Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
൩. മോഹസുത്തവണ്ണനാ
3. Mohasuttavaṇṇanā
൩. തതിയേ മോഹന്തി അഞ്ഞാണം. തഞ്ഹി ദുക്ഖേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖസമുദയേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധേ അഞ്ഞാണം, ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിയാ പടിപദായ അഞ്ഞാണന്തിആദിനാ നയേന വിഭാഗേന അനേകപ്പഭേദമ്പി മുയ്ഹന്തി. തേന സയം വാ മുയ്ഹതി മുയ്ഹനമത്തമേവ വാ തന്തി മോഹോതി വുച്ചതി. സോ ചിത്തസ്സ അന്ധഭാവലക്ഖണോ, അഞ്ഞാണലക്ഖണോ വാ, അസമ്പടിവേധരസോ, ആരമ്മണസഭാവച്ഛാദനരസോ വാ, അസമ്മാപ്പടിപത്തിപച്ചുപട്ഠാനോ, അന്ധകാരപച്ചുപട്ഠാനോ വാ, അയോനിസോമനസികാരപദട്ഠാനോ, സബ്ബാകുസലാനം മൂലന്തി ദട്ഠബ്ബോ. ഇധാപി പജഹഥാതി പദസ്സ –
3. Tatiye mohanti aññāṇaṃ. Tañhi dukkhe aññāṇaṃ, dukkhasamudaye aññāṇaṃ, dukkhanirodhe aññāṇaṃ, dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāya aññāṇantiādinā nayena vibhāgena anekappabhedampi muyhanti. Tena sayaṃ vā muyhati muyhanamattameva vā tanti mohoti vuccati. So cittassa andhabhāvalakkhaṇo, aññāṇalakkhaṇo vā, asampaṭivedharaso, ārammaṇasabhāvacchādanaraso vā, asammāppaṭipattipaccupaṭṭhāno, andhakārapaccupaṭṭhāno vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhāno, sabbākusalānaṃ mūlanti daṭṭhabbo. Idhāpi pajahathāti padassa –
‘‘മൂള്ഹോ അത്ഥം ന ജാനാതി, മൂള്ഹോ ധമ്മം ന പസ്സതി;
‘‘Mūḷho atthaṃ na jānāti, mūḷho dhammaṃ na passati;
അന്ധതമം തദാ ഹോതി, യം മോഹോ സഹതേ നരം’’. (ഇതിവു॰ ൮൮);
Andhatamaṃ tadā hoti, yaṃ moho sahate naraṃ’’. (itivu. 88);
‘‘അനത്ഥജനനോ മോഹോ…പേ॰…. (ഇതിവു॰ ൮൮);
‘‘Anatthajanano moho…pe…. (itivu. 88);
‘‘അവിജ്ജാ, ഭിക്ഖവേ, പുബ്ബങ്ഗമാ അകുസലാനം ധമ്മാനം സമാപത്തിയാ’’ (ഇതിവു॰ ൪൦);
‘‘Avijjā, bhikkhave, pubbaṅgamā akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā’’ (itivu. 40);
‘‘മോഹസമ്ബന്ധനോ ലോകോ, ഭബ്ബരൂപോവ ദിസ്സതി’’; (ഉദാ॰ ൭൦);
‘‘Mohasambandhano loko, bhabbarūpova dissati’’; (Udā. 70);
‘‘മോഹോ നിദാനം കമ്മാനം സമുദയായ’’ (അ॰ നി॰ ൩.൩൪);
‘‘Moho nidānaṃ kammānaṃ samudayāya’’ (a. ni. 3.34);
‘‘മൂള്ഹോ ഖോ, ബ്രാഹ്മണ, മോഹേന അഭിഭൂതോ പരിയാദിന്നചിത്തോ ദിട്ഠധമ്മികമ്പി ഭയം വേരം പസവതി, സമ്പരായികമ്പി ഭയം വേരം പസവതീ’’തി ച –
‘‘Mūḷho kho, brāhmaṇa, mohena abhibhūto pariyādinnacitto diṭṭhadhammikampi bhayaṃ veraṃ pasavati, samparāyikampi bhayaṃ veraṃ pasavatī’’ti ca –
ആദിനാ നയേന ‘‘യോ കോചി ധമ്മോ കാമച്ഛന്ദാദിസംകിലേസധമ്മേഹി നിബ്ബത്തേതബ്ബോ, അത്ഥതോ സബ്ബോ സോ മോഹഹേതുകോ’’തി ച മോഹേ ആദീനവം തപ്പടിപക്ഖതോ മോഹപ്പഹാനേ ആനിസംസഞ്ച പച്ചവേക്ഖിത്വാ കാമച്ഛന്ദാദിപ്പഹാനക്കമേനേവ പുബ്ബഭാഗേ തദങ്ഗാദിവസേന മോഹം പജഹന്താ തതിയമഗ്ഗേന യഥാവുത്തലോഭദോസേകട്ഠം മോഹം സമുച്ഛേദവസേന പജഹഥാതി അത്ഥോ ദട്ഠബ്ബോ. അനാഗാമിമഗ്ഗവജ്ഝോ ഏവ ഹി മോഹോ ഇധാധിപ്പേതോതി. മൂള്ഹാസേതി കുസലാകുസലസാവജ്ജാനവജ്ജാദിഭേദേ അത്തനോ ഹിതാഹിതേ സമ്മൂള്ഹാ. സേസം വുത്തനയമേവ.
Ādinā nayena ‘‘yo koci dhammo kāmacchandādisaṃkilesadhammehi nibbattetabbo, atthato sabbo so mohahetuko’’ti ca mohe ādīnavaṃ tappaṭipakkhato mohappahāne ānisaṃsañca paccavekkhitvā kāmacchandādippahānakkameneva pubbabhāge tadaṅgādivasena mohaṃ pajahantā tatiyamaggena yathāvuttalobhadosekaṭṭhaṃ mohaṃ samucchedavasena pajahathāti attho daṭṭhabbo. Anāgāmimaggavajjho eva hi moho idhādhippetoti. Mūḷhāseti kusalākusalasāvajjānavajjādibhede attano hitāhite sammūḷhā. Sesaṃ vuttanayameva.
തതിയസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Tatiyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൩. മോഹസുത്തം • 3. Mohasuttaṃ