| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Cūḷaniddesapāḷi |
೧೫. ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸೋ
15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso
೮೫.
85.
ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, [ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾ]
Dvāhaṃsakkaṃ apucchissaṃ, [iccāyasmā mogharājā]
ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Na me byākāsi cakkhumā;
ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಬುದ್ಧಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿ। ತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ನ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ – ‘‘ತದನ್ತರಾ 3 ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸಕ್ಕನ್ತಿ ಸಕ್ಕೋ। ಭಗವಾ ಸಕ್ಯಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿಪಿ ಸಕ್ಕೋ। ಅಥ ವಾ, ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಧನವಾತಿಪಿ ಸಕ್ಕೋ। ತಸ್ಸಿಮಾನಿ ಧನಾನಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸದ್ಧಾಧನಂ ಸೀಲಧನಂ ಹಿರಿಧನಂ ಓತ್ತಪ್ಪಧನಂ ಸುತಧನಂ ಚಾಗಧನಂ ಪಞ್ಞಾಧನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಧನಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಧನಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಧನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಧನಂ ಬಲಧನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಧನಂ ಮಗ್ಗಧನಂ ಫಲಧನಂ ನಿಬ್ಬಾನಧನಂ। ಇಮೇಹಿ ಅನೇಕವಿಧೇಹಿ ಧನರತನೇಹಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಧನವಾತಿಪಿ ಸಕ್ಕೋ। ಅಥ ವಾ, ಸಕ್ಕೋ ಪಹು ವಿಸವೀ ಅಲಮತ್ತೋ ಸೂರೋ ವೀರೋ ವಿಕ್ಕನ್ತೋ ಅಭೀರೂ ಅಚ್ಛಮ್ಭೀ ಅನುತ್ರಾಸೀ ಅಪಲಾಯೀ ಪಹೀನಭಯಭೇರವೋ ವಿಗತಲೋಮಹಂಸೋತಿಪಿ ಸಕ್ಕೋ। ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಂ ಅಯಾಚಿಸ್ಸಂ ಅಜ್ಝೇಸಿಸ್ಸಂ ಪಸಾದಯಿಸ್ಸನ್ತಿ – ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಂ।
Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti so brāhmaṇo dvikkhattuṃ buddhaṃ bhagavantaṃ pañhaṃ apucchi. Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho na byākāsi – ‘‘tadantarā 4 imassa brāhmaṇassa indriyaparipāko bhavissatī’’ti. Sakkanti sakko. Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko. Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko. Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ. Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko. Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko. Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ ayācissaṃ ajjhesissaṃ pasādayissanti – dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ.
ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾತಿ। ಇಚ್ಚಾತಿ ಪದಸನ್ಧಿ…ಪೇ॰… ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಂ…ಪೇ॰… ಮೋಘರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ನಾಮಂ…ಪೇ॰… ಅಭಿಲಾಪೋತಿ – ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾ।
Iccāyasmā mogharājāti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… mogharājāti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā mogharājā.
ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾತಿ। ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸೀತಿ ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ನ ಆಚಿಕ್ಖಿ ನ ದೇಸೇಸಿ ನ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ ನ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ ನ ವಿವರಿ ನ ವಿಭಜಿ ನ ಉತ್ತಾನೀಅಕಾಸಿ ನ ಪಕಾಸೇಸಿ। ಚಕ್ಖುಮಾತಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮಾ – ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುನಾಪಿ 5 ಚಕ್ಖುಮಾ, ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ, ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ, ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Na me byākāsi cakkhumāti. Na me byākāsīti na me byākāsi na ācikkhi na desesi na paññapesi na paṭṭhapesi na vivari na vibhaji na uttānīakāsi na pakāsesi. Cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi 6 cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā.
ಕಥಂ ಭಗವಾ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ? ಮಂಸಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಭಗವತೋ ಪಞ್ಚ ವಣ್ಣಾ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ – ನೀಲೋ ಚ ವಣ್ಣೋ, ಪೀತಕೋ ಚ ವಣ್ಣೋ, ಲೋಹಿತಕೋ ಚ ವಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಹೋ ಚ ವಣ್ಣೋ, ಓದಾತೋ ಚ ವಣ್ಣೋ। ಯತ್ಥ ಚ ಅಕ್ಖಿಲೋಮಾನಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಾನಿ ತಂ ನೀಲಂ ಹೋತಿ ಸುನೀಲಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಉಮಾಪುಪ್ಫಸಮಾನಂ 7। ತಸ್ಸ ಪರತೋ ಪೀತಕಂ ಹೋತಿ ಸುಪೀತಕಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಕಣಿಕಾರಪುಪ್ಫಸಮಾನಂ। ಉಭತೋ ಚ ಅಕ್ಖಿಕೂಟಾನಿ ಭಗವತೋ ಲೋಹಿತಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಸುಲೋಹಿತಕಾನಿ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಾನಿ ಇನ್ದಗೋಪಕಸಮಾನಾನಿ। ಮಜ್ಝೇ ಕಣ್ಹಂ ಹೋತಿ ಸುಕಣ್ಹಂ ಅಲೂಖಂ ಸಿನಿದ್ಧಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಅದ್ದಾರಿಟ್ಠಕಸಮಾನಂ 8। ತಸ್ಸ ಪರತೋ ಓದಾತಂ ಹೋತಿ ಸುಓದಾತಂ ಸೇತಂ ಪಣ್ಡರಂ ಪಾಸಾದಿಕಂ ದಸ್ಸನೇಯ್ಯಂ ಓಸಧಿತಾರಕಸಮಾನಂ। ತೇನ ಭಗವಾ ಪಾಕತಿಕೇನ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾ ಅತ್ತಭಾವಪರಿಯಾಪನ್ನೇನ ಪುರಿಮಸುಚರಿತಕಮ್ಮಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಂ ಪಸ್ಸತಿ ದಿವಾ ಚೇವ ರತ್ತಿಞ್ಚ । ಯದಾ ಹಿ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅನ್ಧಕಾರೋ ಹೋತಿ ಸೂರಿಯೋ ಚ ಅತ್ಥಙ್ಗತೋ 9 ಹೋತಿ; ಕಾಳಪಕ್ಖೋ ಚ ಉಪೋಸಥೋ ಹೋತಿ, ತಿಬ್ಬೋ ಚ ವನಸಣ್ಡೋ ಹೋತಿ, ಮಹಾ ಚ ಕಾಳಮೇಘೋ 10 ಅಬ್ಭುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಏವರೂಪೇ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಸಮನ್ತಾ ಯೋಜನಂ ಪಸ್ಸತಿ। ನತ್ಥಿ ಸೋ ಕುಟ್ಟೋ ವಾ ಕವಾಟಂ ವಾ ಪಾಕಾರೋ ವಾ ಪಬ್ಬತೋ ವಾ ಗಚ್ಛೋ ವಾ ಲತಾ ವಾ ಆವರಣಂ ರೂಪಾನಂ ದಸ್ಸನಾಯ। ಏಕಂ ಚೇ ತಿಲಫಲಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ತಿಲವಾಹೇ ಪಕ್ಖಿಪೇಯ್ಯ, ತಂಯೇವ ತಿಲಫಲಂ ಉದ್ಧರೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಭಗವತೋ ಪಾಕತಿಕಂ ಮಂಸಚಕ್ಖು। ಏವಂ ಭಗವಾ ಮಂಸಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā? Maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti – nīlo ca vaṇṇo, pītako ca vaṇṇo, lohitako ca vaṇṇo, kaṇho ca vaṇṇo, odāto ca vaṇṇo. Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ umāpupphasamānaṃ 11. Tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇikārapupphasamānaṃ. Ubhato ca akkhikūṭāni bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni. Majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ addāriṭṭhakasamānaṃ 12. Tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ. Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca . Yadā hi caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti sūriyo ca atthaṅgato 13 hoti; kāḷapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaṇḍo hoti, mahā ca kāḷamegho 14 abbhuṭṭhito hoti. Evarūpe caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati. Natthi so kuṭṭo vā kavāṭaṃ vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya. Ekaṃ ce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya, taṃyeva tilaphalaṃ uddhareyya. Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pākatikaṃ maṃsacakkhu. Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā.
