Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ౪. మోఘరాజత్థేరగాథావణ్ణనా

    4. Mogharājattheragāthāvaṇṇanā

    ఛవిపాపక చిత్తభద్దకాతి ఆయస్మతో మోఘరాజత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థు సన్తికే ధమ్మం సుణన్తో సత్థారం ఏకం భిక్ఖుం లూఖచీవరధరానం అగ్గట్ఠానే ఠపేన్తం దిస్వా తం ఠానన్తరం ఆకఙ్ఖన్తో పణిధానం కత్వా తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని కరోన్తో అత్థదస్సిస్స భగవతో కాలే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా బ్రాహ్మణానం విజ్జాసిప్పేసు నిప్ఫత్తిం గతో బ్రాహ్మణమాణవే విజ్జాసిప్పాని సిక్ఖాపేన్తో ఏకదివసం అత్థదస్సిం భగవన్తం భిక్ఖుసఙ్ఘపరివుతం గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసో పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా సిరసి అఞ్జలిం కత్వా ‘‘యావతా రూపినో సత్తా’’తిఆదినా ఛహి గాథాహి అభిత్థవిత్వా భాజనం పూరేత్వా మధుం ఉపనామేసి. సత్థా మధుం పటిగ్గహేత్వా అనుమోదనం అకాసి.

    Chavipāpakacittabhaddakāti āyasmato mogharājattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato brāhmaṇamāṇave vijjāsippāni sikkhāpento ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino sattā’’tiādinā chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanāmesi. Satthā madhuṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.

    సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో కస్సపస్స భగవతో కాలే కట్ఠవాహనస్స నామ రఞ్ఞో అమచ్చో హుత్వా తేన సత్థు ఆనయనత్థం పురిససహస్సేన పేసితో సత్థు సన్తికం గన్త్వా ధమ్మం సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా వీసతివస్ససహస్సాని సమణధమ్మం కత్వా తతో చుతో ఏకం బుద్ధన్తరం సుగతీసుయేవ పరివత్తేన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే బ్రాహ్మణకులే నిబ్బత్తిత్వా మోఘరాజాతి లద్ధనామో బావరీబ్రాహ్మణస్స సన్తికే ఉగ్గహితసిప్పో సంవేగజాతో తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా తాపససహస్సపరివారో అజితాదీహి సద్ధిం సత్థు సన్తికం పేసితో తేసం పన్నరసమో హుత్వా పఞ్హే పుచ్ఛిత్వా పఞ్హవిస్సజ్జనపరియోసానే అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౪.౬౪-౮౩) –

    So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kaṭṭhavāhanassa nāma rañño amacco hutvā tena satthu ānayanatthaṃ purisasahassena pesito satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā tato cuto ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā mogharājāti laddhanāmo bāvarībrāhmaṇassa santike uggahitasippo saṃvegajāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tāpasasahassaparivāro ajitādīhi saddhiṃ satthu santikaṃ pesito tesaṃ pannarasamo hutvā pañhe pucchitvā pañhavissajjanapariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.64-83) –

    ‘‘అత్థదస్సీ తు భగవా, సయమ్భూ అపరాజితో;

    ‘‘Atthadassī tu bhagavā, sayambhū aparājito;

    భిక్ఖుసఙ్ఘపరిబ్యూళ్హో, రథియం పటిపజ్జథ.

    Bhikkhusaṅghaparibyūḷho, rathiyaṃ paṭipajjatha.

    ‘‘సిస్సేహి సమ్పరివుతో, ఘరమ్హా అభినిక్ఖమిం;

    ‘‘Sissehi samparivuto, gharamhā abhinikkhamiṃ;

    నిక్ఖమిత్వానహం తత్థ, అద్దసం లోకనాయకం.

    Nikkhamitvānahaṃ tattha, addasaṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘అభివాదియ సమ్బుద్ధం, సిరే కత్వాన అఞ్జలిం;

    ‘‘Abhivādiya sambuddhaṃ, sire katvāna añjaliṃ;

    సకం చిత్తం పసాదేత్వా, సన్థవిం లోకనాయకం.

    Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, santhaviṃ lokanāyakaṃ.

