Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
ಮಿಸ್ಸಕಹಾರಸಮ್ಪಾತವಣ್ಣನಾ
Missakahārasampātavaṇṇanā
ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ಹಾರಸಮ್ಪಾತನಿದ್ದೇಸೋ ಇಮಿನಾಪಿ ನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ –
Api cettha hārasampātaniddeso imināpi nayena veditabbo –
‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾ।
‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayā;
ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ।
Manasā ce pasannena, bhāsati vā karoti vā;
ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ, ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೨)।
Tato naṃ sukhamanveti, chāyāva anapāyinī’’ti. (dha. pa. 2);
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ದೇಸನಾಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಮನೋತಿ ಖನ್ಧವವತ್ಥಾನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧಂ ದೇಸೇತಿ। ಆಯತನವವತ್ಥಾನೇನ ಮನಾಯತನಂ , ಧಾತುವವತ್ಥಾನೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಂ, ಇನ್ದ್ರಿಯವವತ್ಥಾನೇನ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ? ಛ ಧಮ್ಮಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ, ಕುಸಲಾನಂ ಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ಅಕುಸಲಾನಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ಸಾಧಿಪತಿಕಾನಂ ಅಧಿಪತಿ, ಸಬ್ಬಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ। ಅಪಿ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಮನೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಯಥಾ ಬಲಗ್ಗಸ್ಸ ರಾಜಾ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ, ಏವಮೇವಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ। ತತ್ಥ ತಿವಿಧೇನ ಮನೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಛನ್ದೇನ ಅಬ್ಯಾಪಾದಛನ್ದೇನ ಅವಿಹಿಂಸಾಛನ್ದೇನ। ತತ್ಥ ಅಲೋಭಸ್ಸ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಛನ್ದೇನ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಅದೋಸಸ್ಸ ಅಬ್ಯಾಪಾದಛನ್ದೇನ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ, ಅಮೋಹಸ್ಸ ಅವಿಹಿಂಸಾಛನ್ದೇನ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ।
Tattha katamo desanāhārasampāto? Manopubbaṅgamā dhammāti manoti khandhavavatthānena viññāṇakkhandhaṃ deseti. Āyatanavavatthānena manāyatanaṃ , dhātuvavatthānena viññāṇadhātuṃ, indriyavavatthānena manindriyaṃ. Katame dhammā pubbaṅgamā? Cha dhammā pubbaṅgamā, kusalānaṃ kusalamūlāni, akusalānaṃ akusalamūlāni, sādhipatikānaṃ adhipati, sabbacittuppādānaṃ indriyāni. Api ca imasmiṃ sutte mano adhippeto. Yathā balaggassa rājā pubbaṅgamo, evamevaṃ dhammānaṃ mano pubbaṅgamo. Tattha tividhena mano pubbaṅgamo nekkhammachandena abyāpādachandena avihiṃsāchandena. Tattha alobhassa nekkhammachandena manopubbaṅgamaṃ, adosassa abyāpādachandena manopubbaṅgamaṃ, amohassa avihiṃsāchandena manopubbaṅgamaṃ.
ಮನೋಸೇಟ್ಠಾತಿ ಮನೋ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸೇಟ್ಠಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ ಉತ್ತಮಂ ಪವರಂ ಮೂಲಂ ಪಮುಖಂ ಪಾಮೋಕ್ಖಂ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ’’ತಿ। ಮನೋಮಯಾತಿ ಮನೇನ ಕತಾ, ಮನೇನ ನಿಮ್ಮಿತಾ, ಮನೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಮನೋ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಮನೋಮಯಾ’’ತಿ। ತೇ ಪನ ಧಮ್ಮಾ ಛನ್ದಸಮುದಾನಿತಾ ಅನಾವಿಲಸಙ್ಕಪ್ಪಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಫಸ್ಸಸಮೋಧಾನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ। ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಯಾ ಸದ್ಧಾ ಸದ್ದಹನಾ ಓಕಪ್ಪನಾ ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೋ। ಇತಿ ಇಮಿನಾ ಪಸಾದೇನ ಉಪೇತೋ ಸಮುಪೇತೋ ಉಪಗತೋ ಸಮುಪಗತೋ ಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ‘‘ಪಸನ್ನೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ । ಭಾಸತಿ ವಾತಿ ವಚೀಕಮ್ಮಂ। ಕರೋತಿ ವಾತಿ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ। ಇತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ದಸ್ಸಿತಾ।
Manoseṭṭhāti mano tesaṃ dhammānaṃ seṭṭhaṃ visiṭṭhaṃ uttamaṃ pavaraṃ mūlaṃ pamukhaṃ pāmokkhaṃ, tena vuccati ‘‘manoseṭṭhā’’ti. Manomayāti manena katā, manena nimmitā, manena nibbattā, mano tesaṃ paccayo, tena vuccati ‘‘manomayā’’ti. Te pana dhammā chandasamudānitā anāvilasaṅkappasamuṭṭhānā phassasamodhānā vedanākkhandho saññākkhandho saṅkhārakkhandho. Manasā ce pasannenāti yā saddhā saddahanā okappanā abhippasādo. Iti iminā pasādena upeto samupeto upagato samupagato sampanno samannāgato, tena vuccati ‘‘pasannenā’’ti idaṃ manokammaṃ . Bhāsati vāti vacīkammaṃ. Karoti vāti kāyakammaṃ. Iti dasakusalakammapathā dassitā.
ತತೋತಿ ದಸವಿಧಸ್ಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ ಉಪಚಿತತ್ತಾ। ನನ್ತಿ ಯೋ ಸೋ ಕತಪುಞ್ಞೋ ಕತಕುಸಲೋ ಕತಭೀರುತ್ತಾಣೋ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ। ಸುಖನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ಸುಖಂ ಕಾಯಿಕಂ ಚೇತಸಿಕಞ್ಚ। ಅನ್ವೇತೀತಿ ಅನುಗಚ್ಛತಿ।
Tatoti dasavidhassa kusalakammassa katattā upacitattā. Nanti yo so katapuñño katakusalo katabhīruttāṇo, taṃ puggalaṃ. Sukhanti duvidhaṃ sukhaṃ kāyikaṃ cetasikañca. Anvetīti anugacchati.
ಇಧಸ್ಸು ಪುರಿಸೋ ಅಪ್ಪಹೀನಾನುಸಯೋ ಸಂಯೋಜನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದಂ ಅನುಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಸಂಯೋಜನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದಂ ಅನುಪಸ್ಸನ್ತೋ ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಯಥಾಸುತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಂ ಪತ್ಥೇತಿ। ಇಚ್ಚಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಭವತಣ್ಹಾ ಚ ಅನುಬದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ಯಥಾದಿಟ್ಠಂ ಯಥಾಸುತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೋ ಪಸಾದನೀಯವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತಿ ಸದ್ದಹತಿ ಓಕಪ್ಪೇತಿ। ಸೋ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ತಿವಿಧಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥುಂ ಅನುತಿಟ್ಠತಿ ದಾನಮಯಂ ಸೀಲಮಯಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಮನಸಾ। ಸೋ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ಪಚ್ಚನುಭೋತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಉಪಪಜ್ಜೇ ವಾ ಅಪರಾಪರೇ ವಾ ಪರಿಯಾಯೇ। ಇತಿ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಂ, ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನಂ, ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯಾ ಸುಖವೇದನೀಯೋ ಫಸ್ಸೋ, ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾತಿ ಏವಂ ಸನ್ತಂ ತಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ವೇದನಾಯ ಅಪರಾಪರಂ ಪರಿವತ್ತಮಾನಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ತಣ್ಹಾ। ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಾದಾನಂ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ।
Idhassu puriso appahīnānusayo saṃyojaniyesu dhammesu assādaṃ anupassati, so saṃyojaniyesu dhammesu assādaṃ anupassanto yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ sampattibhavaṃ pattheti. Iccassa avijjā ca bhavataṇhā ca anubaddhā honti, so yathādiṭṭhaṃ yathāsutaṃ sampattibhavaṃ patthento pasādanīyavatthusmiṃ cittaṃ pasādeti saddahati okappeti. So pasannacitto tividhaṃ puññakiriyavatthuṃ anutiṭṭhati dānamayaṃ sīlamayaṃ bhāvanāmayaṃ kāyena vācāya manasā. So tassa vipākaṃ paccanubhoti diṭṭheva dhamme upapajje vā aparāpare vā pariyāye. Iti kho panassa avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā sukhavedanīyo phasso, phassapaccayā vedanāti evaṃ santaṃ taṃ sukhamanveti. Tassevaṃ vedanāya aparāparaṃ parivattamānāya uppajjati taṇhā. Taṇhāpaccayā upādānaṃ…pe… samudayo hotīti.
