| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
မိလိန္ဒပဉ္ဟပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနာ
Milindapañhapucchāvisajjanā
ထေရော အာဟ ‘‘ဇာနာသိ ခော, မဟာရာဇ, သမ္ပတိ ကာ ဝေလာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, ဇာနာမိ ‘သမ္ပတိ ပဌမော ယာမော အတိက္ကန္တော, မဇ္ဈိမော ယာမော ပဝတ္တတိ, ဥက္ကာ ပဒီပီယန္တိ, စတ္တာရိ ပဋာကာနိ အာဏတ္တာနိ ဂမိသ္သန္တိ ဘဏ္ဍတော ရာဇဒေယ္ယာနီ’’’တိ။
Thero āha ‘‘jānāsi kho, mahārāja, sampati kā velā’’ti? ‘‘Āma, bhante, jānāmi ‘sampati paṭhamo yāmo atikkanto, majjhimo yāmo pavattati, ukkā padīpīyanti, cattāri paṭākāni āṇattāni gamissanti bhaṇḍato rājadeyyānī’’’ti.
ယောနကာ ဧဝမာဟံသု ‘‘ကလ္လောသိ, မဟာရာဇ, ပဏ္ဍိတော ထေရော’’တိ။ ‘‘အာမ, ဘဏေ, ပဏ္ဍိတော ထေရော, ဧဒိသော အာစရိယော ဘဝေယ္ယ မာဒိသော စ အန္တေဝာသီ, နစိရသ္သေဝ ပဏ္ဍိတော ဓမ္မံ အာဇာနေယ္ယာ’’တိ။ တသ္သ ပဉ္ဟဝေယ္ယာကရဏေန တုဋ္ဌော ရာဇာ ထေရံ နာဂသေနံ သတသဟသ္သဂ္ဃနကေန ကမ္ဗလေန အစ္ဆာဒေတ္ဝာ ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, အဇ္ဇတဂ္ဂေ တေ အဋ္ဌသတံ ဘတ္တံ ပညပေမိ, ယံ ကိဉ္စိ အန္တေပုရေ ကပ္ပိယံ, တေန စ ပဝာရေမီ’’တိ အာဟ။ အလံ မဟာရာဇ ဇီဝာမီ’’တိ။ ‘‘ဇာနာမိ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဇီဝသိ, အပိ စ အတ္တာနဉ္စ ရက္ခ, မမဉ္စ ရက္ခာဟီ’’တိ။ ‘‘ကထံ အတ္တာနံ ရက္ခသိ, ‘နာဂသေနော မိလိန္ဒံ ရာဇာနံ ပသာဒေတိ, န စ ကိဉ္စိ အလဘီ’တိ ပရာပဝာဒော 1 အာဂစ္ဆေယ္ယာတိ, ဧဝံ အတ္တာနံ ရက္ခ။ ကထံ မမံ ရက္ခသိ, ‘မိလိန္ဒော ရာဇာ ပသန္နော ပသန္နာကာရံ န ကရောတီ’တိ ပရာပဝာဒော အာဂစ္ဆေယ္ယာတိ, ဧဝံ မမံ ရက္ခာဟီ’’တိ။ ‘‘တထာ ဟောတု, မဟာရာဇာ’’တိ။ ‘‘သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေ, သီဟော မိဂရာဇာ သုဝဏ္ဏပဉ္ဇရေ ပက္ခိတ္တောပိ ဗဟိမုခော ယေဝ ဟောတိ, ဧဝမေဝ ခော အဟံ, ဘန္တေ, ကိဉ္စာပိ အဂာရံ အဇ္ဈာဝသာမိ ဗဟိမုခော ယေဝ ပန အစ္ဆာမိ။ သစေ အဟံ, ဘန္တေ, အဂာရသ္မာ အနာဂာရိယံ ပဗ္ဗဇေယ္ယံ, န စိရံ ဇီဝေယ္ယံ, ဗဟူ မေ ပစ္စတ္ထိကာ’’တိ။