    ‘‘యావతా రూపినో సత్తా, అరూపీ వా అసఞ్ఞినో;

    ‘‘Yāvatā rūpino sattā, arūpī vā asaññino;

    సబ్బే తే తవ ఞాణమ్హి, అన్తో హోన్తి సమోగధా.

    Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.

    ‘‘సుఖుమచ్ఛికజాలేన, ఉదకం యో పరిక్ఖిపే;

    ‘‘Sukhumacchikajālena, udakaṃ yo parikkhipe;

    యే కేచి ఉదకే పాణా, అన్తోజాలే భవన్తి తే.

    Ye keci udake pāṇā, antojāle bhavanti te.

    ‘‘యేసఞ్చ చేతనా అత్థి, రూపినో చ అరూపినో;

    ‘‘Yesañca cetanā atthi, rūpino ca arūpino;

    సబ్బే తే తవ ఞాణమ్హి, అన్తో హోన్తి సమోగధా.

    Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.

    ‘‘సముద్ధరసిమం లోకం, అన్ధకారసమాకులం;

    ‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, andhakārasamākulaṃ;

    తవ ధమ్మం సుణిత్వాన, కఙ్ఖాసోతం తరన్తి తే.

    Tava dhammaṃ suṇitvāna, kaṅkhāsotaṃ taranti te.

    ‘‘అవిజ్జానివుతే లోకే, అన్ధకారేన ఓత్థటే;

    ‘‘Avijjānivute loke, andhakārena otthaṭe;

    తవ ఞాణమ్హి జోతన్తే, అన్ధకారా పధంసితా.

    Tava ñāṇamhi jotante, andhakārā padhaṃsitā.

    ‘‘తువం చక్ఖూసి సబ్బేసం, మహాతమపనూదనో;

    ‘‘Tuvaṃ cakkhūsi sabbesaṃ, mahātamapanūdano;

    తవ ధమ్మం సుణిత్వాన, నిబ్బాయతి బహుజ్జనో.

    Tava dhammaṃ suṇitvāna, nibbāyati bahujjano.

    ‘‘పుటకం పూరయిత్వాన, మధుఖుద్దమనేళకం;

    ‘‘Puṭakaṃ pūrayitvāna, madhukhuddamaneḷakaṃ;

    ఉభో హత్థేహి పగ్గయ్హ, ఉపనేసిం మహేసినో.

    Ubho hatthehi paggayha, upanesiṃ mahesino.

    ‘‘పటిగ్గణ్హి మహావీరో, సహత్థేన మహా ఇసి;

    ‘‘Paṭiggaṇhi mahāvīro, sahatthena mahā isi;

    భుఞ్జిత్వా తఞ్చ సబ్బఞ్ఞూ, వేహాసం నభముగ్గమి.

    Bhuñjitvā tañca sabbaññū, vehāsaṃ nabhamuggami.

    ‘‘అన్తలిక్ఖే ఠితో సత్థా, అత్థదస్సీ నరాసభో;

    ‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, atthadassī narāsabho;

    మమ చిత్తం పసాదేన్తో, ఇమా గాథా అభాసథ.

    Mama cittaṃ pasādento, imā gāthā abhāsatha.

    ‘‘యేనిదం థవితం ఞాణం, బుద్ధసేట్ఠో చ థోమితో;

    ‘‘Yenidaṃ thavitaṃ ñāṇaṃ, buddhaseṭṭho ca thomito;

    తేన చిత్తప్పసాదేన, దుగ్గతిం సో న గచ్ఛతి.

    Tena cittappasādena, duggatiṃ so na gacchati.

    ‘‘చతుద్దసఞ్చ ఖత్తుం సో, దేవరజ్జం కరిస్సతి;

    ‘‘Catuddasañca khattuṃ so, devarajjaṃ karissati;

    పథబ్యా రజ్జం అట్ఠసతం, వసుధం ఆవసిస్సతి.

    Pathabyā rajjaṃ aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.

    ‘‘పఞ్చేవ సతక్ఖత్తుఞ్చ, చక్కవత్తీ భవిస్సతి;

    ‘‘Pañceva satakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;

    పదేసరజ్జం అసఙ్ఖేయ్యం, మహియా కారయిస్సతి.