ತತ್ಥ ಯಂ ಮನೋ, ಯೇ ಚ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಯಞ್ಚ ಸುಖಂ, ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ, ತೇ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ। ತೇಸಂ ಪುರಿಮಕಾರಣಭೂತಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಭವತಣ್ಹಾ ಚ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ। ತೇಸಂ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪಹಾನಾಯ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾಯ ಸಮುದಯಸ್ಸ ಪಹಾನಾಯ। ಯೇನ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಯೇನ ಪಜಹತಿ, ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ। ಯತ್ಥ ಚ ಮಗ್ಗೋ ಪವತ್ತತಿ, ಅಯಂ ನಿರೋಧೋ। ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಏವಂ ಆಯತನಧಾತುಇನ್ದ್ರಿಯಮುಖೇನಾಪಿ ನಿದ್ಧಾರೇತಬ್ಬಾನಿ। ತತ್ಥ ಸಮುದಯೇನ ಅಸ್ಸಾದೋ, ದುಕ್ಖೇನ ಆದೀನವೋ, ಮಗ್ಗನಿರೋಧೇಹಿ ನಿಸ್ಸರಣಂ, ಸುಖಸ್ಸ ಅನ್ವಯೋ ಫಲಂ, ಮನಸಾ ಪಸನ್ನೇನ ಕಾಯವಚೀಸಮೀಹಾ ಉಪಾಯೋ, ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸುಖಕಾಮೇನ ಪಸನ್ನೇನ ಮನಸಾ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಭಗವತೋ ಆಣತ್ತಿ। ಅಯಂ ದೇಸನಾಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha yaṃ mano, ye ca manopubbaṅgamā dhammā, yañca sukhaṃ, ime vuccanti pañcakkhandhā, te dukkhasaccaṃ. Tesaṃ purimakāraṇabhūtā avijjā bhavataṇhā ca samudayasaccaṃ. Tesaṃ pariññāya pahānāya bhagavā dhammaṃ deseti, dukkhassa pariññāya samudayassa pahānāya. Yena parijānāti, yena pajahati, ayaṃ maggo. Yattha ca maggo pavattati, ayaṃ nirodho. Imāni cattāri saccāni evaṃ āyatanadhātuindriyamukhenāpi niddhāretabbāni. Tattha samudayena assādo, dukkhena ādīnavo, magganirodhehi nissaraṇaṃ, sukhassa anvayo phalaṃ, manasā pasannena kāyavacīsamīhā upāyo, manopubbaṅgamattā dhammānaṃ attano sukhakāmena pasannena manasā vacīkammaṃ kāyakammañca pavattetabbanti ayaṃ bhagavato āṇatti. Ayaṃ desanāhārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಚಯಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನನತೋ ಆರಮ್ಮಣವಿಜಾನನತೋ ಮನೋ। ಮನನಲಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಆಧಿಪಚ್ಚಕರಣತೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಈಹಾಭಾವತೋ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಟ್ಠೇನ ಧಮ್ಮಾ। ಗಾಮೇಸು ಗಾಮಣಿ ವಿಯ ಪಧಾನಟ್ಠೇನ ಮನೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ। ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯಭೂತೇನ ಮನಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾತಿ ಮನೋಮಯಾ। ಅಕಾಲುಸ್ಸಿಯತೋ, ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಓಕಪ್ಪನತೋ ಚ ಪಸನ್ನೇನ ವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿವಿಪ್ಫಾರತೋ ತಥಾ ಸಾದಿಯನತೋ ಚ ಭಾಸತಿ। ಚೋಪನಕಾಯವಿಪ್ಫಾರತೋ ತಥಾ ಸಾದಿಯನತೋ ಚ ಕರೋತಿ। ತಥಾ ಪಸುತತ್ತಾ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ ಚ ‘‘ತತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸುಖನತೋ ಸಾತಭಾವತೋ ಇಟ್ಠಭಾವತೋ ಚ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕತೂಪಚಿತತ್ತಾ ಅವಿಪಕ್ಕವಿಪಾಕತ್ತಾ ಚ ‘‘ಅನ್ವೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾರಣಾಯತ್ತವುತ್ತಿತೋ ಅಸಙ್ಕನ್ತಿತೋ ಚ ‘‘ಛಾಯಾವ ಅನಪಾಯಿನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ಅನುಪದವಿಚಯತೋ ವಿಚಯಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo vicayahārasampāto? Mananato ārammaṇavijānanato mano. Mananalakkhaṇe sampayuttesu ādhipaccakaraṇato pubbaṅgamo īhābhāvato nissattanijjīvaṭṭhena dhammā. Gāmesu gāmaṇi viya padhānaṭṭhena mano seṭṭho etesanti manoseṭṭhā. Sahajātādipaccayabhūtena manasā nibbattāti manomayā. Akālussiyato, ārammaṇassa okappanato ca pasannena vacīviññattivipphārato tathā sādiyanato ca bhāsati. Copanakāyavipphārato tathā sādiyanato ca karoti. Tathā pasutattā anaññattā ca ‘‘tato’’ti vuttaṃ. Sukhanato sātabhāvato iṭṭhabhāvato ca ‘‘sukha’’nti vuttaṃ. Katūpacitattā avipakkavipākattā ca ‘‘anvetī’’ti vuttaṃ. Kāraṇāyattavuttito asaṅkantito ca ‘‘chāyāva anapāyinī’’ti vuttaṃ. Ayaṃ anupadavicayato vicayahārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಯುತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆಧಿಪಚ್ಚಯೋಗತೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾ ಯುಜ್ಜತಿ। ತತೋ ಏವ ತೇಸಂ ಮನಸ್ಸ ಅನುವತ್ತನತೋ ಧಮ್ಮಾನಂ ಮನೋಸೇಟ್ಠತಾ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯವಸೇನ ಮನಸಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾನಂ ಮನೋಮಯತಾ ಯುಜ್ಜತಿ। ಮನಸಾ ಪಸನ್ನೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಾನಂ ಕುಸಲಭಾವೋ ಯುಜ್ಜತಿ। ಯೇನ ಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ಉಪಚಿತಂ, ತಂ ಛಾಯಾ ವಿಯ ಸುಖಂ ಅನ್ವೇತೀತಿ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅಯಂ ಯುತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo yuttihārasampāto? Manassa dhammānaṃ ādhipaccayogato pubbaṅgamatā yujjati. Tato eva tesaṃ manassa anuvattanato dhammānaṃ manoseṭṭhatā yujjati. Sahajātādipaccayavasena manasā nibbattattā dhammānaṃ manomayatā yujjati. Manasā pasannena samuṭṭhānānaṃ kāyavacīkammānaṃ kusalabhāvo yujjati. Yena kusalakammaṃ upacitaṃ, taṃ chāyā viya sukhaṃ anvetīti yujjati. Ayaṃ yuttihārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋ ಮನೋಪವಿಚಾರಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಕುಸಲಪಕ್ಖಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಭಾಸತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ, ‘‘ಕರೋತೀ’’ತಿ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ, ತೇ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ ಸಮ್ಮಾಸತಿಯಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಮನಸಾ ಪಸನ್ನೇನಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಸಾದೋ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ತಂ ಸೀಲಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸೀಲಂ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಮಾಧಿ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ಯಾವ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ಅಯಂ ಪದಟ್ಠಾನಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo padaṭṭhāno hārasampāto? Mano manopavicārānaṃ padaṭṭhānaṃ. Manopubbaṅgamā dhammā sabbassa kusalapakkhassa padaṭṭhānaṃ. ‘‘Bhāsatī’’ti sammāvācā, ‘‘karotī’’ti sammākammanto, te sammāājīvassa padaṭṭhānaṃ. Sammāājīvo sammāvāyāmassa padaṭṭhānaṃ. Sammāvāyāmo sammāsatiyā padaṭṭhānaṃ. Sammāsati sammāsamādhissa padaṭṭhānaṃ. ‘‘Manasā pasannenā’’ti ettha pasādo saddhindriyaṃ, taṃ sīlassa padaṭṭhānaṃ. Sīlaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ. Samādhi paññāyāti yāva vimuttiñāṇadassanā yojetabbaṃ. Ayaṃ padaṭṭhānahārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಲಕ್ಖಣೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾವಚನೇನ ಧಮ್ಮಾನಂ ಛನ್ದಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾಪಿ ವೀರಿಯಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾಪಿ ವೀಮಂಸಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾಪಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಲಕ್ಖಣೇನ ಛನ್ದಾದೀನಂ ಮನಸಾ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ತಥಾ ನೇಸಂ ಸದ್ಧಾದಿಪುಬ್ಬಙ್ಗಮತಾಪಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಲಕ್ಖಣೇನ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಮನಸಾ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನಾ’’ತಿ ಯಥಾ ಮನಸ್ಸ ಪಸಾದಸಮನ್ನಾಗಮೋ ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಾನಂ ಅನವಜ್ಜಭಾವಲಕ್ಖಣಂ। ಏವಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸತಿಆದಿಸಮನ್ನಾಗಮೋಪಿ ನೇಸಂ ಅನವಜ್ಜಭಾವಲಕ್ಖಣಂ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ಸುಖಮನ್ವೇತೀ’’ತಿ ಸುಖಾನುಗಮನವಚನೇನ ಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಂ ಮನಾಪಿಯರೂಪಾದೀನಂ ಅನುಗಮೋ ವುತ್ತೋ ಹೋತಿ ತೇಸಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯತಾಯ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾತಿ। ಅಯಂ ಲಕ್ಖಣಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo lakkhaṇo hārasampāto? ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti manopubbaṅgamatāvacanena dhammānaṃ chandapubbaṅgamatāpi vīriyapubbaṅgamatāpi vīmaṃsāpubbaṅgamatāpi vuttā hoti ādhipateyyalakkhaṇena chandādīnaṃ manasā ekalakkhaṇattā. Tathā nesaṃ saddhādipubbaṅgamatāpi vuttā hoti indriyalakkhaṇena saddhādīnaṃ manasā ekalakkhaṇattā. ‘‘Manasā ce pasannenā’’ti yathā manassa pasādasamannāgamo taṃsamuṭṭhānānaṃ kāyavacīkammānaṃ anavajjabhāvalakkhaṇaṃ. Evaṃ cittassa satiādisamannāgamopi nesaṃ anavajjabhāvalakkhaṇaṃ yonisomanasikārasamuṭṭhānabhāvena ekalakkhaṇattā. ‘‘Sukhamanvetī’’ti sukhānugamanavacanena sukhassa paccayabhūtānaṃ manāpiyarūpādīnaṃ anugamo vutto hoti tesampi kammapaccayatāya ekalakkhaṇattāti. Ayaṃ lakkhaṇahārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ’’ತಿಆದೀಸು ‘‘ಮನೋ’’ತಿಆದೀನಂ ಪದಾನಂ ನಿಬ್ಬಚನಂ ನಿರುತ್ತಂ, ತಂ ಪದತ್ಥನಿದ್ದೇಸವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪದತ್ಥೋ ಚ ವುತ್ತನಯೇನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋವ। ಯೇ ಸುಖೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ, ತೇಹಿ ಪಸನ್ನೇನ ಮನಸಾ ಕಾಯವಚೀಮನೋಕಮ್ಮಾನಿ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯಾಯ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥ ತೇಸಂ ಸಮ್ಮಾ ಉಪನೇತಾರೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ ನಿದಾನಂ। ‘‘ಛದ್ವಾರಾಧಿಪತೀ ರಾಜಾ (ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೮೧ ಏರಕಪತ್ತನಾಗರಾಜವತ್ಥು), ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ಧಮ್ಮಾ (ಧ॰ ಸ॰ ದುಕಮಾತಿಕಾ ೬೨; ೧೨೦೫-೧೨೦೬), ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏಕಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇವ ವಸಮನ್ವಗೂ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೬೨) ಏವಮಾದಿಸಮಾನಯನೇನ ಇಮಿಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ ಸಂಸನ್ದನಾ ದೇಸನಾನುಸನ್ಧಿ। ಪದಾನುಸನ್ಧಿಯೋ ಪನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾವಾತಿ। ಅಯಂ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo catubyūho hārasampāto? ‘‘Manopubbaṅgamā’’tiādīsu ‘‘mano’’tiādīnaṃ padānaṃ nibbacanaṃ niruttaṃ, taṃ padatthaniddesavasena veditabbaṃ. Padattho ca vuttanayena suviññeyyova. Ye sukhena atthikā, tehi pasannena manasā kāyavacīmanokammāni pavattetabbānīti ayamettha bhagavato adhippāyo. Puññakiriyāya aññesampi pubbaṅgamā hutvā tattha tesaṃ sammā upanetāro imissā desanāya nidānaṃ. ‘‘Chadvārādhipatī rājā (dha. pa. aṭṭha. 2.181 erakapattanāgarājavatthu), cittānuparivattino dhammā (dha. sa. dukamātikā 62; 1205-1206), cittassa ekadhammassa, sabbeva vasamanvagū’’ti (saṃ. ni. 1.62) evamādisamānayanena imissā desanāya saṃsandanā desanānusandhi. Padānusandhiyo pana suviññeyyāvāti. Ayaṃ catubyūho hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಆವಟ್ಟೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ತತ್ಥ ಯಾನಿ ತೀಣಿ ಕುಸಲಮೂಲಾನಿ, ತಾನಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮ್ಮತ್ತಾನಂ ಹೇತು। ಯೇ ಸಮ್ಮತ್ತಾ, ಅಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ। ಯಂ ಮನೋಸಹಜನಾಮರೂಪಂ, ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ। ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಾ ಪುರಿಮನಿಪ್ಫನ್ನಾ ಅವಿಜ್ಜಾ ಭವತಣ್ಹಾ, ಅಯಂ ಸಮುದಯೋ। ಯತ್ಥ ತೇಸಂ ಪಹಾನಂ, ಅಯಂ ನಿರೋಧೋತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ। ಅಯಂ ಆವಟ್ಟೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo āvaṭṭo hārasampāto? ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti tattha yāni tīṇi kusalamūlāni, tāni aṭṭhannaṃ sammattānaṃ hetu. Ye sammattā, ayaṃ aṭṭhaṅgiko maggo. Yaṃ manosahajanāmarūpaṃ, idaṃ dukkhaṃ. Asamucchinnā purimanipphannā avijjā bhavataṇhā, ayaṃ samudayo. Yattha tesaṃ pahānaṃ, ayaṃ nirodhoti imāni cattāri saccāni. Ayaṃ āvaṭṭo hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ, ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತೀ’’ತಿ ನಯಿದಂ ಯಥಾರುತವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಯೋ ಹಿ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಿಮ್ಹಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೇ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪನ್ನೇ ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದೇತಿ, ಪಸನ್ನೇನ ಚ ಚಿತ್ತೇನ ಅಭೂತಗುಣಾಭಿತ್ಥವನವಸೇನ ಭಾಸತಿ ವಾ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ವಾಸ್ಸ ಯಂ ಕರೋತಿ, ನ ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತಿ। ದುಕ್ಖಮೇವ ಪನ ತಂ ತತೋ ಚಕ್ಕಂವ ವಹತೋ ಪದಮನ್ವೇತಿ। ಇತಿ ಹಿ ಇದಂ ವಿಭಜ್ಜಬ್ಯಾಕರಣೀಯಂ। ಯಂ ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನ ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ, ತಞ್ಚೇ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಞ್ಚ ಸುಖವೇದನೀಯನ್ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಸಮ್ಮತ್ತಗತೇಹಿ ಸುಖವೇದನೀಯಂ ಮಿಚ್ಛಾಗತೇಹಿ ದುಕ್ಖವೇದನೀಯನ್ತಿ। ಕಥಂ ಪನಾಯಂ ಪಸಾದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ? ನಾಯಂ ಪಸಾದೋ, ಪಸಾದಪತಿರೂಪಕೋ ಪನ ಮಿಚ್ಛಾಧಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ವದಾಮಿ। ಅಯಂ ವಿಭತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo vibhattihārasampāto? ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā, manasā ce pasannena, tato naṃ sukhamanvetī’’ti nayidaṃ yathārutavasena gahetabbaṃ. Yo hi samaṇo vā brāhmaṇo vā pāṇātipātimhi micchādiṭṭhike micchāpaṭipanne sakaṃ cittaṃ pasādeti, pasannena ca cittena abhūtaguṇābhitthavanavasena bhāsati vā nipaccakāraṃ vāssa yaṃ karoti, na tato naṃ sukhamanveti. Dukkhameva pana taṃ tato cakkaṃva vahato padamanveti. Iti hi idaṃ vibhajjabyākaraṇīyaṃ. Yaṃ manasā ce pasannena bhāsati vā karoti vā, tañce vacīkammaṃ kāyakammañca sukhavedanīyanti. Taṃ kissa hetu? Sammattagatehi sukhavedanīyaṃ micchāgatehi dukkhavedanīyanti. Kathaṃ panāyaṃ pasādo daṭṭhabbo? Nāyaṃ pasādo, pasādapatirūpako pana micchādhimokkhoti vadāmi. Ayaṃ vibhattihārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿಆದಿ। ಯಂ ಮನಸಾ ಪದುಟ್ಠೇನ ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸಾನುಗಾಮೀ। ಇದಞ್ಹಿ ಸುತ್ತಂ ಏತಸ್ಸ ಉಜುಪಟಿಪಕ್ಖೋ। ಅಯಂ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo parivattano hārasampāto? Manopubbaṅgamātiādi. Yaṃ manasā paduṭṭhena bhāsati vā karoti vā dukkhassānugāmī. Idañhi suttaṃ etassa ujupaṭipakkho. Ayaṃ parivattano hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ವೇವಚನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ’’ತಿ ಮನೋ ಚಿತ್ತಂ ಮನಾಯತನಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಪುರೇಚಾರಿನೋ ಪುರೇಗಾಮಿನೋತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ತಾ ಸಭಾವಾತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಸೇಟ್ಠಂ ಪಧಾನಂ ಪವರನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಮನೋಮಯಾ ಮನೋನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಮನೋಸಮ್ಭೂತಾತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಪಸನ್ನೇನ ಸದ್ದಹನ್ತೇನ ಓಕಪ್ಪೇನ್ತೇನಾತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಸುಖಂ ಸಾತಂ ವೇದಯಿತನ್ತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಅನ್ವೇತಿ ಅನುಗಚ್ಛತಿ ಅನುಬನ್ಧತೀತಿ ಪರಿಯಾಯವಚನಂ। ಅಯಂ ವೇವಚನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo vevacano hārasampāto? ‘‘Manopubbaṅgamā’’ti mano cittaṃ manāyatanaṃ manindriyaṃ manoviññāṇaṃ manoviññāṇadhātūti pariyāyavacanaṃ. Pubbaṅgamā purecārino puregāminoti pariyāyavacanaṃ. Dhammā attā sabhāvāti pariyāyavacanaṃ. Seṭṭhaṃ padhānaṃ pavaranti pariyāyavacanaṃ. Manomayā manonibbattā manosambhūtāti pariyāyavacanaṃ. Pasannena saddahantena okappentenāti pariyāyavacanaṃ. Sukhaṃ sātaṃ vedayitanti pariyāyavacanaṃ. Anveti anugacchati anubandhatīti pariyāyavacanaṃ. Ayaṃ vevacano hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ಅಯಂ ಮನಸೋ ಕಿಚ್ಚಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಸಭಾವಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಮನೋಸೇಟ್ಠಾತಿ ಪಧಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಮನೋಮಯಾತಿ ಸಹಜಾತಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಸ್ಸ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತಾನಂ ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ತತೋ ನಂ ಸುಖಮನ್ವೇತೀತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಫಲಾನುಬನ್ಧಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅವಿನಾಸಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ। ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo paññattihārasampāto? Manopubbaṅgamāti ayaṃ manaso kiccapaññatti. Dhammāti sabhāvapaññatti, kusalakammapathapaññatti. Manoseṭṭhāti padhānapaññatti. Manomayāti sahajātapaññatti. Pasannenāti saddhindriyena samannāgatapaññatti, assaddhiyassa paṭikkhepapaññatti. Bhāsati vā karoti vāti sammāvācāsammākammantānaṃ nikkhepapaññatti. Tato naṃ sukhamanvetīti kammassa phalānubandhapaññatti, kammassa avināsapaññattīti. Ayaṃ paññattihārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಓತರಣೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ। ಧಮ್ಮಾತಿ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಾ। ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾತಿ ಕಾಯವಚೀವಿಞ್ಞತ್ತಿಯೋ। ತಾಸಂ ನಿಸ್ಸಯಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಭೂತಾತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅಯಂ ಖನ್ಧೇಹಿ ಓತರಣೋ। ಮನೋತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಮನೋಗ್ಗಹಣೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಗಹಿತಾತಿ। ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ…ಪೇ॰… ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇನ ಓತರಣೋತಿ। ಅಯಂ ಓತರಣೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo otaraṇo hārasampāto? Manoti viññāṇakkhandho. Dhammāti vedanāsaññāsaṅkhārakkhandhā. Bhāsati vā karoti vāti kāyavacīviññattiyo. Tāsaṃ nissayā cattāro mahābhūtāti rūpakkhandhoti ayaṃ khandhehi otaraṇo. Manoti abhisaṅkhāraviññāṇanti manoggahaṇena avijjāpaccayā saṅkhārā gahitāti. Saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ…pe… samudayo hotīti ayaṃ paṭiccasamuppādena otaraṇoti. Ayaṃ otaraṇo hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸೋಧನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋತಿ ಆರಮ್ಭೋ ನೇವ ಪದಸುದ್ಧಿ, ನ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ। ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ಪದಸುದ್ಧಿ, ನ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ। ತಥಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಯಾವ ಸುಖನ್ತಿ ಪದಸುದ್ಧಿ, ನ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ। ಸುಖಮನ್ವೇತೀತಿ ಪನ ಪದಸುದ್ಧಿ ಚೇವ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ ಚಾತಿ। ಅಯಂ ಸೋಧನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo sodhano hārasampāto? Manoti ārambho neva padasuddhi, na ārambhasuddhi. Manopubbaṅgamāti padasuddhi, na ārambhasuddhi. Tathā dhammāti yāva sukhanti padasuddhi, na ārambhasuddhi. Sukhamanvetīti pana padasuddhi ceva ārambhasuddhi cāti. Ayaṃ sodhano hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ, ಮನೋಸೇಟ್ಠಾ ಮನೋಮಯಾತಿ ಏಕತ್ತತಾ। ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ವೇಮತ್ತತಾ, ತಥಾ ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಏಕತ್ತತಾ। ಭಾಸತಿ ವಾ ಕರೋತಿ ವಾತಿ ವೇಮತ್ತತಾ, ತಥಾ ಮನಸಾ ಚೇ ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಏಕತ್ತತಾ। ಸೋ ಪಸಾದೋ ದುವಿಧೋ ಅಜ್ಝತ್ತಞ್ಚ ಬ್ಯಾಪಾದವಿಕ್ಖಮ್ಭನತೋ, ಬಹಿದ್ಧಾ ಚ ಓಕಪ್ಪನತೋ। ತಥಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಹೇತುಭೂತೋಪಿ ವಡ್ಢಿಹೇತುಭೂತೋವಾತಿ ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ। ತಯಿದಂ ಸುತ್ತಂ ದ್ವೀಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಅಧಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಂ ಹೇತುನಾ ಚ ಯೋ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ, ವಿಪಾಕೇನ ಚ ಯೋ ಸುಖವೇದನೀಯೋತಿ। ಅಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo adhiṭṭhāno hārasampāto? Manopubbaṅgamā dhammā, manoseṭṭhā manomayāti ekattatā. Manasā ce pasannenāti vemattatā, tathā manasā ce pasannenāti ekattatā. Bhāsati vā karoti vāti vemattatā, tathā manasā ce pasannenāti ekattatā. So pasādo duvidho ajjhattañca byāpādavikkhambhanato, bahiddhā ca okappanato. Tathā sampattibhavahetubhūtopi vaḍḍhihetubhūtovāti ayaṃ vemattatā. Tayidaṃ suttaṃ dvīhi ākārehi adhiṭṭhātabbaṃ hetunā ca yo pasannamānaso, vipākena ca yo sukhavedanīyoti. Ayaṃ adhiṭṭhāno hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಮನೋತಿ ಕುಸಲವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತಸ್ಸ ಚ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋ ಅಮೋಹೋತಿ ತಯೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೇತೂ, ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭೋ ಅದೋಸೋತಿ ದ್ವೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಹೇತೂ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅವಿಸೇಸೇನ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಹೇತು, ಚತ್ತಾರಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಚಕ್ಕಾನಿ ಪಚ್ಚಯೋ। ತಥಾ ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ, ತಸ್ಸ ಚ ದಾನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಚೇತ್ಥ ವೇದನಾದೀನಂ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಾದಯೋ। ತಥಾ ತಯೋ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ, ವೇದನಾದಯೋ ಪಸಾದಸ್ಸ, ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥುಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರೋ ವಿಪಾಕಸುಖಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋತಿ। ಅಯಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo parikkhāro hārasampāto? Manopubbaṅgamāti ettha manoti kusalaviññāṇaṃ. Tassa ca ñāṇasampayuttassa alobho adoso amohoti tayo sampayuttā hetū, ñāṇavippayuttassa alobho adosoti dve sampayuttā hetū. Sabbesaṃ avisesena yonisomanasikāro hetu, cattāri sampatticakkāni paccayo. Tathā saddhammassavanaṃ, tassa ca dānādivasena pavattamānassa deyyadhammādayo paccayo. Dhammāti cettha vedanādīnaṃ iṭṭhārammaṇādayo. Tathā tayo viññāṇassa, vedanādayo pasādassa, saddheyyavatthukusalābhisaṅkhāro vipākasukhassa paccayoti. Ayaṃ parikkhāro hārasampāto.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ಮನೋತಿ ಪುಞ್ಞಚಿತ್ತಂ, ತಂ ತಿವಿಧಂ – ದಾನಮಯಂ, ಸೀಲಮಯಂ, ಭಾವನಾಮಯನ್ತಿ। ತತ್ಥ ದಾನಮಯಸ್ಸ ಅಲೋಭೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಸೀಲಮಯಸ್ಸ ಅದೋಸೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಭಾವನಾಮಯಸ್ಸ ಅಮೋಹೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ‘‘ಸದ್ಧಾಜಾತೋ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಪಯಿರುಪಾಸತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೩) ಸುತ್ತಂ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಸುಖಸ್ಸ ಇಟ್ಠವಿಪಾಕಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಯೋನಿಸೋ ಹಿ ಮನಸಿ ಕರೋನ್ತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಭಾವೇತಿ, ಸೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯ ಛನ್ದಂ ಜನೇತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ…ಪೇ॰… ಪದಹತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಚತೂಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇಸು ಭಾವಿಯಮಾನೇಸು ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ಯಾವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಯಂ ಭಾವನಾಯ ಸಮಾರೋಪನಾ। ಸತಿ ಚ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾನಞ್ಚ ಸಿದ್ಧಮೇವಾತಿ। ಅಯಂ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo samāropano hārasampāto? Manopubbaṅgamā dhammāti manoti puññacittaṃ, taṃ tividhaṃ – dānamayaṃ, sīlamayaṃ, bhāvanāmayanti. Tattha dānamayassa alobho padaṭṭhānaṃ, sīlamayassa adoso padaṭṭhānaṃ, bhāvanāmayassa amoho padaṭṭhānaṃ. Sabbesaṃ abhippasādo padaṭṭhānaṃ, ‘‘saddhājāto upasaṅkamati, upasaṅkamanto payirupāsatī’’ti (ma. ni. 2.183) suttaṃ vitthāretabbaṃ. Kusalacittaṃ sukhassa iṭṭhavipākassa padaṭṭhānaṃ. Yonisomanasikāro kusalacittassa padaṭṭhānaṃ. Yoniso hi manasi karonto kusalacittaṃ adhiṭṭhāti kusalacittaṃ bhāveti, so anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāya chandaṃ janeti, uppannānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ…pe… padahati. Tassevaṃ catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro satipaṭṭhānā yāva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo bhāvanāpāripūriṃ gacchatīti ayaṃ bhāvanāya samāropanā. Sati ca bhāvanāya pahānañca siddhamevāti. Ayaṃ samāropano hārasampāto.
