| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළනිද්‌දෙසපාළි • Cūḷaniddesapāḷi |
15. මොඝරාජමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො
15. Mogharājamāṇavapucchāniddeso
85.
85.
ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සං, [ඉච්‌චායස්‌මා මොඝරාජා]
Dvāhaṃsakkaṃ apucchissaṃ, [iccāyasmā mogharājā]
න මෙ බ්‍යාකාසි චක්‌ඛුමා;
Na me byākāsi cakkhumā;
ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සන්‌ති සො බ්‍රාහ්‌මණො ද්‌වික්‌ඛත්‌තුං බුද්‌ධං භගවන්‌තං පඤ්‌හං අපුච්‌ඡි. තස්‌ස භගවා පඤ්‌හං පුට්‌ඨො න බ්‍යාකාසි – ‘‘තදන්‌තරා 3 ඉමස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස ඉන්‌ද්‍රියපරිපාකො භවිස්‌සතී’’ති. සක්‌කන්‌ති සක්‌කො. භගවා සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතොතිපි සක්‌කො. අථ වා, අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො ධනවාතිපි සක්‌කො. තස්‌සිමානි ධනානි, සෙය්‍යථිදං – සද්‌ධාධනං සීලධනං හිරිධනං ඔත්‌තප්‌පධනං සුතධනං චාගධනං පඤ්‌ඤාධනං සතිපට්‌ඨානධනං සම්‌මප්‌පධානධනං ඉද්‌ධිපාදධනං ඉන්‌ද්‍රියධනං බලධනං බොජ්‌ඣඞ්‌ගධනං මග්‌ගධනං ඵලධනං නිබ්‌බානධනං. ඉමෙහි අනෙකවිධෙහි ධනරතනෙහි අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො ධනවාතිපි සක්‌කො. අථ වා, සක්‌කො පහු විසවී අලමත්‌තො සූරො වීරො වික්‌කන්‌තො අභීරූ අච්‌ඡම්‌භී අනුත්‍රාසී අපලායී පහීනභයභෙරවො විගතලොමහංසොතිපි සක්‌කො. ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සන්‌ති ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සං අයාචිස්‌සං අජ්‌ඣෙසිස්‌සං පසාදයිස්‌සන්‌ති – ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සං.
Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti so brāhmaṇo dvikkhattuṃ buddhaṃ bhagavantaṃ pañhaṃ apucchi. Tassa bhagavā pañhaṃ puṭṭho na byākāsi – ‘‘tadantarā 4 imassa brāhmaṇassa indriyaparipāko bhavissatī’’ti. Sakkanti sakko. Bhagavā sakyakulā pabbajitotipi sakko. Atha vā, aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko. Tassimāni dhanāni, seyyathidaṃ – saddhādhanaṃ sīladhanaṃ hiridhanaṃ ottappadhanaṃ sutadhanaṃ cāgadhanaṃ paññādhanaṃ satipaṭṭhānadhanaṃ sammappadhānadhanaṃ iddhipādadhanaṃ indriyadhanaṃ baladhanaṃ bojjhaṅgadhanaṃ maggadhanaṃ phaladhanaṃ nibbānadhanaṃ. Imehi anekavidhehi dhanaratanehi aḍḍho mahaddhano dhanavātipi sakko. Atha vā, sakko pahu visavī alamatto sūro vīro vikkanto abhīrū acchambhī anutrāsī apalāyī pahīnabhayabheravo vigatalomahaṃsotipi sakko. Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissanti dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ ayācissaṃ ajjhesissaṃ pasādayissanti – dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ.
ඉච්‌චායස්‌මා මොඝරාජාති. ඉච්‌චාති පදසන්‌ධි…පෙ.… ආයස්‌මාති පියවචනං…පෙ.… මොඝරාජාති තස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණස්‌ස නාමං…පෙ.… අභිලාපොති – ඉච්‌චායස්‌මා මොඝරාජා.
Iccāyasmā mogharājāti. Iccāti padasandhi…pe… āyasmāti piyavacanaṃ…pe… mogharājāti tassa brāhmaṇassa nāmaṃ…pe… abhilāpoti – iccāyasmā mogharājā.
න මෙ බ්‍යාකාසි චක්‌ඛුමාති. න මෙ බ්‍යාකාසීති න මෙ බ්‍යාකාසි න ආචික්‌ඛි න දෙසෙසි න පඤ්‌ඤපෙසි න පට්‌ඨපෙසි න විවරි න විභජි න උත්‌තානීඅකාසි න පකාසෙසි. චක්‌ඛුමාති භගවා පඤ්‌චහි චක්‌ඛූහි චක්‌ඛුමා – මංසචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා, දිබ්‌බචක්‌ඛුනාපි 5 චක්‌ඛුමා, පඤ්‌ඤාචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා, බුද්‌ධචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා, සමන්‌තචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා.
Na me byākāsi cakkhumāti. Na me byākāsīti na me byākāsi na ācikkhi na desesi na paññapesi na paṭṭhapesi na vivari na vibhaji na uttānīakāsi na pakāsesi. Cakkhumāti bhagavā pañcahi cakkhūhi cakkhumā – maṃsacakkhunāpi cakkhumā, dibbacakkhunāpi 6 cakkhumā, paññācakkhunāpi cakkhumā, buddhacakkhunāpi cakkhumā, samantacakkhunāpi cakkhumā.
කථං භගවා මංසචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා? මංසචක්‌ඛුම්‌හි භගවතො පඤ්‌ච වණ්‌ණා සංවිජ්‌ජන්‌ති – නීලො ච වණ්‌ණො, පීතකො ච වණ්‌ණො, ලොහිතකො ච වණ්‌ණො, කණ්‌හො ච වණ්‌ණො, ඔදාතො ච වණ්‌ණො. යත්‌ථ ච අක්‌ඛිලොමානි පතිට්‌ඨිතානි තං නීලං හොති සුනීලං පාසාදිකං දස්‌සනෙය්‍යං උමාපුප්‌ඵසමානං 7. තස්‌ස පරතො පීතකං හොති සුපීතකං සුවණ්‌ණවණ්‌ණං පාසාදිකං දස්‌සනෙය්‍යං කණිකාරපුප්‌ඵසමානං. උභතො ච අක්‌ඛිකූටානි භගවතො ලොහිතකානි හොන්‌ති සුලොහිතකානි පාසාදිකානි දස්‌සනෙය්‍යානි ඉන්‌දගොපකසමානානි. මජ්‌ඣෙ කණ්‌හං හොති සුකණ්‌හං අලූඛං සිනිද්‌ධං පාසාදිකං දස්‌සනෙය්‍යං අද්‌දාරිට්‌ඨකසමානං 8. තස්‌ස පරතො ඔදාතං හොති සුඔදාතං සෙතං පණ්‌ඩරං පාසාදිකං දස්‌සනෙය්‍යං ඔසධිතාරකසමානං. තෙන භගවා පාකතිකෙන මංසචක්‌ඛුනා අත්‌තභාවපරියාපන්‌නෙන පුරිමසුචරිතකම්‌මාභිනිබ්‌බත්‌තෙන සමන්‌තා යොජනං පස්‌සති දිවා චෙව රත්‌තිඤ්‌ච . යදා හි චතුරඞ්‌ගසමන්‌නාගතො අන්‌ධකාරො හොති සූරියො ච අත්‌ථඞ්‌ගතො 9 හොති; කාළපක්‌ඛො ච උපොසථො හොති, තිබ්‌බො ච වනසණ්‌ඩො හොති, මහා ච කාළමෙඝො 10 අබ්‌භුට්‌ඨිතො හොති. එවරූපෙ චතුරඞ්‌ගසමන්‌නාගතෙ අන්‌ධකාරෙ සමන්‌තා යොජනං පස්‌සති. නත්‌ථි සො කුට්‌ටො වා කවාටං වා පාකාරො වා පබ්‌බතො වා ගච්‌ඡො වා ලතා වා ආවරණං රූපානං දස්‌සනාය. එකං චෙ තිලඵලං නිමිත්‌තං කත්‌වා තිලවාහෙ පක්‌ඛිපෙය්‍ය, තංයෙව තිලඵලං උද්‌ධරෙය්‍ය. එවං පරිසුද්‌ධං භගවතො පාකතිකං මංසචක්‌ඛු. එවං භගවා මංසචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා.
Kathaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā? Maṃsacakkhumhi bhagavato pañca vaṇṇā saṃvijjanti – nīlo ca vaṇṇo, pītako ca vaṇṇo, lohitako ca vaṇṇo, kaṇho ca vaṇṇo, odāto ca vaṇṇo. Yattha ca akkhilomāni patiṭṭhitāni taṃ nīlaṃ hoti sunīlaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ umāpupphasamānaṃ 11. Tassa parato pītakaṃ hoti supītakaṃ suvaṇṇavaṇṇaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ kaṇikārapupphasamānaṃ. Ubhato ca akkhikūṭāni bhagavato lohitakāni honti sulohitakāni pāsādikāni dassaneyyāni indagopakasamānāni. Majjhe kaṇhaṃ hoti sukaṇhaṃ alūkhaṃ siniddhaṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ addāriṭṭhakasamānaṃ 12. Tassa parato odātaṃ hoti suodātaṃ setaṃ paṇḍaraṃ pāsādikaṃ dassaneyyaṃ osadhitārakasamānaṃ. Tena bhagavā pākatikena maṃsacakkhunā attabhāvapariyāpannena purimasucaritakammābhinibbattena samantā yojanaṃ passati divā ceva rattiñca . Yadā hi caturaṅgasamannāgato andhakāro hoti sūriyo ca atthaṅgato 13 hoti; kāḷapakkho ca uposatho hoti, tibbo ca vanasaṇḍo hoti, mahā ca kāḷamegho 14 abbhuṭṭhito hoti. Evarūpe caturaṅgasamannāgate andhakāre samantā yojanaṃ passati. Natthi so kuṭṭo vā kavāṭaṃ vā pākāro vā pabbato vā gaccho vā latā vā āvaraṇaṃ rūpānaṃ dassanāya. Ekaṃ ce tilaphalaṃ nimittaṃ katvā tilavāhe pakkhipeyya, taṃyeva tilaphalaṃ uddhareyya. Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato pākatikaṃ maṃsacakkhu. Evaṃ bhagavā maṃsacakkhunāpi cakkhumā.