Yonakā evamāhaṃsu ‘‘kallosi, mahārāja, paṇḍito thero’’ti. ‘‘Āma, bhaṇe, paṇḍito thero, ediso ācariyo bhaveyya mādiso ca antevāsī, nacirasseva paṇḍito dhammaṃ ājāneyyā’’ti. Tassa pañhaveyyākaraṇena tuṭṭho rājā theraṃ nāgasenaṃ satasahassagghanakena kambalena acchādetvā ‘‘bhante nāgasena, ajjatagge te aṭṭhasataṃ bhattaṃ paññapemi, yaṃ kiñci antepure kappiyaṃ, tena ca pavāremī’’ti āha. Alaṃ mahārāja jīvāmī’’ti. ‘‘Jānāmi, bhante nāgasena, jīvasi, api ca attānañca rakkha, mamañca rakkhāhī’’ti. ‘‘Kathaṃ attānaṃ rakkhasi, ‘nāgaseno milindaṃ rājānaṃ pasādeti, na ca kiñci alabhī’ti parāpavādo 2 āgaccheyyāti, evaṃ attānaṃ rakkha. Kathaṃ mamaṃ rakkhasi, ‘milindo rājā pasanno pasannākāraṃ na karotī’ti parāpavādo āgaccheyyāti, evaṃ mamaṃ rakkhāhī’’ti. ‘‘Tathā hotu, mahārājā’’ti. ‘‘Seyyathāpi, bhante, sīho migarājā suvaṇṇapañjare pakkhittopi bahimukho yeva hoti, evameva kho ahaṃ, bhante, kiñcāpi agāraṃ ajjhāvasāmi bahimukho yeva pana acchāmi. Sace ahaṃ, bhante, agārasmā anāgāriyaṃ pabbajeyyaṃ, na ciraṃ jīveyyaṃ, bahū me paccatthikā’’ti.
အထ ခော အာယသ္မာ နာဂသေနော မိလိန္ဒသ္သ ရညော ပဉ္ဟံ ဝိသဇ္ဇေတ္ဝာ ဥဋ္ဌာယာသနာ သင္ဃာရာမံ အဂမာသိ။ အစိရပက္ကန္တေ စ အာယသ္မန္တေ နာဂသေနေ မိလိန္ဒသ္သ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိံ မယာ ပုစ္ဆိတံ, ကိံ ဘဒန္တေန နာဂသေနေန ဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ? အထ ခော မိလိန္ဒသ္သ ရညော ဧတဒဟောသိ ‘‘သဗ္ဗံ မယာ သုပုစ္ဆိတံ, သဗ္ဗံ ဘဒန္တေန နာဂသေနေန သုဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။ အာယသ္မတောပိ နာဂသေနသ္သ သင္ဃာရာမဂတသ္သ ဧတဒဟောသိ ‘‘ကိံ မိလိန္ဒေန ရညာ ပုစ္ဆိတံ, ကိံ မယာ ဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။ အထ ခော အာယသ္မတော နာဂသေနသ္သ ဧတဒဟောသိ ‘‘သဗ္ဗံ မိလိန္ဒေန ရညာ သုပုစ္ဆိတံ, သဗ္ဗံ မယာ သုဝိသဇ္ဇိတ’’န္တိ။
Atha kho āyasmā nāgaseno milindassa rañño pañhaṃ visajjetvā uṭṭhāyāsanā saṅghārāmaṃ agamāsi. Acirapakkante ca āyasmante nāgasene milindassa rañño etadahosi ‘‘kiṃ mayā pucchitaṃ, kiṃ bhadantena nāgasenena visajjita’’nti? Atha kho milindassa rañño etadahosi ‘‘sabbaṃ mayā supucchitaṃ, sabbaṃ bhadantena nāgasenena suvisajjita’’nti. Āyasmatopi nāgasenassa saṅghārāmagatassa etadahosi ‘‘kiṃ milindena raññā pucchitaṃ, kiṃ mayā visajjita’’nti. Atha kho āyasmato nāgasenassa etadahosi ‘‘sabbaṃ milindena raññā supucchitaṃ, sabbaṃ mayā suvisajjita’’nti.
