| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[३६९] ९. मित्तविन्दकजातकवण्णना
[369] 9. Mittavindakajātakavaṇṇanā
क्याहं देवानमकरन्ति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं दुब्बचभिक्खुं आरब्भ कथेसि। वत्थु महामित्तविन्दकजातके (जा॰ १.५.१०० आदयो) आवि भविस्सति। अयं पन मित्तविन्दको समुद्दे खित्तो अत्रिच्छो हुत्वा पुरतो गन्त्वा नेरयिकसत्तानं पच्चनट्ठानं उस्सदनिरयं दिस्वा ‘‘एकं नगर’’न्ति सञ्ञाय पविसित्वा खुरचक्कं अस्सादेसि। तदा बोधिसत्तो देवपुत्तो हुत्वा उस्सदनिरयचारिकं चरति। सो तं दिस्वा पुच्छन्तो पठमं गाथमाह –
Kyāhaṃdevānamakaranti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ dubbacabhikkhuṃ ārabbha kathesi. Vatthu mahāmittavindakajātake (jā. 1.5.100 ādayo) āvi bhavissati. Ayaṃ pana mittavindako samudde khitto atriccho hutvā purato gantvā nerayikasattānaṃ paccanaṭṭhānaṃ ussadanirayaṃ disvā ‘‘ekaṃ nagara’’nti saññāya pavisitvā khuracakkaṃ assādesi. Tadā bodhisatto devaputto hutvā ussadanirayacārikaṃ carati. So taṃ disvā pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
१००.
100.
‘‘क्याहं देवानमकरं, किं पापं पकतं मया।
‘‘Kyāhaṃ devānamakaraṃ, kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayā;
यं मे सिरस्मिं ओहच्च, चक्कं भमति मत्थके’’ति॥
Yaṃ me sirasmiṃ ohacca, cakkaṃ bhamati matthake’’ti.
तत्थ क्याहं देवानमकरन्ति सामि देवपुत्त, किं नाम अहं देवानं अकरिं, किं मं देवा पोथेन्तीति। किं पापं पकतं मयाति दुक्खमहन्तताय वेदनाप्पत्तो अत्तना कतं पापं असल्लक्खेन्तो एवमाह। यं मेति येन पापेन मम सिरस्मिं ओहच्च ओहनित्वा इदं खुरचक्कं मम मत्थके भमति, तं किं नामाति?
Tattha kyāhaṃ devānamakaranti sāmi devaputta, kiṃ nāma ahaṃ devānaṃ akariṃ, kiṃ maṃ devā pothentīti. Kiṃ pāpaṃ pakataṃ mayāti dukkhamahantatāya vedanāppatto attanā kataṃ pāpaṃ asallakkhento evamāha. Yaṃ meti yena pāpena mama sirasmiṃ ohacca ohanitvā idaṃ khuracakkaṃ mama matthake bhamati, taṃ kiṃ nāmāti?
तं सुत्वा बोधिसत्तो दुतियं गाथमाह –
Taṃ sutvā bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
१०१.
101.
‘‘अतिक्कम्म रमणकं, सदामत्तञ्च दूभकं।
‘‘Atikkamma ramaṇakaṃ, sadāmattañca dūbhakaṃ;
ब्रह्मत्तरञ्च पासादं, केनत्थेन इधागतो’’ति॥
Brahmattarañca pāsādaṃ, kenatthena idhāgato’’ti.
तत्थ रमणकन्ति फलिकपासादं। सदामत्तन्ति रजतपासादं। दूभकन्ति मणिपासादं। ब्रह्मत्तरञ्च पासादन्ति सुवण्णपासादञ्च। केनत्थेनाति त्वं एतेसु रमणकादीसु चतस्सो अट्ठ सोळस द्वत्तिंसाति एता देवधीतरो पहाय ते पासादे अतिक्कमित्वा केन कारणेन इध आगतोति।
Tattha ramaṇakanti phalikapāsādaṃ. Sadāmattanti rajatapāsādaṃ. Dūbhakanti maṇipāsādaṃ. Brahmattarañca pāsādanti suvaṇṇapāsādañca. Kenatthenāti tvaṃ etesu ramaṇakādīsu catasso aṭṭha soḷasa dvattiṃsāti etā devadhītaro pahāya te pāsāde atikkamitvā kena kāraṇena idha āgatoti.