ತಥಾ –
Tathā –
‘‘ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತಿ, ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತಿ।
‘‘Dadato puññaṃ pavaḍḍhati, saṃyamato veraṃ na cīyati;
ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕಂ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ॥ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೯೭; ಉದಾ॰ ೭೫; ಪೇಟಕೋ॰ ೧೬)।
Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, rāgadosamohakkhayā sa nibbuto’’ti. (dī. ni. 2.197; udā. 75; peṭako. 16);
ತತ್ಥ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ವುತ್ತಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸೀಲಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ವುತ್ತಂ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಲೋಭಸ್ಸ ಚ ದೋಸಸ್ಸ ಚ ಮೋಹಸ್ಸ ಚ ಪಹಾನಮಾಹ। ತೇನ ಭಾವನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ವುತ್ತಂ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನಮಾಹ।
Tattha dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānamayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti sīlamayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ. Kusalo ca jahāti pāpakanti lobhassa ca dosassa ca mohassa ca pahānamāha. Tena bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti anupādāparinibbānamāha.
ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ತೇಸಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ವುತ್ತಂ।
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti alobho kusalamūlaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti adoso kusalamūlaṃ. Kusalo ca jahāti pāpakanti amoho kusalamūlaṃ. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti tesaṃ nissaraṇaṃ vuttaṃ.
ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ದಾನೇನ ಓಳಾರಿಕಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹಾನಂ, ಸೀಲೇನ ಮಜ್ಝಿಮಾನಂ, ಪಞ್ಞಾಯ ಸುಖುಮಾನಂ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಕತಾವೀಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti sīlakkhandhassa padaṭṭhānaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti samādhikkhandhassa padaṭṭhānaṃ. Kusalo ca jahāti pāpakanti paññākkhandhassa vimuttikkhandhassa padaṭṭhānaṃ. Dānena oḷārikānaṃ kilesānaṃ pahānaṃ, sīlena majjhimānaṃ, paññāya sukhumānaṃ. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti katāvībhūmiṃ dasseti.
ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಭೂಮಿ ದಸ್ಸಿತಾ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅಗ್ಗಫಲಂ ವುತ್ತಂ।
Dadato puññaṃ…pe… jahāti pāpakanti sekkhabhūmi dassitā. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti aggaphalaṃ vuttaṃ.
ತಥಾ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ನ ಚೀಯತೀತಿ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಮೂಲಂ ವುತ್ತಂ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಮೂಲಂ ವುತ್ತಂ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಲೋಕುತ್ತರಸ್ಸ ಕುಸಲಮೂಲಸ್ಸ ಫಲಂ ವುತ್ತಂ।
Tathā dadato puññaṃ…pe… na cīyatīti lokiyakusalamūlaṃ vuttaṃ. Kusalo ca jahāti pāpakanti lokuttarakusalamūlaṃ vuttaṃ. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti lokuttarassa kusalamūlassa phalaṃ vuttaṃ.
ದದತೋ…ಪೇ॰… ನ ಚೀಯತೀತಿ ಪುಥುಜ್ಜನಭೂಮಿ ದಸ್ಸಿತಾ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಭೂಮಿ ದಸ್ಸಿತಾ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅಸೇಕ್ಖಭೂಮಿ ದಸ್ಸಿತಾ।
Dadato…pe… na cīyatīti puthujjanabhūmi dassitā. Kusalo ca jahāti pāpakanti sekkhabhūmi dassitā. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti asekkhabhūmi dassitā.
ದದತೋ …ಪೇ॰… ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸಗ್ಗಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ ವುತ್ತಾ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಸೇಕ್ಖವಿಮುತ್ತಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅಸೇಕ್ಖವಿಮುತ್ತಿ ವುತ್ತಾ।
Dadato …pe… na cīyatīti saggagāminī paṭipadā vuttā. Kusalo ca jahāti pāpakanti sekkhavimutti. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti asekkhavimutti vuttā.
ದದತೋ…ಪೇ॰… ನ ಚೀಯತೀತಿ ದಾನಕಥಂ ಸೀಲಕಥಂ ಸಗ್ಗಕಥಂ ಲೋಕಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ದೇಸನಮಾಹ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಲೋಕೇ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಮುಕ್ಕಂಸಿಕಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಮಾಹ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ತಸ್ಸಾ ದೇಸನಾಯ ಫಲಮಾಹ।
Dadato…pe… na cīyatīti dānakathaṃ sīlakathaṃ saggakathaṃ lokiyānaṃ dhammānaṃ desanamāha. Kusalo ca jahāti pāpakanti loke ādīnavānupassanāya saddhiṃ sāmukkaṃsikaṃ dhammadesanamāha. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti tassā desanāya phalamāha.
ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಧಮ್ಮದಾನಂ ಆಮಿಸದಾನಞ್ಚ ವದತಿ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಿಯಾ ಸತ್ತಾನಂ ಅಭಯದಾನಂ ವದತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾನಿ। ತೇನ ಚ ಸೀಲಸಂಯಮೇನ ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಚಿತ್ತಂ ಸಂಯಮೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮಥೋ ಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ಸೋ ಸಮಥೇ ಠಿತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಕೋಸಲ್ಲಯೋಗತೋ ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕಂ ರಾಗಂ ಜಹಾತಿ, ದೋಸಂ ಜಹಾತಿ, ಮೋಹಂ ಜಹಾತಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಾಪಕೇ ಅಕುಸಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಜಹಾತಿ। ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಚ ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಾ ದ್ವೇಪಿ ವಿಮುತ್ತಿಯೋ ಅಧಿಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಯಂ ಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ।
Dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dhammadānaṃ āmisadānañca vadati. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti pāṇātipātā veramaṇiyā sattānaṃ abhayadānaṃ vadati. Evaṃ sabbānipi sikkhāpadāni vitthāretabbāni. Tena ca sīlasaṃyamena sīle patiṭṭhito cittaṃ saṃyameti, tassa samatho pāripūriṃ gacchati. Evaṃ so samathe ṭhito vipassanākosallayogato kusalo ca jahāti pāpakaṃ rāgaṃ jahāti, dosaṃ jahāti, mohaṃ jahāti, ariyamaggena sabbepi pāpake akusale dhamme jahāti. Evaṃ paṭipanno ca rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti rāgādīnaṃ parikkhayā dvepi vimuttiyo adhigacchatīti ayaṃ suttaniddeso.
ತತ್ಥ ಕತಮೋ ದೇಸನಾಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ? ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಕಿಂ ದೇಸಿತಂ? ದ್ವೇ ಸುಗತಿಯೋ ದೇವಾ ಚ ಮನುಸ್ಸಾ ಚ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ, ಮಾನುಸಕಾ ಚ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ, ದಿಬ್ಬಾ ಚ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ, ಮಾನುಸಕಾ ಚ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ದುಕ್ಖಂ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ತಸ್ಸ ಕಾರಣಭಾವೇನ ಪುರಿಮಪುರಿಮನಿಪ್ಫನ್ನಾ ತಣ್ಹಾ ಸಮುದಯೋ ಅರಿಯಸಚ್ಚಂ। ತಯಿದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಸ್ಸಾದೋ ಚ ಆದೀನವೋ ಚ। ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಪುರಿಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿದ್ದೇಸೋ ‘‘ದದತೋ…ಪೇ॰… ನ ಚೀಯತೀ’’ತಿ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಮಗ್ಗೋ ವುತ್ತೋ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ದ್ವೇ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯೋ ಸಉಪಾದಿಸೇಸಾ ಚ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ಚ। ಇದಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ। ಫಲಾದೀನಿ ಪನ ಯಥಾರಹಂ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ। ಅಯಂ ದೇಸನಾಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Tattha katamo desanāhārasampāto? Imasmiṃ sutte kiṃ desitaṃ? Dve sugatiyo devā ca manussā ca, dibbā ca pañca kāmaguṇā, mānusakā ca pañca kāmaguṇā, dibbā ca pañcupādānakkhandhā, mānusakā ca pañcupādānakkhandhā. Idaṃ vuccati dukkhaṃ ariyasaccaṃ. Tassa kāraṇabhāvena purimapurimanipphannā taṇhā samudayo ariyasaccaṃ. Tayidaṃ vuccati assādo ca ādīnavo ca. Sabbassa purimehi dvīhi padehi niddeso ‘‘dadato…pe… na cīyatī’’ti. Kusalo ca jahāti pāpakanti maggo vutto. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti dve nibbānadhātuyo saupādisesā ca anupādisesā ca. Idaṃ nissaraṇaṃ. Phalādīni pana yathārahaṃ veditabbānīti. Ayaṃ desanāhārasampāto.
