Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੪. ਮੋਘਰਾਜਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
4. Mogharājattheragāthāvaṇṇanā
ਛવਿਪਾਪਕ ਚਿਤ੍ਤਭਦ੍ਦਕਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮੋਘਰਾਜਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਲੂਖਚੀવਰਧਰਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਣਿਧਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ વਿਜ੍ਜਾਸਿਪ੍ਪੇਸੁ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਗਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਾਣવੇ વਿਜ੍ਜਾਸਿਪ੍ਪਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਨ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸਿਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਿਰਸਿ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવਤਾ ਰੂਪਿਨੋ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਛਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਤ੍વਾ ਭਾਜਨਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਮਧੁਂ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਮਧੁਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਅਕਾਸਿ।
Chavipāpakacittabhaddakāti āyasmato mogharājattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthu santike dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā taṃ ṭhānantaraṃ ākaṅkhanto paṇidhānaṃ katvā tattha tattha bhave puññāni karonto atthadassissa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā brāhmaṇānaṃ vijjāsippesu nipphattiṃ gato brāhmaṇamāṇave vijjāsippāni sikkhāpento ekadivasaṃ atthadassiṃ bhagavantaṃ bhikkhusaṅghaparivutaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso pañcapatiṭṭhitena vanditvā sirasi añjaliṃ katvā ‘‘yāvatā rūpino sattā’’tiādinā chahi gāthāhi abhitthavitvā bhājanaṃ pūretvā madhuṃ upanāmesi. Satthā madhuṃ paṭiggahetvā anumodanaṃ akāsi.
ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਕਟ੍ਠવਾਹਨਸ੍ਸ ਨਾਮ ਰਞ੍ਞੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਆਨਯਨਤ੍ਥਂ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸੇਨ ਪੇਸਿਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਸੁਗਤੀਸੁਯੇવ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮੋਘਰਾਜਾਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ ਬਾવਰੀਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹਿਤਸਿਪ੍ਪੋ ਸਂવੇਗਜਾਤੋ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਾਪਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੋ ਅਜਿਤਾਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸਿਤੋ ਤੇਸਂ ਪਨ੍ਨਰਸਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੧.੪.੬੪-੮੩) –
So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto kassapassa bhagavato kāle kaṭṭhavāhanassa nāma rañño amacco hutvā tena satthu ānayanatthaṃ purisasahassena pesito satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vīsativassasahassāni samaṇadhammaṃ katvā tato cuto ekaṃ buddhantaraṃ sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde brāhmaṇakule nibbattitvā mogharājāti laddhanāmo bāvarībrāhmaṇassa santike uggahitasippo saṃvegajāto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tāpasasahassaparivāro ajitādīhi saddhiṃ satthu santikaṃ pesito tesaṃ pannarasamo hutvā pañhe pucchitvā pañhavissajjanapariyosāne arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.4.64-83) –
‘‘ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਤੁ ਭਗવਾ, ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਪਰਾਜਿਤੋ।
‘‘Atthadassī tu bhagavā, sayambhū aparājito;
ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹੋ, ਰਥਿਯਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਥ॥
Bhikkhusaṅghaparibyūḷho, rathiyaṃ paṭipajjatha.
‘‘ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਸਮ੍ਪਰਿવੁਤੋ, ਘਰਮ੍ਹਾ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਿਂ।
‘‘Sissehi samparivuto, gharamhā abhinikkhamiṃ;
ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਨਹਂ ਤਤ੍ਥ, ਅਦ੍ਦਸਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ॥
Nikkhamitvānahaṃ tattha, addasaṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ਅਭਿવਾਦਿਯ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਿਰੇ ਕਤ੍વਾਨ ਅਞ੍ਜਲਿਂ।
‘‘Abhivādiya sambuddhaṃ, sire katvāna añjaliṃ;
ਸਕਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ, ਸਨ੍ਥવਿਂ ਲੋਕਨਾਯਕਂ॥
Sakaṃ cittaṃ pasādetvā, santhaviṃ lokanāyakaṃ.
‘‘ਯਾવਤਾ ਰੂਪਿਨੋ ਸਤ੍ਤਾ, ਅਰੂਪੀ વਾ ਅਸਞ੍ਞਿਨੋ।
‘‘Yāvatā rūpino sattā, arūpī vā asaññino;
ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਤવ ਞਾਣਮ੍ਹਿ, ਅਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮੋਗਧਾ॥
Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.
‘‘ਸੁਖੁਮਚ੍ਛਿਕਜਾਲੇਨ, ਉਦਕਂ ਯੋ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪੇ।
‘‘Sukhumacchikajālena, udakaṃ yo parikkhipe;
ਯੇ ਕੇਚਿ ਉਦਕੇ ਪਾਣਾ, ਅਨ੍ਤੋਜਾਲੇ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
Ye keci udake pāṇā, antojāle bhavanti te.
