Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౨. ముదితత్థేరగాథావణ్ణనా
12. Muditattheragāthāvaṇṇanā
పబ్బజిన్తిఆదికా ఆయస్మతో ముదితత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే పుఞ్ఞాని ఉపచినన్తో విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ఏకదివసం సత్థారం దిస్వా పసన్నమానసో ఏకం మఞ్చమదాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కోసలరట్ఠే గహపతికులే నిబ్బత్తిత్వా ముదితోతి లద్ధనామో విఞ్ఞుతం పాపుణి. తేన చ సమయేన తం కులం రఞ్ఞా కేనచిదేవ కరణీయేన పలిబుద్ధం అహోసి. ముదితో రాజభయాభీతో పలాయిత్వా అరఞ్ఞం పవిట్ఠో అఞ్ఞతరస్స ఖీణాసవత్థేరస్స వసనట్ఠానం ఉపగచ్ఛి. థేరో తస్స భీతభావం ఞత్వా ‘‘మా భాయీ’’తి సమస్సాసేసి. సో ‘‘కిత్తకేన ను ఖో, భన్తే, కాలేన ఇదం మే భయం వూపసమేస్సతీ’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సత్తట్ఠమాసే అతిక్కమిత్వా’’తి వుత్తే – ‘‘ఏత్తకం కాలం అధివాసేతుం న సక్కోమి, పబ్బజిస్సామహం, భన్తే, పబ్బాజేథ మ’’న్తి జీవితరక్ఖణత్థం పబ్బజ్జం యాచి. థేరో తం పబ్బాజేసి. సో పబ్బజిత్వా సాసనే పటిలద్ధసద్ధో భయే వూపసన్తేపి సమణధమ్మంయేవ రోచేన్తో కమ్మట్ఠానం గహేత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో – ‘‘అరహత్తం అప్పత్వా ఇమస్మా వసనగబ్భా బహి న నిక్ఖమిస్సామీ’’తిఆదినా పటిఞ్ఞం కత్వా విపస్సనం ఉస్సుక్కాపేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౩౬.౩౦-౩౩) –
Pabbajintiādikā āyasmato muditattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mañcamadāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kosalaraṭṭhe gahapatikule nibbattitvā muditoti laddhanāmo viññutaṃ pāpuṇi. Tena ca samayena taṃ kulaṃ raññā kenacideva karaṇīyena palibuddhaṃ ahosi. Mudito rājabhayābhīto palāyitvā araññaṃ paviṭṭho aññatarassa khīṇāsavattherassa vasanaṭṭhānaṃ upagacchi. Thero tassa bhītabhāvaṃ ñatvā ‘‘mā bhāyī’’ti samassāsesi. So ‘‘kittakena nu kho, bhante, kālena idaṃ me bhayaṃ vūpasamessatī’’ti pucchitvā ‘‘sattaṭṭhamāse atikkamitvā’’ti vutte – ‘‘ettakaṃ kālaṃ adhivāsetuṃ na sakkomi, pabbajissāmahaṃ, bhante, pabbājetha ma’’nti jīvitarakkhaṇatthaṃ pabbajjaṃ yāci. Thero taṃ pabbājesi. So pabbajitvā sāsane paṭiladdhasaddho bhaye vūpasantepi samaṇadhammaṃyeva rocento kammaṭṭhānaṃ gahetvā vipassanāya kammaṃ karonto – ‘‘arahattaṃ appatvā imasmā vasanagabbhā bahi na nikkhamissāmī’’tiādinā paṭiññaṃ katvā vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.36.30-33) –
‘‘విపస్సినో భగవతో, లోకజేట్ఠస్స తాదినో;
‘‘Vipassino bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;
ఏకం మఞ్చం మయా దిన్నం, పసన్నేన సపాణినా.
Ekaṃ mañcaṃ mayā dinnaṃ, pasannena sapāṇinā.
‘‘హత్థియానం అస్సయానం, దిబ్బయానం సమజ్ఝగం;
‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, dibbayānaṃ samajjhagaṃ;
తేన మఞ్చకదానేన, పత్తోమ్హి ఆసవక్ఖయం.
Tena mañcakadānena, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం మఞ్చమదదిం తదా;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ mañcamadadiṃ tadā;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, మఞ్చదానస్సిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, mañcadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా విముత్తిసుఖం పటిసంవేదేన్తో సహాయభిక్ఖూహి అధిగతం పుచ్ఛితో అత్తనో పటిపన్నాకారం కథేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhaṃ paṭisaṃvedento sahāyabhikkhūhi adhigataṃ pucchito attano paṭipannākāraṃ kathento –
౩౧౧.
311.
‘‘పబ్బజిం జీవికత్థోహం, లద్ధాన ఉపసమ్పదం;
‘‘Pabbajiṃ jīvikatthohaṃ, laddhāna upasampadaṃ;
తతో సద్ధం పటిలభిం, దళ్హవీరియో పరక్కమిం.
Tato saddhaṃ paṭilabhiṃ, daḷhavīriyo parakkamiṃ.
౩౧౨.
312.
‘‘కామం భిజ్జతుయం కాయో, మంసపేసీ విసీయరుం;
‘‘Kāmaṃ bhijjatuyaṃ kāyo, maṃsapesī visīyaruṃ;
ఉభో జణ్ణుకసన్ధీహి, జఙ్ఘాయో పపతన్తు మే.
Ubho jaṇṇukasandhīhi, jaṅghāyo papatantu me.
౩౧౩.
313.