කථං භගවා දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා? භගවා දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ; සුගතෙ දුග්‌ගතෙ යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති – ‘‘ඉමෙ වත භොන්‌තො සත්‌තා කායදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොදුච්‌චරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං උපවාදකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපන්‌නා; ඉමෙ වා පන භොන්‌තො සත්‌තා කායසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා වචීසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා මනොසුචරිතෙන සමන්‌නාගතා අරියානං අනුපවාදකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකා සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානා, තෙ කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපන්‌නා’’ති. ඉති දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනා විසුද්‌ධෙන අතික්‌කන්‌තමානුසකෙන සත්‌තෙ පස්‌සති චවමානෙ උපපජ්‌ජමානෙ හීනෙ පණීතෙ සුවණ්‌ණෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සුගතෙ දුග්‌ගතෙ, යථාකම්‌මූපගෙ සත්‌තෙ පජානාති. ආකඞ්‌ඛමානො ච භගවා එකම්‌පි ලොකධාතුං පස්‌සෙය්‍ය, ද්‌වෙපි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, තිස්‌සොපි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, චතස්‌සොපි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, පඤ්‌චපි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, දසපි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, වීසම්‌පි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, තිංසම්‌පි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, චත්‌තාලීසම්‌පි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, පඤ්‌ඤාසම්‌පි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, සතම්‌පි ලොකධාතුයො පස්‌සෙය්‍ය, සහස්‌සිම්‌පි චූළනිකං ලොකධාතුං පස්‌සෙය්‍ය, ද්‌විසහස්‌සිම්‌පි මජ්‌ඣිමිකං ලොකධාතුං පස්‌සෙය්‍ය, තිසහස්‌සිම්‌පි ලොකධාතුං පස්‌සෙය්‍ය, මහාසහස්‌සිම්‌පි 15 ලොකධාතුං පස්‌සෙය්‍ය, යාවතකං වා 16 පන ආකඞ්‌ඛෙය්‍ය තාවතකං පස්‌සෙය්‍ය. එවං පරිසුද්‌ධං භගවතො දිබ්‌බචක්‌ඛු. එවං භගවා දිබ්‌බෙන චක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා.
Kathaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe; sugate duggate yathākammūpage satte pajānāti – ‘‘ime vata bhonto sattā kāyaduccaritena samannāgatā vacīduccaritena samannāgatā manoduccaritena samannāgatā ariyānaṃ upavādakā micchādiṭṭhikā micchādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapannā; ime vā pana bhonto sattā kāyasucaritena samannāgatā vacīsucaritena samannāgatā manosucaritena samannāgatā ariyānaṃ anupavādakā sammādiṭṭhikā sammādiṭṭhikammasamādānā, te kāyassa bhedā paraṃ maraṇā sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapannā’’ti. Iti dibbena cakkhunā visuddhena atikkantamānusakena satte passati cavamāne upapajjamāne hīne paṇīte suvaṇṇe dubbaṇṇe sugate duggate, yathākammūpage satte pajānāti. Ākaṅkhamāno ca bhagavā ekampi lokadhātuṃ passeyya, dvepi lokadhātuyo passeyya, tissopi lokadhātuyo passeyya, catassopi lokadhātuyo passeyya, pañcapi lokadhātuyo passeyya, dasapi lokadhātuyo passeyya, vīsampi lokadhātuyo passeyya, tiṃsampi lokadhātuyo passeyya, cattālīsampi lokadhātuyo passeyya, paññāsampi lokadhātuyo passeyya, satampi lokadhātuyo passeyya, sahassimpi cūḷanikaṃ lokadhātuṃ passeyya, dvisahassimpi majjhimikaṃ lokadhātuṃ passeyya, tisahassimpi lokadhātuṃ passeyya, mahāsahassimpi 17 lokadhātuṃ passeyya, yāvatakaṃ vā 18 pana ākaṅkheyya tāvatakaṃ passeyya. Evaṃ parisuddhaṃ bhagavato dibbacakkhu. Evaṃ bhagavā dibbena cakkhunāpi cakkhumā.
කථං භගවා පඤ්‌ඤාචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා? භගවා මහාපඤ්‌ඤො පුථුපඤ්‌ඤො ජවනපඤ්‌ඤො හාසපඤ්‌ඤො තික්‌ඛපඤ්‌ඤො නිබ්‌බෙධිකපඤ්‌ඤො පඤ්‌ඤාපභෙදකුසලො පභින්‌නඤාණො අධිගතපටිසම්‌භිදප්‌පත්‌තො චතුවෙසාරජ්‌ජප්‌පත්‌තො දසබලධාරී පුරිසාසභො පුරිසසීහො පුරිසනාගො පුරිසාජඤ්‌ඤො පුරිසධොරය්‌හො අනන්‌තඤාණො අනන්‌තතෙජො අනන්‌තයසො අඩ්‌ඪො මහද්‌ධනො ධනවා නෙතා විනෙතා අනුනෙතා පඤ්‌ඤාපෙතා නිජ්‌ඣාපෙතා පෙක්‌ඛෙතා පසාදෙතා. සො හි භගවා අනුප්‌පන්‌නස්‌ස මග්‌ගස්‌ස උප්‌පාදෙතා අසඤ්‌ජාතස්‌ස මග්‌ගස්‌ස සඤ්‌ජනෙතා අනක්‌ඛාතස්‌ස මග්‌ගස්‌ස අක්‌ඛාතා, මග්‌ගඤ්‌ඤූ මග්‌ගවිදූ මග්‌ගකොවිදො මග්‌ගානුගා ච පන එතරහි සාවකා විහරන්‌ති පච්‌ඡා සමන්‌නාගතා.
Kathaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā mahāpañño puthupañño javanapañño hāsapañño tikkhapañño nibbedhikapañño paññāpabhedakusalo pabhinnañāṇo adhigatapaṭisambhidappatto catuvesārajjappatto dasabaladhārī purisāsabho purisasīho purisanāgo purisājañño purisadhorayho anantañāṇo anantatejo anantayaso aḍḍho mahaddhano dhanavā netā vinetā anunetā paññāpetā nijjhāpetā pekkhetā pasādetā. So hi bhagavā anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjanetā anakkhātassa maggassa akkhātā, maggaññū maggavidū maggakovido maggānugā ca pana etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā.
සො හි භගවා ජානං ජානාති, පස්‌සං පස්‌සති, චක්‌ඛුභූතො ඤාණභූතො ධම්‌මභූතො බ්‍රහ්‌මභූතො වත්‌තා පවත්‌තා අත්‌ථස්‌ස නින්‌නෙතා අමතස්‌ස දාතා ධම්‌මස්‌සාමී 19 තථාගතො. නත්‌ථි තස්‌ස භගවතො අඤ්‌ඤාතං අදිට්‌ඨං අවිදිතං අසච්‌ඡිකතං අඵස්‌සිතං 20 පඤ්‌ඤාය. අතීතං අනාගතං පච්‌චුප්‌පන්‌නං 21 උපාදාය සබ්‌බෙ ධම්‌මා සබ්‌බාකාරෙන බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණමුඛෙ ආපාථං ආගච්‌ඡන්‌ති. යං කිඤ්‌චි නෙය්‍යං නාම අත්‌ථි ජානිතබ්‌බං 22 අත්‌තත්‌ථො වා පරත්‌ථො වා උභයත්‌ථො වා දිට්‌ඨධම්‌මිකො වා අත්‌ථො සම්‌පරායිකො වා අත්‌ථො උත්‌තානො වා අත්‌ථො ගම්‌භීරො වා අත්‌ථො ගූළ්‌හො වා අත්‌ථො පටිච්‌ඡන්‌නො වා අත්‌ථො නෙය්‍යො වා අත්‌ථො නීතො වා අත්‌ථො අනවජ්‌ජො වා අත්‌ථො නික්‌කිලෙසො වා අත්‌ථො වොදානො වා අත්‌ථො පරමත්‌ථො වා 23, සබ්‌බං තං අන්‌තො බුද්‌ධඤාණෙ පරිවත්‌තති.
So hi bhagavā jānaṃ jānāti, passaṃ passati, cakkhubhūto ñāṇabhūto dhammabhūto brahmabhūto vattā pavattā atthassa ninnetā amatassa dātā dhammassāmī 24 tathāgato. Natthi tassa bhagavato aññātaṃ adiṭṭhaṃ aviditaṃ asacchikataṃ aphassitaṃ 25 paññāya. Atītaṃ anāgataṃ paccuppannaṃ 26 upādāya sabbe dhammā sabbākārena buddhassa bhagavato ñāṇamukhe āpāthaṃ āgacchanti. Yaṃ kiñci neyyaṃ nāma atthi jānitabbaṃ 27 attattho vā parattho vā ubhayattho vā diṭṭhadhammiko vā attho samparāyiko vā attho uttāno vā attho gambhīro vā attho gūḷho vā attho paṭicchanno vā attho neyyo vā attho nīto vā attho anavajjo vā attho nikkileso vā attho vodāno vā attho paramattho vā 28, sabbaṃ taṃ anto buddhañāṇe parivattati.
සබ්‌බං කායකම්‌මං බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණානුපරිවත්‌ති, සබ්‌බං වචීකම්‌මං ඤාණානුපරිවත්‌ති, සබ්‌බං මනොකම්‌මං ඤාණානුපරිවත්‌ති. අතීතෙ බුද්‌ධස්‌ස භගවතො අප්‌පටිහතං ඤාණං, අනාගතෙ අප්‌පටිහතං ඤාණං, පච්‌චුප්‌පන්‌නෙ අප්‌පටිහතං ඤාණං, යාවතකං නෙය්‍යං තාවතකං ඤාණං, යාවතකං ඤාණං තාවතකං නෙය්‍යං. නෙය්‍යපරියන්‌තිකං ඤාණං, ඤාණපරියන්‌තිකං නෙය්‍යං, නෙය්‍යං අතික්‌කමිත්‌වා ඤාණං නප්‌පවත්‌තති, ඤාණං අතික්‌කමිත්‌වා නෙය්‍යපථො නත්‌ථි. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපරියන්‌තට්‌ඨායිනො තෙ ධම්‌මා. යථා ද්‌වින්‌නං සමුග්‌ගපටලානං සම්‌මාඵුසිතානං හෙට්‌ඨිමං සමුග්‌ගපටලං උපරිමං නාතිවත්‌තති, උපරිමං සමුග්‌ගපටලං හෙට්‌ඨිමං නාතිවත්‌තති, අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපරියන්‌තට්‌ඨායිනො; එවමෙව බුද්‌ධස්‌ස භගවතො නෙය්‍යඤ්‌ච ඤාණඤ්‌ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපරියන්‌තට්‌ඨායිනො. යාවතකං නෙය්‍යං තාවතකං ඤාණං, යාවතකං ඤාණං තාවතකං නෙය්‍යං, නෙය්‍යපරියන්‌තිකං ඤාණං, ඤාණපරියන්‌තිකං නෙය්‍යං. නෙය්‍යං අතික්‌කමිත්‌වා ඤාණං නප්‌පවත්‌තති, ඤාණං අතික්‌කමිත්‌වා නෙය්‍යපථො නත්‌ථි. අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපරියන්‌තට්‌ඨායිනො තෙ ධම්‌මා.