    Padesarajjaṃ asaṅkheyyaṃ, mahiyā kārayissati.

    ‘‘అజ్ఝాయకో మన్తధరో, తిణ్ణం వేదాన పారగూ;

    ‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;

    గోతమస్స భగవతో, సాసనే పబ్బజిస్సతి.

    Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissati.

    ‘‘గమ్భీరం నిపుణం అత్థం, ఞాణేన విచినిస్సతి;

    ‘‘Gambhīraṃ nipuṇaṃ atthaṃ, ñāṇena vicinissati;

    మోఘరాజాతి నామేన, హేస్సతి సత్థు సావకో.

    Mogharājāti nāmena, hessati satthu sāvako.

    ‘‘తీహి విజ్జాహి సమ్పన్నం, కతకిచ్చమనాసవం;

    ‘‘Tīhi vijjāhi sampannaṃ, katakiccamanāsavaṃ;

    గోతమో సత్థవాహగ్గో, ఏతదగ్గే ఠపేస్సతి.

    Gotamo satthavāhaggo, etadagge ṭhapessati.

    ‘‘హిత్వా మానుసకం యోగం, ఛేత్వాన భవబన్ధనం;

    ‘‘Hitvā mānusakaṃ yogaṃ, chetvāna bhavabandhanaṃ;

    సబ్బాసవే పరిఞ్ఞాయ, విహరామి అనాసవో.

    Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.

    ‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    అరహత్తం పన పత్వా సత్థలూఖం సుత్తలూఖం రజనలూఖన్తి విసేసేన తివిధేనపి లూఖేన సమన్నాగతం పంసుకూలం ధారేసి. తేన నం సత్థా లూఖచీవరధరానం అగ్గట్ఠానే ఠపేసి. అపరభాగే పురిమకమ్మప్పచ్చయా పరిహారస్స అకరణతో థేరస్స సరీరే దద్దుపీళకాదీని ఉప్పజ్జిత్వా వడ్ఢింసు. సో ‘‘సేనాసనం దుస్సతీ’’తి హేమన్తేపి మగధక్ఖేత్తేసు పలాలసన్థారాని అత్థరిత్వా సేతి. తం ఏకదివసం ఉపట్ఠానం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా ఏకమన్తం నిసిన్నం సత్థా పటిసన్థారవసేన ‘‘ఛవిపాపకా’’తిఆదినా పఠమగాథాయ పుచ్ఛి.

    Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi. Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Aparabhāge purimakammappaccayā parihārassa akaraṇato therassa sarīre daddupīḷakādīni uppajjitvā vaḍḍhiṃsu. So ‘‘senāsanaṃ dussatī’’ti hemantepi magadhakkhettesu palālasanthārāni attharitvā seti. Taṃ ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ satthā paṭisanthāravasena ‘‘chavipāpakā’’tiādinā paṭhamagāthāya pucchi.

    ౨౦౭. తత్థ ఛవిపాపకాతి దద్దుకచ్ఛుపీళకాహి భిన్నచ్ఛవిభావతో హీనచ్ఛవిక దుట్ఠచ్ఛవిక . చిత్తభద్దకాతి అనవసేసకిలేసప్పహానేన బ్రహ్మవిహారసేవనాయ చ భద్దచిత్త సున్దరచిత్త. మోఘరాజాతి తస్స ఆలపనం. సతతం సమాహితోతి అగ్గఫలసమాధినా నిచ్చకాలం అభిణ్హం సమాహితమానసో. హేమన్తికసీతకాలరత్తియోతి హేమన్తసమయే సీతకాలరత్తియో. అచ్చన్తసంయోగే చేతం ఉపయోగవచనం. ‘‘హేమన్తికా సీతకాలరత్తియో’’తిపి పాళి. తత్థ హేమన్తికాతి హేమన్తోగధా హేమన్తపరియాపన్నాతి అత్థో. భిక్ఖు త్వం సీతి భిక్ఖు కో త్వం అసి, ఏవంభూతో పరేసు తవ సేనాసనం కత్వా అదేన్తేసు సఙ్ఘికఞ్చ సేనాసనం అపవిసన్తో. కథం కరిస్ససీతి యథావుత్తే సీతకాలే కథం అత్తభావం పవత్తేసీతి సత్థా పుచ్ఛి. ఏవం పన పుట్ఠో థేరో సత్థు తమత్థం కథేన్తో –

