Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౩. మోహసుత్తవణ్ణనా
3. Mohasuttavaṇṇanā
౩. తతియే మోహన్తి అఞ్ఞాణం. తఞ్హి దుక్ఖే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖసముదయే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖనిరోధే అఞ్ఞాణం, దుక్ఖనిరోధగామినియా పటిపదాయ అఞ్ఞాణన్తిఆదినా నయేన విభాగేన అనేకప్పభేదమ్పి ముయ్హన్తి. తేన సయం వా ముయ్హతి ముయ్హనమత్తమేవ వా తన్తి మోహోతి వుచ్చతి. సో చిత్తస్స అన్ధభావలక్ఖణో, అఞ్ఞాణలక్ఖణో వా, అసమ్పటివేధరసో, ఆరమ్మణసభావచ్ఛాదనరసో వా, అసమ్మాప్పటిపత్తిపచ్చుపట్ఠానో, అన్ధకారపచ్చుపట్ఠానో వా, అయోనిసోమనసికారపదట్ఠానో, సబ్బాకుసలానం మూలన్తి దట్ఠబ్బో. ఇధాపి పజహథాతి పదస్స –
3. Tatiye mohanti aññāṇaṃ. Tañhi dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇantiādinā nayena vibhāgena anekappabhedampi muyhanti. Tena sayaṃ vā muyhati muyhanamattameva vā tanti mohoti vuccati. So cittassa andhabhāvalakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāppaṭipattipaccupaṭṭhāno, andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno, sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo. Idhāpi pajahathāti padassa –
‘‘మూళ్హో అత్థం న జానాతి, మూళ్హో ధమ్మం న పస్సతి;
‘‘Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;
అన్ధతమం తదా హోతి, యం మోహో సహతే నరం’’. (ఇతివు॰ ౮౮);
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);
‘‘అనత్థజననో మోహో…పే॰…. (ఇతివు॰ ౮౮);
‘‘Anatthajanano moho…pe…. (itivu. 88);
‘‘అవిజ్జా, భిక్ఖవే, పుబ్బఙ్గమా అకుసలానం ధమ్మానం సమాపత్తియా’’ (ఇతివు॰ ౪౦);
‘‘Avijjā, bhikkhave, pubbaṅgamā akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā’’ (itivu. 40);
‘‘మోహసమ్బన్ధనో లోకో, భబ్బరూపోవ దిస్సతి’’; (ఉదా॰ ౭౦);
‘‘Mohasambandhano loko, bhabbarūpova dissati’’; (Udā. 70);
‘‘మోహో నిదానం కమ్మానం సముదయాయ’’ (అ॰ ని॰ ౩.౩౪);
‘‘Moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya’’ (a. ni. 3.34);
‘‘మూళ్హో ఖో, బ్రాహ్మణ, మోహేన అభిభూతో పరియాదిన్నచిత్తో దిట్ఠధమ్మికమ్పి భయం వేరం పసవతి, సమ్పరాయికమ్పి భయం వేరం పసవతీ’’తి చ –
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavatī’’ti ca –
ఆదినా నయేన ‘‘యో కోచి ధమ్మో కామచ్ఛన్దాదిసంకిలేసధమ్మేహి నిబ్బత్తేతబ్బో, అత్థతో సబ్బో సో మోహహేతుకో’’తి చ మోహే ఆదీనవం తప్పటిపక్ఖతో మోహప్పహానే ఆనిసంసఞ్చ పచ్చవేక్ఖిత్వా కామచ్ఛన్దాదిప్పహానక్కమేనేవ పుబ్బభాగే తదఙ్గాదివసేన మోహం పజహన్తా తతియమగ్గేన యథావుత్తలోభదోసేకట్ఠం మోహం సముచ్ఛేదవసేన పజహథాతి అత్థో దట్ఠబ్బో. అనాగామిమగ్గవజ్ఝో ఏవ హి మోహో ఇధాధిప్పేతోతి. మూళ్హాసేతి కుసలాకుసలసావజ్జానవజ్జాదిభేదే అత్తనో హితాహితే సమ్మూళ్హా. సేసం వుత్తనయమేవ.
Ādinā nayena ‘‘yo koci dhammo kāmacchandādisaṃkilesadhammehi nibbattetabbo, atthato sabbo so mohahetuko’’ti ca mohe ādīnavaṃ tappaṭipakkhato mohappahāne ānisaṃsañca paccavekkhitvā kāmacchandādippahānakkameneva pubbabhāge tadaṅgādivasena mohaṃ pajahantā tatiyamaggena yathāvuttalobhadosekaṭṭhaṃ mohaṃ samucchedavasena pajahathāti attho daṭṭhabbo. Anāgāmimaggavajjho eva hi moho idhādhippetoti. Mūḷhāseti kusalākusalasāvajjānavajjādibhede attano hitāhite sammūḷhā. Sesaṃ vuttanayameva.
తతియసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౩. మోహసుత్తం • 3. Mohasuttaṃ