ಕಥಂ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ? ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ಸತ್ತೇ ಪಸ್ಸತಿ ಚವಮಾನೇ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನೇ ಹೀನೇ ಪಣೀತೇ ಸುವಣ್ಣೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣೇ; ಸುಗತೇ ದುಗ್ಗತೇ ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗೇ ಸತ್ತೇ ಪಜಾನಾತಿ – ‘‘ಇಮೇ ವತ ಭೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಅರಿಯಾನಂ ಉಪವಾದಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪನ್ನಾ; ಇಮೇ ವಾ ಪನ ಭೋನ್ತೋ ಸತ್ತಾ ಕಾಯಸುಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ವಚೀಸುಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಮನೋಸುಚರಿತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಅರಿಯಾನಂ ಅನುಪವಾದಕಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾ, ತೇ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪನ್ನಾ’’ತಿ। ಇತಿ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ಸತ್ತೇ ಪಸ್ಸತಿ ಚವಮಾನೇ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನೇ ಹೀನೇ ಪಣೀತೇ ಸುವಣ್ಣೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣೇ ಸುಗತೇ ದುಗ್ಗತೇ, ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗೇ ಸತ್ತೇ ಪಜಾನಾತಿ। ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ ಚ ಭಗವಾ ಏಕಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ದ್ವೇಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಪಞ್ಚಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ದಸಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ವೀಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಚತ್ತಾಲೀಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಸತಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಯೋ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಸಹಸ್ಸಿಮ್ಪಿ ಚೂಳನಿಕಂ ಲೋಕಧಾತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ದ್ವಿಸಹಸ್ಸಿಮ್ಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಿಕಂ ಲೋಕಧಾತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ತಿಸಹಸ್ಸಿಮ್ಪಿ ಲೋಕಧಾತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಮಹಾಸಹಸ್ಸಿಮ್ಪಿ 15 ಲೋಕಧಾತುಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ, ಯಾವತಕಂ ವಾ 16 ಪನ ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯ ತಾವತಕಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಭಗವತೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖು। ಏವಂ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Kathaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe; sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti. Ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya, dvepi lokadhātuyo passeyya, tissopi lokadhātuyo passeyya, catassopi lokadhātuyo passeyya, pañcapi lokadhātuyo passeyya, dasapi lokadhātuyo passeyya, vīsampi lokadhātuyo passeyya, tiṃsampi lokadhātuyo passeyya, cattālīsampi lokadhātuyo passeyya, paññāsampi lokadhātuyo passeyya, satampi lokadhātuyo passeyya, sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya, dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya, tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya, mahāsahassimpi 17 lokadhātuṃ passeyya, yāvatakaṃ vā 18 pana ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya. Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu. Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā.
ಕಥಂ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ? ಭಗವಾ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ ಪುಥುಪಞ್ಞೋ ಜವನಪಞ್ಞೋ ಹಾಸಪಞ್ಞೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞೋ ಪಞ್ಞಾಪಭೇದಕುಸಲೋ ಪಭಿನ್ನಞಾಣೋ ಅಧಿಗತಪಟಿಸಮ್ಭಿದಪ್ಪತ್ತೋ ಚತುವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತೋ ದಸಬಲಧಾರೀ ಪುರಿಸಾಸಭೋ ಪುರಿಸಸೀಹೋ ಪುರಿಸನಾಗೋ ಪುರಿಸಾಜಞ್ಞೋ ಪುರಿಸಧೋರಯ್ಹೋ ಅನನ್ತಞಾಣೋ ಅನನ್ತತೇಜೋ ಅನನ್ತಯಸೋ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಧನವಾ ನೇತಾ ವಿನೇತಾ ಅನುನೇತಾ ಪಞ್ಞಾಪೇತಾ ನಿಜ್ಝಾಪೇತಾ ಪೇಕ್ಖೇತಾ ಪಸಾದೇತಾ। ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೇತಾ ಅಸಞ್ಜಾತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಸಞ್ಜನೇತಾ ಅನಕ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಕ್ಖಾತಾ, ಮಗ್ಗಞ್ಞೂ ಮಗ್ಗವಿದೂ ಮಗ್ಗಕೋವಿದೋ ಮಗ್ಗಾನುಗಾ ಚ ಪನ ಏತರಹಿ ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತಿ ಪಚ್ಛಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾ।
Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā mahāpañño puthupañño javanapañño hāsapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhidappatto catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā. So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.
ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ ಜಾನಂ ಜಾನಾತಿ, ಪಸ್ಸಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ಞಾಣಭೂತೋ ಧಮ್ಮಭೂತೋ ಬ್ರಹ್ಮಭೂತೋ ವತ್ತಾ ಪವತ್ತಾ ಅತ್ಥಸ್ಸ ನಿನ್ನೇತಾ ಅಮತಸ್ಸ ದಾತಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ 19 ತಥಾಗತೋ। ನತ್ಥಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಞ್ಞಾತಂ ಅದಿಟ್ಠಂ ಅವಿದಿತಂ ಅಸಚ್ಛಿಕತಂ ಅಫಸ್ಸಿತಂ 20 ಪಞ್ಞಾಯ। ಅತೀತಂ ಅನಾಗತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ 21 ಉಪಾದಾಯ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಮುಖೇ ಆಪಾಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ 22 ಅತ್ತತ್ಥೋ ವಾ ಪರತ್ಥೋ ವಾ ಉಭಯತ್ಥೋ ವಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಉತ್ತಾನೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಗೂಳ್ಹೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನೇಯ್ಯೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನೀತೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಅನವಜ್ಜೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ನಿಕ್ಕಿಲೇಸೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೋದಾನೋ ವಾ ಅತ್ಥೋ ಪರಮತ್ಥೋ ವಾ 23, ಸಬ್ಬಂ ತಂ ಅನ್ತೋ ಬುದ್ಧಞಾಣೇ ಪರಿವತ್ತತಿ।
So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī 24 tathāgato. Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ 25 paññāya. Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ 26 upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti. Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ 27 attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā 28, sabbaṃ taṃ anto buddhañāṇe parivattati.
ಸಬ್ಬಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ, ಸಬ್ಬಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಞಾಣಾನುಪರಿವತ್ತಿ। ಅತೀತೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ಞಾಣಂ, ಅನಾಗತೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ಞಾಣಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇ ಅಪ್ಪಟಿಹತಂ ಞಾಣಂ, ಯಾವತಕಂ ನೇಯ್ಯಂ ತಾವತಕಂ ಞಾಣಂ, ಯಾವತಕಂ ಞಾಣಂ ತಾವತಕಂ ನೇಯ್ಯಂ। ನೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞಾಣಂ, ಞಾಣಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ನೇಯ್ಯಂ, ನೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಞಾಣಂ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ, ಞಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನೇಯ್ಯಪಥೋ ನತ್ಥಿ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಯನ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ ತೇ ಧಮ್ಮಾ। ಯಥಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಮುಗ್ಗಪಟಲಾನಂ ಸಮ್ಮಾಫುಸಿತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಸಮುಗ್ಗಪಟಲಂ ಉಪರಿಮಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ಉಪರಿಮಂ ಸಮುಗ್ಗಪಟಲಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ನಾತಿವತ್ತತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಯನ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ; ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನೇಯ್ಯಞ್ಚ ಞಾಣಞ್ಚ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಯನ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ। ಯಾವತಕಂ ನೇಯ್ಯಂ ತಾವತಕಂ ಞಾಣಂ, ಯಾವತಕಂ ಞಾಣಂ ತಾವತಕಂ ನೇಯ್ಯಂ, ನೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞಾಣಂ, ಞಾಣಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ನೇಯ್ಯಂ। ನೇಯ್ಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಞಾಣಂ ನಪ್ಪವತ್ತತಿ, ಞಾಣಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನೇಯ್ಯಪಥೋ ನತ್ಥಿ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಪರಿಯನ್ತಟ್ಠಾಯಿನೋ ತೇ ಧಮ್ಮಾ।
Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgate appaṭihataṃ ñāṇaṃ, paccuppanne appaṭihataṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ, neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammāphusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.
ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಆವಜ್ಜನಪಟಿಬದ್ಧಾ ಆಕಙ್ಖಪಟಿಬದ್ಧಾ ಮನಸಿಕಾರಪಟಿಬದ್ಧಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಪಟಿಬದ್ಧಾ। ಸಬ್ಬಸತ್ತೇಸು ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಭಗವಾ ಆಸಯಂ ಜಾನಾತಿ, ಅನುಸಯಂ ಜಾನಾತಿ, ಚರಿತಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಧಿಮುತ್ತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸ್ವಾಕಾರೇ ದ್ವಾಕಾರೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ಭಬ್ಬಾಭಬ್ಬೇ ಸತ್ತೇ ಜಾನಾತಿ। ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಸಮಾರಕೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕೋ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪಜಾ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಬುದ್ಧಞಾಣೇ ಪರಿವತ್ತತಿ।
Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbesañca sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃ jānāti, apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte jānāti. Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.
ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪಾ ಅನ್ತಮಸೋ ತಿಮಿತಿಮಿಙ್ಗಲಂ 29 ಉಪಾದಾಯ ಅನ್ತೋಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಸಮಾರಕೋ ಲೋಕೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕೋ ಲೋಕೋ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪಜಾ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಅನ್ತೋಬುದ್ಧಞಾಣೇ ಪರಿವತ್ತತಿ। ಯಥಾ ಯೇ ಕೇಚಿ ಪಕ್ಖೀ ಅನ್ತಮಸೋ ಗರುಳಂ ವೇನತೇಯ್ಯಂ ಉಪಾದಾಯ ಆಕಾಸಸ್ಸ ಪದೇಸೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಯೇಪಿ ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಸಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ತೇಪಿ ಬುದ್ಧಞಾಣಸ್ಸ ಪದೇಸೇ ಪರಿವತ್ತನ್ತಿ; ಬುದ್ಧಞಾಣಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಞ್ಞಂ ಫರಿತ್ವಾ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ।
Yathā ye keci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ 30 upādāya antomahāsamudde parivattanti, evameva sadevako loko samārako loko sabrahmako loko sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati. Yathā ye keci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti, evameva yepi te sāriputtasamā paññāya samannāgatā tepi buddhañāṇassa padese parivattanti; buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati.
ಯೇಪಿ ತೇ ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಣ್ಡಿತಾ ಗಹಪತಿಪಣ್ಡಿತಾ ಸಮಣಪಣ್ಡಿತಾ ನಿಪುಣಾ ಕತಪರಪ್ಪವಾದಾ ವಾಲವೇಧಿರೂಪಾ ವೋಭಿನ್ದನ್ತಾ 31 ಮಞ್ಞೇ ಚರನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಗತೇನ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ, ತೇ ಪಞ್ಹೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ ಗೂಳ್ಹಾನಿ ಚ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾನಿ। ಕಥಿತಾ ವಿಸಜ್ಜಿತಾ ಚ ತೇ ಪಞ್ಹಾ ಭಗವತಾ 32 ಹೋನ್ತಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಕಾರಣಾ। ಉಪಕ್ಖಿತ್ತಕಾ ಚ ತೇ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾವ ತತ್ಥ ಅತಿರೋಚತಿ – ಯದಿದಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ। ಏವಂ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā 33 maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni. Kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā 34 honti niddiṭṭhakāraṇā. Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavāva tattha atirocati – yadidaṃ paññāyāti. Evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā.
ಕಥಂ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ? ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ 35 ಅದ್ದಸ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸ್ವಾಕಾರೇ ದ್ವಾಕಾರೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋ 36 ವಿಹರನ್ತೇ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಲಿನಿಯಂ ವಾ ಪದುಮಿನಿಯಂ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಿನಿಯಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನಿ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನಿ 37, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಸಮೋದಕಂ ಠಿತಾನಿ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಉದಕಾ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಅನುಪಲಿತ್ತಾನಿ ಉದಕೇನ; ಏವಮೇವಂ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸ್ವಾಕಾರೇ ದ್ವಾಕಾರೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೋ ವಿಹರನ್ತೇ। ಜಾನಾತಿ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ರಾಗಚರಿತೋ, ಅಯಂ ದೋಸಚರಿತೋ, ಅಯಂ ಮೋಹಚರಿತೋ, ಅಯಂ ವಿತಕ್ಕಚರಿತೋ, ಅಯಂ ಸದ್ಧಾಚರಿತೋ, ಅಯಂ ಞಾಣಚರಿತೋ’’ತಿ। ರಾಗಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಸುಭಕಥಂ ಕಥೇತಿ; ದೋಸಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ; ಮೋಹಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸೇ ಪರಿಪುಚ್ಛಾಯ ಕಾಲೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇ ಕಾಲೇನ ಧಮ್ಮಸಾಕಚ್ಛಾಯ ಗರುಸಂವಾಸೇ ನಿವೇಸೇತಿ; ವಿತಕ್ಕಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ; ಸದ್ಧಾಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಸಾದನೀಯಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಬುದ್ಧಸುಬೋಧಿಂ 38 ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ ಸಙ್ಘಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಸೀಲಾನಿ ಚ; ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಚರಿತಸ್ಸ ಭಗವಾ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾನಿಮಿತ್ತಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಅನಿಚ್ಚಾಕಾರಂ ದುಕ್ಖಾಕಾರಂ ಅನತ್ತಾಕಾರಂ।
Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento 39 addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino 40 viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni 41, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena; evamevaṃ bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante. Jānāti bhagavā – ‘‘ayaṃ puggalo rāgacarito, ayaṃ dosacarito, ayaṃ mohacarito, ayaṃ vitakkacarito, ayaṃ saddhācarito, ayaṃ ñāṇacarito’’ti. Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti; dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati; mohacaritassa bhagavā puggalassa uddese paripucchāya kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti; vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati; saddhācaritassa bhagavā puggalassa pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ 42 dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ sīlāni ca; attano ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ.
‘‘ಸೇಲೇ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋ, ಯಥಾಪಿ ಪಸ್ಸೇ ಜನತಂ ಸಮನ್ತತೋ।
‘‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;
ತಥೂಪಮಂ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಸುಮೇಧ, ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು।
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu;
ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಂ 43 ಜನತಮಪೇತಸೋಕೋ, ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತ’’ನ್ತಿ॥
Sokāvatiṇṇaṃ 44 janatamapetasoko, avekkhassu jātijarābhibhūta’’nti.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā.
ಕಥಂ ಭಗವಾ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾ? ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು ವುಚ್ಚತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣಂ। ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞಾಣೇನ ಉಪೇತೋ ಸಮುಪೇತೋ ಉಪಾಗತೋ ಸಮುಪಾಗತೋ ಉಪಪನ್ನೋ ಸಮುಪಪನ್ನೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।
Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā? Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ. Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.
‘‘ನ ತಸ್ಸ ಅದ್ದಿಟ್ಠಮಿಧತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ, ಅಥೋ ಅವಿಞ್ಞಾತಮಜಾನಿತಬ್ಬಂ।
‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;
ಸಬ್ಬಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಿ ಯದತ್ಥಿ ನೇಯ್ಯಂ, ತಥಾಗತೋ ತೇನ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖೂ’’ತಿ॥
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.