ವಿಚಯೋತಿ ‘‘ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಪಠಮೇನ ಪದೇನ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ದಾನಮಯಂ ಸೀಲಮಯಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು ವುತ್ತಂ। ದಸವಿಧಸ್ಸಪಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ವುತ್ತೋ। ತಥಾ ಛಬ್ಬಿಧಸ್ಸಪಿ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ। ‘‘ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀ’’ತಿ ದುತಿಯೇನ ಪದೇನ ಅವೇರಾ ಅಸಪತ್ತಾ ಅಬ್ಯಾಪಾದಾ ಚ ಪಟಿಪದಾ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕ’’ನ್ತಿ ತತಿಯೇನ ಪದೇನ ಞಾಣುಪ್ಪಾದೋ ಅಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ । ‘‘ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋ’’ತಿ ರಾಗಕ್ಖಯೇನ ರಾಗವಿರಾಗಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಮೋಹಕ್ಖಯೇನ ಅವಿಜ್ಜಾವಿರಾಗಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ। ಅಯಂ ವಿಚಯೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Vicayoti ‘‘dadato puññaṃ pavaḍḍhatī’’ti iminā paṭhamena padena tividhampi dānamayaṃ sīlamayaṃ bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu vuttaṃ. Dasavidhassapi deyyadhammassa pariccāgo vutto. Tathā chabbidhassapi rūpādiārammaṇassa. ‘‘Saṃyamato veraṃ na cīyatī’’ti dutiyena padena averā asapattā abyāpādā ca paṭipadā vuttā. ‘‘Kusalo ca jahāti pāpaka’’nti tatiyena padena ñāṇuppādo aññāṇanirodho sabbopi ariyo aṭṭhaṅgiko maggo sabbepi bodhipakkhiyā dhammā vuttā . ‘‘Rāgadosamohakkhayā sa nibbuto’’ti rāgakkhayena rāgavirāgā cetovimutti, mohakkhayena avijjāvirāgā paññāvimutti vuttāti. Ayaṃ vicayo hārasampāto.
ಯುತ್ತೀತಿ ದಾನೇ ಠಿತೋ ಉಭಯಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ ಮಚ್ಛರಿಯಪ್ಪಹಾನಞ್ಚ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸನ್ದಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೇಸಾ ಯುತ್ತಿ। ಸೀಲಸಂಯಮೇ ಠಿತೋ ಉಭಯಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ ಉಪಚಾರಸಮಾಧಿಂ ಅಪ್ಪನಾಸಮಾಧಿಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೇಸಾ ಯುತ್ತಿ। ಪಾಪಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಜಹನ್ತೋ ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ನಿರೋಧಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೇಸಾ ಯುತ್ತಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹೇಸು ಸಬ್ಬಸೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣೇಸು ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತೀತಿ ಅತ್ಥೇಸಾ ಯುತ್ತೀತಿ। ಅಯಂ ಯುತ್ತಿಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Yuttīti dāne ṭhito ubhayaṃ paripūreti macchariyappahānañca puññābhisandañcāti atthesā yutti. Sīlasaṃyame ṭhito ubhayaṃ paripūreti upacārasamādhiṃ appanāsamādhiñcāti atthesā yutti. Pāpake dhamme pajahanto dukkhaṃ parijānāti, nirodhaṃ sacchikaroti, maggaṃ bhāvetīti atthesā yutti. Rāgadosamohesu sabbaso parikkhīṇesu anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyatīti atthesā yuttīti. Ayaṃ yuttihārasampāto.
ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಚಾಗಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸಚ್ಚಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಉಪಸಮಾಧಿಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Padaṭṭhānanti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti cāgādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti saccādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ. Kusalo ca jahāti pāpakanti paññādhiṭṭhānassa padaṭṭhānaṃ. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti upasamādhiṭṭhānassa padaṭṭhānanti. Ayaṃ padaṭṭhāno hārasampāto.
ಲಕ್ಖಣೋತಿ ‘‘ದದತೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಪೇಯ್ಯವಜ್ಜಂ ಅತ್ಥಚರಿಯಂ ಸಮಾನತ್ತತಾ ಚ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಸಙ್ಗಹವತ್ಥುಭಾವೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ಸಂಯಮತೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಖನ್ತಿಮೇತ್ತಾಅವಿಹಿಂಸಾಅನುದ್ದಯಾದಯೋ ದಸ್ಸಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ವೇರಾನುಪ್ಪಾದನಲಕ್ಖಣೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀ’’ತಿ ಏತೇನ ಹಿರೀಓತ್ತಪ್ಪಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾದಯೋ ದಸ್ಸಿತಾ ವೇರಾವಡ್ಢನೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ತಥಾ ಅಹಿರೀಕಾನೋತ್ತಪ್ಪಾದಯೋ ಅಚೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ಕುಸಲೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಕೋಸಲ್ಲದೀಪನೇನ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಯೋ ದಸ್ಸಿತಾ ಮಗ್ಗಙ್ಗಾದಿಭಾವೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕ’’ನ್ತಿ ಏತೇನ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಯೋಪಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಅಭಿಸಮಯಲಕ್ಖಣೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾ। ‘‘ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ’’ತಿ ಏತೇನ ಅವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಾದೀನಮ್ಪಿ ಖಯಾ ದಸ್ಸಿತಾ ಖೇಪೇತಬ್ಬಭಾವೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣತ್ತಾತಿ ಅಯಂ ಲಕ್ಖಣೋ।
Lakkhaṇoti ‘‘dadato’’ti etena peyyavajjaṃ atthacariyaṃ samānattatā ca dassitāti veditabbā saṅgahavatthubhāvena ekalakkhaṇattā. ‘‘Saṃyamato’’ti etena khantimettāavihiṃsāanuddayādayo dassitāti veditabbā verānuppādanalakkhaṇena ekalakkhaṇattā. ‘‘Veraṃ na cīyatī’’ti etena hirīottappaappicchatāsantuṭṭhitādayo dassitā verāvaḍḍhanena ekalakkhaṇattā. Tathā ahirīkānottappādayo acetabbabhāvena ekalakkhaṇattā. ‘‘Kusalo’’ti etena kosalladīpanena sammāsaṅkappādayo dassitā maggaṅgādibhāvena ekalakkhaṇattā. ‘‘Jahāti pāpaka’’nti etena pariññābhisamayādayopi dassitā abhisamayalakkhaṇena ekalakkhaṇattā. ‘‘Rāgadosamohakkhayā’’ti etena avasiṭṭhakilesādīnampi khayā dassitā khepetabbabhāvena ekalakkhaṇattāti ayaṃ lakkhaṇo.
ಚತುಬ್ಯೂಹೋತಿ ದದತೋತಿ ಗಾಥಾಯಂ ಭಗವತೋ ಕೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ? ಯೇ ಮಹಾಭೋಗತಂ ಪತ್ಥಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತೇ ದಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ ದಾಲಿದ್ದಿಯಪ್ಪಹಾನಾಯ। ಯೇ ಅವೇರತಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇ ಪಞ್ಚ ವೇರಾನಿ ಪಜಹಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಯೇ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿ ಛನ್ದಕಾಮಾ, ತೇ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇಸ್ಸನ್ತಿ। ಯೇ ನಿಬ್ಬಾಯಿತುಕಾಮಾ, ತೇ ರಾಗದೋಸಮೋಹಂ ಪಜಹಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಏವಂ ನಿಬ್ಬಚನನಿದಾನಸನ್ಧಯೋ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ। ಅಯಂ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ।
Catubyūhoti dadatoti gāthāyaṃ bhagavato ko adhippāyo? Ye mahābhogataṃ patthayissanti, te dānaṃ dassanti dāliddiyappahānāya. Ye averataṃ icchanti, te pañca verāni pajahissanti. Ye kusaladhammehi chandakāmā, te aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ bhāvessanti. Ye nibbāyitukāmā, te rāgadosamohaṃ pajahissantīti ayamettha bhagavato adhippāyo. Evaṃ nibbacananidānasandhayo vattabbāti. Ayaṃ catubyūho.
