| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā |
มุจลินฺทกถา
Mucalindakathā
๕. อกาลเมโฆติ อสมฺปเตฺต วสฺสกาเล อุปฺปนฺนเมโฆฯ อยํ ปน คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส อุทปาทิฯ สตฺตาหวทฺทลิกาติ ตสฺมิํ อุปฺปเนฺน สตฺตาหํ อวิจฺฉินฺนวุฎฺฐิกา อโหสิฯ สีตวาตทุทฺทินีติ สา จ ปน สตฺตาหวทฺทลิกา อุทกผุสิตสมฺมิเสฺสน สีตวาเตน สมนฺตา ปริพฺภมเนฺตน ทูสิตทิวสตฺตา สีตวาตทุทฺทินี นาม อโหสิฯ อถ โข มุจลิโนฺท นาคราชาติ ตเสฺสว มุจลินฺทรุกฺขสฺส สมีเป โปกฺขรณิยา นิพฺพโตฺต มหานุภาโว นาคราชาฯ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวาติ เอวํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวาว ฐิเต; ตสฺมิํ ตสฺส ปริเกฺขปพฺภนฺตรํ โลหปาสาเท ภณฺฑาคารคพฺภปฺปมาณํ อโหสิ, ตสฺมา ภควา นิวาเต ปิหิตทฺวารวาตปาเน กูฎาคาเร นิสิโนฺน วิย ชาโตฯ มา ภควนฺตํ สีตนฺติอาทิ ตสฺส ตถา กริตฺวา ฐานการณปริทีปนํฯ โส หิ ‘‘มา ภควนฺตํ สีตํ พาธยิตฺถ, มา อุณฺหํ, มา ฑํสาทิสมฺผโสฺส พาธยิตฺถา’’ติ ตถา กริตฺวา อฎฺฐาสิฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ สตฺตาหวทฺทลิกาย อุณฺหเมว นตฺถิ, สเจ ปน อนฺตรนฺตรา เมโฆ วิคเจฺฉยฺย อุณฺหํ ภเวยฺย , ตมฺปิ นํ มา พาธยิตฺถาติ เอวํ ตสฺส จิเนฺตตุํ ยุตฺตํฯ วิทฺธนฺติ อุพฺพิทฺธํ; เมฆวิคเมน ทูรีภูตนฺติ อโตฺถฯ วิคตวลาหกนฺติ อปคตเมฆํฯ เทวนฺติ อากาสํฯ สกวณฺณนฺติ อตฺตโน รูปํฯ
5.Akālameghoti asampatte vassakāle uppannamegho. Ayaṃ pana gimhānaṃ pacchime māse udapādi. Sattāhavaddalikāti tasmiṃ uppanne sattāhaṃ avicchinnavuṭṭhikā ahosi. Sītavātaduddinīti sā ca pana sattāhavaddalikā udakaphusitasammissena sītavātena samantā paribbhamantena dūsitadivasattā sītavātaduddinī nāma ahosi. Atha kho mucalindo nāgarājāti tasseva mucalindarukkhassa samīpe pokkharaṇiyā nibbatto mahānubhāvo nāgarājā. Sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvāti evaṃ bhogehi parikkhipitvā uparimuddhani mahantaṃ phaṇaṃ karitvāva ṭhite; tasmiṃ tassa parikkhepabbhantaraṃ lohapāsāde bhaṇḍāgāragabbhappamāṇaṃ ahosi, tasmā bhagavā nivāte pihitadvāravātapāne kūṭāgāre nisinno viya jāto. Mā bhagavantaṃ sītantiādi tassa tathā karitvā ṭhānakāraṇaparidīpanaṃ. So hi ‘‘mā bhagavantaṃ sītaṃ bādhayittha, mā uṇhaṃ, mā ḍaṃsādisamphasso bādhayitthā’’ti tathā karitvā aṭṭhāsi. Tattha kiñcāpi sattāhavaddalikāya uṇhameva natthi, sace pana antarantarā megho vigaccheyya uṇhaṃ bhaveyya , tampi naṃ mā bādhayitthāti evaṃ tassa cintetuṃ yuttaṃ. Viddhanti ubbiddhaṃ; meghavigamena dūrībhūtanti attho. Vigatavalāhakanti apagatameghaṃ. Devanti ākāsaṃ. Sakavaṇṇanti attano rūpaṃ.