ಏವಂ ಭಗವಾ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖುನಾಪಿ ಚಕ್ಖುಮಾತಿ – ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – na me byākāsi cakkhumā.
ಯಾವತತಿಯಞ್ಚ ದೇವೀಸಿ, ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಯಾವತತಿಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಸಹಧಮ್ಮಿಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಟ್ಠೋ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ನೋ ಸಂಸಾರೇತೀತಿ 45 – ಏವಂ ಮಯಾ ಉಗ್ಗಹಿತಂ, ಏವಂ ಮಯಾ ಉಪಧಾರಿತಂ, ಏವಂ ಮಯಾ ಉಪಲಕ್ಖಿತಂ। ದೇವೀಸೀತಿ ಭಗವಾ ಚೇವ ಇಸಿ ಚಾತಿ – ದೇವೀಸಿ। ಯಥಾ ರಾಜಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ರಾಜಿಸಯೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಸಯೋ, ಏವಮೇವ ಭಗವಾ ದೇವೋ ಚೇವ ಇಸಿ ಚಾತಿ – ದೇವೀಸಿ।
Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me sutanti yāvatatiyaṃ buddho sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho byākaroti no saṃsāretīti 46 – evaṃ mayā uggahitaṃ, evaṃ mayā upadhāritaṃ, evaṃ mayā upalakkhitaṃ. Devīsīti bhagavā ceva isi cāti – devīsi. Yathā rājā pabbajitā vuccanti rājisayo, brāhmaṇā pabbajitā vuccanti brāhmaṇisayo, evameva bhagavā devo ceva isi cāti – devīsi.
ಅಥ ವಾ, ಭಗವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹನ್ತಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹನ್ತಂ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಂ…ಪೇ॰… ಮಹನ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧಂ… ಮಹನ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧಂ… ಮಹನ್ತಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಕ್ಖನ್ಧಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹತೋ ತಮೋಕಾಯಸ್ಸ ಪದಾಲನಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹತೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಸ್ಸ ಪಭೇದನಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹತೋ ತಣ್ಹಾಸಲ್ಲಸ್ಸ ಅಬ್ಬಹನಂ… ಮಹತೋ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಘಾಟಸ್ಸ ವಿನಿವೇಠನಂ… ಮಹತೋ ಮಾನದ್ಧಜಸ್ಸ ಪಪಾತನಂ… ಮಹತೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ವೂಪಸಮಂ… ಮಹತೋ ಓಘಸ್ಸ ನಿತ್ಥರಣಂ… ಮಹತೋ ಭಾರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪನಂ… ಮಹತೋ ಸಂಸಾರವಟ್ಟಸ್ಸ ಉಪಚ್ಛೇದಂ… ಮಹತೋ ಸನ್ತಾಪಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾಪನಂ… ಮಹತೋ ಪರಿಳಾಹಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಂ… ಮಹತೋ ಧಮ್ಮದ್ಧಜಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಪನಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹನ್ತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ… ಮಹನ್ತೇ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ… ಮಹನ್ತಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ… ಮಹನ್ತಾನಿ ಬಲಾನಿ… ಮಹನ್ತೇ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ… ಮಹನ್ತಂ ಅರಿಯಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ… ಮಹನ್ತಂ ಪರಮತ್ಥಂ ಂ೧ಅತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಏಸೀ ಗವೇಸೀ ಪರಿಯೇಸೀತಿಪಿ ಇಸಿ। ಮಹೇಸಕ್ಖೇಹಿ ವಾ ಸತ್ತೇಹಿ ಏಸಿತೋ ಗವೇಸಿತೋ ಪರಿಯೇಸಿತೋ – ‘‘ಕಹಂ ಬುದ್ಧೋ, ಕಹಂ ಭಗವಾ, ಕಹಂ ದೇವದೇವೋ, ಕಹಂ ನರಾಸಭೋ’’ತಿಪಿ ಇಸೀತಿ – ಯಾವತತಿಯಞ್ಚ ದೇವೀಸಿ ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಮೇ ಸುತಂ। ತೇನಾಹ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ –
Atha vā, bhagavā pabbajitotipi isi. Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ… mahato diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhanaṃ… mahato mānaddhajassa papātanaṃ… mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ… mahato oghassa nittharaṇaṃ… mahato bhārassa nikkhepanaṃ… mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ… mahato santāpassa nibbāpanaṃ… mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ… mahato dhammaddhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahante satipaṭṭhāne… mahante sammappadhāne… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ ṃ1ataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’tipi isīti – yāvatatiyañca devīsi byākarotīti me sutaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ದ್ವಾಹಂ ಸಕ್ಕಂ ಅಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಂ, [ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಮೋಘರಾಜಾ]
‘‘Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ, [iccāyasmā mogharājā]
ನ ಮೇ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ ಚಕ್ಖುಮಾ।
Na me byākāsi cakkhumā;
ಯಾವತತಿಯಞ್ಚ ದೇವೀಸಿ, ಬ್ಯಾಕರೋತೀತಿ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿ॥
Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me suta’’nti.
೮೬.
86.
ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಸದೇವಕೋ।
Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;
ದಿಟ್ಠಿಂ ತೇ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ॥
Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino.
ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರೋ ಲೋಕೋತಿ। ಅಯಂ ಲೋಕೋತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ। ಪರೋ ಲೋಕೋತಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೋ ಪರೋ ಲೋಕೋತಿ – ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರೋ ಲೋಕೋ।
Ayaṃ loko paro lokoti. Ayaṃ lokoti manussaloko. Paro lokoti manussalokaṃ ṭhapetvā sabbo paro lokoti – ayaṃ loko paro loko.
ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಸದೇವಕೋತಿ ಸದೇವಕೋ ಲೋಕೋ ಸಮಾರಕೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಕೋ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪಜಾ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾತಿ – ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಸದೇವಕೋ।
Brahmaloko sadevakoti sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussāti – brahmaloko sadevako.
ದಿಟ್ಠಿಂ ತೇ ನಾಭಿಜಾನಾತೀತಿ ತುಯ್ಹಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಖನ್ತಿಂ ರುಚಿಂ ಲದ್ಧಿಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಲೋಕೋ ನ ಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅಯಂ ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಏವಂಖನ್ತಿಕೋ ಏವಂರುಚಿಕೋ ಏವಂಲದ್ಧಿಕೋ ಏವಂಅಜ್ಝಾಸಯೋ ಏವಂಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ’’ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ ನ ದಕ್ಖತಿ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ ನ ವಿನ್ದತಿ ನ ಪಟಿಲಭತೀತಿ – ದಿಟ್ಠಿಂ ತೇ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ।
Diṭṭhiṃ te nābhijānātīti tuyhaṃ diṭṭhiṃ khantiṃ ruciṃ laddhiṃ ajjhāsayaṃ adhippāyaṃ loko na jānāti – ‘‘ayaṃ evaṃdiṭṭhiko evaṃkhantiko evaṃruciko evaṃladdhiko evaṃajjhāsayo evaṃadhippāyo’’ti na jānāti na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – diṭṭhiṃ te nābhijānāti.
ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋತಿ ಭಗವಾ ಯಸಪ್ಪತ್ತೋತಿ ಯಸಸ್ಸೀ। ಅಥ ವಾ, ಭಗವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಗರುಕತೋ ಮಾನಿತೋ ಪೂಜಿತೋ ಅಪಚಿತೋ ಲಾಭೀ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನನ್ತಿಪಿ ಯಸಸ್ಸೀತಿ – ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸ್ಸಿನೋ। ತೇನಾಹ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ –
Gotamassa yasassinoti bhagavā yasappattoti yasassī. Atha vā, bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipi yasassīti – gotamassa yassino. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರೋ ಲೋಕೋ, ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಸದೇವಕೋ।
‘‘Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;
ದಿಟ್ಠಿಂ ತೇ ನಾಭಿಜಾನಾತಿ, ಗೋತಮಸ್ಸ ಯಸಸ್ಸಿನೋ’’ತಿ॥
Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino’’ti.
೮೭.
87.
ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತದಸ್ಸಾವಿಂ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮಂ।
Evaṃabhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
ಕಥಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ, ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ॥
Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.
ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತದಸ್ಸಾವಿನ್ತಿ ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತದಸ್ಸಾವಿಂ ಅಗ್ಗದಸ್ಸಾವಿಂ ಸೇಟ್ಠದಸ್ಸಾವಿಂ ವಿಸೇಟ್ಠದಸ್ಸಾವಿಂ ಪಾಮೋಕ್ಖದಸ್ಸಾವಿಂ ಉತ್ತಮದಸ್ಸಾವಿಂ ಪರಮದಸ್ಸಾವಿನ್ತಿ – ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತದಸ್ಸಾವಿಂ।
Evaṃ abhikkantadassāvinti evaṃ abhikkantadassāviṃ aggadassāviṃ seṭṭhadassāviṃ viseṭṭhadassāviṃ pāmokkhadassāviṃ uttamadassāviṃ paramadassāvinti – evaṃ abhikkantadassāviṃ.
ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮನ್ತಿ ಪಞ್ಹೇನ ಅತ್ಥಿಕೋ ಆಗತೋಮ್ಹಿ…ಪೇ॰… ವಹಸ್ಸೇತಂ ಭಾರನ್ತಿ, ಏವಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮಂ।
Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.
ಕಥಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತನ್ತಿ ಕಥಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಂ ತುಲಯನ್ತಂ ತೀರಯನ್ತಂ ವಿಭಾವಯನ್ತಂ ವಿಭೂತಂ ಕರೋನ್ತನ್ತಿ – ಕಥಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ।
Kathaṃ lokaṃ avekkhantanti kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.
ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ ನ ದಕ್ಖತಿ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ ನ ವಿನ್ದತಿ ನ ಪಟಿಲಭತೀತಿ – ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ತೇನಾಹ ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ –
Maccurājā na passatīti maccurājā na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – maccurājā na passati. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ಏವಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತದಸ್ಸಾವಿಂ, ಅತ್ಥಿ ಪಞ್ಹೇನ ಆಗಮಂ।
‘‘Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
ಕಥಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ, ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
೮೮.
88.
ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು, ಮೋಘರಾಜ ಸದಾ ಸತೋ।
Suññatolokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚ, ಏವಂ ಮಚ್ಚುತರೋ ಸಿಯಾ।
Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;
ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ, ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ॥
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.
ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸೂತಿ। ಲೋಕೋತಿ ನಿರಯಲೋಕೋ ತಿರಚ್ಛಾನಲೋಕೋ ಪೇತ್ತಿವಿಸಯಲೋಕೋ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೋ ದೇವಲೋಕೋ ಖನ್ಧಲೋಕೋ ಧಾತುಲೋಕೋ ಆಯತನಲೋಕೋ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಪರೋ ಲೋಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಸದೇವಕೋ 47। ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಲೋಕೋ ಲೋಕೋತಿ, ಭನ್ತೇ, ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ? ‘‘ಲುಜ್ಜತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಲುಜ್ಜತಿ? ಚಕ್ಖು ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಲುಜ್ಜತಿ, ರೂಪಾ ಲುಜ್ಜನ್ತಿ, ಚಕ್ಖುವಿಞಾಣಂ ಲುಜ್ಜತಿ, ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಲುಜ್ಜತಿ, ಯಮ್ಪಿದಂ 48 ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತಂ ಸುಖಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ ತಮ್ಪಿ ಲುಜ್ಜತಿ; ಸೋತಂ ಲುಜ್ಜತಿ, ಗನ್ಧಾ ಲುಜ್ಜನ್ತಿ…ಪೇ॰… ಕಾಯೋ ಲುಜ್ಜತಿ , ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಲುಜ್ಜನ್ತಿ; ಮನೋ ಲುಜ್ಜತಿ, ಧಮ್ಮಾ ಲುಜ್ಜನ್ತಿ, ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಲುಜ್ಜತಿ, ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಲುಜ್ಜತಿ; ಯಮ್ಪಿದಂ ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತಂ ಸುಖಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ ತಮ್ಪಿ ಲುಜ್ಜತಿ। ಲುಜ್ಜತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ’’।
Suññatolokaṃ avekkhassūti. Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko sadevako 49. Aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘loko lokoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti? ‘‘Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati. Kiñca lujjati? Cakkhu kho bhikkhu lujjati, rūpā lujjanti, cakkhuviñāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ 50 cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati; sotaṃ lujjati, gandhā lujjanti…pe… kāyo lujjati , phoṭṭhabbā lujjanti; mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati; yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati. Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati’’.
ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸೂತಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ – ಅವಸಿಯಪವತ್ತಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ 51 ವಾ ತುಚ್ಛಸಙ್ಖಾರಸಮನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ವಾ। ಕಥಂ ಅವಸಿಯಪವತ್ತಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ? ರೂಪೇ ವಸೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ವೇದನಾಯ ವಸೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಞ್ಞಾಯ ವಸೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇಸು ವಸೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣೇ ವಸೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ 52 – ‘‘ರೂಪಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನತ್ತಾ। ರೂಪಞ್ಚ ಹಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತಾ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಯಿದಂ ರೂಪಂ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ; ಲಬ್ಭೇಥ ಚ ರೂಪೇ – ‘ಏವಂ ಮೇ ರೂಪಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ರೂಪಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರೂಪಂ ಅನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪಂ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ ನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ ರೂಪೇ – ‘ಏವಂ ಮೇ ರೂಪಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ರೂಪಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ।
Suññato lokaṃ avekkhassūti dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati – avasiyapavattasallakkhaṇavasena 53 vā tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena vā. Kathaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati? Rūpe vaso na labbhati, vedanāya vaso na labbhati, saññāya vaso na labbhati, saṅkhāresu vaso na labbhati, viññāṇe vaso na labbhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā 54 – ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, anattā. Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.
‘‘ವೇದನಾ ಅನತ್ತಾ। ವೇದನಾ ಚ ಹಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತಾ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಯಿದಂ ವೇದನಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ; ಲಬ್ಭೇಥ ಚ ವೇದನಾಯ – ‘ಏವಂ ಮೇ ವೇದನಾ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ವೇದನಾ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವೇದನಾ ಅನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ವೇದನಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ ವೇದನಾಯ – ‘ಏವಂ ಮೇ ವೇದನಾ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ವೇದನಾ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ।
‘‘Vedanā anattā. Vedanā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ vedanā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, vedanā anattā, tasmā vedanā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.
‘‘ಸಞ್ಞಾ ಅನತ್ತಾ। ಸಞ್ಞಾ ಚ ಹಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತಾ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಯಿದಂ ಸಞ್ಞಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ; ಲಬ್ಭೇಥ ಚ ಸಞ್ಞಾಯ – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಞ್ಞಾ ಅನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಞ್ಞಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ ಸಞ್ಞಾಯ – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ಸಞ್ಞಾ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ।
‘‘Saññā anattā. Saññā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ saññā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, saññā anattā, tasmā saññā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.
‘‘ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನತ್ತಾ। ಸಙ್ಖಾರಾ ಚ ಹಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತಾ ಅಭವಿಸ್ಸಂಸು, ನಯಿದಂ ಸಙ್ಖಾರಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯುಂ; ಲಬ್ಭೇಥ ಚ ಸಙ್ಖಾರೇಸು – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಹೋನ್ತು, ಏವಂ ಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಮಾ ಅಹೇಸು’ನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ, ನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ ಸಙ್ಖಾರೇಸು – ‘ಏವಂ ಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಹೋನ್ತು, ಏವಂ ಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಮಾ ಅಹೇಸು’ನ್ತಿ।
‘‘Saṅkhārā anattā. Saṅkhārā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissaṃsu, nayidaṃ saṅkhārā ābādhāya saṃvatteyyuṃ; labbhetha ca saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti. Yasmā ca kho, bhikkhave , saṅkhārā anattā, tasmā saṅkhārā ābādhāya saṃvattanti, na ca labbhati saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.
‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನತ್ತಾ। ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಹಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ತಾ ಅಭವಿಸ್ಸ, ನಯಿದಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತೇಯ್ಯ; ಲಬ್ಭೇಥ ಚ ವಿಞ್ಞಾಣೇ – ‘ಏವಂ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅನತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಆಬಾಧಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಚ ಲಬ್ಭತಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇ – ‘ಏವಂ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಹೋತು, ಏವಂ ಮೇ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’’ತಿ।
‘‘Viññāṇaṃ anattā. Viññāṇañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ viññāṇaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, viññāṇaṃ anattā, tasmā viññāṇaṃ ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’’’ti.
ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ನಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಯೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ, ನಪಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ 55। ಪುರಾಣಮಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಮ್ಮಂ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ಅಭಿಸಞ್ಚೇತಯಿತಂ ವೇದನಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತತ್ರ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುತವಾ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಂಯೇವ ಸಾಧುಕಂ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ – ‘ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಇದಂ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸುಪ್ಪಾದಾ ಇದಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಇದಂ ನ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸ ನಿರೋಧಾ ಇದಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ಯದಿದಂ – ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಂ, ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ಸಳಾಯತನಂ, ಸಳಾಯತನಪಚ್ಚಯಾ ಫಸ್ಸೋ, ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾ, ವೇದನಾಪಚ್ಚಯಾ ತಣ್ಹಾ, ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ಉಪಾದಾನಂ, ಉಪಾದಾನಪಚ್ಚಯಾ ಭವೋ, ಭವಪಚ್ಚಯಾ ಜಾತಿ, ಜಾತಿಪಚ್ಚಯಾ ಜರಾಮರಣಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಸಮ್ಭವನ್ತಿ – ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತಿ’’’।
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ, napi aññesaṃ 56. Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tatra kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’’.
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾಯ ತ್ವೇವ ಅಸೇಸವಿರಾಗನಿರೋಧಾ ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧೋ, ಸಙ್ಖಾರನಿರೋಧಾ ವಿಞ್ಞಾಣನಿರೋಧೋ …ಪೇ॰… ಜಾತಿನಿರೋಧಾ ಜರಾಮರಣಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ , ಏವಮೇತಸ್ಸ ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಅವಸಿಯಪವತ್ತಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti , evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. Evaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati.
ಕಥಂ ತುಚ್ಛಸಙ್ಖಾರಸಮನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ? ರೂಪೇ ಸಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ವೇದನಾಯ ಸಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಞ್ಞಾಯ ಸಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಸಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಸಾರೋ ನ ಲಬ್ಭತಿ; ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾರಂ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಸಾರಾಪಗತಂ ನಿಚ್ಚಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಸುಖಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಅತ್ತಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ವೇದನಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅಸ್ಸಾರಂ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಸಾರಾಪಗತಂ ನಿಚ್ಚಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಸುಖಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಅತ್ತಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ಯಥಾ ನಳೋ ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಚ ಏರಣ್ಡೋ…ಪೇ॰… ಯಥಾ ಚ ಉದುಮ್ಬರೋ ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಚ ಸೇತಗಚ್ಛೋ 57 ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಚ ಪಾಲಿಭದ್ದಕೋ 58 ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಚ ಫೇಣಪಿಣ್ಡೋ 59 ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಚ ಉದಕಪುಬ್ಬುಳಂ 60 ಅಸ್ಸಾರಂ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಸಾರಾಪಗತಂ, ಯಥಾ ಚ ಮರೀಚಿ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ, ಯಥಾ ಕದಲಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಅಸ್ಸಾರೋ ನಿಸ್ಸಾರೋ ಸಾರಾಪಗತೋ, ಯಥಾ ಮಾಯಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ – ಏವಮೇವ ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾರಂ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಸಾರಾಪಗತಂ ನಿಚ್ಚಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಸುಖಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಅತ್ತಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ವೇದನಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ ಅಸ್ಸಾರಾ ನಿಸ್ಸಾರಾ ಸಾರಾಪಗತಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅಸ್ಸಾರಂ ನಿಸ್ಸಾರಂ ಸಾರಾಪಗತಂ ನಿಚ್ಚಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಸುಖಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ಅತ್ತಸಾರಸಾರೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ಏವಂ ತುಚ್ಛಸಙ್ಖಾರಸಮನುಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ। ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Kathaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati? Rūpe sāro na labbhati, vedanāya sāro na labbhati, saññāya sāro na labbhati, saṅkhāresu sāro na labbhati, viññāṇe sāro na labbhati; rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Yathā naḷo assāro nissāro sārāpagato, yathā ca eraṇḍo…pe… yathā ca udumbaro assāro nissāro sārāpagato, yathā ca setagaccho 61 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pālibhaddako 62 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pheṇapiṇḍo 63 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca udakapubbuḷaṃ 64 assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ, yathā ca marīci assārā nissārā sārāpagatā, yathā kadalikkhandho assāro nissāro sārāpagato, yathā māyā assārā nissārā sārāpagatā – evameva rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Evaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati. Imehi dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati.
ಅಪಿ ಚ, ಛಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ। ಚಕ್ಖು ಸುಞ್ಞಂ 65 ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ, ಸೋತಂ ಸುಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ಘಾನಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಜಿವ್ಹಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಕಾಯೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಮನೋ ಸುಞ್ಞೋ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ರೂಪಾ ಸುಞ್ಞಾ…ಪೇ॰… ಸದ್ದಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಗನ್ಧಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರಸಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಧಮ್ಮಾ ಸುಞ್ಞಾ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ । ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸುಞ್ಞಂ…ಪೇ॰… ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞೋ … ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರೂಪಸಞ್ಞಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಧಮ್ಮಸಞ್ಞಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರೂಪಸಞ್ಚೇತನಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಧಮ್ಮಸಞ್ಚೇತನಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರೂಪತಣ್ಹಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರೂಪವಿತಕ್ಕೋ ಸುಞ್ಞೋ… ರೂಪವಿಚಾರೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಧಮ್ಮವಿಚಾರೋ ಸುಞ್ಞೋ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ ನಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಧುವೇನ ವಾ ಸಸ್ಸತೇನ ವಾ ಅವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇನ ವಾ। ಏವಂ ಛಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Api ca, chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Cakkhu suññaṃ 66 attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā, sotaṃ suññaṃ…pe… ghānaṃ suññaṃ… jivhā suññā… kāyo suñño… mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Rūpā suññā…pe… saddā suññā… gandhā suññā… rasā suññā… phoṭṭhabbā suññā… dhammā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā . Cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ…pe… manoviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño … manosamphasso suñño… cakkhusamphassajā vedanā suññā… manosamphassajā vedanā suññā… rūpasaññā suññā… dhammasaññā suññā… rūpasañcetanā suññā… dhammasañcetanā suññā… rūpataṇhā suññā… rūpavitakko suñño… rūpavicāro suñño… dhammavicāro suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Evaṃ chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
