Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ജാതക-അട്ഠകഥാ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[൧൯൭] ൭. മിത്താമിത്തജാതകവണ്ണനാ
[197] 7. Mittāmittajātakavaṇṇanā
ന നം ഉമ്ഹയതേ ദിസ്വാതി ഇദം സത്ഥാ ജേതവനേ വിഹരന്തോ അഞ്ഞതരം ഭിക്ഖും ആരബ്ഭ കഥേസി. അഞ്ഞതരോ ഭിക്ഖു ‘‘മയാ ഗഹിതേ മയ്ഹം ഉപജ്ഝായോ ന കുജ്ഝിസ്സതീ’’തി ഉപജ്ഝായേന ഠപിതം വിസ്സാസേന ഏകം വത്ഥഖണ്ഡം ഗഹേത്വാ ഉപാഹനത്ഥവികം കത്വാ പച്ഛാ ഉപജ്ഝായം ആപുച്ഛി. അഥ തം ഉപജ്ഝായോ ‘‘കിംകാരണാ ഗണ്ഹീ’’തി വത്വാ ‘‘മയാ ഗഹിതേ ന കുജ്ഝിസ്സതീതി തുമ്ഹാകം വിസ്സാസേനാ’’തി വുത്തേ ‘‘കോ മയാ സദ്ധിം തുയ്ഹം വിസ്സാസോ നാമാ’’തി വത്വാ കുദ്ധോ ഉട്ഠഹിത്വാ പഹരി. തസ്സ സാ കിരിയാ ഭിക്ഖൂസു പാകടാ ജാതാ. അഥേകദിവസം ഭിക്ഖൂ ധമ്മസഭായം കഥം സമുട്ഠാപേസും – ‘‘ആവുസോ, അസുകോ കിര ദഹരോ ഉപജ്ഝായസ്സ വിസ്സാസേന വത്ഥഖണ്ഡം ഗഹേത്വാ ഉപാഹനത്ഥവികം അകാസി. അഥ നം ഉപജ്ഝായോ ‘കോ മയാ സദ്ധിം തുയ്ഹം വിസ്സാസോ നാമാ’തി വത്വാ കുദ്ധോ ഉട്ഠഹിത്വാ പഹരീ’’തി. സത്ഥാ ആഗന്ത്വാ ‘‘കായ നുത്ഥ, ഭിക്ഖവേ, ഏതരഹി കഥായ സന്നിസിന്നാ’’തി പുച്ഛിത്വാ ‘‘ഇമായ നാമാ’’തി വുത്തേ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, ഇദാനേവേസ ഭിക്ഖു അത്തനോ സദ്ധിവിഹാരികേന സദ്ധിം അവിസ്സാസികോ, പുബ്ബേപി അവിസ്സാസികോയേവാ’’തി വത്വാ അതീതം ആഹരി.
Na naṃ umhayate disvāti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ bhikkhuṃ ārabbha kathesi. Aññataro bhikkhu ‘‘mayā gahite mayhaṃ upajjhāyo na kujjhissatī’’ti upajjhāyena ṭhapitaṃ vissāsena ekaṃ vatthakhaṇḍaṃ gahetvā upāhanatthavikaṃ katvā pacchā upajjhāyaṃ āpucchi. Atha taṃ upajjhāyo ‘‘kiṃkāraṇā gaṇhī’’ti vatvā ‘‘mayā gahite na kujjhissatīti tumhākaṃ vissāsenā’’ti vutte ‘‘ko mayā saddhiṃ tuyhaṃ vissāso nāmā’’ti vatvā kuddho uṭṭhahitvā pahari. Tassa sā kiriyā bhikkhūsu pākaṭā jātā. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, asuko kira daharo upajjhāyassa vissāsena vatthakhaṇḍaṃ gahetvā upāhanatthavikaṃ akāsi. Atha naṃ upajjhāyo ‘ko mayā saddhiṃ tuyhaṃ vissāso nāmā’ti vatvā kuddho uṭṭhahitvā paharī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idānevesa bhikkhu attano saddhivihārikena saddhiṃ avissāsiko, pubbepi avissāsikoyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
അതീതേ ബാരാണസിയം ബ്രഹ്മദത്തേ രജ്ജം കാരേന്തേ ബോധിസത്തോ കാസിരട്ഠേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ ഇസിപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ അഭിഞ്ഞാ ച സമാപത്തിയോ ച നിബ്ബത്തേത്വാ ഗണസത്ഥാ ഹുത്വാ ഹിമവന്തപദേസേ വാസം കപ്പേസി. തസ്മിം ഇസിഗണേ ഏകോ താപസോ ബോധിസത്തസ്സ വചനം അകത്വാ ഏകം മതമാതികം ഹത്ഥിപോതകം പടിജഗ്ഗി. അഥ നം സോ വുദ്ധിപ്പത്തോ മാരേത്വാ അരഞ്ഞം പാവിസി. തസ്സ സരീരകിച്ചം കത്വാ ഇസിഗണോ ബോധിസത്തം പരിവാരേത്വാ – ‘‘ഭന്തേ, കേന നു കോ കാരണേന മിത്തഭാവോ വാ അമിത്തഭാവോ വാ സക്കാ ജാനിതു’’ന്തി പുച്ഛി. ബോധിസത്തോ ‘‘ഇമിനാ ച ഇമിനാ ച കാരണേനാ’’തി ആചിക്ഖന്തോ ഇമാ ഗാഥാ അവോച –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto kāsiraṭṭhe brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā gaṇasatthā hutvā himavantapadese vāsaṃ kappesi. Tasmiṃ isigaṇe eko tāpaso bodhisattassa vacanaṃ akatvā ekaṃ matamātikaṃ hatthipotakaṃ paṭijaggi. Atha naṃ so vuddhippatto māretvā araññaṃ pāvisi. Tassa sarīrakiccaṃ katvā isigaṇo bodhisattaṃ parivāretvā – ‘‘bhante, kena nu ko kāraṇena mittabhāvo vā amittabhāvo vā sakkā jānitu’’nti pucchi. Bodhisatto ‘‘iminā ca iminā ca kāraṇenā’’ti ācikkhanto imā gāthā avoca –
൯൩.
