| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
१०. मोनेय्यसुत्तवण्णना
10. Moneyyasuttavaṇṇanā
१२३. दसमे मुनिनो भावा मोनेय्यानि, येहि धम्मेहि उभयहितमुननतो मुनि नाम होति, ते मुनिभावकरा मोनेय्या पटिपदा धम्मा एव वुत्ता। मुनिनो वा एतानि मोनेय्यानि, यथावुत्तधम्मा एव। तत्थ यस्मा कायेन अकत्तब्बस्स अकरणं, कत्तब्बस्स च करणं , ‘‘अत्थि इमस्मिं काये केसा’’तिआदिना (दी॰ नि॰ २.३७७; म॰ नि॰ १.११०; सं॰ नि॰ ४.१२७; खु॰ पा॰ ३.द्वत्तिंसाकार) कायसङ्खातस्स आरम्मणस्स जाननं, कायस्स च समुदयतो अत्थङ्गमतो अस्सादतो आदीनवतो निस्सरणतो च याथावतो परिजाननता, तथा परिजाननवसेन पन पवत्तो विपस्सनामग्गो, तेन च काये छन्दरागस्स पजहनं, कायसङ्खारं निरोधेत्वा पत्तब्बसमापत्ति वा, सब्बे एते कायमुखेन पवत्ता मोनेय्यप्पटिपदा धम्मा कायमोनेय्यं नाम। तस्मा तमत्थं दस्सेतुं ‘‘कतमं कायमोनेय्यं? तिविधकायदुच्चरितस्स पहानं कायमोनेय्यं, तिविधकायसुचरितम्पि कायमोनेय्य’’न्तिआदिना (महानि॰ १४) पाळि आगता। इधापि तेनेव पाळिनयेन अत्थं दस्सेन्तो ‘‘तिविधकायदुच्चरितप्पहानं कायमोनेय्यं नामा’’तिआदिमाह।
123. Dasame munino bhāvā moneyyāni, yehi dhammehi ubhayahitamunanato muni nāma hoti, te munibhāvakarā moneyyā paṭipadā dhammā eva vuttā. Munino vā etāni moneyyāni, yathāvuttadhammā eva. Tattha yasmā kāyena akattabbassa akaraṇaṃ, kattabbassa ca karaṇaṃ , ‘‘atthi imasmiṃ kāye kesā’’tiādinā (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; saṃ. ni. 4.127; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra) kāyasaṅkhātassa ārammaṇassa jānanaṃ, kāyassa ca samudayato atthaṅgamato assādato ādīnavato nissaraṇato ca yāthāvato parijānanatā, tathā parijānanavasena pana pavatto vipassanāmaggo, tena ca kāye chandarāgassa pajahanaṃ, kāyasaṅkhāraṃ nirodhetvā pattabbasamāpatti vā, sabbe ete kāyamukhena pavattā moneyyappaṭipadā dhammā kāyamoneyyaṃ nāma. Tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘katamaṃ kāyamoneyyaṃ? Tividhakāyaduccaritassa pahānaṃ kāyamoneyyaṃ, tividhakāyasucaritampi kāyamoneyya’’ntiādinā (mahāni. 14) pāḷi āgatā. Idhāpi teneva pāḷinayena atthaṃ dassento ‘‘tividhakāyaduccaritappahānaṃ kāyamoneyyaṃ nāmā’’tiādimāha.
इदानि ‘‘कतमं वचीमोनेय्यं? चतुब्बिधवचीदुच्चरितस्स पहानं वचीमोनेय्यं, चतुब्बिधं वचीसुचरितं, वाचारम्मणे ञाणं, वाचापरिञ्ञा, परिञ्ञासहगतो मग्गो, वाचाय छन्दरागस्स पहानं, वचीसङ्खारनिरोधो दुतियज्झानसमापत्ति वचीमोनेय्य’’न्ति इमाय पाळिया वुत्तमत्थं अतिदीपेन्तो ‘‘वचीमोनेय्येपि एसेव नयो’’तिआदिमाह। तत्थ चोपनवाचञ्चेव सद्दवाचञ्च आरब्भ पवत्ता पञ्ञा वाचारम्मणे ञाणं। तस्सा वाचाय समुदयादितो परिजाननं वाचापरिञ्ञा।
Idāni ‘‘katamaṃ vacīmoneyyaṃ? Catubbidhavacīduccaritassa pahānaṃ vacīmoneyyaṃ, catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ, vācārammaṇe ñāṇaṃ, vācāpariññā, pariññāsahagato maggo, vācāya chandarāgassa pahānaṃ, vacīsaṅkhāranirodho dutiyajjhānasamāpatti vacīmoneyya’’nti imāya pāḷiyā vuttamatthaṃ atidīpento ‘‘vacīmoneyyepi eseva nayo’’tiādimāha. Tattha copanavācañceva saddavācañca ārabbha pavattā paññā vācārammaṇe ñāṇaṃ. Tassā vācāya samudayādito parijānanaṃ vācāpariññā.
‘‘कतमं मनोमोनेय्यं? तिविधमनोदुच्चरितस्स पहानं मनोमोनेय्यं, तिविधं मनोसुच्चरितं, मनारम्मणे ञाणं, मनपरिञ्ञा, परिञ्ञासहगतो मग्गो, मनस्मिं छन्दरागस्स पहानं, चित्तसङ्खारनिरोधो सञ्ञावेदयितनिरोधसमापत्ति मनोमोनेय्य’’न्ति इमाय पाळिया आगतनयेन अत्थं विभावेन्तो ‘‘मनोमोनेय्येपि इमिनाव नयेन अत्थं ञत्वा’’तिआदिमाह। तत्थ च एकासीतिविधं लोकियचित्तं आरब्भ पवत्तञाणं मनारम्मणे ञाणं। तस्स समुदयादितो परिजाननं मनपरिञ्ञाति अयं विसेसो।
‘‘Katamaṃ manomoneyyaṃ? Tividhamanoduccaritassa pahānaṃ manomoneyyaṃ, tividhaṃ manosuccaritaṃ, manārammaṇe ñāṇaṃ, manapariññā, pariññāsahagato maggo, manasmiṃ chandarāgassa pahānaṃ, cittasaṅkhāranirodho saññāvedayitanirodhasamāpatti manomoneyya’’nti imāya pāḷiyā āgatanayena atthaṃ vibhāvento ‘‘manomoneyyepi imināva nayena atthaṃ ñatvā’’tiādimāha. Tattha ca ekāsītividhaṃ lokiyacittaṃ ārabbha pavattañāṇaṃ manārammaṇe ñāṇaṃ. Tassa samudayādito parijānanaṃ manapariññāti ayaṃ viseso.
मोनेय्यसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Moneyyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
आपायिकवग्गवण्णना निट्ठिता।
Āpāyikavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / १०. मोनेय्यसुत्तं • 10. Moneyyasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / १०. मोनेय्यसुत्तवण्णना • 10. Moneyyasuttavaṇṇanā