ಅಪಿ ಚ, ದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ। ರೂಪಂ ರಿತ್ತತೋ ತುಚ್ಛತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನತ್ತತೋ ಅಸಾರಕತೋ ವಧಕತೋ ವಿಭವತೋ ಅಘಮೂಲತೋ ಸಾಸವತೋ ಸಙ್ಖತತೋ; ವೇದನಂ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಂ… ಸಙ್ಖಾರೇ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ… ಚುತಿಂ… ಉಪಪತ್ತಿಂ… ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ… ಭವಂ… ಸಂಸಾರವಟ್ಟಂ ರಿತ್ತತೋ ತುಚ್ಛತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನತ್ತತೋ ಅಸಾರಕತೋ ವಧಕತೋ ವಿಭವತೋ ಅಘಮೂಲತೋ ಸಾಸವತೋ ಸಙ್ಖತತೋ। ಏವಂ ದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Api ca, dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Rūpaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cutiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāravaṭṭaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato. Evaṃ dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
ಅಪಿ ಚ, ದ್ವಾದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ। ರೂಪಂ ನ ಸತ್ತೋ ನ ಜೀವೋ ನ ನರೋ ನ ಮಾಣವೋ ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಪುರಿಸೋ ನ ಅತ್ತಾ ನ ಅತ್ತನಿಯಂ ನಾಹಂ ನ ಮಮ ನ ಕೋಚಿ ನ ಕಸ್ಸಚಿ; ವೇದನಾ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನ ಸತ್ತೋ ನ ಜೀವೋ ನ ನರೋ ನ ಮಾಣವೋ ನ ಇತ್ಥೀ ನ ಪುರಿಸೋ ನ ಅತ್ತಾ ನ ಅತ್ತನಿಯಂ ನಾಹಂ ನ ಮಮ ನ ಕೋಚಿ ನ ಕಸ್ಸಚಿ। ಏವಂ ದ್ವಾದಸಹಾಕಾರೇಹಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Api ca, dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Rūpaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci; vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci. Evaṃ dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಂ ಪಜಹಥ। ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ? ರೂಪಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ವೇದನಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ಸಾ ವೋ ಪಹೀನಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಞ್ಞಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ಸಾ ವೋ ಪಹೀನಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಙ್ಖಾರಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತೇ ಪಜಹಥ। ತೇ ವೋ ಪಹೀನಾ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ 67, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜೇತವನೇ ತಿಣಕಟ್ಠಸಾಖಾಪಲಾಸಂ ತಂ ಜನೋ ಹರೇಯ್ಯ ವಾ ಡಹೇಯ್ಯ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ। ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವಮಸ್ಸ – ‘ಅಮ್ಹೇ ಜನೋ ಹರತಿ ವಾ ಡಹತಿ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೋತೀ’ತಿ? ‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’। ‘ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು’? ‘ನ ಹಿ ನೋ ಏತಂ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತಾ ವಾ ಅತ್ತನಿಯಂ ವಾ’ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಂ ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಂ ಪಜಹಥ; ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಕಿಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ? ರೂಪಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ವೇದನಾ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಾ… ಸಙ್ಖಾರಾ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನ ತುಮ್ಹಾಕಂ; ತಂ ಪಜಹಥ। ತಂ ವೋ ಪಹೀನಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Saññā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Saṅkhārā, bhikkhave, na tumhākaṃ; te pajahatha. Te vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissanti. Viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Seyyathāpi 68, bhikkhave, yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya. Api nu tumhākaṃ evamassa – ‘amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Taṃ kissa hetu’? ‘Na hi no etaṃ, bhante, attā vā attaniyaṃ vā’ti. Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha; taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘‘ಸುಞ್ಞೋ 69 ಲೋಕೋ, ಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋ’ತಿ, ಭನ್ತೇ, ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚಾನನ್ದ, ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ? ಚಕ್ಖು ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ। ರೂಪಾ ಸುಞ್ಞಾ…ಪೇ॰… ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಯಮ್ಪಿದಂ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತಂ ಸುಖಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ ತಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ। ಸೋತಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಸದ್ದಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಘಾನಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಗನ್ಧಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಜಿವ್ಹಾ ಸುಞ್ಞಾ… ರಸಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಕಾಯೋ ಸುಞ್ಞೋ … ಫೋಟ್ಠಬ್ಬಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಮನೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಧಮ್ಮಾ ಸುಞ್ಞಾ… ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸುಞ್ಞಂ… ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞೋ… ಯಮ್ಪಿದಂ ಸುಞ್ಞಂ ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ವೇದಯಿತಂ ಸುಖಂ ವಾ ದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ವಾ ತಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸುಞ್ಞಂ ಅತ್ತೇನ ವಾ ಅತ್ತನಿಯೇನ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಸುಞ್ಞೋ ಲೋಕೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño 70 loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti? ‘‘Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccati. Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā? Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā. Rūpā suññā…pe… cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Sotaṃ suññaṃ… saddā suññā… ghānaṃ suññaṃ… gandhā suññā… jivhā suññā… rasā suññā… kāyo suñño … phoṭṭhabbā suññā… mano suñño… dhammā suññā… manoviññāṇaṃ suññaṃ… manosamphasso suñño… yampidaṃ suññaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
‘‘ಸುದ್ಧಂ ಧಮ್ಮಸಮುಪ್ಪಾದಂ, ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರಸನ್ತತಿಂ।
‘‘Suddhaṃ dhammasamuppādaṃ, suddhasaṅkhārasantatiṃ;
ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ ಯಥಾಭೂತಂ, ನ ಭಯಂ ಹೋತಿ ಗಾಮಣಿ॥
Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.
‘‘ತಿಣಕಟ್ಠಸಮಂ ಲೋಕಂ, ಯದಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತಿ।
‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;
ನಾಞ್ಞಂ 71 ಪತ್ಥಯತೇ ಕಿಞ್ಚಿ, ಅಞ್ಞತ್ರಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ’’ತಿ॥
Nāññaṃ 72 patthayate kiñci, aññatrappaṭisandhiyā’’ti.
ಏವಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ 73 – ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ರೂಪಂ ಸಮನ್ನೇಸತಿ ಯಾವತಾ ರೂಪಸ್ಸ ಗತಿ, ವೇದನಂ ಸಮನ್ನೇಸತಿ ಯಾವತಾ ವೇದನಾಯ ಗತಿ, ಸಞ್ಞಂ ಸಮನ್ನೇಸತಿ ಯಾವತಾ ಸಞ್ಞಾಯ ಗತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮನ್ನೇಸತಿ ಯಾವತಾ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಗತಿ, ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನ್ನೇಸತಿ ಯಾವತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಗತಿ । ತಸ್ಸ ರೂಪಂ 74 ಸಮನ್ನೇಸತೋ ಯಾವತಾ ರೂಪಸ್ಸ ಗತಿ, ವೇದನಂ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಂ… ಸಙ್ಖಾರೇ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸಮನ್ನೇಸತೋ ಯಾವತಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಗತಿ, ಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ತಂ ಹೋತಿ ಅಹನ್ತಿ ವಾ ಮಮನ್ತಿ ವಾ ಅಸ್ಮೀತಿ ವಾ, ತಮ್ಪಿ ತಸ್ಸ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಏವಮ್ಪಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖತಿ।
Vuttañhetaṃ bhagavatā 75 – ‘‘evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samannesati yāvatā vedanāya gati, saññaṃ samannesati yāvatā saññāya gati, saṅkhāre samannesati yāvatā saṅkhārānaṃ gati, viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati . Tassa rūpaṃ 76 samannesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati, yampissa taṃ hoti ahanti vā mamanti vā asmīti vā, tampi tassa na hotī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸೂತಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಸ್ಸು ದಕ್ಖಸ್ಸು ತುಲೇಹಿ ತೀರೇಹಿ ವಿಭಾವೇಹಿ ವಿಭೂತಂ ಕರೋಹೀತಿ – ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು।
Suññato lokaṃ avekkhassūti suññato lokaṃ avekkhassu paccavekkhassu dakkhassu tulehi tīrehi vibhāvehi vibhūtaṃ karohīti – suññato lokaṃ avekkhassu.
