicchanto paribbājakapabbajjaṃ pabbajitvā taṃ vijjaṃ nissāya lokena sakkato garukato lābhī hutvā vicaranto sāvatthiṃ upagato satthu santikaṃ gantvā attano ānubhāvaṃ pakāsento – ‘‘ahaṃ, bho gotama, matānaṃ nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti vatvā, ‘‘kathaṃ pana tvaṃ jānāsī’’ti vutte, ‘‘chavasīsāni āharāpetvā mantaṃ parijappetvā nakhena sīsaṃ ākoṭento nirayādikaṃ tehi tehi nibbattaṭṭhānaṃ jānāmī’’ti kathesi. Athassa bhagavā parinibbutassa bhikkhuno sīsakapālaṃ āharāpetvā, ‘‘kathehi tāva tassa gatiṃ, yassidaṃ sīsakapāla’’nti āha. So taṃ kapālaṃ mantaṃ parijappetvā nakhena ākoṭetvā neva antaṃ na koṭiṃ passati. Atha satthārā, ‘‘na sakkosi paribbājakā’’ti vutte , ‘‘upaparikkhissāmi tāvā’’ti vatvā punappunaṃ parivattentopi na passateva. Bāhirakamantena hi khīṇāsavassa gatiṃ kathaṃ jānissati, athassa matthakato kacchehi ca sedo mucci. So lajjitvā tuṇhībhūto aṭṭhāsi. Satthā ‘‘kilamasi paribbājakā’’ti āha. So ‘‘āma, kilamāmi, na imassa gatiṃ jānāmi, tumhe pana jānāthā’’ti. ‘‘Ahaṃ etaṃ jānāmi, ito uttaritarampi jānāmī’’ti vatvā ‘‘nibbānaṃ gato so’’ti āha. Paribbājako ‘‘imaṃ vijjaṃ mayhaṃ dethā’’ti āha. ‘‘Tena hi pabbajā’’ti vatvā taṃ pabbājetvā paṭhamaṃ samathakammaṭṭhāne niyojetvā jhānābhiññāsu patiṭṭhitassa vipassanāya kammaṃ upadisi. So vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.48.56-60) –
‘‘කස්සපස්ස භගවතො, බ්රාහ්මණස්ස වුසීමතො;
‘‘Kassapassa bhagavato, brāhmaṇassa vusīmato;
පසන්නචිත්තො සුමනො, කුසට්ඨකමදාසහං.
Pasannacitto sumano, kusaṭṭhakamadāsahaṃ.
‘‘ඉමස්මිංයෙව කප්පස්මිං, කුසට්ඨකමදාසහං;
‘‘Imasmiṃyeva kappasmiṃ, kusaṭṭhakamadāsahaṃ;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, කුසට්ඨකස්සිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, kusaṭṭhakassidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අඤ්ඤං බ්යාකරොන්තො –
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto –
181.
181.
‘‘යතො අහං පබ්බජිතො, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙ;
‘‘Yato ahaṃ pabbajito, sammāsambuddhasāsane;
විමුච්චමානො උග්ගච්ඡිං, කාමධාතුං උපච්චගං.
Vimuccamāno uggacchiṃ, kāmadhātuṃ upaccagaṃ.
182.
182.
‘‘බ්රහ්මුනො පෙක්ඛමානස්ස, තතො චිත්තං විමුච්චි මෙ;
‘‘Brahmuno pekkhamānassa, tato cittaṃ vimucci me;
අකුප්පා මෙ විමුත්තීති, සබ්බසංයොජනක්ඛයා’’ති. – ගාථාද්වයං අභාසි;
Akuppā me vimuttīti, sabbasaṃyojanakkhayā’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
තත්ථ යතො අහං පබ්බජිතො, සම්මාසම්බුද්ධසාසනෙති යතො පභුති අහං පබ්බජිතො බුද්ධස්ස භගවතො සාසනෙ, පබ්බජිතකාලතො පට්ඨාය. විමුච්චමානො උග්ගච්ඡින්ති සංකිලෙසපක්ඛතො පඨමං තාව සමථවිපස්සනාහි විමුච්චමානො වොදානධම්මසවනෙන උට්ඨහිං. එවං උග්ගච්ඡන්තො කාමධාතුං උපච්චගං අනාගාමිමග්ගෙන අච්චන්තමෙව කාමධාතුං අතික්කමිං.
Tattha yato ahaṃ pabbajito, sammāsambuddhasāsaneti yato pabhuti ahaṃ pabbajito buddhassa bhagavato sāsane, pabbajitakālato paṭṭhāya. Vimuccamāno uggacchinti saṃkilesapakkhato paṭhamaṃ tāva samathavipassanāhi vimuccamāno vodānadhammasavanena uṭṭhahiṃ. Evaṃ uggacchanto kāmadhātuṃ upaccagaṃ anāgāmimaggena accantameva kāmadhātuṃ atikkamiṃ.
බ්රහ්මුනො පෙක්ඛමානස්ස, තතො චිත්තං විමුච්චි මෙති සදෙවකස්ස ලොකස්ස අග්ගභූතත්තා සෙට්ඨට්ඨෙන බ්රහ්මුනො බුද්ධස්ස භගවතො මහාකරුණායොගෙන ‘‘අයං කුලපුත්තො මම සාසනෙ පබ්බජිත්වා කථං නු ඛො පටිපජ්ජතී’’ති පෙක්ඛන්තස්ස තතො අනාගාමිමග්ගාධිගමතො පච්ඡා අග්ගමග්ගාධිගමෙන මම චිත්තං සබ්බසංකිලෙසතො අච්චන්තමෙව මුච්චි. අකුප්පා මෙ විමුත්තීති, සබ්බසංයොජනක්ඛයාති තථාවිමුත්තචිත්තත්තා එව සබ්බෙසං සංයොජනානං ඛයා පරික්ඛයා ඉති එවං අකුප්පා මෙ විමුත්තීති අඤ්ඤං බ්යාකාසි.
Brahmuno pekkhamānassa, tato cittaṃ vimucci meti sadevakassa lokassa aggabhūtattā seṭṭhaṭṭhena brahmuno buddhassa bhagavato mahākaruṇāyogena ‘‘ayaṃ kulaputto mama sāsane pabbajitvā kathaṃ nu kho paṭipajjatī’’ti pekkhantassa tato anāgāmimaggādhigamato pacchā aggamaggādhigamena mama cittaṃ sabbasaṃkilesato accantameva mucci. Akuppāme vimuttīti, sabbasaṃyojanakkhayāti tathāvimuttacittattā eva sabbesaṃ saṃyojanānaṃ khayā parikkhayā iti evaṃ akuppā me vimuttīti aññaṃ byākāsi.
මිගසිරත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Migasirattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 1. මිගසිරත්ථෙරගාථා • 1. Migasirattheragāthā