| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
೩. ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ
3. Mucalindakathā
೫. ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಏತ್ಥ ವಪ್ಪಾದಿಕಾಲಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ನ ಅಕಾಲೋ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಅಸಮ್ಪತ್ತತ್ತಾ ಅಕಾಲೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ’’ತಿ। ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಮೇಘೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮೇಘೋ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇತಿ ಜೇಟ್ಠಮೂಲಮಾಸೇ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ಮೇಘೇ। ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ಏತ್ಥ ಸೀತೇನ ವಾತೇನ ದೂಸಿತಂ ದಿನಂ ಇಮಿಸ್ಸಾ ವಟ್ಟಲಿಕಾಯಾತಿ ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸಾ ಚ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಾ ಚ ಪನ ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕಾ ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀ ನಾಮ ಅಹೋಸೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ‘‘ಸಮೀಪೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಮುಚಲಿನ್ದಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮುಚಲಿನ್ದೋತಿ ವಚನತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಮುಚಲಿನ್ದೋತಿ ಚ ನಿಚುಲೋ। ಸೋ ನೀಪೋತಿ ಚ ಪಿಯಕೋತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ನಾಗಸ್ಸ ಭೋಗೋ ಏಕೋಪಿ ಸತ್ತಾಭುಜತ್ತಾ ‘‘ಭೋಗೇಹೀ’’ತಿ ಬಹುವಚನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಾಗರಾಜೇ ಠಿತೇ ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಭಣ್ಡಾಗಾರಗಬ್ಭಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ। ಠಾನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಪರಿದೀಪೇತಿ ಅನೇನಾತಿ ಠಾನಕಾರಣಪರಿದೀಪನಂ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನಂ। ಸೋತಿ ನಾಗರಾಜಾ। ಹೀತಿ ಸಚ್ಚಂ। ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಕಿರಿಯಾಪದಂ ಅಜ್ಝಾಹರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಾ ಸೀತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ। ತತ್ಥಾತಿ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇ। ಸತ್ತಾಹವಟ್ಟಲಿಕಾಯ ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ತಮ್ಪೀತಿ ಉಣ್ಹಮ್ಪಿ। ನನ್ತಿ ಭಗವನ್ತಂ। ತಸ್ಸಾತಿ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ। ಉಬ್ಬಿದ್ಧನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ಛಿದ್ದಂ। ವಿದ್ಧಛಿದ್ದಸದ್ದಾ ಹಿ ಪರಿಯಾಯಾ। ಆಕಾಸಂ ಮೇಘಪಟಲಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಆಸನ್ನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ, ಮೇಘಪಟಲವಿಗಮೇ ದೂರಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮೇಘವಿಗಮೇನ ದೂರೀಭೂತ’’ನ್ತಿ। ವಿಗತವಲಾಹಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಗತಸದ್ದೋ ಅಪಗತತ್ಥವಾಚಕೋ, ವಲಾಹಕಸದ್ದೋ ಮೇಘಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪಗತಮೇಘ’’ನ್ತಿ। ಇನ್ದನೀಲಮಣಿ ವಿಯ ದಿಬ್ಬತೀತಿ ದೇವೋತಿ ವಚನತ್ಥೇನ ಆಕಾಸೋ ದೇವೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ದೇವನ್ತಿ ಆಕಾಸ’’ನ್ತಿ। ಅತ್ತನೋ ರೂಪನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಗಸಣ್ಠಾನಂ। ಇಮಿನಾ ಸಕವಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಕಸದ್ದೋ ಅತ್ತವಾಚಕೋ, ವಣ್ಣಸದ್ದೋ ಸಣ್ಠಾನವೇವಚನೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
5.Akālameghoti ettha vappādikālassa abhāvā na akālo hoti, atha kho vassakāle asampattattā akāloti āha ‘‘asampatte vassakāle’’ti. ‘‘Uppannamegho’’ti iminā akāle uppanno megho akālameghoti vacanatthaṃ dasseti. Gimhānaṃ pacchime māseti jeṭṭhamūlamāse. Tasminti meghe. Sītavātaduddinīti ettha sītena vātena dūsitaṃ dinaṃ imissā vaṭṭalikāyāti sītavātaduddinīti vacanatthaṃ dassento āha ‘‘sā ca panā’’tiādi. Sā ca pana sattāhavaṭṭalikā sītavātaduddinī nāma ahosīti sambandho. ‘‘Samīpe pokkharaṇiyā nibbatto’’ti iminā mucalindassa samīpe nibbatto mucalindoti vacanatthaṃ dasseti. Mucalindoti ca niculo. So nīpoti ca piyakoti ca vuccati. Nāgassa bhogo ekopi sattābhujattā ‘‘bhogehī’’ti bahuvacanavasena vuttaṃ. Tasminti nāgarāje ṭhite satīti yojanā. Tassāti nāgarājassa. Tasmāti yasmā bhaṇḍāgāragabbhapamāṇaṃ ahosi, tasmā. Ṭhānassa kāraṇaṃ paridīpeti anenāti ṭhānakāraṇaparidīpanaṃ ‘‘mā bhagavantaṃ sīta’’ntiādivacanaṃ. Soti nāgarājā. Hīti saccaṃ. Pāḷiyaṃ ‘‘bādhayitthā’’ti kiriyāpadaṃ ajjhāharitabbanti āha ‘‘mā sītaṃ bhagavantaṃ bādhayitthā’’ti. Tatthāti ‘‘mā bhagavantaṃ sīta’’ntiādivacane. Sattāhavaṭṭalikāya satīti sambandho. Tampīti uṇhampi. Nanti bhagavantaṃ. Tassāti nāgarājassa. Ubbiddhanti uddhaṃ chiddaṃ. Viddhachiddasaddā hi pariyāyā. Ākāsaṃ meghapaṭalapaṭicchannaṃ āsannaṃ viya hoti, meghapaṭalavigame dūraṃ viya upaṭṭhāti, tasmā vuttaṃ ‘‘meghavigamena dūrībhūta’’nti. Vigatavalāhakanti ettha vigatasaddo apagatatthavācako, valāhakasaddo meghapariyāyoti āha ‘‘apagatamegha’’nti. Indanīlamaṇi viya dibbatīti devoti vacanatthena ākāso devo nāmāti āha ‘‘devanti ākāsa’’nti. Attano rūpanti attano nāgasaṇṭhānaṃ. Iminā sakavaṇṇanti ettha sakasaddo attavācako, vaṇṇasaddo saṇṭhānavevacanoti dasseti.