ಮೋಘರಾಜ ಸದಾ ಸತೋತಿ। ಮೋಘರಾಜಾತಿ ಭಗವಾ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ನಾಮೇನ ಆಲಪತಿ। ಸದಾತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ…ಪೇ॰… ಪಚ್ಛಿಮೇ ವಯೋಖನ್ಧೇ। ಸತೋತಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಸತೋ – ಕಾಯೇ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಭಾವೇನ್ತೋ ಸತೋ…ಪೇ॰… ಸೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸತೋತಿ – ಮೋಘರಾಜ ಸದಾ ಸತೋ।
Mogharāja sadā satoti. Mogharājāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Sadāti sabbakālaṃ…pe… pacchime vayokhandhe. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – mogharāja sadā sato.
ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ ವುಚ್ಚತಿ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ। ಇಧ ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸಾವೀ ಅರಿಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕೋವಿದೋ ಅರಿಯಧಮ್ಮೇ ಅವಿನೀತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಅದಸ್ಸಾವೀ ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಕೋವಿದೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮೇ ಅವಿನೀತೋ ರೂಪಂ ಅತ್ತತೋ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ ರೂಪವನ್ತಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನಿ ವಾ ರೂಪಂ ರೂಪಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ, ವೇದನಂ…ಪೇ॰… ಸಞ್ಞಂ… ಸಙ್ಖಾರೇ… ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅತ್ತತೋ ಸಮನುಪಸ್ಸತಿ ವಿಞ್ಞಾಣವನ್ತಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಅತ್ತನಿ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ದಿಟ್ಠಿಗಹನಂ ದಿಟ್ಠಿಕನ್ತಾರೋ ದಿಟ್ಠಿವಿಸೂಕಾಯಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಫನ್ದಿತಂ ದಿಟ್ಠಿಸಂಯೋಜನಂ ಗಾಹೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹೋ ಅಭಿನಿವೇಸೋ ಪರಾಮಾಸೋ ಕುಮ್ಮಗ್ಗೋ ಮಿಚ್ಛಾಪಥೋ ಮಿಚ್ಛತ್ತಂ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ವಿಪರಿಯೇಸಗ್ಗಾಹೋ ವಿಪರೀತಗ್ಗಾಹೋ ವಿಪಲ್ಲಾಸಗ್ಗಾಹೋ ಮಿಚ್ಛಾಗಾಹೋ ಅಯಾಥಾವಕಸ್ಮಿಂ ಯಾಥಾವಕನ್ತಿ ಗಾಹೋ ಯಾವತಾ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ, ಅಯಂ ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿ। ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚಾತಿ ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚ ಸಮೂಹಚ್ಚ 77 ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಸಮುದ್ಧರಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾಟಯಿತ್ವಾ ಸಮುಪ್ಪಾಟಯಿತ್ವಾ ಪಜಹಿತ್ವಾ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಬ್ಯನ್ತೀಕರಿತ್ವಾ ಅನಭಾವಂ ಗಮೇತ್ವಾತಿ – ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚ।
Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhi vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi. Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, ayaṃ attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhiṃ ūhacca samūhacca 78 uddharitvā samuddharitvā uppāṭayitvā samuppāṭayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – attānudiṭṭhiṃ ūhacca.
ಏವಂ ಮಚ್ಚುತರೋ ಸಿಯಾತಿ ಏವಂ ಮಚ್ಚುಪಿ ತರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಜರಾಪಿ ತರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮರಣಮ್ಪಿ ತರೇಯ್ಯಾಸಿ ಉತ್ತರೇಯ್ಯಾಸಿ ಪತರೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಮತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯಾಸಿ ವೀತಿವತ್ತೇಯ್ಯಾಸೀತಿ – ಏವಂ ಮಚ್ಚುತರೋ ಸಿಯಾ।
Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ maccupi tareyyāsi, jarāpi tareyyāsi, maraṇampi tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ maccutaro siyā.
ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತಂ ತುಲಯನ್ತಂ ತೀರಯನ್ತಂ ವಿಭಾವಯನ್ತಂ ವಿಭೂತಂ ಕರೋನ್ತನ್ತಿ – ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ।
Evaṃlokaṃ avekkhantanti evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.
ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಚ್ಚುಪಿ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ, ಮಾರೋಪಿ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ, ಮರಣಮ್ಪಿ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ। ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀ ನ ದಕ್ಖತಿ ನಾಧಿಗಚ್ಛತಿ ನ ವಿನ್ದತಿ ನ ಪಟಿಲಭತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ – ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಮಿಗೋ ಅರಞ್ಞೇ ಪವನೇ ಚರಮಾನೋ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಗಚ್ಛತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ 79 ತಿಟ್ಠತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ನಿಸೀದತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅನಾಪಾಥಗತೋ 80, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲುದ್ದಸ್ಸ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ಧಮಕಾಸಿ 81 ಮಾರಂ, ಅಪದಂ ವಧಿತ್ವಾ ಮಾರಚಕ್ಖುಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ ಪಾಪಿಮತೋ’।
Maccurājā na passatīti maccupi maccurājā, māropi maccurājā, maraṇampi maccurājā. Na passatīti maccurājā na passatī na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, āraññiko migo araññe pavane caramāno vissattho gacchati vissattho 82 tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato 83, bhikkhave, luddassa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi 84 māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸಮ್ಪಸಾದನಂ ಚೇತಸೋ ಏಕೋದಿಭಾವಂ ಅವಿತಕ್ಕಂ ಅವಿಚಾರಂ ಸಮಾಧಿಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ…ಪೇ॰… ತತಿಯಂ ಝಾನಂ… ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ಧಮಕಾಸಿ ಮಾರಂ, ಅಪದಂ ವಧಿತ್ವಾ ಮಾರಚಕ್ಖುಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ ಪಾಪಿಮತೋ’।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬಸೋ ರೂಪಸಞ್ಞಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ, ಪಟಿಘಸಞ್ಞಾನಂ ಅತ್ಥಙ್ಗಮಾ, ನಾನತ್ತಸಞ್ಞಾನಂ ಅಮನಸಿಕಾರಾ, ಅನನ್ತೋ ಆಕಾಸೋತಿ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ಧಮಕಾಸಿ ಮಾರಂ, ಅಪದಂ ವಧಿತ್ವಾ ಮಾರಚಕ್ಖುಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ ಪಾಪಿಮತೋ’।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā, paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā, nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅನನ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಸೋ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಸೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ…ಪೇ॰…।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬಸೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರತಿ; ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ‘ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ಧಮಕಾಸಿ ಮಾರಂ, ಅಪದಂ ವಧಿತ್ವಾ ಮಾರಚಕ್ಖುಂ ಅದಸ್ಸನಂ ಗತೋ ಪಾಪಿಮತೋ, ತಿಣ್ಣೋ ಲೋಕೇ ವಿಸತ್ತಿಕ’ನ್ತಿ। ಸೋ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಗಚ್ಛತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ತಿಟ್ಠತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ನಿಸೀದತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥೋ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅನಾಪಾಥಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಾಪಿಮತೋ’’ತಿ – ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ –
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato, tiṇṇo loke visattika’nti. So vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato bhikkhu pāpimato’’ti – maccurājā na passati. Tenāha bhagavā –
‘‘ಸುಞ್ಞತೋ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು, ಮೋಘರಾಜ ಸದಾ ಸತೋ।
‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
ಅತ್ತಾನುದಿಟ್ಠಿಂ ಊಹಚ್ಚ, ಏವಂ ಮಚ್ಚುತರೋ ಸಿಯಾ।
Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;
ಏವಂ ಲೋಕಂ ಅವೇಕ್ಖನ್ತಂ, ಮಚ್ಚುರಾಜಾ ನ ಪಸ್ಸತೀ’’ತಿ॥
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
ಸಹ ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನಾ…ಪೇ॰… ಸತ್ಥಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ, ಸಾವಕೋಹಮಸ್ಮೀತಿ।
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸೋ ಪನ್ನರಸಮೋ।
Mogharājamāṇavapucchāniddeso pannarasamo.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ೧೫. ಮೋಘರಾಜಮಾಣವಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 15. Mogharājamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