‘‘నాసిస్సం న పివిస్సామి, విహారా చ న నిక్ఖమే;
‘‘Nāsissaṃ na pivissāmi, vihārā ca na nikkhame;
నపి పస్సం నిపాతేస్సం, తణ్హాసల్లే అనూహతే.
Napi passaṃ nipātessaṃ, taṇhāsalle anūhate.
౩౧౪.
314.
‘‘తస్స మేవం విహరతో, పస్స వీరియపరక్కమం;
‘‘Tassa mevaṃ viharato, passa vīriyaparakkamaṃ;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి. –
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti. –
చతస్సో గాథా అభాసి.
Catasso gāthā abhāsi.
తత్థ జీవికత్థోతి జీవికాయ అత్థికో జీవికప్పయోజనో. ‘‘ఏత్థ పబ్బజిత్వా నిబ్భయో సుఖేన అకిలమన్తో జీవిస్సామీ’’తి ఏవం జీవికత్థాయ పబ్బజిన్తి అత్థో. లద్ధాన ఉపసమ్పదన్తి పఠమం సామణేరపబ్బజ్జాయం ఠితో ఞత్తిచతుత్థేన కమ్మేన ఉపసమ్పదం లభిత్వా. తతో సద్ధం పటిలభిన్తి తతో ఉపసమ్పన్నకాలతో పట్ఠాయ కల్యాణమిత్తే సేవన్తో ద్వే మాతికా, తిస్సో అనుమోదనా, ఏకచ్చం సుత్తం, సమథకమ్మట్ఠానం, విపస్సనావిధిఞ్చ ఉగ్గణ్హన్తో బుద్ధాదీనం మహానుభావతం దిస్వా – ‘‘సమ్మాసమ్బుద్ధో భగవా, స్వాక్ఖాతో ధమ్మో, సుప్పటిపన్నో సఙ్ఘో’’తి రతనత్తయే సద్ధం పటిలభిం. దళ్హవీరియో పరక్కమిన్తి ఏవం పటిలద్ధసద్ధో హుత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోన్తో నచిరస్సేవ సచ్చపటివేధాయ దళ్హవీరియో థిరవీరియో హుత్వా పరక్కమిం, అకుసలానం ధమ్మానం పహానాయ కుసలానం ధమ్మానం ఉపసమ్పదాయ సమ్మదేవ పదహిం.
Tattha jīvikatthoti jīvikāya atthiko jīvikappayojano. ‘‘Ettha pabbajitvā nibbhayo sukhena akilamanto jīvissāmī’’ti evaṃ jīvikatthāya pabbajinti attho. Laddhāna upasampadanti paṭhamaṃ sāmaṇerapabbajjāyaṃ ṭhito ñatticatutthena kammena upasampadaṃ labhitvā. Tato saddhaṃ paṭilabhinti tato upasampannakālato paṭṭhāya kalyāṇamitte sevanto dve mātikā, tisso anumodanā, ekaccaṃ suttaṃ, samathakammaṭṭhānaṃ, vipassanāvidhiñca uggaṇhanto buddhādīnaṃ mahānubhāvataṃ disvā – ‘‘sammāsambuddho bhagavā, svākkhāto dhammo, suppaṭipanno saṅgho’’ti ratanattaye saddhaṃ paṭilabhiṃ. Daḷhavīriyo parakkaminti evaṃ paṭiladdhasaddho hutvā vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva saccapaṭivedhāya daḷhavīriyo thiravīriyo hutvā parakkamiṃ, akusalānaṃ dhammānaṃ pahānāya kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadāya sammadeva padahiṃ.
యథా పన పరక్కమిం, తం దస్సేతుం ‘‘కామ’’న్తిఆది వుత్తం. తత్థ కామన్తి యథాకామం ఏకంసతో వా భిజ్జతు. అయం కాయోతి అయం మమ పూతికాయో, ఇమినా వీరియపతాపేన భిజ్జతి చే, భిజ్జతు ఛిన్నభిన్నం హోతు. మంసపేసీ విసీయరున్తి ఇమినా దళ్హపరక్కమేన ఇమస్మా కాయా మంసపేసియో విసీయన్తి చే, విసీయన్తు ఇతో చితో విద్ధంసన్తు. ఉభో జణ్ణుకసన్ధీహి, జఙ్ఘాయో పపతన్తు మేతి ఉభోహి జణ్ణుకసన్ధీహి సహ మమ ఉభో జఙ్ఘాయో సత్థియో ఊరుబన్ధతో భిజ్జిత్వా భూమియం పపతన్తు. ‘‘మ’’న్తిపి పాఠో, సో ఏవత్థో. సేసం హేట్ఠా వుత్తనయమేవ.
Yathā pana parakkamiṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘kāma’’ntiādi vuttaṃ. Tattha kāmanti yathākāmaṃ ekaṃsato vā bhijjatu. Ayaṃ kāyoti ayaṃ mama pūtikāyo, iminā vīriyapatāpena bhijjati ce, bhijjatu chinnabhinnaṃ hotu. Maṃsapesī visīyarunti iminā daḷhaparakkamena imasmā kāyā maṃsapesiyo visīyanti ce, visīyantu ito cito viddhaṃsantu. Ubho jaṇṇukasandhīhi, jaṅghāyo papatantu meti ubhohi jaṇṇukasandhīhi saha mama ubho jaṅghāyo satthiyo ūrubandhato bhijjitvā bhūmiyaṃ papatantu. ‘‘Ma’’ntipi pāṭho, so evattho. Sesaṃ heṭṭhā vuttanayameva.
ముదితత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Muditattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
చతుక్కనిపాతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Catukkanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౨. ముదితత్థేరగాథా • 12. Muditattheragāthā