ಆವಟ್ಟೋತಿ ಯಞ್ಚ ಅದದತೋ ಮಚ್ಛರಿಯಂ, ಯಞ್ಚ ಅಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ, ಯಞ್ಚ ಅಕುಸಲಸ್ಸ ಪಾಪಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹಾನಂ, ಅಯಂ ಪಟಿಪಕ್ಖನಿದ್ದೇಸೇನ ಸಮುದಯೋ। ತಸ್ಸ ಅಲೋಭೇನ ಚ ಅದೋಸೇನ ಚ ಅಮೋಹೇನ ಚ ದಾನಾದೀಹಿ ಪಹಾನಂ, ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ಕುಸಲಮೂಲಾನಿ। ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಅಟ್ಠ ಸಮ್ಮತ್ತಾನಿ, ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ। ಯೋ ರಾಗದೋಸಮೋಹಾನಂ ಖಯೋ, ಅಯಂ ನಿರೋಧೋತಿ। ಅಯಂ ಆವಟ್ಟೋ।
Āvaṭṭoti yañca adadato macchariyaṃ, yañca asaṃyamato veraṃ, yañca akusalassa pāpassa appahānaṃ, ayaṃ paṭipakkhaniddesena samudayo. Tassa alobhena ca adosena ca amohena ca dānādīhi pahānaṃ, imāni tīṇi kusalamūlāni. Tesaṃ paccayo aṭṭha sammattāni, ayaṃ maggo. Yo rāgadosamohānaṃ khayo, ayaṃ nirodhoti. Ayaṃ āvaṭṭo.
ವಿಭತ್ತೀತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಏಕಂಸೇನ ಯೋ ಭಯಹೇತು ದೇತಿ, ರಾಗಹೇತು ದೇತಿ, ಆಮಿಸಕಿಞ್ಚಿಕ್ಖಹೇತು ದೇತಿ, ನ ತಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಂ ವಡ್ಢತಿ। ಯಞ್ಚ ದಣ್ಡದಾನಂ ಸತ್ಥದಾನಂ ಪರವಿಹೇಠನತ್ಥಂ ಅಪುಞ್ಞಂ ಅಸ್ಸ ಪವಡ್ಢತಿ। ಯಂ ಪನ ಕುಸಲೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೋ ವಾ ಅಪಚಾಯಮಾನೋ ವಾ ಅನ್ನಂ ದೇತಿ, ಪಾನಂ ವತ್ಥಂ ಯಾನಂ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಸೇಯ್ಯಾವಸಥಂ ಪದೀಪೇಯ್ಯಂ ದೇತಿ, ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ವಾ ಅಭಯದಾನಂ ದೇತಿ, ಮೇತ್ತಚಿತ್ತೋ ಹಿತಜ್ಝಾಸಯೋ ನಿಸ್ಸರಣಸಞ್ಞೀ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಏಕಂಸೇನ ಅಭಯೂಪರತಸ್ಸ ಚೀಯತಿ, ಕಿಂಕಾರಣಂ? ಯಂ ಅಸಮತ್ಥೋ, ಭಯೂಪರತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಭಾಯತಿ ‘‘ಮಾ ಮಂ ರಾಜಾನೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ವಾ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯುಂ…ಪೇ॰… ಜೀವನ್ತಮ್ಪಿ ಸೂಲೇ ಉತ್ತಾಸೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ, ತೇನ ಸಂಯಮೇನ ಅವೇರಂ ಚೀಯತಿ। ಯೋ ಪನ ಏವಂ ಸಮಾನೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತಿ। ಯೋ ಪನ ಏವಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಸ್ಸ ಪಾಪಕೋ ವಿಪಾಕೋ ದಿಟ್ಠೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ, ಏವಂ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ಅಕುಸಲಸ್ಸ, ಸೋ ತತೋ ಆರಮತಿ, ಇಮಿನಾ ಸಂಯಮೇನ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತಿ। ಸಂಯಮೋ ನಾಮ ಸೀಲಂ। ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಚೇತನಾ ಸೀಲಂ, ಚೇತಸಿಕಂ ಸೀಲಂ, ಸಂವರೋ ಸೀಲಂ, ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಸೀಲನ್ತಿ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪಾಪಪಹಾಯಕಾ ಸತ್ತತ್ತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾ ಧಮ್ಮಾ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ। ಅಯಂ ವಿಭತ್ತಿ।
Vibhattīti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti ekaṃsena yo bhayahetu deti, rāgahetu deti, āmisakiñcikkhahetu deti, na tassa puññaṃ vaḍḍhati. Yañca daṇḍadānaṃ satthadānaṃ paraviheṭhanatthaṃ apuññaṃ assa pavaḍḍhati. Yaṃ pana kusalena cittena anukampanto vā apacāyamāno vā annaṃ deti, pānaṃ vatthaṃ yānaṃ mālāgandhavilepanaṃ seyyāvasathaṃ padīpeyyaṃ deti, sabbasattānaṃ vā abhayadānaṃ deti, mettacitto hitajjhāsayo nissaraṇasaññī dhammaṃ deseti. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti ekaṃsena abhayūparatassa cīyati, kiṃkāraṇaṃ? Yaṃ asamattho, bhayūparato diṭṭhadhammikassa bhāyati ‘‘mā maṃ rājāno gahetvā hatthaṃ vā chindeyyuṃ…pe… jīvantampi sūle uttāseyyu’’nti, tena saṃyamena averaṃ cīyati. Yo pana evaṃ samāno veraṃ na cīyati. Yo pana evaṃ samādiyati, pāṇātipātassa pāpako vipāko diṭṭhe ceva dhamme abhisamparāye ca, evaṃ sabbassa akusalassa, so tato āramati, iminā saṃyamena veraṃ na cīyati. Saṃyamo nāma sīlaṃ. Taṃ catubbidhaṃ cetanā sīlaṃ, cetasikaṃ sīlaṃ, saṃvaro sīlaṃ, avītikkamo sīlanti. Kusalo ca jahāti pāpakanti pāpapahāyakā sattattiṃsa bodhipakkhiyā dhammā vattabbāti. Ayaṃ vibhatti.
ಪರಿವತ್ತನೋತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತಿ, ಅದದತೋಪಿ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತಿ, ನ ದಾನಮಯಿಕಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತಿ ಅಸಂಯಮತೋಪಿ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತಿ, ಯಂ ದಾನೇನ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ಭಾವನಾಬಲೇನ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕಂ, ಅಕುಸಲೋ ಪನ ನ ಜಹಾತಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋ, ತೇಸಂ ಅಪರಿಕ್ಖಯಾ ನತ್ಥಿ ನಿಬ್ಬುತೀತಿ। ಅಯಂ ಪರಿವತ್ತನೋ।
Parivattanoti dadato puññaṃ pavaḍḍhati, adadatopi puññaṃ pavaḍḍhati, na dānamayikaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyati asaṃyamatopi veraṃ na cīyati, yaṃ dānena paṭisaṅkhānabalena bhāvanābalena. Kusalo ca jahāti pāpakaṃ, akusalo pana na jahāti. Rāgadosamohakkhayā sa nibbuto, tesaṃ aparikkhayā natthi nibbutīti. Ayaṃ parivattano.
ವೇವಚನೋತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತಿ। ಪರಿಚ್ಚಾಗತೋ ಕುಸಲಂ ಉಪಚೀಯತಿ। ಅನುಮೋದತೋಪಿ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸಾದತೋಪಿ ವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯಪಿ। ಸಂಯಮತೋತಿ ಸೀಲಸಂವರತೋ ಸೋರಚ್ಚತೋ। ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಪಾಪಂ ನ ವಡ್ಢತಿ, ಅಕುಸಲಂ ನ ವಡ್ಢತಿ। ಕುಸಲೋತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಿಪುಣೋ ಮೇಧಾವೀ ಪರಿಕ್ಖಕೋ। ಜಹಾತೀತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದತಿ ಸಮುಗ್ಘಾಟೇತಿ। ಅಯಂ ವೇವಚನೋ।
Vevacanoti dadato puññaṃ pavaḍḍhati. Pariccāgato kusalaṃ upacīyati. Anumodatopi puññaṃ pavaḍḍhati cittappasādatopi veyyāvaccakiriyāyapi. Saṃyamatoti sīlasaṃvarato soraccato. Veraṃ na cīyatīti pāpaṃ na vaḍḍhati, akusalaṃ na vaḍḍhati. Kusaloti paṇḍito nipuṇo medhāvī parikkhako. Jahātīti samucchindati samugghāṭeti. Ayaṃ vevacano.
ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ಲೋಭಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಲೋಭಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ದೋಸಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅದೋಸಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪಪಞ್ಞತ್ತಿ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಮೋಹಸ್ಸ ಸಮುಗ್ಘಾತಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಮೋಹಸ್ಸ ಭಾವನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಸ್ಸ ಪಹಾನಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಅಲೋಭಾದೋಸಾಮೋಹಸ್ಸ ಭಾವನಾಪಞ್ಞತ್ತಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಪಞ್ಞತ್ತಿ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ। ಅಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿ।
Paññattīti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti lobhassa paṭinissaggapaññatti, alobhassa nikkhepapaññatti. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti dosassa vikkhambhanapaññatti, adosassa nikkhepapaññatti. Kusalo ca jahāti pāpakanti mohassa samugghātapaññatti, amohassa bhāvanāpaññatti. Rāgadosamohassa pahānapaññatti, alobhādosāmohassa bhāvanāpaññatti. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti kilesānaṃ paṭippassaddhipaññatti, nibbānassa sacchikiriyapaññattīti. Ayaṃ paññatti.
ಓತರಣೋತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ದಾನಂ ನಾಮ ಸದ್ಧಾದೀಹಿ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಹೋತೀತಿ ಅಯಂ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಓತರಣೋ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸಂಯಮೋ ನಾಮ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಅಯಂ ಖನ್ಧೇಹಿ ಓತರಣೋ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪಾಪಪ್ಪಹಾನಂ ನಾಮ ತೀಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖೇಹಿ ಹೋತಿ। ತೇಸಂ ಉಪಾಯಭೂತಾನಿ ತೀಣಿ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖಾನೀತಿ ಅಯಂ ವಿಮೋಕ್ಖಮುಖೇಹಿ ಓತರಣೋ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧೋ। ಸೋ ಚ ಧಮ್ಮಧಾತು ಧಮ್ಮಾಯತನಞ್ಚಾತಿ ಅಯಂ ಧಾತೂಹಿ ಚ ಆಯತನೇಹಿ ಚ ಓತರಣೋತಿ। ಅಯಂ ಓತರಣೋ।
Otaraṇoti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānaṃ nāma saddhādīhi indriyehi hotīti ayaṃ indriyehi otaraṇo. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti saṃyamo nāma sīlakkhandhoti ayaṃ khandhehi otaraṇo. Kusalo ca jahāti pāpakanti pāpappahānaṃ nāma tīhi vimokkhehi hoti. Tesaṃ upāyabhūtāni tīṇi vimokkhamukhānīti ayaṃ vimokkhamukhehi otaraṇo. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti vimuttikkhandho. So ca dhammadhātu dhammāyatanañcāti ayaṃ dhātūhi ca āyatanehi ca otaraṇoti. Ayaṃ otaraṇo.
ಸೋಧನೋತಿ ದದತೋತಿಆದಿಕಾ ಪದಸುದ್ಧಿ, ನೋ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅಯಂ ಪದಸುದ್ಧಿ ಚ ಆರಮ್ಭಸುದ್ಧಿ ಚಾತಿ। ಅಯಂ ಸೋಧನೋ।
Sodhanoti dadatotiādikā padasuddhi, no ārambhasuddhi. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti ayaṃ padasuddhi ca ārambhasuddhi cāti. Ayaṃ sodhano.
ಅಧಿಟ್ಠಾನೋತಿ ದದತೋತಿ ಅಯಂ ಏಕತ್ತತಾ, ಚಾಗೋ ಪರಿಚ್ಚಾಗೋ ಧಮ್ಮದಾನಂ ಆಮಿಸದಾನಂ ಅಭಯದಾನಂ, ಅಟ್ಠ ದಾನಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾನಿ। ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ। ಸಂಯಮೋತಿ ಅಯಂ ಏಕತ್ತತಾ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ ಸತಿಸಂವರೋತಿ ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಅಯಂ ಏಕತ್ತತಾ। ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಂ ಪಜಹತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ ಪಜಹತೀತಿಆದಿಕಾ ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಅಯಂ ಏಕತ್ತತಾ। ಸಉಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತೂತಿ ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾತಿ। ಅಯಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ।
Adhiṭṭhānoti dadatoti ayaṃ ekattatā, cāgo pariccāgo dhammadānaṃ āmisadānaṃ abhayadānaṃ, aṭṭha dānāni vitthāretabbāni. Ayaṃ vemattatā. Saṃyamoti ayaṃ ekattatā. Pātimokkhasaṃvaro satisaṃvaroti ayaṃ vemattatā. Kusalo ca jahāti pāpakanti ayaṃ ekattatā. Sakkāyadiṭṭhiṃ pajahati vicikicchaṃ pajahatītiādikā ayaṃ vemattatā. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti ayaṃ ekattatā. Saupādisesā nibbānadhātu anupādisesā nibbānadhātūti ayaṃ vemattatāti. Ayaṃ adhiṭṭhāno.
ಪರಿಕ್ಖಾರೋತಿ ದಾನಸ್ಸ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಅಲೋಭೋ ಹೇತು, ಸಂಯಮಸ್ಸ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರೋ ಅದೋಸೋ ಚ ಹೇತು, ಪಾಪಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಸಮಾಧಿ ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಞ್ಚ ಪಚ್ಚಯೋ। ತಿಸ್ಸೋ ಅನುಪಸ್ಸನಾ ಹೇತು, ನಿಬ್ಬುತಿಯಾ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಹೇತು, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯೋತಿ। ಅಯಂ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ।
Parikkhāroti dānassa pāmojjaṃ paccayo. Alobho hetu, saṃyamassa hirottappādayo paccayo. Yonisomanasikāro adoso ca hetu, pāpappahānassa samādhi yathābhūtañāṇadassanañca paccayo. Tisso anupassanā hetu, nibbutiyā maggasammādiṭṭhi hetu, sammāsaṅkappādayo paccayoti. Ayaṃ parikkhāro.
ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋತಿ ದದತೋ ಪುಞ್ಞಂ ಪವಡ್ಢತೀತಿ ದಾನಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು, ತಂ ಸೀಲಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸಂಯಮತೋ ವೇರಂ ನ ಚೀಯತೀತಿ ಸೀಲಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು, ತಂ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ಸೀಲೇನ ಹಿ ಝಾನೇನಪಿ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸಾ ನ ಚೀಯನ್ತಿ। ಯೇಪಿಸ್ಸ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಆಸವಾ ವಿಘಾತಪರಿಳಾಹಾ, ತೇಪಿಸ್ಸ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಕುಸಲೋ ಚ ಜಹಾತಿ ಪಾಪಕನ್ತಿ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ, ತಂ ಭಾವನಾಮಯಂ ಪುಞ್ಞಕಿರಿಯವತ್ಥು। ರಾಗದೋಸಮೋಹಕ್ಖಯಾ ಸ ನಿಬ್ಬುತೋತಿ ರಾಗಸ್ಸಪಿ ಖಯಾ ದೋಸಸ್ಸಪಿ ಖಯಾ ಮೋಹಸ್ಸಪಿ ಖಯಾ। ತತ್ಥ ರಾಗೋತಿ ಯೋ ರಾಗೋ ಸಾರಾಗೋ ಚೇತಸೋ ಸಾರಜ್ಜನಾ ಲೋಭೋ ಲುಬ್ಭನಾ ಲುಬ್ಭಿತತ್ತಂ ಅಭಿಜ್ಝಾ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ದೋಸೋತಿ ಯೋ ದೋಸೋ ದುಸ್ಸನಾ ದುಸ್ಸಿತತ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಚೇತಸೋ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಾ ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ಮೋಹೋತಿ ಯಂ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಅನಭಿಸಮಯೋ ಅಸಮ್ಬೋಧೋ ಅಪ್ಪಟಿವೇಧೋ ದುಮ್ಮೇಜ್ಝಂ ಬಾಲ್ಯಂ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ಇತಿ ಇಮೇಸಂ ರಾಗಾದೀನಂ ಖಯೋ ನಿರೋಧೋ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ನಿಬ್ಬುತಿ ನಿಬ್ಬಾಯನಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಉಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತೂತಿ। ಅಯಂ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರಸಮ್ಪಾತೋ।
Samāropanohārasampātoti dadato puññaṃ pavaḍḍhatīti dānamayaṃ puññakiriyavatthu, taṃ sīlassa padaṭṭhānaṃ. Saṃyamato veraṃ na cīyatīti sīlamayaṃ puññakiriyavatthu, taṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ. Sīlena hi jhānenapi rāgādikilesā na cīyanti. Yepissa tappaccayā uppajjeyyuṃ āsavā vighātapariḷāhā, tepissa na honti. Kusalo ca jahāti pāpakanti pahānapariññā, taṃ bhāvanāmayaṃ puññakiriyavatthu. Rāgadosamohakkhayā sa nibbutoti rāgassapi khayā dosassapi khayā mohassapi khayā. Tattha rāgoti yo rāgo sārāgo cetaso sārajjanā lobho lubbhanā lubbhitattaṃ abhijjhā lobho akusalamūlaṃ. Dosoti yo doso dussanā dussitattaṃ byāpādo cetaso byāpajjanā doso akusalamūlaṃ. Mohoti yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ anabhisamayo asambodho appaṭivedho dummejjhaṃ bālyaṃ asampajaññaṃ moho akusalamūlaṃ. Iti imesaṃ rāgādīnaṃ khayo nirodho paṭinissaggo nibbuti nibbāyanā parinibbānaṃ saupādisesā nibbānadhātu anupādisesā nibbānadhātūti. Ayaṃ samāropano hārasampāto.
ಮಿಸ್ಸಕಹಾರಸಮ್ಪಾತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Missakahārasampātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ಮಿಸ್ಸಕಹಾರಸಮ್ಪಾತವಣ್ಣನಾ • Missakahārasampātavaṇṇanā