Sabbaṃ kāyakammaṃ buddhassa bhagavato ñāṇānuparivatti, sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivatti, sabbaṃ manokammaṃ ñāṇānuparivatti. Atīte buddhassa bhagavato appaṭihataṃ ñāṇaṃ, anāgate appaṭihataṃ ñāṇaṃ, paccuppanne appaṭihataṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ. Neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ, neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā. Yathā dvinnaṃ samuggapaṭalānaṃ sammāphusitānaṃ heṭṭhimaṃ samuggapaṭalaṃ uparimaṃ nātivattati, uparimaṃ samuggapaṭalaṃ heṭṭhimaṃ nātivattati, aññamaññapariyantaṭṭhāyino; evameva buddhassa bhagavato neyyañca ñāṇañca aññamaññapariyantaṭṭhāyino. Yāvatakaṃ neyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, yāvatakaṃ ñāṇaṃ tāvatakaṃ neyyaṃ, neyyapariyantikaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ neyyaṃ. Neyyaṃ atikkamitvā ñāṇaṃ nappavattati, ñāṇaṃ atikkamitvā neyyapatho natthi. Aññamaññapariyantaṭṭhāyino te dhammā.
සබ්‌බධම්‌මෙසු බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණං පවත්‌තති. සබ්‌බෙ ධම්‌මා බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ආවජ්‌ජනපටිබද්‌ධා ආකඞ්‌ඛපටිබද්‌ධා මනසිකාරපටිබද්‌ධා චිත්‌තුප්‌පාදපටිබද්‌ධා. සබ්‌බසත්‌තෙසු බුද්‌ධස්‌ස භගවතො ඤාණං පවත්‌තති. සබ්‌බෙසඤ්‌ච සත්‌තානං භගවා ආසයං ජානාති, අනුසයං ජානාති, චරිතං ජානාති, අධිමුත්‌තිං ජානාති, අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ භබ්‌බාභබ්‌බෙ සත්‌තෙ ජානාති. සදෙවකො ලොකො සමාරකො සබ්‍රහ්‌මකො සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණී පජා සදෙවමනුස්‌සා අන්‌තොබුද්‌ධඤාණෙ පරිවත්‌තති.
Sabbadhammesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbe dhammā buddhassa bhagavato āvajjanapaṭibaddhā ākaṅkhapaṭibaddhā manasikārapaṭibaddhā cittuppādapaṭibaddhā. Sabbasattesu buddhassa bhagavato ñāṇaṃ pavattati. Sabbesañca sattānaṃ bhagavā āsayaṃ jānāti, anusayaṃ jānāti, caritaṃ jānāti, adhimuttiṃ jānāti, apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye bhabbābhabbe satte jānāti. Sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati.
යථා යෙ කෙචි මච්‌ඡකච්‌ඡපා අන්‌තමසො තිමිතිමිඞ්‌ගලං 29 උපාදාය අන්‌තොමහාසමුද්‌දෙ පරිවත්‌තන්‌ති, එවමෙව සදෙවකො ලොකො සමාරකො ලොකො සබ්‍රහ්‌මකො ලොකො සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණී පජා සදෙවමනුස්‌සා අන්‌තොබුද්‌ධඤාණෙ පරිවත්‌තති. යථා යෙ කෙචි පක්‌ඛී අන්‌තමසො ගරුළං වෙනතෙය්‍යං උපාදාය ආකාසස්‌ස පදෙසෙ පරිවත්‌තන්‌ති, එවමෙව යෙපි තෙ සාරිපුත්‌තසමා පඤ්‌ඤාය සමන්‌නාගතා තෙපි බුද්‌ධඤාණස්‌ස පදෙසෙ පරිවත්‌තන්‌ති; බුද්‌ධඤාණං දෙවමනුස්‌සානං පඤ්‌ඤං ඵරිත්‌වා අභිභවිත්‌වා තිට්‌ඨති.
Yathā ye keci macchakacchapā antamaso timitimiṅgalaṃ 30 upādāya antomahāsamudde parivattanti, evameva sadevako loko samārako loko sabrahmako loko sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussā antobuddhañāṇe parivattati. Yathā ye keci pakkhī antamaso garuḷaṃ venateyyaṃ upādāya ākāsassa padese parivattanti, evameva yepi te sāriputtasamā paññāya samannāgatā tepi buddhañāṇassa padese parivattanti; buddhañāṇaṃ devamanussānaṃ paññaṃ pharitvā abhibhavitvā tiṭṭhati.
යෙපි තෙ ඛත්‌තියපණ්‌ඩිතා බ්‍රාහ්‌මණපණ්‌ඩිතා ගහපතිපණ්‌ඩිතා සමණපණ්‌ඩිතා නිපුණා කතපරප්‌පවාදා වාලවෙධිරූපා වොභින්‌දන්‌තා 31 මඤ්‌ඤෙ චරන්‌ති පඤ්‌ඤාගතෙන දිට්‌ඨිගතානි, තෙ පඤ්‌හෙ අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා අභිසඞ්‌ඛරිත්‌වා තථාගතං උපසඞ්‌කමිත්‌වා පුච්‌ඡන්‌ති ගූළ්‌හානි ච පටිච්‌ඡන්‌නානි. කථිතා විසජ්‌ජිතා ච තෙ පඤ්‌හා භගවතා 32 හොන්‌ති නිද්‌දිට්‌ඨකාරණා. උපක්‌ඛිත්‌තකා ච තෙ භගවතො සම්‌පජ්‌ජන්‌ති. අථ ඛො භගවාව තත්‌ථ අතිරොචති – යදිදං පඤ්‌ඤායාති. එවං භගවා පඤ්‌ඤාචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා.
Yepi te khattiyapaṇḍitā brāhmaṇapaṇḍitā gahapatipaṇḍitā samaṇapaṇḍitā nipuṇā kataparappavādā vālavedhirūpā vobhindantā 33 maññe caranti paññāgatena diṭṭhigatāni, te pañhe abhisaṅkharitvā abhisaṅkharitvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā pucchanti gūḷhāni ca paṭicchannāni. Kathitā visajjitā ca te pañhā bhagavatā 34 honti niddiṭṭhakāraṇā. Upakkhittakā ca te bhagavato sampajjanti. Atha kho bhagavāva tattha atirocati – yadidaṃ paññāyāti. Evaṃ bhagavā paññācakkhunāpi cakkhumā.
කථං භගවා බුද්‌ධචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා? භගවා බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො 35 අද්‌දස සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනො 36 විහරන්‌තෙ. සෙය්‍යථාපි නාම උප්‌පලිනියං වා පදුමිනියං වා පුණ්‌ඩරීකිනියං වා අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකානුග්‌ගතානි අන්‌තොනිමුග්‌ගපොසීනි 37, අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි සමොදකං ඨිතානි, අප්‌පෙකච්‌චානි උප්‌පලානි වා පදුමානි වා පුණ්‌ඩරීකානි වා උදකෙ ජාතානි උදකෙ සංවඩ්‌ඪානි උදකා අච්‌චුග්‌ගම්‌ම තිට්‌ඨන්‌ති අනුපලිත්‌තානි උදකෙන; එවමෙවං භගවා බුද්‌ධචක්‌ඛුනා ලොකං වොලොකෙන්‌තො අද්‌දස සත්‌තෙ අප්‌පරජක්‌ඛෙ මහාරජක්‌ඛෙ තික්‌ඛින්‌ද්‍රියෙ මුදින්‌ද්‍රියෙ ස්‌වාකාරෙ ද්‌වාකාරෙ සුවිඤ්‌ඤාපයෙ දුවිඤ්‌ඤාපයෙ අප්‌පෙකච්‌චෙ පරලොකවජ්‌ජභයදස්‌සාවිනො විහරන්‌තෙ. ජානාති භගවා – ‘‘අයං පුග්‌ගලො රාගචරිතො, අයං දොසචරිතො, අයං මොහචරිතො, අයං විතක්‌කචරිතො, අයං සද්‌ධාචරිතො, අයං ඤාණචරිතො’’ති. රාගචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස අසුභකථං කථෙති; දොසචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස මෙත්‌තාභාවනං ආචික්‌ඛති; මොහචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස උද්‌දෙසෙ පරිපුච්‌ඡාය කාලෙන ධම්‌මස්‌සවනෙ කාලෙන ධම්‌මසාකච්‌ඡාය ගරුසංවාසෙ නිවෙසෙති; විතක්‌කචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස ආනාපානස්‌සතිං ආචික්‌ඛති; සද්‌ධාචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස පසාදනීයං නිමිත්‌තං ආචික්‌ඛති බුද්‌ධසුබොධිං 38 ධම්‌මසුධම්‌මතං සඞ්‌ඝසුප්‌පටිපත්‌තිං සීලානි ච; අත්‌තනො ඤාණචරිතස්‌ස භගවා පුග්‌ගලස්‌ස විපස්‌සනානිමිත්‌තං ආචික්‌ඛති අනිච්‌චාකාරං දුක්‌ඛාකාරං අනත්‌තාකාරං.
Kathaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā? Bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento 39 addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino 40 viharante. Seyyathāpi nāma uppaliniyaṃ vā paduminiyaṃ vā puṇḍarīkiniyaṃ vā appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakānuggatāni antonimuggaposīni 41, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni samodakaṃ ṭhitāni, appekaccāni uppalāni vā padumāni vā puṇḍarīkāni vā udake jātāni udake saṃvaḍḍhāni udakā accuggamma tiṭṭhanti anupalittāni udakena; evamevaṃ bhagavā buddhacakkhunā lokaṃ volokento addasa satte apparajakkhe mahārajakkhe tikkhindriye mudindriye svākāre dvākāre suviññāpaye duviññāpaye appekacce paralokavajjabhayadassāvino viharante. Jānāti bhagavā – ‘‘ayaṃ puggalo rāgacarito, ayaṃ dosacarito, ayaṃ mohacarito, ayaṃ vitakkacarito, ayaṃ saddhācarito, ayaṃ ñāṇacarito’’ti. Rāgacaritassa bhagavā puggalassa asubhakathaṃ katheti; dosacaritassa bhagavā puggalassa mettābhāvanaṃ ācikkhati; mohacaritassa bhagavā puggalassa uddese paripucchāya kālena dhammassavane kālena dhammasākacchāya garusaṃvāse niveseti; vitakkacaritassa bhagavā puggalassa ānāpānassatiṃ ācikkhati; saddhācaritassa bhagavā puggalassa pasādanīyaṃ nimittaṃ ācikkhati buddhasubodhiṃ 42 dhammasudhammataṃ saṅghasuppaṭipattiṃ sīlāni ca; attano ñāṇacaritassa bhagavā puggalassa vipassanānimittaṃ ācikkhati aniccākāraṃ dukkhākāraṃ anattākāraṃ.
‘‘සෙලෙ යථා පබ්‌බතමුද්‌ධනිට්‌ඨිතො, යථාපි පස්‌සෙ ජනතං සමන්‌තතො;
‘‘Sele yathā pabbatamuddhaniṭṭhito, yathāpi passe janataṃ samantato;
තථූපමං ධම්‌මමයං සුමෙධ, පාසාදමාරුය්‌හ සමන්‌තචක්‌ඛු;
Tathūpamaṃ dhammamayaṃ sumedha, pāsādamāruyha samantacakkhu;
සොකාවතිණ්‌ණං 43 ජනතමපෙතසොකො, අවෙක්‌ඛස්‌සු ජාතිජරාභිභූත’’න්‌ති.
Sokāvatiṇṇaṃ 44 janatamapetasoko, avekkhassu jātijarābhibhūta’’nti.
එවං භගවා බුද්‌ධචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා.
Evaṃ bhagavā buddhacakkhunāpi cakkhumā.
කථං භගවා සමන්‌තචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමා? සමන්‌තචක්‌ඛු වුච්‌චති සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤාණං. භගවා සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤාණෙන උපෙතො සමුපෙතො උපාගතො සමුපාගතො උපපන්‌නො සමුපපන්‌නො සමන්‌නාගතො.
Kathaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumā? Samantacakkhu vuccati sabbaññutañāṇaṃ. Bhagavā sabbaññutañāṇena upeto samupeto upāgato samupāgato upapanno samupapanno samannāgato.
‘‘න තස්‌ස අද්‌දිට්‌ඨමිධත්‌ථි කිඤ්‌චි, අථො අවිඤ්‌ඤාතමජානිතබ්‌බං;
‘‘Na tassa addiṭṭhamidhatthi kiñci, atho aviññātamajānitabbaṃ;
සබ්‌බං අභිඤ්‌ඤාසි යදත්‌ථි නෙය්‍යං, තථාගතො තෙන සමන්‌තචක්‌ඛූ’’ති.
Sabbaṃ abhiññāsi yadatthi neyyaṃ, tathāgato tena samantacakkhū’’ti.
එවං භගවා සමන්‌තචක්‌ඛුනාපි චක්‌ඛුමාති – න මෙ බ්‍යාකාසි චක්‌ඛුමා.
Evaṃ bhagavā samantacakkhunāpi cakkhumāti – na me byākāsi cakkhumā.
යාවතතියඤ්‌ච දෙවීසි, බ්‍යාකරොතීති මෙ සුතන්‌ති යාවතතියං බුද්‌ධො සහධම්‌මිකං පඤ්‌හං පුට්‌ඨො බ්‍යාකරොති නො සංසාරෙතීති 45 – එවං මයා උග්‌ගහිතං, එවං මයා උපධාරිතං, එවං මයා උපලක්‌ඛිතං. දෙවීසීති භගවා චෙව ඉසි චාති – දෙවීසි. යථා රාජා පබ්‌බජිතා වුච්‌චන්‌ති රාජිසයො, බ්‍රාහ්‌මණා පබ්‌බජිතා වුච්‌චන්‌ති බ්‍රාහ්‌මණිසයො, එවමෙව භගවා දෙවො චෙව ඉසි චාති – දෙවීසි.
Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me sutanti yāvatatiyaṃ buddho sahadhammikaṃ pañhaṃ puṭṭho byākaroti no saṃsāretīti 46 – evaṃ mayā uggahitaṃ, evaṃ mayā upadhāritaṃ, evaṃ mayā upalakkhitaṃ. Devīsīti bhagavā ceva isi cāti – devīsi. Yathā rājā pabbajitā vuccanti rājisayo, brāhmaṇā pabbajitā vuccanti brāhmaṇisayo, evameva bhagavā devo ceva isi cāti – devīsi.
අථ වා, භගවා පබ්‌බජිතොතිපි ඉසි. මහන්‌තං සීලක්‌ඛන්‌ධං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහන්‌තං සමාධික්‌ඛන්‌ධං…පෙ.… මහන්‌තං පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධං… මහන්‌තං විමුත්‌තික්‌ඛන්‌ධං… මහන්‌තං විමුත්‌තිඤාණදස්‌සනක්‌ඛන්‌ධං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහතො තමොකායස්‌ස පදාලනං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහතො විපල්‌ලාසස්‌ස පභෙදනං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහතො තණ්‌හාසල්‌ලස්‌ස අබ්‌බහනං… මහතො දිට්‌ඨිසඞ්‌ඝාටස්‌ස විනිවෙඨනං… මහතො මානද්‌ධජස්‌ස පපාතනං… මහතො අභිසඞ්‌ඛාරස්‌ස වූපසමං… මහතො ඔඝස්‌ස නිත්‌ථරණං… මහතො භාරස්‌ස නික්‌ඛෙපනං… මහතො සංසාරවට්‌ටස්‌ස උපච්‌ඡෙදං… මහතො සන්‌තාපස්‌ස නිබ්‌බාපනං… මහතො පරිළාහස්‌ස පටිප්‌පස්‌සද්‌ධිං… මහතො ධම්‌මද්‌ධජස්‌ස උස්‌සාපනං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහන්‌තෙ සතිපට්‌ඨානෙ… මහන්‌තෙ සම්‌මප්‌පධානෙ… මහන්‌තානි ඉන්‌ද්‍රියානි… මහන්‌තානි බලානි… මහන්‌තෙ බොජ්‌ඣඞ්‌ගෙ… මහන්‌තං අරියං අට්‌ඨඞ්‌ගිකං මග්‌ගං… මහන්‌තං පරමත්‌ථං ං1අතං නිබ්‌බානං එසී ගවෙසී පරියෙසීතිපි ඉසි. මහෙසක්‌ඛෙහි වා සත්‌තෙහි එසිතො ගවෙසිතො පරියෙසිතො – ‘‘කහං බුද්‌ධො, කහං භගවා, කහං දෙවදෙවො, කහං නරාසභො’’තිපි ඉසීති – යාවතතියඤ්‌ච දෙවීසි බ්‍යාකරොතීති මෙ සුතං. තෙනාහ සො බ්‍රාහ්‌මණො –
Atha vā, bhagavā pabbajitotipi isi. Mahantaṃ sīlakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahantaṃ samādhikkhandhaṃ…pe… mahantaṃ paññākkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttikkhandhaṃ… mahantaṃ vimuttiñāṇadassanakkhandhaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato tamokāyassa padālanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato vipallāsassa pabhedanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahato taṇhāsallassa abbahanaṃ… mahato diṭṭhisaṅghāṭassa viniveṭhanaṃ… mahato mānaddhajassa papātanaṃ… mahato abhisaṅkhārassa vūpasamaṃ… mahato oghassa nittharaṇaṃ… mahato bhārassa nikkhepanaṃ… mahato saṃsāravaṭṭassa upacchedaṃ… mahato santāpassa nibbāpanaṃ… mahato pariḷāhassa paṭippassaddhiṃ… mahato dhammaddhajassa ussāpanaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahante satipaṭṭhāne… mahante sammappadhāne… mahantāni indriyāni… mahantāni balāni… mahante bojjhaṅge… mahantaṃ ariyaṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ… mahantaṃ paramatthaṃ ṃ1ataṃ nibbānaṃ esī gavesī pariyesītipi isi. Mahesakkhehi vā sattehi esito gavesito pariyesito – ‘‘kahaṃ buddho, kahaṃ bhagavā, kahaṃ devadevo, kahaṃ narāsabho’’tipi isīti – yāvatatiyañca devīsi byākarotīti me sutaṃ. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘ද්‌වාහං සක්‌කං අපුච්‌ඡිස්‌සං, [ඉච්‌චායස්‌මා මොඝරාජා]
‘‘Dvāhaṃ sakkaṃ apucchissaṃ, [iccāyasmā mogharājā]
න මෙ බ්‍යාකාසි චක්‌ඛුමා;
Na me byākāsi cakkhumā;
යාවතතියඤ්‌ච දෙවීසි, බ්‍යාකරොතීති මෙ සුත’’න්‌ති.
Yāvatatiyañca devīsi, byākarotīti me suta’’nti.
86.
86.
අයං ලොකො පරො ලොකො, බ්‍රහ්‌මලොකො සදෙවකො;
Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;
දිට්‌ඨිං තෙ නාභිජානාති, ගොතමස්‌ස යසස්‌සිනො.
Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino.
අයං ලොකො පරො ලොකොති. අයං ලොකොති මනුස්‌සලොකො. පරො ලොකොති මනුස්‌සලොකං ඨපෙත්‌වා සබ්‌බො පරො ලොකොති – අයං ලොකො පරො ලොකො.
Ayaṃ loko paro lokoti. Ayaṃ lokoti manussaloko. Paro lokoti manussalokaṃ ṭhapetvā sabbo paro lokoti – ayaṃ loko paro loko.
බ්‍රහ්‌මලොකො සදෙවකොති සදෙවකො ලොකො සමාරකො සබ්‍රහ්‌මකො සස්‌සමණබ්‍රාහ්‌මණී පජා සදෙවමනුස්‌සාති – බ්‍රහ්‌මලොකො සදෙවකො.
Brahmaloko sadevakoti sadevako loko samārako sabrahmako sassamaṇabrāhmaṇī pajā sadevamanussāti – brahmaloko sadevako.
දිට්‌ඨිං තෙ නාභිජානාතීති තුය්‌හං දිට්‌ඨිං ඛන්‌තිං රුචිං ලද්‌ධිං අජ්‌ඣාසයං අධිප්‌පායං ලොකො න ජානාති – ‘‘අයං එවංදිට්‌ඨිකො එවංඛන්‌තිකො එවංරුචිකො එවංලද්‌ධිකො එවංඅජ්‌ඣාසයො එවංඅධිප්‌පායො’’ති න ජානාති න පස්‌සති න දක්‌ඛති නාධිගච්‌ඡති න වින්‌දති න පටිලභතීති – දිට්‌ඨිං තෙ නාභිජානාති.
Diṭṭhiṃ te nābhijānātīti tuyhaṃ diṭṭhiṃ khantiṃ ruciṃ laddhiṃ ajjhāsayaṃ adhippāyaṃ loko na jānāti – ‘‘ayaṃ evaṃdiṭṭhiko evaṃkhantiko evaṃruciko evaṃladdhiko evaṃajjhāsayo evaṃadhippāyo’’ti na jānāti na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – diṭṭhiṃ te nābhijānāti.
ගොතමස්‌ස යසස්‌සිනොති භගවා යසප්‌පත්‌තොති යසස්‌සී. අථ වා, භගවා සක්‌කතො ගරුකතො මානිතො පූජිතො අපචිතො ලාභී චීවරපිණ්‌ඩපාතසෙනාසනගිලානපච්‌චයභෙසජ්‌ජපරික්‌ඛාරානන්‌තිපි යසස්‌සීති – ගොතමස්‌ස යස්‌සිනො. තෙනාහ සො බ්‍රාහ්‌මණො –
Gotamassa yasassinoti bhagavā yasappattoti yasassī. Atha vā, bhagavā sakkato garukato mānito pūjito apacito lābhī cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārānantipi yasassīti – gotamassa yassino. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘අයං ලොකො පරො ලොකො, බ්‍රහ්‌මලොකො සදෙවකො;
‘‘Ayaṃ loko paro loko, brahmaloko sadevako;
දිට්‌ඨිං තෙ නාභිජානාති, ගොතමස්‌ස යසස්‌සිනො’’ති.
Diṭṭhiṃ te nābhijānāti, gotamassa yasassino’’ti.
87.
87.
එවං අභික්‌කන්‌තදස්‌සාවිං, අත්‌ථි පඤ්‌හෙන ආගමං;
Evaṃabhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
කථං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං, මච්‌චුරාජා න පස්‌සති.
Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.
එවං අභික්‌කන්‌තදස්‌සාවින්‌ති එවං අභික්‌කන්‌තදස්‌සාවිං අග්‌ගදස්‌සාවිං සෙට්‌ඨදස්‌සාවිං විසෙට්‌ඨදස්‌සාවිං පාමොක්‌ඛදස්‌සාවිං උත්‌තමදස්‌සාවිං පරමදස්‌සාවින්‌ති – එවං අභික්‌කන්‌තදස්‌සාවිං.
Evaṃ abhikkantadassāvinti evaṃ abhikkantadassāviṃ aggadassāviṃ seṭṭhadassāviṃ viseṭṭhadassāviṃ pāmokkhadassāviṃ uttamadassāviṃ paramadassāvinti – evaṃ abhikkantadassāviṃ.
අත්‌ථි පඤ්‌හෙන ආගමන්‌ති පඤ්‌හෙන අත්‌ථිකො ආගතොම්‌හි…පෙ.… වහස්‌සෙතං භාරන්‌ති, එවම්‌පි අත්‌ථි පඤ්‌හෙන ආගමං.
Atthi pañhena āgamanti pañhena atthiko āgatomhi…pe… vahassetaṃ bhāranti, evampi atthi pañhena āgamaṃ.
කථං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තන්‌ති කථං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තං තුලයන්‌තං තීරයන්‌තං විභාවයන්‌තං විභූතං කරොන්‌තන්‌ති – කථං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං.
Kathaṃ lokaṃ avekkhantanti kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.
මච්‌චුරාජා න පස්‌සතීති මච්‌චුරාජා න පස්‌සති න දක්‌ඛති නාධිගච්‌ඡති න වින්‌දති න පටිලභතීති – මච්‌චුරාජා න පස්‌සති. තෙනාහ සො බ්‍රාහ්‌මණො –
Maccurājā na passatīti maccurājā na passati na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhatīti – maccurājā na passati. Tenāha so brāhmaṇo –
‘‘එවං අභික්‌කන්‌තදස්‌සාවිං, අත්‌ථි පඤ්‌හෙන ආගමං;
‘‘Evaṃ abhikkantadassāviṃ, atthi pañhena āgamaṃ;
කථං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං, මච්‌චුරාජා න පස්‌සතී’’ති.
Kathaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
88.
88.
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු, මොඝරාජ සදා සතො;
Suññatolokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌ච, එවං මච්‌චුතරො සියා;
Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;
එවං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං, මච්‌චුරාජා න පස්‌සති.
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passati.
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සූති. ලොකොති නිරයලොකො තිරච්‌ඡානලොකො පෙත්‌තිවිසයලොකො මනුස්‌සලොකො දෙවලොකො ඛන්‌ධලොකො ධාතුලොකො ආයතනලොකො අයං ලොකො පරො ලොකො බ්‍රහ්‌මලොකො සදෙවකො 47. අඤ්‌ඤතරො භික්‌ඛු භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘ලොකො ලොකොති, භන්‌තෙ, වුච්‌චති. කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, ලොකොති වුච්‌චතී’’ති? ‘‘ලුජ්‌ජතීති ඛො, භික්‌ඛු, තස්‌මා ලොකොති වුච්‌චති. කිඤ්‌ච ලුජ්‌ජති? චක්‌ඛු ඛො භික්‌ඛු ලුජ්‌ජති, රූපා ලුජ්‌ජන්‌ති, චක්‌ඛුවිඤාණං ලුජ්‌ජති, චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො ලුජ්‌ජති, යම්‌පිදං 48 චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා උප්‌පජ්‌ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්‌ඛං වා අදුක්‌ඛමසුඛං වා තම්‌පි ලුජ්‌ජති; සොතං ලුජ්‌ජති, ගන්‌ධා ලුජ්‌ජන්‌ති…පෙ.… කායො ලුජ්‌ජති , ඵොට්‌ඨබ්‌බා ලුජ්‌ජන්‌ති; මනො ලුජ්‌ජති, ධම්‌මා ලුජ්‌ජන්‌ති, මනොවිඤ්‌ඤාණං ලුජ්‌ජති, මනොසම්‌ඵස්‌සො ලුජ්‌ජති; යම්‌පිදං මනොසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා උප්‌පජ්‌ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්‌ඛං වා අදුක්‌ඛමසුඛං වා තම්‌පි ලුජ්‌ජති. ලුජ්‌ජතීති ඛො, භික්‌ඛු, තස්‌මා ලොකොති වුච්‌චති’’.
Suññatolokaṃ avekkhassūti. Lokoti nirayaloko tiracchānaloko pettivisayaloko manussaloko devaloko khandhaloko dhātuloko āyatanaloko ayaṃ loko paro loko brahmaloko sadevako 49. Aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘loko lokoti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, lokoti vuccatī’’ti? ‘‘Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati. Kiñca lujjati? Cakkhu kho bhikkhu lujjati, rūpā lujjanti, cakkhuviñāṇaṃ lujjati, cakkhusamphasso lujjati, yampidaṃ 50 cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati; sotaṃ lujjati, gandhā lujjanti…pe… kāyo lujjati , phoṭṭhabbā lujjanti; mano lujjati, dhammā lujjanti, manoviññāṇaṃ lujjati, manosamphasso lujjati; yampidaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi lujjati. Lujjatīti kho, bhikkhu, tasmā lokoti vuccati’’.
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සූති ද්‌වීහි කාරණෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති – අවසියපවත්‌තසල්‌ලක්‌ඛණවසෙන 51 වා තුච්‌ඡසඞ්‌ඛාරසමනුපස්‌සනාවසෙන වා. කථං අවසියපවත්‌තසල්‌ලක්‌ඛණවසෙන සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති? රූපෙ වසො න ලබ්‌භති, වෙදනාය වසො න ලබ්‌භති, සඤ්‌ඤාය වසො න ලබ්‌භති, සඞ්‌ඛාරෙසු වසො න ලබ්‌භති, විඤ්‌ඤාණෙ වසො න ලබ්‌භති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා 52 – ‘‘රූපං, භික්‌ඛවෙ, අනත්‌තා. රූපඤ්‌ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌ස, නයිදං රූපං ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍ය; ලබ්‌භෙථ ච රූපෙ – ‘එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’ති. යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, රූපං අනත්‌තා, තස්‌මා රූපං ආබාධාය සංවත්‌තති න ච ලබ්‌භති රූපෙ – ‘එවං මෙ රූපං හොතු, එවං මෙ රූපං මා අහොසී’ති.
Suññato lokaṃ avekkhassūti dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati – avasiyapavattasallakkhaṇavasena 53 vā tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena vā. Kathaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati? Rūpe vaso na labbhati, vedanāya vaso na labbhati, saññāya vaso na labbhati, saṅkhāresu vaso na labbhati, viññāṇe vaso na labbhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā 54 – ‘‘rūpaṃ, bhikkhave, anattā. Rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, rūpaṃ anattā, tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati rūpe – ‘evaṃ me rūpaṃ hotu, evaṃ me rūpaṃ mā ahosī’ti.
‘‘වෙදනා අනත්‌තා. වෙදනා ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌ස, නයිදං වෙදනා ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍ය; ලබ්‌භෙථ ච වෙදනාය – ‘එවං මෙ වෙදනා හොතු, එවං මෙ වෙදනා මා අහොසී’ති. යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, වෙදනා අනත්‌තා, තස්‌මා වෙදනා ආබාධාය සංවත්‌තති, න ච ලබ්‌භති වෙදනාය – ‘එවං මෙ වෙදනා හොතු, එවං මෙ වෙදනා මා අහොසී’ති.
‘‘Vedanā anattā. Vedanā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ vedanā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, vedanā anattā, tasmā vedanā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati vedanāya – ‘evaṃ me vedanā hotu, evaṃ me vedanā mā ahosī’ti.
‘‘සඤ්‌ඤා අනත්‌තා. සඤ්‌ඤා ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌ස, නයිදං සඤ්‌ඤා ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍ය; ලබ්‌භෙථ ච සඤ්‌ඤාය – ‘එවං මෙ සඤ්‌ඤා හොතු, එවං මෙ සඤ්‌ඤා මා අහොසී’ති. යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, සඤ්‌ඤා අනත්‌තා, තස්‌මා සඤ්‌ඤා ආබාධාය සංවත්‌තති, න ච ලබ්‌භති සඤ්‌ඤාය – ‘එවං මෙ සඤ්‌ඤා හොතු, එවං මෙ සඤ්‌ඤා මා අහොසී’ති.
‘‘Saññā anattā. Saññā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ saññā ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, saññā anattā, tasmā saññā ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati saññāya – ‘evaṃ me saññā hotu, evaṃ me saññā mā ahosī’ti.
‘‘සඞ්‌ඛාරා අනත්‌තා. සඞ්‌ඛාරා ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌සංසු, නයිදං සඞ්‌ඛාරා ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍යුං; ලබ්‌භෙථ ච සඞ්‌ඛාරෙසු – ‘එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා හොන්‌තු, එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා මා අහෙසු’න්‌ති. යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ , සඞ්‌ඛාරා අනත්‌තා, තස්‌මා සඞ්‌ඛාරා ආබාධාය සංවත්‌තන්‌ති, න ච ලබ්‌භති සඞ්‌ඛාරෙසු – ‘එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා හොන්‌තු, එවං මෙ සඞ්‌ඛාරා මා අහෙසු’න්‌ති.
‘‘Saṅkhārā anattā. Saṅkhārā ca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissaṃsu, nayidaṃ saṅkhārā ābādhāya saṃvatteyyuṃ; labbhetha ca saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti. Yasmā ca kho, bhikkhave , saṅkhārā anattā, tasmā saṅkhārā ābādhāya saṃvattanti, na ca labbhati saṅkhāresu – ‘evaṃ me saṅkhārā hontu, evaṃ me saṅkhārā mā ahesu’nti.
‘‘විඤ්‌ඤාණං අනත්‌තා. විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌ස, නයිදං විඤ්‌ඤාණං ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍ය; ලබ්‌භෙථ ච විඤ්‌ඤාණෙ – ‘එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං හොතු, එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං මා අහොසී’ති. යස්‌මා ච ඛො, භික්‌ඛවෙ, විඤ්‌ඤාණං අනත්‌තා, තස්‌මා විඤ්‌ඤාණං ආබාධාය සංවත්‌තති, න ච ලබ්‌භති විඤ්‌ඤාණෙ – ‘එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං හොතු, එවං මෙ විඤ්‌ඤාණං මා අහොසී’’’ති.
‘‘Viññāṇaṃ anattā. Viññāṇañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ viññāṇaṃ ābādhāya saṃvatteyya; labbhetha ca viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’ti. Yasmā ca kho, bhikkhave, viññāṇaṃ anattā, tasmā viññāṇaṃ ābādhāya saṃvattati, na ca labbhati viññāṇe – ‘evaṃ me viññāṇaṃ hotu, evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosī’’’ti.
වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා – ‘‘නායං, භික්‌ඛවෙ, කායො තුම්‌හාකං, නපි අඤ්‌ඤෙසං 55. පුරාණමිදං, භික්‌ඛවෙ, කම්‌මං අභිසඞ්‌ඛතං අභිසඤ්‌චෙතයිතං වෙදනියං දට්‌ඨබ්‌බං. තත්‍ර ඛො, භික්‌ඛවෙ, සුතවා අරියසාවකො පටිච්‌චසමුප්‌පාදංයෙව සාධුකං යොනිසො මනසි කරොති – ‘ඉති ඉමස්‌මිං සති ඉදං හොති, ඉමස්‌සුප්‌පාදා ඉදං උප්‌පජ්‌ජති; ඉමස්‌මිං අසති ඉදං න හොති, ඉමස්‌ස නිරොධා ඉදං නිරුජ්‌ඣති, යදිදං – අවිජ්‌ජාපච්‌චයා සඞ්‌ඛාරා, සඞ්‌ඛාරපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්‌චයා සළායතනං, සළායතනපච්‌චයා ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා, තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදානං, උපාදානපච්‌චයා භවො, භවපච්‌චයා ජාති, ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා සම්‌භවන්‌ති – එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොති’’’.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘nāyaṃ, bhikkhave, kāyo tumhākaṃ, napi aññesaṃ 56. Purāṇamidaṃ, bhikkhave, kammaṃ abhisaṅkhataṃ abhisañcetayitaṃ vedaniyaṃ daṭṭhabbaṃ. Tatra kho, bhikkhave, sutavā ariyasāvako paṭiccasamuppādaṃyeva sādhukaṃ yoniso manasi karoti – ‘iti imasmiṃ sati idaṃ hoti, imassuppādā idaṃ uppajjati; imasmiṃ asati idaṃ na hoti, imassa nirodhā idaṃ nirujjhati, yadidaṃ – avijjāpaccayā saṅkhārā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ, nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ, saḷāyatanapaccayā phasso, phassapaccayā vedanā, vedanāpaccayā taṇhā, taṇhāpaccayā upādānaṃ, upādānapaccayā bhavo, bhavapaccayā jāti, jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti – evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti’’’.
‘‘අවිජ්‌ජාය ත්‌වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා සඞ්‌ඛාරනිරොධො, සඞ්‌ඛාරනිරොධා විඤ්‌ඤාණනිරොධො …පෙ.… ජාතිනිරොධා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා නිරුජ්‌ඣන්‌ති , එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස නිරොධො හොතී’’ති. එවං අවසියපවත්‌තසල්‌ලක්‌ඛණවසෙන සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
‘‘Avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho, saṅkhāranirodhā viññāṇanirodho …pe… jātinirodhā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā nirujjhanti , evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. Evaṃ avasiyapavattasallakkhaṇavasena suññato lokaṃ avekkhati.
කථං තුච්‌ඡසඞ්‌ඛාරසමනුපස්‌සනාවසෙන සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති? රූපෙ සාරො න ලබ්‌භති, වෙදනාය සාරො න ලබ්‌භති, සඤ්‌ඤාය සාරො න ලබ්‌භති, සඞ්‌ඛාරෙසු සාරො න ලබ්‌භති, විඤ්‌ඤාණෙ සාරො න ලබ්‌භති; රූපං අස්‌සාරං නිස්‌සාරං සාරාපගතං නිච්‌චසාරසාරෙන වා සුඛසාරසාරෙන වා අත්‌තසාරසාරෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. වෙදනා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා…පෙ.… සඤ්‌ඤා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා… සඞ්‌ඛාරා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා… විඤ්‌ඤාණං අස්‌සාරං නිස්‌සාරං සාරාපගතං නිච්‌චසාරසාරෙන වා සුඛසාරසාරෙන වා අත්‌තසාරසාරෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. යථා නළො අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා ච එරණ්‌ඩො…පෙ.… යථා ච උදුම්‌බරො අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා ච සෙතගච්‌ඡො 57 අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා ච පාලිභද්‌දකො 58 අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා ච ඵෙණපිණ්‌ඩො 59 අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා ච උදකපුබ්‌බුළං 60 අස්‌සාරං නිස්‌සාරං සාරාපගතං, යථා ච මරීචි අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා, යථා කදලික්‌ඛන්‌ධො අස්‌සාරො නිස්‌සාරො සාරාපගතො, යථා මායා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා – එවමෙව රූපං අස්‌සාරං නිස්‌සාරං සාරාපගතං නිච්‌චසාරසාරෙන වා සුඛසාරසාරෙන වා අත්‌තසාරසාරෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. වෙදනා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා…පෙ.… සඤ්‌ඤා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා… සඞ්‌ඛාරා අස්‌සාරා නිස්‌සාරා සාරාපගතා… විඤ්‌ඤාණං අස්‌සාරං නිස්‌සාරං සාරාපගතං නිච්‌චසාරසාරෙන වා සුඛසාරසාරෙන වා අත්‌තසාරසාරෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. එවං තුච්‌ඡසඞ්‌ඛාරසමනුපස්‌සනාවසෙන සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති. ඉමෙහි ද්‌වීහි කාරණෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Kathaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati? Rūpe sāro na labbhati, vedanāya sāro na labbhati, saññāya sāro na labbhati, saṅkhāresu sāro na labbhati, viññāṇe sāro na labbhati; rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Yathā naḷo assāro nissāro sārāpagato, yathā ca eraṇḍo…pe… yathā ca udumbaro assāro nissāro sārāpagato, yathā ca setagaccho 61 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pālibhaddako 62 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca pheṇapiṇḍo 63 assāro nissāro sārāpagato, yathā ca udakapubbuḷaṃ 64 assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ, yathā ca marīci assārā nissārā sārāpagatā, yathā kadalikkhandho assāro nissāro sārāpagato, yathā māyā assārā nissārā sārāpagatā – evameva rūpaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Vedanā assārā nissārā sārāpagatā…pe… saññā assārā nissārā sārāpagatā… saṅkhārā assārā nissārā sārāpagatā… viññāṇaṃ assāraṃ nissāraṃ sārāpagataṃ niccasārasārena vā sukhasārasārena vā attasārasārena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Evaṃ tucchasaṅkhārasamanupassanāvasena suññato lokaṃ avekkhati. Imehi dvīhi kāraṇehi suññato lokaṃ avekkhati.
අපි ච, ඡහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති. චක්‌ඛු සුඤ්‌ඤං 65 අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා, සොතං සුඤ්‌ඤං…පෙ.… ඝානං සුඤ්‌ඤං… ජිව්‌හා සුඤ්‌ඤා… කායො සුඤ්‌ඤො… මනො සුඤ්‌ඤො අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. රූපා සුඤ්‌ඤා…පෙ.… සද්‌දා සුඤ්‌ඤා… ගන්‌ධා සුඤ්‌ඤා… රසා සුඤ්‌ඤා… ඵොට්‌ඨබ්‌බා සුඤ්‌ඤා… ධම්‌මා සුඤ්‌ඤා අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා . චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං සුඤ්‌ඤං…පෙ.… මනොවිඤ්‌ඤාණං සුඤ්‌ඤං… චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො සුඤ්‌ඤො … මනොසම්‌ඵස්‌සො සුඤ්‌ඤො… චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා සුඤ්‌ඤා… මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා සුඤ්‌ඤා… රූපසඤ්‌ඤා සුඤ්‌ඤා… ධම්‌මසඤ්‌ඤා සුඤ්‌ඤා… රූපසඤ්‌චෙතනා සුඤ්‌ඤා… ධම්‌මසඤ්‌චෙතනා සුඤ්‌ඤා… රූපතණ්‌හා සුඤ්‌ඤා… රූපවිතක්‌කො සුඤ්‌ඤො… රූපවිචාරො සුඤ්‌ඤො… ධම්‌මවිචාරො සුඤ්‌ඤො අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා නිච්‌චෙන වා ධුවෙන වා සස්‌සතෙන වා අවිපරිණාමධම්‌මෙන වා. එවං ඡහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Api ca, chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Cakkhu suññaṃ 66 attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā, sotaṃ suññaṃ…pe… ghānaṃ suññaṃ… jivhā suññā… kāyo suñño… mano suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Rūpā suññā…pe… saddā suññā… gandhā suññā… rasā suññā… phoṭṭhabbā suññā… dhammā suññā attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā . Cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ…pe… manoviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño … manosamphasso suñño… cakkhusamphassajā vedanā suññā… manosamphassajā vedanā suññā… rūpasaññā suññā… dhammasaññā suññā… rūpasañcetanā suññā… dhammasañcetanā suññā… rūpataṇhā suññā… rūpavitakko suñño… rūpavicāro suñño… dhammavicāro suñño attena vā attaniyena vā niccena vā dhuvena vā sassatena vā avipariṇāmadhammena vā. Evaṃ chahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
අපි ච, දසහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති. රූපං රිත්‌තතො තුච්‌ඡතො සුඤ්‌ඤතො අනත්‌තතො අසාරකතො වධකතො විභවතො අඝමූලතො සාසවතො සඞ්‌ඛතතො; වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං… චුතිං… උපපත්‌තිං… පටිසන්‌ධිං… භවං… සංසාරවට්‌ටං රිත්‌තතො තුච්‌ඡතො සුඤ්‌ඤතො අනත්‌තතො අසාරකතො වධකතො විභවතො අඝමූලතො සාසවතො සඞ්‌ඛතතො. එවං දසහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Api ca, dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Rūpaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato; vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ… cutiṃ… upapattiṃ… paṭisandhiṃ… bhavaṃ… saṃsāravaṭṭaṃ rittato tucchato suññato anattato asārakato vadhakato vibhavato aghamūlato sāsavato saṅkhatato. Evaṃ dasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
අපි ච, ද්‌වාදසහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති. රූපං න සත්‌තො න ජීවො න නරො න මාණවො න ඉත්‌ථී න පුරිසො න අත්‌තා න අත්‌තනියං නාහං න මම න කොචි න කස්‌සචි; වෙදනා…පෙ.… සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං න සත්‌තො න ජීවො න නරො න මාණවො න ඉත්‌ථී න පුරිසො න අත්‌තා න අත්‌තනියං නාහං න මම න කොචි න කස්‌සචි. එවං ද්‌වාදසහාකාරෙහි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Api ca, dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati. Rūpaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci; vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ na satto na jīvo na naro na māṇavo na itthī na puriso na attā na attaniyaṃ nāhaṃ na mama na koci na kassaci. Evaṃ dvādasahākārehi suññato lokaṃ avekkhati.
වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා – ‘‘යං, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං තං පජහථ. තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. කිඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං? රූපං, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. වෙදනා, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. සා වො පහීනා දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. සඤ්‌ඤා, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. සා වො පහීනා දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. සඞ්‌ඛාරා, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තෙ පජහථ. තෙ වො පහීනා දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සන්‌ති. විඤ්‌ඤාණං, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. සෙය්‍යථාපි 67, භික්‌ඛවෙ, යං ඉමස්‌මිං ජෙතවනෙ තිණකට්‌ඨසාඛාපලාසං තං ජනො හරෙය්‍ය වා ඩහෙය්‍ය වා යථාපච්‌චයං වා කරෙය්‍ය. අපි නු තුම්‌හාකං එවමස්‌ස – ‘අම්‌හෙ ජනො හරති වා ඩහති වා යථාපච්‌චයං වා කරොතී’ති? ‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’. ‘තං කිස්‌ස හෙතු’? ‘න හි නො එතං, භන්‌තෙ, අත්‌තා වා අත්‌තනියං වා’ති. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, යං න තුම්‌හාකං තං පජහථ; තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. කිඤ්‌ච, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං? රූපං, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සති. වෙදනා…පෙ.… සඤ්‌ඤා… සඞ්‌ඛාරා… විඤ්‌ඤාණං, භික්‌ඛවෙ, න තුම්‌හාකං; තං පජහථ. තං වො පහීනං දීඝරත්‌තං හිතාය සුඛාය භවිස්‌සතී’’ති. එවම්‌පි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Saññā, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Sā vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Saṅkhārā, bhikkhave, na tumhākaṃ; te pajahatha. Te vo pahīnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissanti. Viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Seyyathāpi 68, bhikkhave, yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya. Api nu tumhākaṃ evamassa – ‘amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotī’ti? ‘No hetaṃ, bhante’. ‘Taṃ kissa hetu’? ‘Na hi no etaṃ, bhante, attā vā attaniyaṃ vā’ti. Evameva kho, bhikkhave, yaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha; taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Kiñca, bhikkhave, na tumhākaṃ? Rūpaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissati. Vedanā…pe… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ, bhikkhave, na tumhākaṃ; taṃ pajahatha. Taṃ vo pahīnaṃ dīgharattaṃ hitāya sukhāya bhavissatī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘‘සුඤ්‌ඤො 69 ලොකො, සුඤ්‌ඤො ලොකො’ති, භන්‌තෙ, වුච්‌චති. කිත්‌තාවතා නු ඛො, භන්‌තෙ, සුඤ්‌ඤො ලොකොති වුච්‌චතී’’ති? ‘‘යස්‌මා ච ඛො, ආනන්‌ද, සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා, තස්‌මා සුඤ්‌ඤො ලොකොති වුච්‌චති. කිඤ්‌චානන්‌ද, සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා? චක්‌ඛු ඛො, ආනන්‌ද, සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා. රූපා සුඤ්‌ඤා…පෙ.… චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණං සුඤ්‌ඤං… චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො සුඤ්‌ඤො… යම්‌පිදං චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා උප්‌පජ්‌ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්‌ඛං වා අදුක්‌ඛමසුඛං වා තම්‌පි සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා. සොතං සුඤ්‌ඤං… සද්‌දා සුඤ්‌ඤා… ඝානං සුඤ්‌ඤං… ගන්‌ධා සුඤ්‌ඤා… ජිව්‌හා සුඤ්‌ඤා… රසා සුඤ්‌ඤා… කායො සුඤ්‌ඤො … ඵොට්‌ඨබ්‌බා සුඤ්‌ඤා… මනො සුඤ්‌ඤො… ධම්‌මා සුඤ්‌ඤා… මනොවිඤ්‌ඤාණං සුඤ්‌ඤං… මනොසම්‌ඵස්‌සො සුඤ්‌ඤො… යම්‌පිදං සුඤ්‌ඤං මනොසම්‌ඵස්‌සපච්‌චයා උප්‌පජ්‌ජති වෙදයිතං සුඛං වා දුක්‌ඛං වා අදුක්‌ඛමසුඛං වා තම්‌පි සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා. යස්‌මා ච ඛො, ආනන්‌ද, සුඤ්‌ඤං අත්‌තෙන වා අත්‌තනියෙන වා, තස්‌මා සුඤ්‌ඤො ලොකොති වුච්‌චතී’’ති. එවම්‌පි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘‘suñño 70 loko, suñño loko’ti, bhante, vuccati. Kittāvatā nu kho, bhante, suñño lokoti vuccatī’’ti? ‘‘Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccati. Kiñcānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā? Cakkhu kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā. Rūpā suññā…pe… cakkhuviññāṇaṃ suññaṃ… cakkhusamphasso suñño… yampidaṃ cakkhusamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Sotaṃ suññaṃ… saddā suññā… ghānaṃ suññaṃ… gandhā suññā… jivhā suññā… rasā suññā… kāyo suñño … phoṭṭhabbā suññā… mano suñño… dhammā suññā… manoviññāṇaṃ suññaṃ… manosamphasso suñño… yampidaṃ suññaṃ manosamphassapaccayā uppajjati vedayitaṃ sukhaṃ vā dukkhaṃ vā adukkhamasukhaṃ vā tampi suññaṃ attena vā attaniyena vā. Yasmā ca kho, ānanda, suññaṃ attena vā attaniyena vā, tasmā suñño lokoti vuccatī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
‘‘සුද්‌ධං ධම්‌මසමුප්‌පාදං, සුද්‌ධසඞ්‌ඛාරසන්‌තතිං;
‘‘Suddhaṃ dhammasamuppādaṃ, suddhasaṅkhārasantatiṃ;
පස්‌සන්‌තස්‌ස යථාභූතං, න භයං හොති ගාමණි.
Passantassa yathābhūtaṃ, na bhayaṃ hoti gāmaṇi.
‘‘තිණකට්‌ඨසමං ලොකං, යදා පඤ්‌ඤාය පස්‌සති;
‘‘Tiṇakaṭṭhasamaṃ lokaṃ, yadā paññāya passati;
නාඤ්‌ඤං 71 පත්‌ථයතෙ කිඤ්‌චි, අඤ්‌ඤත්‍රප්‌පටිසන්‌ධියා’’ති.
Nāññaṃ 72 patthayate kiñci, aññatrappaṭisandhiyā’’ti.
එවම්‌පි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා 73 – ‘‘එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු රූපං සමන්‌නෙසති යාවතා රූපස්‌ස ගති, වෙදනං සමන්‌නෙසති යාවතා වෙදනාය ගති, සඤ්‌ඤං සමන්‌නෙසති යාවතා සඤ්‌ඤාය ගති, සඞ්‌ඛාරෙ සමන්‌නෙසති යාවතා සඞ්‌ඛාරානං ගති, විඤ්‌ඤාණං සමන්‌නෙසති යාවතා විඤ්‌ඤාණස්‌ස ගති . තස්‌ස රූපං 74 සමන්‌නෙසතො යාවතා රූපස්‌ස ගති, වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං සමන්‌නෙසතො යාවතා විඤ්‌ඤාණස්‌ස ගති, යම්‌පිස්‌ස තං හොති අහන්‌ති වා මමන්‌ති වා අස්‌මීති වා, තම්‌පි තස්‌ස න හොතී’’ති. එවම්‌පි සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛති.
Vuttañhetaṃ bhagavatā 75 – ‘‘evameva kho, bhikkhave, bhikkhu rūpaṃ samannesati yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ samannesati yāvatā vedanāya gati, saññaṃ samannesati yāvatā saññāya gati, saṅkhāre samannesati yāvatā saṅkhārānaṃ gati, viññāṇaṃ samannesati yāvatā viññāṇassa gati . Tassa rūpaṃ 76 samannesato yāvatā rūpassa gati, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ samannesato yāvatā viññāṇassa gati, yampissa taṃ hoti ahanti vā mamanti vā asmīti vā, tampi tassa na hotī’’ti. Evampi suññato lokaṃ avekkhati.
සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සූති සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු පච්‌චවෙක්‌ඛස්‌සු දක්‌ඛස්‌සු තුලෙහි තීරෙහි විභාවෙහි විභූතං කරොහීති – සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු.
Suññato lokaṃ avekkhassūti suññato lokaṃ avekkhassu paccavekkhassu dakkhassu tulehi tīrehi vibhāvehi vibhūtaṃ karohīti – suññato lokaṃ avekkhassu.
මොඝරාජ සදා සතොති. මොඝරාජාති භගවා තං බ්‍රාහ්‌මණං නාමෙන ආලපති. සදාති සබ්‌බකාලං…පෙ.… පච්‌ඡිමෙ වයොඛන්‌ධෙ. සතොති චතූහි කාරණෙහි සතො – කායෙ කායානුපස්‌සනාසතිපට්‌ඨානං භාවෙන්‌තො සතො…පෙ.… සො වුච්‌චති සතොති – මොඝරාජ සදා සතො.
Mogharāja sadā satoti. Mogharājāti bhagavā taṃ brāhmaṇaṃ nāmena ālapati. Sadāti sabbakālaṃ…pe… pacchime vayokhandhe. Satoti catūhi kāraṇehi sato – kāye kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ bhāvento sato…pe… so vuccati satoti – mogharāja sadā sato.
අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌චාති අත්‌තානුදිට්‌ඨි වුච්‌චති වීසතිවත්‌ථුකා සක්‌කායදිට්‌ඨි. ඉධ අස්‌සුතවා පුථුජ්‌ජනො අරියානං අදස්‌සාවී අරියධම්‌මස්‌ස අකොවිදො අරියධම්‌මෙ අවිනීතො සප්‌පුරිසානං අදස්‌සාවී සප්‌පුරිසධම්‌මස්‌ස අකොවිදො සප්‌පුරිසධම්‌මෙ අවිනීතො රූපං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති රූපවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා රූපං රූපස්‌මිං වා අත්‌තානං, වෙදනං…පෙ.… සඤ්‌ඤං… සඞ්‌ඛාරෙ… විඤ්‌ඤාණං අත්‌තතො සමනුපස්‌සති විඤ්‌ඤාණවන්‌තං වා අත්‌තානං අත්‌තනි වා විඤ්‌ඤාණං විඤ්‌ඤාණස්‌මිං වා අත්‌තානං. යා එවරූපා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතං දිට්‌ඨිගහනං දිට්‌ඨිකන්‌තාරො දිට්‌ඨිවිසූකායිකං දිට්‌ඨිවිප්‌ඵන්‌දිතං දිට්‌ඨිසංයොජනං ගාහො පටිග්‌ගාහො අභිනිවෙසො පරාමාසො කුම්‌මග්‌ගො මිච්‌ඡාපථො මිච්‌ඡත්‌තං තිත්‌ථායතනං විපරියෙසග්‌ගාහො විපරීතග්‌ගාහො විපල්‌ලාසග්‌ගාහො මිච්‌ඡාගාහො අයාථාවකස්‌මිං යාථාවකන්‌ති ගාහො යාවතා ද්‌වාසට්‌ඨි දිට්‌ඨිගතානි, අයං අත්‌තානුදිට්‌ඨි. අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌චාති අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌ච සමූහච්‌ච 77 උද්‌ධරිත්‌වා සමුද්‌ධරිත්‌වා උප්‌පාටයිත්‌වා සමුප්‌පාටයිත්‌වා පජහිත්‌වා විනොදෙත්‌වා බ්‍යන්‌තීකරිත්‌වා අනභාවං ගමෙත්‌වාති – අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌ච.
Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhi vuccati vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi. Idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ, vedanaṃ…pe… saññaṃ… saṅkhāre… viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Yā evarūpā diṭṭhi diṭṭhigataṃ diṭṭhigahanaṃ diṭṭhikantāro diṭṭhivisūkāyikaṃ diṭṭhivipphanditaṃ diṭṭhisaṃyojanaṃ gāho paṭiggāho abhiniveso parāmāso kummaggo micchāpatho micchattaṃ titthāyatanaṃ vipariyesaggāho viparītaggāho vipallāsaggāho micchāgāho ayāthāvakasmiṃ yāthāvakanti gāho yāvatā dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni, ayaṃ attānudiṭṭhi. Attānudiṭṭhiṃ ūhaccāti attānudiṭṭhiṃ ūhacca samūhacca 78 uddharitvā samuddharitvā uppāṭayitvā samuppāṭayitvā pajahitvā vinodetvā byantīkaritvā anabhāvaṃ gametvāti – attānudiṭṭhiṃ ūhacca.
එවං මච්‌චුතරො සියාති එවං මච්‌චුපි තරෙය්‍යාසි, ජරාපි තරෙය්‍යාසි, මරණම්‌පි තරෙය්‍යාසි උත්‌තරෙය්‍යාසි පතරෙය්‍යාසි සමතික්‌කමෙය්‍යාසි වීතිවත්‌තෙය්‍යාසීති – එවං මච්‌චුතරො සියා.
Evaṃ maccutaro siyāti evaṃ maccupi tareyyāsi, jarāpi tareyyāsi, maraṇampi tareyyāsi uttareyyāsi patareyyāsi samatikkameyyāsi vītivatteyyāsīti – evaṃ maccutaro siyā.
එවං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තන්‌ති එවං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං පච්‌චවෙක්‌ඛන්‌තං තුලයන්‌තං තීරයන්‌තං විභාවයන්‌තං විභූතං කරොන්‌තන්‌ති – එවං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං.
Evaṃlokaṃ avekkhantanti evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ paccavekkhantaṃ tulayantaṃ tīrayantaṃ vibhāvayantaṃ vibhūtaṃ karontanti – evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ.
මච්‌චුරාජා න පස්‌සතීති මච්‌චුපි මච්‌චුරාජා, මාරොපි මච්‌චුරාජා, මරණම්‌පි මච්‌චුරාජා. න පස්‌සතීති මච්‌චුරාජා න පස්‌සතී න දක්‌ඛති නාධිගච්‌ඡති න වින්‌දති න පටිලභති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං භගවතා – ‘‘සෙය්‍යථාපි, භික්‌ඛවෙ, ආරඤ්‌ඤිකො මිගො අරඤ්‌ඤෙ පවනෙ චරමානො විස්‌සත්‌ථො ගච්‌ඡති විස්‌සත්‌ථො 79 තිට්‌ඨති විස්‌සත්‌ථො නිසීදති විස්‌සත්‌ථො සෙය්‍යං කප්‌පෙති. තං කිස්‌ස හෙතු? අනාපාථගතො 80, භික්‌ඛවෙ, ලුද්‌දස්‌ස. එවමෙව ඛො, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු විවිච්‌චෙව කාමෙහි විවිච්‌ච අකුසලෙහි ධම්‌මෙහි සවිතක්‌කං සවිචාරං විවෙකජං පීතිසුඛං පඨමං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, ‘භික්‌ඛු අන්‌ධමකාසි 81 මාරං, අපදං වධිත්‌වා මාරචක්‌ඛුං අදස්‌සනං ගතො පාපිමතො’.
Maccurājā na passatīti maccupi maccurājā, māropi maccurājā, maraṇampi maccurājā. Na passatīti maccurājā na passatī na dakkhati nādhigacchati na vindati na paṭilabhati. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, āraññiko migo araññe pavane caramāno vissattho gacchati vissattho 82 tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato 83, bhikkhave, luddassa. Evameva kho, bhikkhave, bhikkhu vivicceva kāmehi vivicca akusalehi dhammehi savitakkaṃ savicāraṃ vivekajaṃ pītisukhaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi 84 māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු විතක්‌කවිචාරානං වූපසමා අජ්‌ඣත්‌තං සම්‌පසාදනං චෙතසො එකොදිභාවං අවිතක්‌කං අවිචාරං සමාධිජං පීතිසුඛං දුතියං ඣානං…පෙ.… තතියං ඣානං… චතුත්‌ථං ඣානං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, ‘භික්‌ඛු අන්‌ධමකාසි මාරං, අපදං වධිත්‌වා මාරචක්‌ඛුං අදස්‌සනං ගතො පාපිමතො’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu vitakkavicārānaṃ vūpasamā ajjhattaṃ sampasādanaṃ cetaso ekodibhāvaṃ avitakkaṃ avicāraṃ samādhijaṃ pītisukhaṃ dutiyaṃ jhānaṃ…pe… tatiyaṃ jhānaṃ… catutthaṃ jhānaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා, පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා, නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා, අනන්‌තො ආකාසොති ආකාසානඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, ‘භික්‌ඛු අන්‌ධමකාසි මාරං, අපදං වධිත්‌වා මාරචක්‌ඛුං අදස්‌සනං ගතො පාපිමතො’.
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso rūpasaññānaṃ samatikkamā, paṭighasaññānaṃ atthaṅgamā, nānattasaññānaṃ amanasikārā, ananto ākāsoti ākāsānañcāyatanaṃ upasampajja viharati. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato’.
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛු සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණන්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති…පෙ.….
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, bhikkhu sabbaso ākāsānañcāyatanaṃ samatikkamma anantaṃ viññāṇanti viññāṇañcāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම නත්‌ථි කිඤ්‌චීති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති…පෙ.….
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso viññāṇañcāyatanaṃ samatikkamma natthi kiñcīti ākiñcaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බසො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති…පෙ.….
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso ākiñcaññāyatanaṃ samatikkamma nevasaññānāsaññāyatanaṃ upasampajja viharati…pe….
‘‘පුන චපරං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බසො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති; පඤ්‌ඤාය චස්‌ස දිස්‌වා ආසවා පරික්‌ඛීණා හොන්‌ති. අයං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, ‘භික්‌ඛු අන්‌ධමකාසි මාරං, අපදං වධිත්‌වා මාරචක්‌ඛුං අදස්‌සනං ගතො පාපිමතො, තිණ්‌ණො ලොකෙ විසත්‌තික’න්‌ති. සො විස්‌සත්‌ථො ගච්‌ඡති විස්‌සත්‌ථො තිට්‌ඨති විස්‌සත්‌ථො නිසීදති විස්‌සත්‌ථො සෙය්‍යං කප්‌පෙති. තං කිස්‌ස හෙතු? අනාපාථගතො භික්‌ඛු පාපිමතො’’ති – මච්‌චුරාජා න පස්‌සති. තෙනාහ භගවා –
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, sabbaso nevasaññānāsaññāyatanaṃ samatikkamma saññāvedayitanirodhaṃ upasampajja viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati, bhikkhave, ‘bhikkhu andhamakāsi māraṃ, apadaṃ vadhitvā māracakkhuṃ adassanaṃ gato pāpimato, tiṇṇo loke visattika’nti. So vissattho gacchati vissattho tiṭṭhati vissattho nisīdati vissattho seyyaṃ kappeti. Taṃ kissa hetu? Anāpāthagato bhikkhu pāpimato’’ti – maccurājā na passati. Tenāha bhagavā –
‘‘සුඤ්‌ඤතො ලොකං අවෙක්‌ඛස්‌සු, මොඝරාජ සදා සතො;
‘‘Suññato lokaṃ avekkhassu, mogharāja sadā sato;
අත්‌තානුදිට්‌ඨිං ඌහච්‌ච, එවං මච්‌චුතරො සියා;
Attānudiṭṭhiṃ ūhacca, evaṃ maccutaro siyā;
එවං ලොකං අවෙක්‌ඛන්‌තං, මච්‌චුරාජා න පස්‌සතී’’ති.
Evaṃ lokaṃ avekkhantaṃ, maccurājā na passatī’’ti.
සහ ගාථාපරියොසානා…පෙ.… සත්‌ථා මෙ, භන්‌තෙ භගවා, සාවකොහමස්‌මීති.
Saha gāthāpariyosānā…pe… satthā me, bhante bhagavā, sāvakohamasmīti.
මොඝරාජමාණවපුච්‌ඡානිද්‌දෙසො පන්‌නරසමො.
Mogharājamāṇavapucchāniddeso pannarasamo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / චූළනිද්‌දෙස-අට්‌ඨකථා • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / 15. මොඝරාජමාණවසුත්‌තනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා • 15. Mogharājamāṇavasuttaniddesavaṇṇanā