สุโข วิเวโกติ นิพฺพานสงฺขาโต อุปธิวิเวโก สุโขฯ ตุฎฺฐสฺสาติ จตุมคฺคญาณสโนฺตเสน สนฺตุฎฺฐสฺสฯ สุตธมฺมสฺสาติ ปกาสิตธมฺมสฺสฯ ปสฺสโตติ ตํ วิเวกํ ยํ วา กิญฺจิ ปสฺสิตพฺพํ นาม, ตํ สพฺพํ อตฺตโน วีริยพลาธิคเตน ญาณจกฺขุนา ปสฺสนฺตสฺสฯ อพฺยาปชฺชนฺติ อกุปฺปนภาโว; เอเตน เมตฺตาปุพฺพภาโค ทสฺสิโตฯ ปาณภูเตสุ สํยโมติ สเตฺตสุ จ สํยโม; อวิหิํสนภาโว สุโขติ อโตฺถฯ เอเตน กรุณาปุพฺพภาโค ทสฺสิโตฯ สุขา วิราคตา โลเกติ วีตราคตาปิ สุขาติ ทีเปติฯ กามานํ สมติกฺกโมติ ยา ‘‘กามานํ สมติกฺกโม’’ติ วุจฺจติ; สา วิราคตาปิ สุขาติ อโตฺถฯ เอเตน อนาคามิมโคฺค กถิโตฯ อสฺมิมานสฺส โย วินโยติ อิมินา ปน อรหตฺตํ กถิตํ; อรหตฺตญฺหิ อสฺมิมานสฺส ‘‘ปสฺสทฺธิวินโย’’ติ วุจฺจติฯ อิโต ปรญฺจ สุขํ นาม นตฺถิ, เตนาห ‘‘เอตํ เว ปรมํ สุข’’นฺติฯ
Sukho vivekoti nibbānasaṅkhāto upadhiviveko sukho. Tuṭṭhassāti catumaggañāṇasantosena santuṭṭhassa. Sutadhammassāti pakāsitadhammassa. Passatoti taṃ vivekaṃ yaṃ vā kiñci passitabbaṃ nāma, taṃ sabbaṃ attano vīriyabalādhigatena ñāṇacakkhunā passantassa. Abyāpajjanti akuppanabhāvo; etena mettāpubbabhāgo dassito. Pāṇabhūtesu saṃyamoti sattesu ca saṃyamo; avihiṃsanabhāvo sukhoti attho. Etena karuṇāpubbabhāgo dassito. Sukhā virāgatā loketi vītarāgatāpi sukhāti dīpeti. Kāmānaṃ samatikkamoti yā ‘‘kāmānaṃ samatikkamo’’ti vuccati; sā virāgatāpi sukhāti attho. Etena anāgāmimaggo kathito. Asmimānassa yo vinayoti iminā pana arahattaṃ kathitaṃ; arahattañhi asmimānassa ‘‘passaddhivinayo’’ti vuccati. Ito parañca sukhaṃ nāma natthi, tenāha ‘‘etaṃ ve paramaṃ sukha’’nti.
มุจลินฺทกถา นิฎฺฐิตาฯ
Mucalindakathā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๓. มุจลินฺทกถา • 3. Mucalindakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / มุจลินฺทกถาวณฺณนา • Mucalindakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / มุจลินฺทกถาวณฺณนา • Mucalindakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / มุจลินฺทกถาวณฺณนา • Mucalindakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๓. มุจลินฺทกถา • 3. Mucalindakathā