‘‘ਯੇਸਞ੍ਚ ਚੇਤਨਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਰੂਪਿਨੋ ਚ ਅਰੂਪਿਨੋ।
‘‘Yesañca cetanā atthi, rūpino ca arūpino;
ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਤવ ਞਾਣਮ੍ਹਿ, ਅਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮੋਗਧਾ॥
Sabbe te tava ñāṇamhi, anto honti samogadhā.
‘‘ਸਮੁਦ੍ਧਰਸਿਮਂ ਲੋਕਂ, ਅਨ੍ਧਕਾਰਸਮਾਕੁਲਂ।
‘‘Samuddharasimaṃ lokaṃ, andhakārasamākulaṃ;
ਤવ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਤ੍વਾਨ, ਕਙ੍ਖਾਸੋਤਂ ਤਰਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
Tava dhammaṃ suṇitvāna, kaṅkhāsotaṃ taranti te.
‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿવੁਤੇ ਲੋਕੇ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇਨ ਓਤ੍ਥਟੇ।
‘‘Avijjānivute loke, andhakārena otthaṭe;
ਤવ ਞਾਣਮ੍ਹਿ ਜੋਤਨ੍ਤੇ, ਅਨ੍ਧਕਾਰਾ ਪਧਂਸਿਤਾ॥
Tava ñāṇamhi jotante, andhakārā padhaṃsitā.
‘‘ਤੁવਂ ਚਕ੍ਖੂਸਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ, ਮਹਾਤਮਪਨੂਦਨੋ।
‘‘Tuvaṃ cakkhūsi sabbesaṃ, mahātamapanūdano;
ਤવ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਤ੍વਾਨ, ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ ਬਹੁਜ੍ਜਨੋ॥
Tava dhammaṃ suṇitvāna, nibbāyati bahujjano.
‘‘ਪੁਟਕਂ ਪੂਰਯਿਤ੍વਾਨ, ਮਧੁਖੁਦ੍ਦਮਨੇਲ਼ਕਂ।
‘‘Puṭakaṃ pūrayitvāna, madhukhuddamaneḷakaṃ;
ਉਭੋ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, ਉਪਨੇਸਿਂ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
Ubho hatthehi paggayha, upanesiṃ mahesino.
‘‘ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿ ਮਹਾવੀਰੋ, ਸਹਤ੍ਥੇਨ ਮਹਾ ਇਸਿ।
‘‘Paṭiggaṇhi mahāvīro, sahatthena mahā isi;
ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ, વੇਹਾਸਂ ਨਭਮੁਗ੍ਗਮਿ॥
Bhuñjitvā tañca sabbaññū, vehāsaṃ nabhamuggami.
‘‘ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਠਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਨਰਾਸਭੋ।
‘‘Antalikkhe ṭhito satthā, atthadassī narāsabho;
ਮਮ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤੋ, ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਥ॥
Mama cittaṃ pasādento, imā gāthā abhāsatha.
‘‘ਯੇਨਿਦਂ ਥવਿਤਂ ਞਾਣਂ, ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠੋ ਚ ਥੋਮਿਤੋ।
‘‘Yenidaṃ thavitaṃ ñāṇaṃ, buddhaseṭṭho ca thomito;
ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦੇਨ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਸੋ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ॥
Tena cittappasādena, duggatiṃ so na gacchati.
‘‘ਚਤੁਦ੍ਦਸਞ੍ਚ ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੋ, ਦੇવਰਜ੍ਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Catuddasañca khattuṃ so, devarajjaṃ karissati;
ਪਥਬ੍ਯਾ ਰਜ੍ਜਂ ਅਟ੍ਠਸਤਂ, વਸੁਧਂ ਆવਸਿਸ੍ਸਤਿ॥
Pathabyā rajjaṃ aṭṭhasataṃ, vasudhaṃ āvasissati.
‘‘ਪਞ੍ਚੇવ ਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਞ੍ਚ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Pañceva satakkhattuñca, cakkavattī bhavissati;
ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਂ ਅਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯਂ, ਮਹਿਯਾ ਕਾਰਯਿਸ੍ਸਤਿ॥
Padesarajjaṃ asaṅkheyyaṃ, mahiyā kārayissati.
‘‘ਅਜ੍ਝਾਯਕੋ ਮਨ੍ਤਧਰੋ, ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨ ਪਾਰਗੂ।
‘‘Ajjhāyako mantadharo, tiṇṇaṃ vedāna pāragū;
ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamassa bhagavato, sāsane pabbajissati.
