Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౧౯౭] ౭. మిత్తామిత్తజాతకవణ్ణనా
[197] 7. Mittāmittajātakavaṇṇanā
న నం ఉమ్హయతే దిస్వాతి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో అఞ్ఞతరం భిక్ఖుం ఆరబ్భ కథేసి. అఞ్ఞతరో భిక్ఖు ‘‘మయా గహితే మయ్హం ఉపజ్ఝాయో న కుజ్ఝిస్సతీ’’తి ఉపజ్ఝాయేన ఠపితం విస్సాసేన ఏకం వత్థఖణ్డం గహేత్వా ఉపాహనత్థవికం కత్వా పచ్ఛా ఉపజ్ఝాయం ఆపుచ్ఛి. అథ తం ఉపజ్ఝాయో ‘‘కింకారణా గణ్హీ’’తి వత్వా ‘‘మయా గహితే న కుజ్ఝిస్సతీతి తుమ్హాకం విస్సాసేనా’’తి వుత్తే ‘‘కో మయా సద్ధిం తుయ్హం విస్సాసో నామా’’తి వత్వా కుద్ధో ఉట్ఠహిత్వా పహరి. తస్స సా కిరియా భిక్ఖూసు పాకటా జాతా. అథేకదివసం భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, అసుకో కిర దహరో ఉపజ్ఝాయస్స విస్సాసేన వత్థఖణ్డం గహేత్వా ఉపాహనత్థవికం అకాసి. అథ నం ఉపజ్ఝాయో ‘కో మయా సద్ధిం తుయ్హం విస్సాసో నామా’తి వత్వా కుద్ధో ఉట్ఠహిత్వా పహరీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవేస భిక్ఖు అత్తనో సద్ధివిహారికేన సద్ధిం అవిస్సాసికో, పుబ్బేపి అవిస్సాసికోయేవా’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Na naṃ umhayate disvāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Aññataro bhikkhu ‘‘mayā gahite mayhaṃ upajjhāyo na kujjhissatī’’ti upajjhāyena ṭhapitaṃ vissāsena ekaṃ vatthakhaṇḍaṃ gahetvā upāhanatthavikaṃ katvā pacchā upajjhāyaṃ āpucchi. Atha taṃ upajjhāyo ‘‘kiṃkāraṇā gaṇhī’’ti vatvā ‘‘mayā gahite na kujjhissatīti tumhākaṃ vissāsenā’’ti vutte ‘‘ko mayā saddhiṃ tuyhaṃ vissāso nāmā’’ti vatvā kuddho uṭṭhahitvā pahari. Tassa sā kiriyā bhikkhūsu pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko kira daharo upajjhāyassa vissāsena vatthakhaṇḍaṃ gahetvā upāhanatthavikaṃ akāsi. Atha naṃ upajjhāyo ‘ko mayā saddhiṃ tuyhaṃ vissāso nāmā’ti vatvā kuddho uṭṭhahitvā paharī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa bhikkhu attano saddhivihārikena saddhiṃ avissāsiko, pubbepi avissāsikoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో కాసిరట్ఠే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా వయప్పత్తో ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా అభిఞ్ఞా చ సమాపత్తియో చ నిబ్బత్తేత్వా గణసత్థా హుత్వా హిమవన్తపదేసే వాసం కప్పేసి. తస్మిం ఇసిగణే ఏకో తాపసో బోధిసత్తస్స వచనం అకత్వా ఏకం మతమాతికం హత్థిపోతకం పటిజగ్గి. అథ నం సో వుద్ధిప్పత్తో మారేత్వా అరఞ్ఞం పావిసి. తస్స సరీరకిచ్చం కత్వా ఇసిగణో బోధిసత్తం పరివారేత్వా – ‘‘భన్తే, కేన ను కో కారణేన మిత్తభావో వా అమిత్తభావో వా సక్కా జానితు’’న్తి పుచ్ఛి. బోధిసత్తో ‘‘ఇమినా చ ఇమినా చ కారణేనా’’తి ఆచిక్ఖన్తో ఇమా గాథా అవోచ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā gaṇasatthā hutvā himavantapadese vāsaṃ kappesi. Tasmiṃ isigaṇe eko tāpaso bodhisattassa vacanaṃ akatvā ekaṃ matamātikaṃ hatthipotakaṃ paṭijaggi. Atha naṃ so vuddhippatto māretvā araññaṃ pāvisi. Tassa sarīrakiccaṃ katvā isigaṇo bodhisattaṃ parivāretvā – ‘‘bhante, kena nu ko kāraṇena mittabhāvo vā amittabhāvo vā sakkā jānitu’’nti pucchi. Bodhisatto ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇenā’’ti ācikkhanto imā gāthā avoca –
౯౩.
93.
‘‘న నం ఉమ్హయతే దిస్వా, న చ నం పటినన్దతి;
‘‘Na naṃ umhayate disvā, na ca naṃ paṭinandati;
చక్ఖూని చస్స న దదాతి, పటిలోమఞ్చ వత్తతి.
Cakkhūni cassa na dadāti, paṭilomañca vattati.
౯౪.
94.
‘‘ఏతే భవన్తి ఆకారా, అమిత్తస్మిం పతిట్ఠితా;
‘‘Ete bhavanti ākārā, amittasmiṃ patiṭṭhitā;
యేహి అమిత్తం జానేయ్య, దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో’’తి.
Yehi amittaṃ jāneyya, disvā sutvā ca paṇḍito’’ti.
తత్థ న నం ఉమ్హయతే దిస్వాతి యో హి యస్స అమిత్తో హోతి, సో తం పుగ్గలం దిస్వా న ఉమ్హయతే, హసితం న కరోతి, పహట్ఠాకారం న దస్సేతి. న చ నం పటినన్దతీతి తస్స వచనం సుత్వాపి తం పుగ్గలం న పటినన్దతి, సాధు సుభాసితన్తి న చానుమోదతి. చక్ఖూని చస్స న దదాతీతి చక్ఖునా చక్ఖుం ఆహచ్చ పటిముఖో హుత్వా న ఓలోకేతి, అఞ్ఞతో చక్ఖూని హరతి. పటిలోమఞ్చ వత్తతీతి తస్స కాయకమ్మమ్పి వచీకమ్మమ్పి న రోచేతి, పటిలోమగాహం గణ్హాతి పచ్చనీకగాహం. ఆకారాతి కారణాని. యేహి అమిత్తన్తి యేహి కారణేహి తాని కారణాని దిస్వా సుత్వా చ పణ్డితో పుగ్గలో ‘‘అయం మే అమిత్తో’’తి జానేయ్య, తతో విపరీతేహి పన మిత్తభావో జానితబ్బోతి.
Tattha na naṃ umhayate disvāti yo hi yassa amitto hoti, so taṃ puggalaṃ disvā na umhayate, hasitaṃ na karoti, pahaṭṭhākāraṃ na dasseti. Naca naṃ paṭinandatīti tassa vacanaṃ sutvāpi taṃ puggalaṃ na paṭinandati, sādhu subhāsitanti na cānumodati. Cakkhūni cassa na dadātīti cakkhunā cakkhuṃ āhacca paṭimukho hutvā na oloketi, aññato cakkhūni harati. Paṭilomañca vattatīti tassa kāyakammampi vacīkammampi na roceti, paṭilomagāhaṃ gaṇhāti paccanīkagāhaṃ. Ākārāti kāraṇāni. Yehi amittanti yehi kāraṇehi tāni kāraṇāni disvā sutvā ca paṇḍito puggalo ‘‘ayaṃ me amitto’’ti jāneyya, tato viparītehi pana mittabhāvo jānitabboti.
ఏవం బోధిసత్తో మిత్తామిత్తభావకారణాని ఆచిక్ఖిత్వా బ్రహ్మవిహారే భావేత్వా బ్రహ్మలోకూపగో అహోసి.
Evaṃ bodhisatto mittāmittabhāvakāraṇāni ācikkhitvā brahmavihāre bhāvetvā brahmalokūpago ahosi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా హత్థిపోసకతాపసో సద్ధివిహారికో అహోసి, హత్థీ ఉపజ్ఝాయో, ఇసిగణో బుద్ధపరిసా, గణసత్థా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā hatthiposakatāpaso saddhivihāriko ahosi, hatthī upajjhāyo, isigaṇo buddhaparisā, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
మిత్తామిత్తజాతకవణ్ణనా సత్తమా.
Mittāmittajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౧౯౭. మిత్తామిత్తజాతకం • 197. Mittāmittajātakaṃ