အထ ခော အာယသ္မာ နာဂသေနော တသ္သာ ရတ္တိယာ အစ္စယေန ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ ယေန မိလိန္ဒသ္သ ရညော နိဝေသနံ တေနုပသင္ကမိ, ဥပသင္ကမိတ္ဝာ ပညတ္တေ အာသနေ နိသီဒိ။ အထ ခော မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ ဧကမန္တံ နိသီဒိ, ဧကမန္တံ နိသိန္နော ခော မိလိန္ဒော ရာဇာ အာယသ္မန္တံ နာဂသေနံ ဧတဒဝောစ –
Atha kho āyasmā nāgaseno tassā rattiyā accayena pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya yena milindassa rañño nivesanaṃ tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi. Atha kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi, ekamantaṃ nisinno kho milindo rājā āyasmantaṃ nāgasenaṃ etadavoca –
‘‘မာ ခော ဘဒန္တသ္သ ဧဝံ အဟောသိ ‘နာဂသေနော မယာ ပဉ္ဟံ ပုစ္ဆိတော’တိ တေနေဝ သောမနသ္သေန တံ ရတ္တာဝသေသံ ဝီတိနာမေသီတိ န တေ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, ဘန္တေ, တံ ရတ္တာဝသေသံ ဧတဒဟောသိ ‘ကိံ မယာ ပုစ္ဆိတံ, ကိံ ဘဒန္တေန ဝိသဇ္ဇိတ’န္တိ, ‘သဗ္ဗံ မယာ သုပုစ္ဆိတံ, သဗ္ဗံ ဘဒန္တေန သုဝိသဇ္ဇိတ’’’န္တိ။
‘‘Mā kho bhadantassa evaṃ ahosi ‘nāgaseno mayā pañhaṃ pucchito’ti teneva somanassena taṃ rattāvasesaṃ vītināmesīti na te evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tassa mayhaṃ, bhante, taṃ rattāvasesaṃ etadahosi ‘kiṃ mayā pucchitaṃ, kiṃ bhadantena visajjita’nti, ‘sabbaṃ mayā supucchitaṃ, sabbaṃ bhadantena suvisajjita’’’nti.
ထေရောပိ ဧဝမာဟ – ‘‘မာ ခော မဟာရာဇသ္သ ဧဝံ အဟောသိ ‘မိလိန္ဒသ္သ ရညော မယာ ပဉ္ဟော ဝိသဇ္ဇိတော’တိ တေနေဝ သောမနသ္သေန တံ ရတ္တာဝသေသံ ဝီတိနာမေသီတိ န တေ ဧဝံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။ တသ္သ မယ္ဟံ, မဟာရာဇ, တံ ရတ္တာဝသေသံ ဧတဒဟောသိ ‘ကိံ မိလိန္ဒေန ရညာ ပုစ္ဆိတံ, ကိံ မယာ ဝိသဇ္ဇိတ’န္တိ, ‘သဗ္ဗံ မိလိန္ဒေန ရညာ သုပုစ္ဆိတံ, သဗ္ဗံ မယာ သုဝိသဇ္ဇိတ’’’န္တိ ဣတိဟ တေ မဟာနာဂာ အညမညသ္သ သုဘာသိတံ သမနုမောဒိံသူတိ။
Theropi evamāha – ‘‘mā kho mahārājassa evaṃ ahosi ‘milindassa rañño mayā pañho visajjito’ti teneva somanassena taṃ rattāvasesaṃ vītināmesīti na te evaṃ daṭṭhabbaṃ. Tassa mayhaṃ, mahārāja, taṃ rattāvasesaṃ etadahosi ‘kiṃ milindena raññā pucchitaṃ, kiṃ mayā visajjita’nti, ‘sabbaṃ milindena raññā supucchitaṃ, sabbaṃ mayā suvisajjita’’’nti itiha te mahānāgā aññamaññassa subhāsitaṃ samanumodiṃsūti.
မိလိန္ဒပဉ္ဟပုစ္ဆာဝိသဇ္ဇနာ နိဋ္ဌိတာ။
Milindapañhapucchāvisajjanā niṭṭhitā.
Footnotes:
