| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[८२] २. मित्तविन्दकजातकवण्णना
[82] 2. Mittavindakajātakavaṇṇanā
अतिक्कम्म रमणकन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं दुब्बचभिक्खुं आरब्भ कथेसि। इमस्स पन जातकस्स कस्सपसम्मासम्बुद्धकालिकं वत्थु, तं दसकनिपाते महामित्तविन्दकजातके (जा॰ १.१.८२; १.५.१०० आदयो) आवि भविस्सति। तदा पन बोधिसत्तो इमं गाथमाह –
Atikkammaramaṇakanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Imassa pana jātakassa kassapasammāsambuddhakālikaṃ vatthu, taṃ dasakanipāte mahāmittavindakajātake (jā. 1.1.82; 1.5.100 ādayo) āvi bhavissati. Tadā pana bodhisatto imaṃ gāthamāha –
८२.
82.
‘‘अतिक्कम्म रमणकं, सदामत्तञ्च दूभकं।
‘‘Atikkamma ramaṇakaṃ, sadāmattañca dūbhakaṃ;
स्वासि पासाणमासीनो, यस्मा जीवं न मोक्खसी’’ति॥
Svāsi pāsāṇamāsīno, yasmā jīvaṃ na mokkhasī’’ti.
तत्थ रमणकन्ति तस्मिं काले फलिकस्स नामं, फलिकपासादञ्च अतिक्कन्तोसीति दीपेति। सदामत्तञ्चाति रजतस्स नामं, रजतपासादञ्च अतिक्कन्तोसीति दीपेति। दूभकन्ति मणिनो नामं, मणिपासादञ्च अतिक्कन्तोसीति दीपेति। स्वासीति सो असि त्वं। पासाणमासीनोति खुरचक्कं नाम पासाणमयं वा होति रजतमयं वा मणिमयं वा, तं पन पासाणमयमेव। सो च तेन आसीनो अतिनिविट्ठो अज्झोत्थटो। तस्मा पासाणेन आसीनत्ता ‘‘पासाणासीनो’’ति वत्तब्बे ब्यञ्जनसन्धिवसेन मकारं आदाय ‘‘पासाणमासीनो’’ति वुत्तं। पासाणं वा आसीनो, तं खुरचक्कं आसज्ज पापुणित्वा ठितोति अत्थो। यस्मा जीवं न मोक्खसीति यस्मा खुरचक्का याव ते पापं न खीयति, ताव जीवन्तोयेव न मुच्चिस्ससि, तं आसीनोसीति।
Tattha ramaṇakanti tasmiṃ kāle phalikassa nāmaṃ, phalikapāsādañca atikkantosīti dīpeti. Sadāmattañcāti rajatassa nāmaṃ, rajatapāsādañca atikkantosīti dīpeti. Dūbhakanti maṇino nāmaṃ, maṇipāsādañca atikkantosīti dīpeti. Svāsīti so asi tvaṃ. Pāsāṇamāsīnoti khuracakkaṃ nāma pāsāṇamayaṃ vā hoti rajatamayaṃ vā maṇimayaṃ vā, taṃ pana pāsāṇamayameva. So ca tena āsīno atiniviṭṭho ajjhotthaṭo. Tasmā pāsāṇena āsīnattā ‘‘pāsāṇāsīno’’ti vattabbe byañjanasandhivasena makāraṃ ādāya ‘‘pāsāṇamāsīno’’ti vuttaṃ. Pāsāṇaṃ vā āsīno, taṃ khuracakkaṃ āsajja pāpuṇitvā ṭhitoti attho. Yasmā jīvaṃ na mokkhasīti yasmā khuracakkā yāva te pāpaṃ na khīyati, tāva jīvantoyeva na muccissasi, taṃ āsīnosīti.
इमं गाथं वत्वा बोधिसत्तो अत्तनो वसनट्ठानंयेव गतो। मित्तविन्दकोपि खुरचक्कं उक्खिपित्वा महादुक्खं अनुभवमानो पापकम्मे परिक्खीणे यथाकम्मं गतो।
Imaṃ gāthaṃ vatvā bodhisatto attano vasanaṭṭhānaṃyeva gato. Mittavindakopi khuracakkaṃ ukkhipitvā mahādukkhaṃ anubhavamāno pāpakamme parikkhīṇe yathākammaṃ gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा मित्तविन्दको दुब्बचभिक्खु अहोसि, देवराजा पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mittavindako dubbacabhikkhu ahosi, devarājā pana ahameva ahosi’’nti.
मित्तविन्दकजातकवण्णना दुतिया।
Mittavindakajātakavaṇṇanā dutiyā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ८२. मित्तविन्दकजातकं • 82. Mittavindakajātakaṃ