‘‘ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਨਿਪੁਣਂ ਅਤ੍ਥਂ, ਞਾਣੇਨ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Gambhīraṃ nipuṇaṃ atthaṃ, ñāṇena vicinissati;
ਮੋਘਰਾਜਾਤਿ ਨਾਮੇਨ, ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾવਕੋ॥
Mogharājāti nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘ਤੀਹਿ વਿਜ੍ਜਾਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਕਤਕਿਚ੍ਚਮਨਾਸવਂ।
‘‘Tīhi vijjāhi sampannaṃ, katakiccamanāsavaṃ;
ਗੋਤਮੋ ਸਤ੍ਥવਾਹਗ੍ਗੋ, ਏਤਦਗ੍ਗੇ ਠਪੇਸ੍ਸਤਿ॥
Gotamo satthavāhaggo, etadagge ṭhapessati.
‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਮਾਨੁਸਕਂ ਯੋਗਂ, ਛੇਤ੍વਾਨ ਭવਬਨ੍ਧਨਂ।
‘‘Hitvā mānusakaṃ yogaṃ, chetvāna bhavabandhanaṃ;
ਸਬ੍ਬਾਸવੇ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ, વਿਹਰਾਮਿ ਅਨਾਸવੋ॥
Sabbāsave pariññāya, viharāmi anāsavo.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਲੂਖਂ ਸੁਤ੍ਤਲੂਖਂ ਰਜਨਲੂਖਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਤਿવਿਧੇਨਪਿ ਲੂਖੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਧਾਰੇਸਿ। ਤੇਨ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਲੂਖਚੀવਰਧਰਾਨਂ ਅਗ੍ਗਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਅਪਰਭਾਗੇ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਰਿਹਾਰਸ੍ਸ ਅਕਰਣਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਦਦ੍ਦੁਪੀਲ਼ਕਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਡ੍ਢਿਂਸੁ। ਸੋ ‘‘ਸੇਨਾਸਨਂ ਦੁਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਹੇਮਨ੍ਤੇਪਿ ਮਗਧਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇਸੁ ਪਲਾਲਸਨ੍ਥਾਰਾਨਿ ਅਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਸੇਤਿ। ਤਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰવਸੇਨ ‘‘ਛવਿਪਾਪਕਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਪੁਚ੍ਛਿ।
Arahattaṃ pana patvā satthalūkhaṃ suttalūkhaṃ rajanalūkhanti visesena tividhenapi lūkhena samannāgataṃ paṃsukūlaṃ dhāresi. Tena naṃ satthā lūkhacīvaradharānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. Aparabhāge purimakammappaccayā parihārassa akaraṇato therassa sarīre daddupīḷakādīni uppajjitvā vaḍḍhiṃsu. So ‘‘senāsanaṃ dussatī’’ti hemantepi magadhakkhettesu palālasanthārāni attharitvā seti. Taṃ ekadivasaṃ upaṭṭhānaṃ upasaṅkamitvā vanditvā ekamantaṃ nisinnaṃ satthā paṭisanthāravasena ‘‘chavipāpakā’’tiādinā paṭhamagāthāya pucchi.
੨੦੭. ਤਤ੍ਥ ਛવਿਪਾਪਕਾਤਿ ਦਦ੍ਦੁਕਚ੍ਛੁਪੀਲ਼ਕਾਹਿ ਭਿਨ੍ਨਚ੍ਛવਿਭਾવਤੋ ਹੀਨਚ੍ਛવਿਕ ਦੁਟ੍ਠਚ੍ਛવਿਕ । ਚਿਤ੍ਤਭਦ੍ਦਕਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰਸੇવਨਾਯ ਚ ਭਦ੍ਦਚਿਤ੍ਤ ਸੁਨ੍ਦਰਚਿਤ੍ਤ। ਮੋਘਰਾਜਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਆਲਪਨਂ। ਸਤਤਂ ਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਅਗ੍ਗਫਲਸਮਾਧਿਨਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸਮਾਹਿਤਮਾਨਸੋ। ਹੇਮਨ੍ਤਿਕਸੀਤਕਾਲਰਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਹੇਮਨ੍ਤਸਮਯੇ ਸੀਤਕਾਲਰਤ੍ਤਿਯੋ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗੇ ਚੇਤਂ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ‘‘ਹੇਮਨ੍ਤਿਕਾ ਸੀਤਕਾਲਰਤ੍ਤਿਯੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਲ਼ਿ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਮਨ੍ਤਿਕਾਤਿ ਹੇਮਨ੍ਤੋਗਧਾ ਹੇਮਨ੍ਤਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਕ੍ਖੁ ਤ੍વਂ ਸੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕੋ ਤ੍વਂ ਅਸਿ, ਏવਂਭੂਤੋ ਪਰੇਸੁ ਤવ ਸੇਨਾਸਨਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦੇਨ੍ਤੇਸੁ ਸਙ੍ਘਿਕਞ੍ਚ ਸੇਨਾਸਨਂ ਅਪવਿਸਨ੍ਤੋ। ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇ ਸੀਤਕਾਲੇ ਕਥਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਏવਂ ਪਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ ਤਮਤ੍ਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ –
207. Tattha chavipāpakāti daddukacchupīḷakāhi bhinnacchavibhāvato hīnacchavika duṭṭhacchavika . Cittabhaddakāti anavasesakilesappahānena brahmavihārasevanāya ca bhaddacitta sundaracitta. Mogharājāti tassa ālapanaṃ. Satataṃ samāhitoti aggaphalasamādhinā niccakālaṃ abhiṇhaṃ samāhitamānaso. Hemantikasītakālarattiyoti hemantasamaye sītakālarattiyo. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. ‘‘Hemantikā sītakālarattiyo’’tipi pāḷi. Tattha hemantikāti hemantogadhā hemantapariyāpannāti attho. Bhikkhu tvaṃ sīti bhikkhu ko tvaṃ asi, evaṃbhūto paresu tava senāsanaṃ katvā adentesu saṅghikañca senāsanaṃ apavisanto. Kathaṃ karissasīti yathāvutte sītakāle kathaṃ attabhāvaṃ pavattesīti satthā pucchi. Evaṃ pana puṭṭho thero satthu tamatthaṃ kathento –
੨੦੮.
208.
‘‘ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਸ੍ਸਾ ਮਗਧਾ, ਕੇવਲਾ ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤਂ।
‘‘Sampannasassā magadhā, kevalā iti me sutaṃ;
ਪਲਾਲਚ੍ਛਨ੍ਨਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ, ਯਥਞ੍ਞੇ ਸੁਖਜੀવਿਨੋ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਮਾਹ।
Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvino’’ti. – gāthamāha;
ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਸਸ੍ਸਾ। ਮਗਧਾਤਿ ਮਗਧਰਟ੍ਠਂ વਦਤਿ। ਮਗਧਾ ਨਾਮ ਜਾਨਪਦਿਨੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰਾ, ਤੇਸਂ ਨਿવਾਸੋ ਏਕੋਪਿ ਜਨਪਦੋ ਰੁਲ਼੍ਹੀવਸੇਨ ‘‘ਮਗਧਾ’’ਤ੍વੇવ ਬਹੁવਚਨੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕੇવਲਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਾ। ਇਤਿ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਮਯਾ ਸੁਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਅਦਿਟ੍ਠੋ ਪਦੇਸੋ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸੁਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨ ਏਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ਮਗਧੇਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਮਯਾ વਸਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਪਲਾਲਚ੍ਛਨ੍ਨਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ, ਯਥਞ੍ਞੇ ਸੁਖਜੀવਿਨੋਤਿ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇ ਸੁਖਜੀવਿਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸੇਨਾਸਨਸਪ੍ਪਾਯਂ ਲਦ੍ਧਾ ਸੁਨ੍ਦਰੇਹਿ ਅਤ੍ਥਰਣਪਾવੁਰਣੇਹਿ ਸੁਖੇਨ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਹਮ੍ਪਿ ਪਲਾਲਸਨ੍ਥਾਰਮੇવ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚ ਪਲਾਲਚ੍ਛਦਨੇਨੇવ ਛਾਦਿਤਸਰੀਰਤਾਯ ਪਲਾਲਚ੍ਛਨ੍ਨਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ ਸਯਿਂ, ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਥਾਲਾਭਸਨ੍ਤੋਸਂ વਿਭਾવੇਤਿ।
Tattha sampannasassāti nipphannasassā. Magadhāti magadharaṭṭhaṃ vadati. Magadhā nāma jānapadino rājakumārā, tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘magadhā’’tveva bahuvacanena vuccati. Kevalāti anavasesā. Iti me sutanti evaṃ mayā sutaṃ. Tattha yo adiṭṭho padeso, tassa vasena sutanti vuttaṃ. Tena edise kāle magadhesu yattha katthaci mayā vasituṃ sakkāti dasseti. Palālacchannako seyyaṃ, yathaññe sukhajīvinoti yathā aññe sukhajīvino bhikkhū senāsanasappāyaṃ laddhā sundarehi attharaṇapāvuraṇehi sukhena sayanti, evaṃ ahampi palālasanthārameva heṭṭhā santharitvā upari tiriyañca palālacchadaneneva chāditasarīratāya palālacchannako seyyaṃ sayiṃ, seyyaṃ kappesinti attano yathālābhasantosaṃ vibhāveti.
ਮੋਘਰਾਜਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Mogharājattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੪. ਮੋਘਰਾਜਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 4. Mogharājattheragāthā