    207. Tattha chavipāpakāti daddukacchupīḷakāhi bhinnacchavibhāvato hīnacchavika duṭṭhacchavika . Cittabhaddakāti anavasesakilesappahānena brahmavihārasevanāya ca bhaddacitta sundaracitta. Mogharājāti tassa ālapanaṃ. Satataṃ samāhitoti aggaphalasamādhinā niccakālaṃ abhiṇhaṃ samāhitamānaso. Hemantikasītakālarattiyoti hemantasamaye sītakālarattiyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. ‘‘Hemantikā sītakālarattiyo’’tipi pāḷi. Tattha hemantikāti hemantogadhā hemantapariyāpannāti attho. Bhikkhu tvaṃ sīti bhikkhu ko tvaṃ asi, evaṃbhūto paresu tava senāsanaṃ katvā adentesu saṅghikañca senāsanaṃ apavisanto. Kathaṃ karissasīti yathāvutte sītakāle kathaṃ attabhāvaṃ pavattesīti satthā pucchi. Evaṃ pana puṭṭho thero satthu tamatthaṃ kathento –

    ౨౦౮.

    208.

    ‘‘సమ్పన్నసస్సా మగధా, కేవలా ఇతి మే సుతం;

    ‘‘Sampannasassā magadhā, kevalā iti me sutaṃ;

    పలాలచ్ఛన్నకో సేయ్యం, యథఞ్ఞే సుఖజీవినో’’తి. – గాథమాహ;

    Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino’’ti. – gāthamāha;

    తత్థ సమ్పన్నసస్సాతి నిప్ఫన్నసస్సా. మగధాతి మగధరట్ఠం వదతి. మగధా నామ జానపదినో రాజకుమారా, తేసం నివాసో ఏకోపి జనపదో రుళ్హీవసేన ‘‘మగధా’’త్వేవ బహువచనేన వుచ్చతి. కేవలాతి అనవసేసా. ఇతి మే సుతన్తి ఏవం మయా సుతం. తత్థ యో అదిట్ఠో పదేసో, తస్స వసేన సుతన్తి వుత్తం. తేన ఏదిసే కాలే మగధేసు యత్థ కత్థచి మయా వసితుం సక్కాతి దస్సేతి. పలాలచ్ఛన్నకో సేయ్యం, యథఞ్ఞే సుఖజీవినోతి యథా అఞ్ఞే సుఖజీవినో భిక్ఖూ సేనాసనసప్పాయం లద్ధా సున్దరేహి అత్థరణపావురణేహి సుఖేన సయన్తి, ఏవం అహమ్పి పలాలసన్థారమేవ హేట్ఠా సన్థరిత్వా ఉపరి తిరియఞ్చ పలాలచ్ఛదనేనేవ ఛాదితసరీరతాయ పలాలచ్ఛన్నకో సేయ్యం సయిం, సేయ్యం కప్పేసిన్తి అత్తనో యథాలాభసన్తోసం విభావేతి.

    Tattha sampannasassāti nipphannasassā. Magadhāti magadharaṭṭhaṃ vadati. Magadhā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘magadhā’’tveva bahuvacanena vuccati. Kevalāti anavasesā. Iti me sutanti evaṃ mayā sutaṃ. Tattha yo adiṭṭho padeso, tassa vasena sutanti vuttaṃ. Tena edise kāle magadhesu yattha katthaci mayā vasituṃ sakkāti dasseti. Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvinoti yathā aññe sukhajīvino bhikkhū senāsanasappāyaṃ laddhā sundarehi attharaṇapāvuraṇehi sukhena sayanti, evaṃ ahampi palālasanthārameva heṭṭhā santharitvā upari tiriyañca palālacchadaneneva chāditasarīratāya palālacchannako seyyaṃ sayiṃ, seyyaṃ kappesinti attano yathālābhasantosaṃ vibhāveti.

    మోఘరాజత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Mogharājattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౪. మోఘరాజత్థేరగాథా • 4. Mogharājattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact