| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[१५९] ९. मोरजातकवण्णना
[159] 9. Morajātakavaṇṇanā
उदेतयं चक्खुमा एकराजाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो एकं उक्कण्ठितभिक्खुं आरब्भ कथेसि। सो हि भिक्खु भिक्खूहि सत्थु सन्तिकं नीतो ‘‘सच्चं किर, त्वं भिक्खु, उक्कण्ठितो’’ति वुत्ते ‘‘सच्चं, भन्ते’’ति वत्वा ‘‘किं दिस्वा’’ति वुत्ते ‘‘एकं अलङ्कतपटियत्तसरीरं मातुगामं ओलोकेत्वा’’ति आह। अथ नं सत्था ‘‘भिक्खु मातुगामो नाम कस्मा तुम्हादिसानं चित्तं नालुळेस्सति, पोराणकपण्डितानम्पि हि मातुगामस्स सद्दं सुत्वा सत्त वस्ससतानि असमुदाचिण्णकिलेसा ओकासं लभित्वा खणेनेव समुदाचरिंसु। विसुद्धापि सत्ता संकिलिस्सन्ति, उत्तमयससमङ्गिनोपि आयसक्यं पापुणन्ति, पगेव अपरिसुद्धा’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Udetayaṃcakkhumā ekarājāti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ ukkaṇṭhitabhikkhuṃ ārabbha kathesi. So hi bhikkhu bhikkhūhi satthu santikaṃ nīto ‘‘saccaṃ kira, tvaṃ bhikkhu, ukkaṇṭhito’’ti vutte ‘‘saccaṃ, bhante’’ti vatvā ‘‘kiṃ disvā’’ti vutte ‘‘ekaṃ alaṅkatapaṭiyattasarīraṃ mātugāmaṃ oloketvā’’ti āha. Atha naṃ satthā ‘‘bhikkhu mātugāmo nāma kasmā tumhādisānaṃ cittaṃ nāluḷessati, porāṇakapaṇḍitānampi hi mātugāmassa saddaṃ sutvā satta vassasatāni asamudāciṇṇakilesā okāsaṃ labhitvā khaṇeneva samudācariṃsu. Visuddhāpi sattā saṃkilissanti, uttamayasasamaṅginopi āyasakyaṃ pāpuṇanti, pageva aparisuddhā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो मोरयोनियं पटिसन्धिं गहेत्वा अण्डकालेपि कणिकारमकुळवण्णअण्डकोसो हुत्वा अण्डं भिन्दित्वा निक्खन्तो सुवण्णवण्णो अहोसि दस्सनीयो पासादिको पक्खानं अन्तरे सुरत्तराजिविराजितो, सो अत्तनो जीवितं रक्खन्तो तिस्सो पब्बतराजियो अतिक्कम्म चतुत्थाय पब्बतराजिया एकस्मिं दण्डकहिरञ्ञपब्बततले वासं कप्पेसि। सो पभाताय रत्तिया पब्बतमत्थके निसिन्नो सूरियं उग्गच्छन्तं ओलोकेत्वा अत्तनो गोचरभूमियं रक्खावरणत्थाय ब्रह्ममन्तं बन्धन्तो ‘‘उदेतय’’न्तिआदिमाह।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto morayoniyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā aṇḍakālepi kaṇikāramakuḷavaṇṇaaṇḍakoso hutvā aṇḍaṃ bhinditvā nikkhanto suvaṇṇavaṇṇo ahosi dassanīyo pāsādiko pakkhānaṃ antare surattarājivirājito, so attano jīvitaṃ rakkhanto tisso pabbatarājiyo atikkamma catutthāya pabbatarājiyā ekasmiṃ daṇḍakahiraññapabbatatale vāsaṃ kappesi. So pabhātāya rattiyā pabbatamatthake nisinno sūriyaṃ uggacchantaṃ oloketvā attano gocarabhūmiyaṃ rakkhāvaraṇatthāya brahmamantaṃ bandhanto ‘‘udetaya’’ntiādimāha.
१७.
17.
‘‘उदेतयं चक्खुमा एकराजा,
‘‘Udetayaṃ cakkhumā ekarājā,
हरिस्सवण्णो पथविप्पभासो।
Harissavaṇṇo pathavippabhāso;
तं तं नमस्सामि हरिस्सवण्णं पथविप्पभासं,
Taṃ taṃ namassāmi harissavaṇṇaṃ pathavippabhāsaṃ,
तयाज्ज गुत्ता विहरेमु दिवस’’न्ति॥
Tayājja guttā viharemu divasa’’nti.
तत्थ उदेतीति पाचीनलोकधातुतो उग्गच्छति। चक्खुमाति सकलचक्कवाळवासीनं अन्धकारं विधमित्वा चक्खुपटिलाभकरणेन यं तेन तेसं दिन्नं चक्खु, तेन चक्खुना चक्खुमा। एकराजाति सकलचक्कवाळे आलोककरानं अन्तरे सेट्ठविसिट्ठट्ठेन एकराजा। हरिस्सवण्णोति हरिसमानवण्णो, सुवण्णवण्णोति अत्थो। पथविप्पभासोति पथविया पभासो। तं तं नमस्सामीति तस्मा तं एवरूपं भवन्तं नमस्सामि वन्दामि। तयाज्ज गुत्ता विहरेमु दिवसन्ति तया अज्ज रक्खिता गोपिता हुत्वा इमं दिवसं चतुइरियापथविहारेन सुखं विहरेय्याम।
Tattha udetīti pācīnalokadhātuto uggacchati. Cakkhumāti sakalacakkavāḷavāsīnaṃ andhakāraṃ vidhamitvā cakkhupaṭilābhakaraṇena yaṃ tena tesaṃ dinnaṃ cakkhu, tena cakkhunā cakkhumā. Ekarājāti sakalacakkavāḷe ālokakarānaṃ antare seṭṭhavisiṭṭhaṭṭhena ekarājā. Harissavaṇṇoti harisamānavaṇṇo, suvaṇṇavaṇṇoti attho. Pathavippabhāsoti pathaviyā pabhāso. Taṃ taṃ namassāmīti tasmā taṃ evarūpaṃ bhavantaṃ namassāmi vandāmi. Tayājja guttā viharemu divasanti tayā ajja rakkhitā gopitā hutvā imaṃ divasaṃ catuiriyāpathavihārena sukhaṃ vihareyyāma.
एवं बोधिसत्तो इमाय गाथाय सूरियं नमस्सित्वा दुतियगाथाय अतीते परिनिब्बुते बुद्धे चेव बुद्धगुणे च नमस्सति।
Evaṃ bodhisatto imāya gāthāya sūriyaṃ namassitvā dutiyagāthāya atīte parinibbute buddhe ceva buddhaguṇe ca namassati.
‘‘ये ब्राह्मणा वेदगू सब्बधम्मे, ते मे नमो ते च मं पालयन्तु।
‘‘Ye brāhmaṇā vedagū sabbadhamme, te me namo te ca maṃ pālayantu;
नमत्थु बुद्धानं नमत्थु बोधिया, नमो विमुत्तानं नमो विमुत्तिया।
Namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā, namo vimuttānaṃ namo vimuttiyā;
इमं सो परित्तं कत्वा, मोरो चरति एसना’’ति॥
Imaṃ so parittaṃ katvā, moro carati esanā’’ti.
तत्थ ये ब्राह्मणाति ये बाहितपापा विसुद्धिब्राह्मणा। वेदगूति वेदानं पारं गतातिपि वेदगू, वेदेहि पारं गतातिपि वेदगू। इध पन सब्बे सङ्खतासङ्खतधम्मे विदिते पाकटे कत्वा गताति वेदगू। तेनेवाह ‘‘सब्बधम्मे’’ति। सब्बे खन्धायतनधातुधम्मे सलक्खणसामञ्ञलक्खणवसेन अत्तनो ञाणस्स विदिते पाकटे कत्वा गता, तिण्णं मारानं मत्थकं मद्दित्वा दससहस्सिलोकधातुं उन्नादेत्वा बोधितले सम्मासम्बोधिं पत्वा संसारं वा अतिक्कन्ताति अत्थो। ते मे नमोति ते मम इमं नमक्कारं पटिच्छन्तु। ते च मं पालयन्तूति एवं मया नमस्सिता च ते भगवन्तो मं पालेन्तु रक्खन्तु गोपेन्तु। नमत्थु बुद्धानं नमत्थु बोधिया, नमो विमुत्तानं नमो विमुत्तियाति अयं मम नमक्कारो अतीतानं परिनिब्बुतानं बुद्धानं अत्थु, तेसञ्ञेव चतूसु च मग्गेसु चतूसु फलेसु ञाणसङ्खाताय बोधिया अत्थु, तथा तेसञ्ञेव अरहत्तफलविमुत्तिया विमुत्तानं अत्थु, या च नेसं तदङ्गविमुत्ति विक्खम्भनविमुत्ति समुच्छेदविमुत्ति पटिप्पस्सद्धिविमुत्ति निस्सरणविमुत्तीति पञ्चविधा विमुत्ति, तस्सा नेसं विमुत्तियापि अयं मय्हं नमक्कारो अत्थूति। ‘‘इमं सो परित्तं कत्वा, मोरो चरति एसना’’ति इदं पन पदद्वयं सत्था अभिसम्बुद्धो हुत्वा आह। तस्सत्थो – भिक्खवे, सो मोरो इमं परित्तं इमं रक्खं कत्वा अत्तनो गोचरभूमियं पुप्फफलादीनं अत्थाय नानप्पकाराय एसनाय चरति।
Tattha ye brāhmaṇāti ye bāhitapāpā visuddhibrāhmaṇā. Vedagūti vedānaṃ pāraṃ gatātipi vedagū, vedehi pāraṃ gatātipi vedagū. Idha pana sabbe saṅkhatāsaṅkhatadhamme vidite pākaṭe katvā gatāti vedagū. Tenevāha ‘‘sabbadhamme’’ti. Sabbe khandhāyatanadhātudhamme salakkhaṇasāmaññalakkhaṇavasena attano ñāṇassa vidite pākaṭe katvā gatā, tiṇṇaṃ mārānaṃ matthakaṃ madditvā dasasahassilokadhātuṃ unnādetvā bodhitale sammāsambodhiṃ patvā saṃsāraṃ vā atikkantāti attho. Te me namoti te mama imaṃ namakkāraṃ paṭicchantu. Te ca maṃ pālayantūti evaṃ mayā namassitā ca te bhagavanto maṃ pālentu rakkhantu gopentu. Namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā, namo vimuttānaṃ namo vimuttiyāti ayaṃ mama namakkāro atītānaṃ parinibbutānaṃ buddhānaṃ atthu, tesaññeva catūsu ca maggesu catūsu phalesu ñāṇasaṅkhātāya bodhiyā atthu, tathā tesaññeva arahattaphalavimuttiyā vimuttānaṃ atthu, yā ca nesaṃ tadaṅgavimutti vikkhambhanavimutti samucchedavimutti paṭippassaddhivimutti nissaraṇavimuttīti pañcavidhā vimutti, tassā nesaṃ vimuttiyāpi ayaṃ mayhaṃ namakkāro atthūti. ‘‘Imaṃ so parittaṃ katvā, moro carati esanā’’ti idaṃ pana padadvayaṃ satthā abhisambuddho hutvā āha. Tassattho – bhikkhave, so moro imaṃ parittaṃ imaṃ rakkhaṃ katvā attano gocarabhūmiyaṃ pupphaphalādīnaṃ atthāya nānappakārāya esanāya carati.
एवं दिवसं चरित्वा सायं पब्बतमत्थके निसीदित्वा अत्थङ्गतं सूरियं ओलोकेन्तो बुद्धगुणे आवज्जेत्वा निवासट्ठाने रक्खावरणत्थाय पुन ब्रह्ममन्तं बन्धन्तो ‘‘अपेतय’’न्तिआदिमाह।
Evaṃ divasaṃ caritvā sāyaṃ pabbatamatthake nisīditvā atthaṅgataṃ sūriyaṃ olokento buddhaguṇe āvajjetvā nivāsaṭṭhāne rakkhāvaraṇatthāya puna brahmamantaṃ bandhanto ‘‘apetaya’’ntiādimāha.
१८.
18.
‘‘अपेतयं चक्खुमा एकराजा, हरिस्सवण्णो पथविप्पभासो।
‘‘Apetayaṃ cakkhumā ekarājā, harissavaṇṇo pathavippabhāso;
तं तं नमस्सामि हरिस्सवण्णं पथविप्पभासं, तयाज्ज गुत्ता विहरेमु रत्तिं॥
Taṃ taṃ namassāmi harissavaṇṇaṃ pathavippabhāsaṃ, tayājja guttā viharemu rattiṃ.
‘‘ये ब्राह्मणा वेदगू सब्बधम्मे, ते मे नमो ते च मं पालयन्तु।
‘‘Ye brāhmaṇā vedagū sabbadhamme, te me namo te ca maṃ pālayantu;
नमत्थु बुद्धानं नमत्थु बोधिया, नमो विमुत्तानं नमो विमुत्तिया।
Namatthu buddhānaṃ namatthu bodhiyā, namo vimuttānaṃ namo vimuttiyā;
इमं सो परित्तं कत्वा, मोरो वासमकप्पयी’’ति॥
Imaṃ so parittaṃ katvā, moro vāsamakappayī’’ti.
तत्थ अपेतीति अपयाति अत्थं गच्छति। इमं सो परित्तं कत्वा, मोरो वासमकप्पयीति इदम्पि अभिसम्बुद्धो हुत्वा आह। तस्सत्थो – भिक्खवे , सो मोरो इमं परित्तं इमं रक्खं कत्वा अत्तनो निवासट्ठाने वासं कप्पयित्थ, तस्स रत्तिं वा दिवा वा इमस्स परित्तस्सानुभावेन नेव भयं, न लोमहंसो अहोसि।
Tattha apetīti apayāti atthaṃ gacchati. Imaṃ so parittaṃ katvā, moro vāsamakappayīti idampi abhisambuddho hutvā āha. Tassattho – bhikkhave , so moro imaṃ parittaṃ imaṃ rakkhaṃ katvā attano nivāsaṭṭhāne vāsaṃ kappayittha, tassa rattiṃ vā divā vā imassa parittassānubhāvena neva bhayaṃ, na lomahaṃso ahosi.
अथेको बाराणसिया अविदूरे नेसादगामवासी नेसादो हिमवन्तपदेसे विचरन्तो तस्मिं दण्डकहिरञ्ञपब्बतमत्थके निसिन्नं बोधिसत्तं दिस्वा आगन्त्वा पुत्तस्स आरोचेसि। अथेकदिवसं खेमा नाम बाराणसिरञ्ञो देवी सुपिनेन सुवण्णवण्णं मोरं धम्मं देसेन्तं दिस्वा पबुद्धकाले रञ्ञो आरोचेसि – ‘‘अहं, देव, सुवण्णवण्णस्स मोरस्स धम्मं सोतुकामा’’ति। राजा अमच्चे पुच्छि। अमच्चा ‘‘ब्राह्मणा जानिस्सन्ती’’ति आहंसु। ब्राह्मणा तं सुत्वा ‘‘सुवण्णवण्णा मोरा नाम होन्ती’’ति वत्वा ‘‘कत्थ होन्ती’’ति वुत्ते ‘‘नेसादा जानिस्सन्ती’’ति आहंसु। राजा नेसादे सन्निपातेत्वा पुच्छि। अथ सो नेसादपुत्तो ‘‘आम, महाराज, दण्डकहिरञ्ञपब्बतो नाम अत्थि, तत्थ सुवण्णवण्णो मोरो वसती’’ति आह। ‘‘तेन हि तं मोरं अमारेत्वा बन्धित्वाव आनेही’’ति। नेसादो गन्त्वा तस्स गोचरभूमियं पासे ओड्डेसि। मोरेन अक्कन्तट्ठानेपि पासो न सञ्चरति। नेसादो गण्हितुं असक्कोन्तो सत्त वस्सानि विचरित्वा तत्थेव कालमकासि। खेमापि देवी पत्थितं अलभमाना कालमकासि।
Atheko bārāṇasiyā avidūre nesādagāmavāsī nesādo himavantapadese vicaranto tasmiṃ daṇḍakahiraññapabbatamatthake nisinnaṃ bodhisattaṃ disvā āgantvā puttassa ārocesi. Athekadivasaṃ khemā nāma bārāṇasirañño devī supinena suvaṇṇavaṇṇaṃ moraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pabuddhakāle rañño ārocesi – ‘‘ahaṃ, deva, suvaṇṇavaṇṇassa morassa dhammaṃ sotukāmā’’ti. Rājā amacce pucchi. Amaccā ‘‘brāhmaṇā jānissantī’’ti āhaṃsu. Brāhmaṇā taṃ sutvā ‘‘suvaṇṇavaṇṇā morā nāma hontī’’ti vatvā ‘‘kattha hontī’’ti vutte ‘‘nesādā jānissantī’’ti āhaṃsu. Rājā nesāde sannipātetvā pucchi. Atha so nesādaputto ‘‘āma, mahārāja, daṇḍakahiraññapabbato nāma atthi, tattha suvaṇṇavaṇṇo moro vasatī’’ti āha. ‘‘Tena hi taṃ moraṃ amāretvā bandhitvāva ānehī’’ti. Nesādo gantvā tassa gocarabhūmiyaṃ pāse oḍḍesi. Morena akkantaṭṭhānepi pāso na sañcarati. Nesādo gaṇhituṃ asakkonto satta vassāni vicaritvā tattheva kālamakāsi. Khemāpi devī patthitaṃ alabhamānā kālamakāsi.
राजा ‘‘मोरं मे निस्साय देवी कालकता’’ति कुज्झित्वा ‘‘हिमवन्तपदेसे दण्डकहिरञ्ञपब्बतो नाम अत्थि, तत्थ सुवण्णवण्णो मोरो वसति, ये तस्स मंसं खादन्ति, ते अजरा अमरा होन्ती’’ति अक्खरं सुवण्णपट्टे लिखापेत्वा सुवण्णपट्टं मञ्जूसाय निक्खिपापेसि। तस्मिं कालकते अञ्ञो राजा रज्जं पत्वा सुवण्णपट्टं वाचेत्वा ‘‘अजरो अमरो भविस्सामी’’ति अञ्ञं नेसादं पेसेसि। सोपि गन्त्वा बोधिसत्तं गहेतुं असक्कोन्तो तत्थेव कालमकासि। एतेनेव नियामेन छ राजपरिवट्टा गता। अथ सत्तमो राजा रज्जं पत्वा एकं नेसादं पहिणि। सो गन्त्वा बोधिसत्तेन अक्कन्तट्ठानेपि पासस्स असञ्चरणभावं, अत्तनो परित्तं कत्वा गोचरभूमिगमनभावञ्चस्स ञत्वा पच्चन्तं ओतरित्वा एकं मोरिं गहेत्वा यथा हत्थताळसद्देन नच्चति, अच्छरासद्देन च वस्सति, एवं सिक्खापेत्वा तं आदाय गन्त्वा मोरेन परित्ते अकते पातोयेव पासयट्ठियो रोपेत्वा पासे ओड्डेत्वा मोरिं वस्सापेसि। मोरो विसभागं मातुगामसद्दं सुत्वा किलेसातुरो हुत्वा परित्तं कातुं असक्कुणित्वा गन्त्वा पासे बज्झि। अथ नं नेसादो गहेत्वा गन्त्वा बाराणसिरञ्ञो अदासि।
Rājā ‘‘moraṃ me nissāya devī kālakatā’’ti kujjhitvā ‘‘himavantapadese daṇḍakahiraññapabbato nāma atthi, tattha suvaṇṇavaṇṇo moro vasati, ye tassa maṃsaṃ khādanti, te ajarā amarā hontī’’ti akkharaṃ suvaṇṇapaṭṭe likhāpetvā suvaṇṇapaṭṭaṃ mañjūsāya nikkhipāpesi. Tasmiṃ kālakate añño rājā rajjaṃ patvā suvaṇṇapaṭṭaṃ vācetvā ‘‘ajaro amaro bhavissāmī’’ti aññaṃ nesādaṃ pesesi. Sopi gantvā bodhisattaṃ gahetuṃ asakkonto tattheva kālamakāsi. Eteneva niyāmena cha rājaparivaṭṭā gatā. Atha sattamo rājā rajjaṃ patvā ekaṃ nesādaṃ pahiṇi. So gantvā bodhisattena akkantaṭṭhānepi pāsassa asañcaraṇabhāvaṃ, attano parittaṃ katvā gocarabhūmigamanabhāvañcassa ñatvā paccantaṃ otaritvā ekaṃ moriṃ gahetvā yathā hatthatāḷasaddena naccati, accharāsaddena ca vassati, evaṃ sikkhāpetvā taṃ ādāya gantvā morena paritte akate pātoyeva pāsayaṭṭhiyo ropetvā pāse oḍḍetvā moriṃ vassāpesi. Moro visabhāgaṃ mātugāmasaddaṃ sutvā kilesāturo hutvā parittaṃ kātuṃ asakkuṇitvā gantvā pāse bajjhi. Atha naṃ nesādo gahetvā gantvā bārāṇasirañño adāsi.
