| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಉದಾನ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Udāna-aṭṭhakathā |
೨. ಮುಚಲಿನ್ದವಗ್ಗೋ
2. Mucalindavaggo
೧. ಮುಚಲಿನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Mucalindasuttavaṇṇanā
೧೧. ಮುಚಲಿನ್ದವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಮುಚಲಿನ್ದಮೂಲೇತಿ ಏತ್ಥ ಮುಚಲಿನ್ದೋ ವುಚ್ಚತಿ ನೀಪರುಕ್ಖೋ। ಸೋ ‘‘ನಿಚುಲೋ’’ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಮುಚಲೋತಿ ತಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಂ ವನಜೇಟ್ಠಕತಾಯ ಪನ ಮುಚಲಿನ್ದೋತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಮಹಾ ಅಕಾಲಮೇಘೋತಿ ಅಸಮ್ಪತ್ತೇ ವಸ್ಸಕಾಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನಮಹಾಮೇಘೋ। ಸೋ ಹಿ ಗಿಮ್ಹಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಮಾಸೇ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಉದಪಾದಿ। ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಸತ್ತಾಹಂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವುಟ್ಠಿಕಾ ಅಹೋಸಿ। ಸೀತವಾತದುದ್ದಿನೀತಿ ಸಾ ಚ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾ ಉದಕಫುಸಿತಸಮ್ಮಿಸ್ಸೇನ ಸೀತವಾತೇನ ಸಮನ್ತತೋ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತೇನ ದುಸಿತದಿವಸತ್ತಾ ದುದ್ದಿನೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಮುಚಲಿನ್ದೋ ನಾಮ ನಾಗರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ಮುಚಲಿನ್ದರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ನಾಗಭವನಂ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ ನಾಗರಾಜಾ। ಸಕಭವನಾತಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಗಭವನತೋ। ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾತಿ ಸತ್ತವಾರೇ ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಭೋಗೇಹಿ ಭಗವತೋ ಕಾಯಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ। ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ವಿಹಚ್ಚಾತಿ ಭಗವತೋ ಮುದ್ಧಪ್ಪದೇಸಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅತ್ತನೋ ಮಹನ್ತಂ ಫಣಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ। ‘‘ಫಣಂ ಕರಿತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ।
11. Mucalindavaggassa paṭhame mucalindamūleti ettha mucalindo vuccati nīparukkho. So ‘‘niculo’’tipi vuccati, tassa samīpe. Keci pana ‘‘mucaloti tassa rukkhassa nāmaṃ, taṃ vanajeṭṭhakatāya pana mucalindoti vutta’’nti vadanti. Mahā akālameghoti asampatte vassakāle uppannamahāmegho. So hi gimhānaṃ pacchime māse sakalacakkavāḷagabbhaṃ pūrento udapādi. Sattāhavaddalikāti tasmiṃ uppanne sattāhaṃ avicchinnavuṭṭhikā ahosi. Sītavātaduddinīti sā ca sattāhavaddalikā udakaphusitasammissena sītavātena samantato paribbhamantena dusitadivasattā duddinī nāma ahosi. Mucalindo nāma nāgarājāti tasseva mucalindarukkhassa samīpe pokkharaṇiyā heṭṭhā nāgabhavanaṃ atthi, tattha nibbatto mahānubhāvo nāgarājā. Sakabhavanāti attano nāgabhavanato. Sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvāti sattavāre attano sarīrabhogehi bhagavato kāyaṃ parivāretvā. Uparimuddhani mahantaṃ phaṇaṃ vihaccāti bhagavato muddhappadesassa upari attano mahantaṃ phaṇaṃ pasāretvā. ‘‘Phaṇaṃ karitvā’’tipi pāṭho, so evattho.
ತಸ್ಸ ಕಿರ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ ‘‘ಭಗವಾ ಚ ಮಯ್ಹಂ ಭವನಸಮೀಪೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ಅಯಞ್ಚ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾ ವತ್ತತಿ, ವಾಸಾಗಾರಮಸ್ಸ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸತ್ತರತನಮಯಂ ಪಾಸಾದಂ ನಿಮ್ಮಿನಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ‘‘ಏವಂ ಕತೇ ಕಾಯಸಾರೋ ಗಹಿತೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ದಸಬಲಸ್ಸ ಕಾಯವೇಯ್ಯಾವಚ್ಚಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಭೋಗೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಫಣಂ ಕತ್ವಾ ಧಾರೇಸಿ। ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪಬ್ಭನ್ತರಂ ಲೋಹಪಾಸಾದೇ ಭಣ್ಡಾಗಾರಗಬ್ಭಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಖನ್ಧಕಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಮಹಾವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫) ವುತ್ತಂ। ಮಜ್ಝಿಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಹೇಟ್ಠಾಲೋಹಪಾಸಾದಪ್ಪಮಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೮೪)। ‘‘ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಸತ್ಥಾ ವಿಹರಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಕಿರ ನಾಗರಾಜಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ। ಭಗವಾ ಪನ ಯಥಾನಿಸಿನ್ನೋವ ಸತ್ತಾಹಂ ವೀತಿನಾಮೇಸಿ। ತಞ್ಚ ಠಾನಂ ಸುಪಿಹಿತವಾತಪಾನಂ ಸುಫುಸಿತಅಗ್ಗಳದ್ವಾರಂ ಕೂಟಾಗಾರಂ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತನ್ತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ತಥಾ ಕರಿತ್ವಾ ಠಾನಕಾರಣಪರಿದೀಪನಂ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಸೀತಂ ಬಾಧಯಿತ್ಥ, ಮಾ ಉಣ್ಹಂ, ಮಾ ಡಂಸಾದಿಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ತಥಾ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Tassa kira nāgarājassa etadahosi ‘‘bhagavā ca mayhaṃ bhavanasamīpe rukkhamūle nisinno, ayañca sattāhavaddalikā vattati, vāsāgāramassa laddhuṃ vaṭṭatī’’ti. So sattaratanamayaṃ pāsādaṃ nimminituṃ sakkontopi ‘‘evaṃ kate kāyasāro gahito na bhavissati, dasabalassa kāyaveyyāvaccaṃ karissāmī’’ti mahantaṃ attabhāvaṃ katvā satthāraṃ sattakkhattuṃ bhogehi parikkhipitvā upari phaṇaṃ katvā dhāresi. ‘‘Parikkhepabbhantaraṃ lohapāsāde bhaṇḍāgāragabbhappamāṇaṃ ahosī’’ti khandhakaṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 5) vuttaṃ. Majjhimaṭṭhakathāyaṃ pana ‘‘heṭṭhālohapāsādappamāṇa’’nti (ma. ni. aṭṭha. 1.284). ‘‘Icchiticchitena iriyāpathena satthā viharissatī’’ti kira nāgarājassa ajjhāsayo. Bhagavā pana yathānisinnova sattāhaṃ vītināmesi. Tañca ṭhānaṃ supihitavātapānaṃ suphusitaaggaḷadvāraṃ kūṭāgāraṃ viya ahosi. Mābhagavantaṃ sītantiādi tassa tathā karitvā ṭhānakāraṇaparidīpanaṃ. So hi ‘‘mā bhagavantaṃ sītaṃ bādhayittha, mā uṇhaṃ, mā ḍaṃsādisamphasso bādhayitthā’’ti tathā karitvā aṭṭhāsi.
ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸತ್ತಾಹವದ್ದಲಿಕಾಯ ಉಣ್ಹಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಸಚೇ ಪನ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಮೇಘೋ ವಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಉಣ್ಹಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಮ್ಪಿ ಮಾ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾತಿ ಏವಂ ತಸ್ಸ ಚಿನ್ತೇತುಂ ಯುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ವದನ್ತಿ ‘‘ಉಣ್ಹಗ್ಗಹಣಂ ಭೋಗಪರಿಕ್ಖೇಪಸ್ಸ ವಿಪುಲಭಾವಕರಣೇ ಕಾರಣಕಿತ್ತನಂ। ಖುದ್ದಕೇ ಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ಭಗವನ್ತಂ ನಾಗಸ್ಸ ಸರೀರಸಮ್ಭೂತಾ ಉಸ್ಮಾ ಬಾಧೇಯ್ಯ, ವಿಪುಲಭಾವಕರಣೇನ ಪನ ತಾದಿಸಂ ‘ಮಾ ಉಣ್ಹಂ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾ’ತಿ ತಥಾ ಕರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸೀ’’ತಿ।
Tattha kiñcāpi sattāhavaddalikāya uṇhameva natthi, sace pana antarantarā megho vigaccheyya, uṇhaṃ bhaveyya, tampi mā bādhayitthāti evaṃ tassa cintetuṃ yuttaṃ. Keci panettha vadanti ‘‘uṇhaggahaṇaṃ bhogaparikkhepassa vipulabhāvakaraṇe kāraṇakittanaṃ. Khuddake hi tasmiṃ bhagavantaṃ nāgassa sarīrasambhūtā usmā bādheyya, vipulabhāvakaraṇena pana tādisaṃ ‘mā uṇhaṃ bādhayitthā’ti tathā karitvā aṭṭhāsī’’ti.