ततो मित्तविन्दको ततियं गाथमाह –
Tato mittavindako tatiyaṃ gāthamāha –
१०२.
102.
‘‘इतो बहुतरा भोगा, अत्र मञ्ञे भविस्सरे।
‘‘Ito bahutarā bhogā, atra maññe bhavissare;
इति एताय सञ्ञाय, पस्स मं ब्यसनं गत’’न्ति॥
Iti etāya saññāya, passa maṃ byasanaṃ gata’’nti.
तत्थ इतो बहुतराति इमेसु चतूसु पासादेसु भोगेहि अतिरेकतरा भविस्सन्ति।
Tattha ito bahutarāti imesu catūsu pāsādesu bhogehi atirekatarā bhavissanti.
ततो बोधिसत्तो सेसगाथा अभासि –
Tato bodhisatto sesagāthā abhāsi –
१०३.
103.
‘‘चतुब्भि अट्ठज्झगमा, अट्ठाहिपि च सोळस।
‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhāhipi ca soḷasa;
सोळसाहि च बात्तिंस, अत्रिच्छं चक्कमासदो।
Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;
इच्छाहतस्स पोसस्स, चक्कं भमति मत्थके॥
Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake.
१०४.
104.
‘‘उपरिविसाला दुप्पूरा, इच्छा विसटगामिनी।
‘‘Uparivisālā duppūrā, icchā visaṭagāminī;
ये च तं अनुगिज्झन्ति, ते होन्ति चक्कधारिनो’’ति॥
Ye ca taṃ anugijjhanti, te honti cakkadhārino’’ti.
तत्थ उपरिविसालाति मित्तविन्दक तण्हा नामेसा आसेवियमाना उपरिविसाला होति पत्थटा, महासमुद्दो विय दुप्पूरा, रूपादीसु आरम्मणेसु तं तं आरम्मणं इच्छमानाय इच्छाय पत्थटाय विसटगामिनी, तस्मा ये पुरिसा तं एवरूपं तण्हं अनुगिज्झन्ति, पुनप्पुनं गिद्धा हुत्वा गण्हन्ति। ते होन्ति चक्कधारिनोति ते एतं खुरचक्कं धारेन्तीति वदति।
Tattha uparivisālāti mittavindaka taṇhā nāmesā āseviyamānā uparivisālā hoti patthaṭā, mahāsamuddo viya duppūrā, rūpādīsu ārammaṇesu taṃ taṃ ārammaṇaṃ icchamānāya icchāya patthaṭāya visaṭagāminī, tasmā ye purisā taṃ evarūpaṃ taṇhaṃ anugijjhanti, punappunaṃ giddhā hutvā gaṇhanti. Te honti cakkadhārinoti te etaṃ khuracakkaṃ dhārentīti vadati.
मित्तविन्दकं पन कथेन्तमेव निपिसमानं तं खुरचक्कं भस्सि, तेन सो पुन कथेतुं नासक्खि। देवपुत्तो अत्तनो देवट्ठानमेव गतो।
Mittavindakaṃ pana kathentameva nipisamānaṃ taṃ khuracakkaṃ bhassi, tena so puna kathetuṃ nāsakkhi. Devaputto attano devaṭṭhānameva gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा मित्तविन्दको दुब्बचभिक्खु अहोसि, देवपुत्तो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mittavindako dubbacabhikkhu ahosi, devaputto pana ahameva ahosi’’nti.
मित्तविन्दकजातकवण्णना नवमा।
Mittavindakajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ३६९. मित्तविन्दकजातकं • 369. Mittavindakajātakaṃ