राजा तस्स रूपसम्पत्तिं दिस्वा तुट्ठमानसो आसनं दापेसि। बोधिसत्तो पञ्ञत्तासने निसीदित्वा ‘‘महाराज, कस्मा मं गण्हापेसी’’ति पुच्छि। ‘‘ये किर तव मंसं खादन्ति, ते अजरा अमरा होन्ति, स्वाहं तव मंसं खादित्वा अजरो अमरो होतुकामो तं गण्हापेसि’’न्ति। ‘‘महाराज, मम ताव मंसं खादन्ता अजरा अमरा होन्तु, अहं पन मरिस्सामी’’ति ? ‘‘आम, मरिस्ससी’’ति। ‘‘मयि मरन्ते पन मम मंसमेव खादित्वा किन्ति कत्वा न मरिस्सन्ती’’ति? ‘‘त्वं सुवण्णवण्णो, तस्मा किर तव मंसं खादका अजरा अमरा भविस्सन्ती’’ति। ‘‘महाराज, अहं पन न अकारणा सुवण्णवण्णो जातो, पुब्बे पनाहं इमस्मिंयेव नगरे चक्कवत्ती राजा हुत्वा सयम्पि पञ्च सीलानि रक्खिं, सकलचक्कवाळवासिनोपि रक्खापेसिं, स्वाहं कालं करित्वा तावतिंसभवने निब्बत्तो, तत्थ यावतायुकं ठत्वा ततो चुतो अञ्ञस्स अकुसलस्स निस्सन्देन मोरयोनियं निब्बत्तित्वापि पोराणसीलानुभावेन सुवण्णवण्णो जातो’’ति। ‘‘‘त्वं चक्कवत्ती राजा हुत्वा सीलं रक्खित्वा सीलफलेन सुवण्णवण्णो जातो’ति कथमिदं अम्हेहि सद्धातब्बं। अत्थि नो कोचि सक्खी’’ति ? ‘‘अत्थि, महाराजा’’ति। ‘‘को नामा’’ति? ‘‘महाराज, अहं चक्कवत्तिकाले रतनमये रथे निसीदित्वा आकासे विचरिं, सो मे रथो मङ्गलपोक्खरणिया अन्तोभूमियं निदहापितो, तं मङ्गलपोक्खरणितो उक्खिपापेहि, सो मे सक्खि भविस्सती’’ति।
Rājā tassa rūpasampattiṃ disvā tuṭṭhamānaso āsanaṃ dāpesi. Bodhisatto paññattāsane nisīditvā ‘‘mahārāja, kasmā maṃ gaṇhāpesī’’ti pucchi. ‘‘Ye kira tava maṃsaṃ khādanti, te ajarā amarā honti, svāhaṃ tava maṃsaṃ khāditvā ajaro amaro hotukāmo taṃ gaṇhāpesi’’nti. ‘‘Mahārāja, mama tāva maṃsaṃ khādantā ajarā amarā hontu, ahaṃ pana marissāmī’’ti ? ‘‘Āma, marissasī’’ti. ‘‘Mayi marante pana mama maṃsameva khāditvā kinti katvā na marissantī’’ti? ‘‘Tvaṃ suvaṇṇavaṇṇo, tasmā kira tava maṃsaṃ khādakā ajarā amarā bhavissantī’’ti. ‘‘Mahārāja, ahaṃ pana na akāraṇā suvaṇṇavaṇṇo jāto, pubbe panāhaṃ imasmiṃyeva nagare cakkavattī rājā hutvā sayampi pañca sīlāni rakkhiṃ, sakalacakkavāḷavāsinopi rakkhāpesiṃ, svāhaṃ kālaṃ karitvā tāvatiṃsabhavane nibbatto, tattha yāvatāyukaṃ ṭhatvā tato cuto aññassa akusalassa nissandena morayoniyaṃ nibbattitvāpi porāṇasīlānubhāvena suvaṇṇavaṇṇo jāto’’ti. ‘‘‘Tvaṃ cakkavattī rājā hutvā sīlaṃ rakkhitvā sīlaphalena suvaṇṇavaṇṇo jāto’ti kathamidaṃ amhehi saddhātabbaṃ. Atthi no koci sakkhī’’ti ? ‘‘Atthi, mahārājā’’ti. ‘‘Ko nāmā’’ti? ‘‘Mahārāja, ahaṃ cakkavattikāle ratanamaye rathe nisīditvā ākāse vicariṃ, so me ratho maṅgalapokkharaṇiyā antobhūmiyaṃ nidahāpito, taṃ maṅgalapokkharaṇito ukkhipāpehi, so me sakkhi bhavissatī’’ti.
राजा ‘‘साधू’’ति पटिस्सुणित्वा पोक्खरणितो उदकं हरापेत्वा रथं नीहरापेत्वा बोधिसत्तस्स सद्दहि। बोधिसत्तो ‘‘महाराज, ठपेत्वा अमतमहानिब्बानं अवसेसा सब्बे सङ्खतधम्मा हुत्वा अभाविनो अनिच्चा खयवयधम्मायेवा’’ति रञ्ञो धम्मं देसेत्वा राजानं पञ्चसु सीलेसु पतिट्ठापेसि। राजा पसन्नो बोधिसत्तं रज्जेन पूजेत्वा महन्तं सक्कारं अकासि। सो रज्जं तस्सेव पटिनिय्यादेत्वा कतिपाहं वसित्वा ‘‘अप्पमत्तो होहि, महाराजा’’ति ओवदित्वा आकासे उप्पतित्वा दण्डकहिरञ्ञपब्बतमेव अगमासि। राजापि बोधिसत्तस्स ओवादे ठत्वा दानादीनि पुञ्ञानि कत्वा यथाकम्मं गतो।
Rājā ‘‘sādhū’’ti paṭissuṇitvā pokkharaṇito udakaṃ harāpetvā rathaṃ nīharāpetvā bodhisattassa saddahi. Bodhisatto ‘‘mahārāja, ṭhapetvā amatamahānibbānaṃ avasesā sabbe saṅkhatadhammā hutvā abhāvino aniccā khayavayadhammāyevā’’ti rañño dhammaṃ desetvā rājānaṃ pañcasu sīlesu patiṭṭhāpesi. Rājā pasanno bodhisattaṃ rajjena pūjetvā mahantaṃ sakkāraṃ akāsi. So rajjaṃ tasseva paṭiniyyādetvā katipāhaṃ vasitvā ‘‘appamatto hohi, mahārājā’’ti ovaditvā ākāse uppatitvā daṇḍakahiraññapabbatameva agamāsi. Rājāpi bodhisattassa ovāde ṭhatvā dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा सच्चानि पकासेत्वा जातकं समोधानेसि, सच्चपरियोसाने उक्कण्ठितभिक्खु अरहत्ते पतिट्ठहि। ‘‘तदा राजा आनन्दो अहोसि, सुवण्णमोरो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ukkaṇṭhitabhikkhu arahatte patiṭṭhahi. ‘‘Tadā rājā ānando ahosi, suvaṇṇamoro pana ahameva ahosi’’nti.
मोरजातकवण्णना नवमा।
Morajātakavaṇṇanā navamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / १५९. मोरजातकं • 159. Morajātakaṃ