ಸುಖೋ ವಿವೇಕೋತಿ ಏತ್ಥ ತದಙ್ಗ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನ ಸಮುಚ್ಛೇದ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ವಿವೇಕೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕೋ ಚ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕಸಙ್ಖಾತೇಸು ತೀಸು ವಿವೇಕೇಸು ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಚ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ’’ತಿ। ‘‘ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸನ್ತೋಸೇನಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ತುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಪಿಣ್ಡಪಾತಸನ್ತೋಸಾದಿಕೇ ನಿವತ್ತೇತಿ। ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಸುತಸದ್ದೋ ವಿಸ್ಸುತಪರಿಯಾಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಪಕಾಸಿತಧಮ್ಮಸ್ಸಾ’’ತಿ, ಪಾಕಟಸಚ್ಚಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ಏತ್ಥ ಮಂಸಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಕರಣಭಾವೇನ ಆಸಙ್ಕಾ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಕುಪ್ಪನಭಾವೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಾಪಾದಸದ್ದಸ್ಸ ದೋಸವಾಚಕಭಾವೋ ಚ ಣ್ಯಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಭಾವತ್ಥೋ ಚ ದಸ್ಸಿತೋ। ಏತೇನಾತಿ ‘‘ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜ’’ನ್ತಿಪದೇನ। ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಮೇತ್ತಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವೋ। ಪಾಣಭೂತೇಸು ಸಂಯಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಪಾಣಭೂತಸದ್ದಾ ವೇವಚನಭಾವೇನ ಸತ್ತೇಸು ಏವ ವತ್ತನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತೇಸು ಚಾ’’ತಿ। ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋತಿ ಸಂಯಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಕರುಣಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವೋ। ಯಾತಿ ಯಾ ವಿರಾಗತಾ। ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಸ್ಸ ಕಾಮರಾಗಸ್ಸ ಅನವಸೇಸಪಹಾನತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ’’ತಿ। ಯಾಥಾವಮಾನಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ನಿರುದ್ಧತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸ್ಮಿ…ಪೇ॰… ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ। ಇತೋತಿ ಅರಹತ್ತತೋ।
Sukho vivekoti ettha tadaṅga vikkhambhana samuccheda paṭippassaddhinissaraṇavivekasaṅkhātesu pañcasu vivekesu nibbānasaṅkhāto nissaraṇaviveko ca kāyacittaupadhivivekasaṅkhātesu tīsu vivekesu nibbānasaṅkhāto upadhiviveko ca gahetabboti āha ‘‘nibbānasaṅkhāto upadhiviveko’’ti. ‘‘Catumaggañāṇasantosenā’’ti iminā tuṭṭhassāti ettha piṇḍapātasantosādike nivatteti. Sutadhammassāti ettha sutasaddo vissutapariyāyoti āha ‘‘pakāsitadhammassā’’ti, pākaṭasaccadhammassāti attho. Passatoti ettha maṃsacakkhussa karaṇabhāvena āsaṅkā bhaveyyāti āha ‘‘ñāṇacakkhunā’’ti. ‘‘Akuppanabhāvo’’ti iminā abyāpajjanti ettha byāpādasaddassa dosavācakabhāvo ca ṇyapaccayassa bhāvattho ca dassito. Etenāti ‘‘abyāpajja’’ntipadena. Mettāpubbabhāgoti abyāpajjassa pubbabhāge mettāya uppannabhāvo. Pāṇabhūtesu saṃyamoti ettha pāṇabhūtasaddā vevacanabhāvena sattesu eva vattantīti āha ‘‘sattesu cā’’ti. Karuṇāpubbabhāgoti saṃyamassa pubbabhāge karuṇāya uppannabhāvo. Yāti yā virāgatā. Anāgāmimaggassa kāmarāgassa anavasesapahānattā vuttaṃ ‘‘etena anāgāmimaggo kathito’’ti. Yāthāvamānassa arahattamaggena niruddhattā vuttaṃ ‘‘asmi…pe… kathita’’nti. Itoti arahattato.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೩. ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ • 3. Mucalindakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾ • Mucalindakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Mucalindakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Mucalindakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಮುಚಲಿನ್ದಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Mucalindakathāvaṇṇanā