ವಿದ್ಧನ್ತಿ ಉಬ್ಬಿದ್ಧಂ, ಮೇಘವಿಗಮೇನ ದೂರೀಭೂತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಗತವಲಾಹಕನ್ತಿ ಅಪಗತಮೇಘಂ। ದೇವನ್ತಿ ಆಕಾಸಂ। ವಿದಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ವಿಗತವಲಾಹಕೋ ಆಕಾಸೋ, ನತ್ಥಿ ಭಗವತೋ ಸೀತಾದಿಉಪದ್ದವೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ। ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾತಿ ಅಪನೇತ್ವಾ। ಸಕವಣ್ಣನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ನಾಗರೂಪಂ। ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾತಿ ಅನ್ತರಧಾಪೇತ್ವಾ। ಮಾಣವಕವಣ್ಣನ್ತಿ ಕುಮಾರಕರೂಪಂ।
Viddhanti ubbiddhaṃ, meghavigamena dūrībhūtanti attho. Vigatavalāhakanti apagatameghaṃ. Devanti ākāsaṃ. Viditvāti ‘‘idāni vigatavalāhako ākāso, natthi bhagavato sītādiupaddavo’’ti ñatvā. Viniveṭhetvāti apanetvā. Sakavaṇṇanti attano nāgarūpaṃ. Paṭisaṃharitvāti antaradhāpetvā. Māṇavakavaṇṇanti kumārakarūpaṃ.
ಏತಮತ್ಥನ್ತಿ ವಿವೇಕಸುಖಪ್ಪಟಿಸಂವೇದಿನೋ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಸುಖಮೇವ ಹೋತೀತಿ ಏತಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಇಮಂ ಉದಾನನ್ತಿ ಇಮಂ ವಿವೇಕಸುಖಾನುಭಾವದೀಪಕಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Etamatthanti vivekasukhappaṭisaṃvedino yattha katthaci sukhameva hotīti etamatthaṃ sabbākārena jānitvā. Imaṃ udānanti imaṃ vivekasukhānubhāvadīpakaṃ udānaṃ udānesi.
ತತ್ಥ ಸುಖೋ ವಿವೇಕೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತೋ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ ಸುಖೋ। ತುಟ್ಠಸ್ಸಾತಿ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸನ್ತೋಸೇನ ತುಟ್ಠಸ್ಸ। ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಪಕಾಸಿತಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಸ್ಸುತಧಮ್ಮಸ್ಸ। ಪಸ್ಸತೋತಿ ತಂ ವಿವೇಕಂ, ಯಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ ನಾಮ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ವೀರಿಯಬಲಾಧಿಗತೇನ ಞಾಣಚಕ್ಖುನಾ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸ। ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಅಕುಪ್ಪನಭಾವೋ, ಏತೇನ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಪಾಣಭೂತೇಸು ಸಂಯಮೋತಿ ಸತ್ತೇಸು ಚ ಸಂಯಮೋ ಅವಿಹಿಂಸನಭಾವೋ ಸುಖೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತೇನ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Tattha sukho vivekoti nibbānasaṅkhāto upadhiviveko sukho. Tuṭṭhassāti catumaggañāṇasantosena tuṭṭhassa. Sutadhammassāti pakāsitadhammassa vissutadhammassa. Passatoti taṃ vivekaṃ, yaṃ vā kiñci passitabbaṃ nāma, taṃ sabbaṃ attano vīriyabalādhigatena ñāṇacakkhunā passantassa. Abyāpajjanti akuppanabhāvo, etena mettāpubbabhāgo dassito. Pāṇabhūtesu saṃyamoti sattesu ca saṃyamo avihiṃsanabhāvo sukhoti attho. Etena karuṇāpubbabhāgo dassito.
ಸುಖಾ ವಿರಾಗತಾ ಲೋಕೇತಿ ವಿಗತರಾಗತಾಪಿ ಲೋಕೇ ಸುಖಾ। ಕೀದಿಸೀ? ಕಾಮಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋತಿ, ಯಾ ಕಾಮಾನಂ ಸಮತಿಕ್ಕಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸಾ ವಿಗತರಾಗತಾಪಿ ಸುಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ, ಏತೇನ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ। ಅಸ್ಮಿಮಾನಸ್ಸ ಯೋ ವಿನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಕಥಿತಂ। ಅರಹತ್ತಞ್ಹಿ ಅಸ್ಮಿಮಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿನಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇತೋ ಪರಞ್ಚ ಸುಖಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತೇನಾಹ ‘‘ಏತಂ ವೇ ಪರಮಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ಅರಹತ್ತೇನ ದೇಸನಾಯ ಕೂಟಂ ಗಣ್ಹೀತಿ।
Sukhā virāgatā loketi vigatarāgatāpi loke sukhā. Kīdisī? Kāmānaṃ samatikkamoti, yā kāmānaṃ samatikkamoti vuccati, sā vigatarāgatāpi sukhāti attho, etena anāgāmimaggo kathito. Asmimānassa yo vinayoti iminā pana arahattaṃ kathitaṃ. Arahattañhi asmimānassa paṭippassaddhivinayoti vuccati, ito parañca sukhaṃ nāma natthi, tenāha ‘‘etaṃ ve paramaṃ sukha’’nti. Evaṃ arahattena desanāya kūṭaṃ gaṇhīti.
ಪಠಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Paṭhamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಉದಾನಪಾಳಿ • Udānapāḷi / ೧. ಮುಚಲಿನ್ದಸುತ್ತಂ • 1. Mucalindasuttaṃ