93.
‘‘ന നം ഉമ്ഹയതേ ദിസ്വാ, ന ച നം പടിനന്ദതി;
‘‘Na naṃ umhayate disvā, na ca naṃ paṭinandati;
ചക്ഖൂനി ചസ്സ ന ദദാതി, പടിലോമഞ്ച വത്തതി.
Cakkhūni cassa na dadāti, paṭilomañca vattati.
൯൪.
94.
‘‘ഏതേ ഭവന്തി ആകാരാ, അമിത്തസ്മിം പതിട്ഠിതാ;
‘‘Ete bhavanti ākārā, amittasmiṃ patiṭṭhitā;
യേഹി അമിത്തം ജാനേയ്യ, ദിസ്വാ സുത്വാ ച പണ്ഡിതോ’’തി.
Yehi amittaṃ jāneyya, disvā sutvā ca paṇḍito’’ti.
തത്ഥ ന നം ഉമ്ഹയതേ ദിസ്വാതി യോ ഹി യസ്സ അമിത്തോ ഹോതി, സോ തം പുഗ്ഗലം ദിസ്വാ ന ഉമ്ഹയതേ, ഹസിതം ന കരോതി, പഹട്ഠാകാരം ന ദസ്സേതി. ന ച നം പടിനന്ദതീതി തസ്സ വചനം സുത്വാപി തം പുഗ്ഗലം ന പടിനന്ദതി, സാധു സുഭാസിതന്തി ന ചാനുമോദതി. ചക്ഖൂനി ചസ്സ ന ദദാതീതി ചക്ഖുനാ ചക്ഖും ആഹച്ച പടിമുഖോ ഹുത്വാ ന ഓലോകേതി, അഞ്ഞതോ ചക്ഖൂനി ഹരതി. പടിലോമഞ്ച വത്തതീതി തസ്സ കായകമ്മമ്പി വചീകമ്മമ്പി ന രോചേതി, പടിലോമഗാഹം ഗണ്ഹാതി പച്ചനീകഗാഹം. ആകാരാതി കാരണാനി. യേഹി അമിത്തന്തി യേഹി കാരണേഹി താനി കാരണാനി ദിസ്വാ സുത്വാ ച പണ്ഡിതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘അയം മേ അമിത്തോ’’തി ജാനേയ്യ, തതോ വിപരീതേഹി പന മിത്തഭാവോ ജാനിതബ്ബോതി.
Tattha na naṃ umhayate disvāti yo hi yassa amitto hoti, so taṃ puggalaṃ disvā na umhayate, hasitaṃ na karoti, pahaṭṭhākāraṃ na dasseti. Naca naṃ paṭinandatīti tassa vacanaṃ sutvāpi taṃ puggalaṃ na paṭinandati, sādhu subhāsitanti na cānumodati. Cakkhūni cassa na dadātīti cakkhunā cakkhuṃ āhacca paṭimukho hutvā na oloketi, aññato cakkhūni harati. Paṭilomañca vattatīti tassa kāyakammampi vacīkammampi na roceti, paṭilomagāhaṃ gaṇhāti paccanīkagāhaṃ. Ākārāti kāraṇāni. Yehi amittanti yehi kāraṇehi tāni kāraṇāni disvā sutvā ca paṇḍito puggalo ‘‘ayaṃ me amitto’’ti jāneyya, tato viparītehi pana mittabhāvo jānitabboti.
ഏവം ബോധിസത്തോ മിത്താമിത്തഭാവകാരണാനി ആചിക്ഖിത്വാ ബ്രഹ്മവിഹാരേ ഭാവേത്വാ ബ്രഹ്മലോകൂപഗോ അഹോസി.
Evaṃ bodhisatto mittāmittabhāvakāraṇāni ācikkhitvā brahmavihāre bhāvetvā brahmalokūpago ahosi.
സത്ഥാ ഇമം ധമ്മദേസനം ആഹരിത്വാ ജാതകം സമോധാനേസി – ‘‘തദാ ഹത്ഥിപോസകതാപസോ സദ്ധിവിഹാരികോ അഹോസി, ഹത്ഥീ ഉപജ്ഝായോ, ഇസിഗണോ ബുദ്ധപരിസാ, ഗണസത്ഥാ പന അഹമേവ അഹോസി’’ന്തി.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā hatthiposakatāpaso saddhivihāriko ahosi, hatthī upajjhāyo, isigaṇo buddhaparisā, gaṇasatthā pana ahameva ahosi’’nti.
മിത്താമിത്തജാതകവണ്ണനാ സത്തമാ.
Mittāmittajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ജാതകപാളി • Jātakapāḷi / ൧൯൭. മിത്താമിത്തജാതകം • 197. Mittāmittajātakaṃ