Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi

    ๒๒. มหานิปาโต

    22. Mahānipāto

    ๕๓๘. มูคปกฺขชาตกํ (๑)

    538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)

    ๑.

    1.

    ‘‘มา ปณฺฑิจฺจยํ 1 วิภาวย, พาลมโต ภว สพฺพปาณินํ;

    ‘‘Mā paṇḍiccayaṃ 2 vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;

    สโพฺพ ตํ ชโน โอจินายตุ, เอวํ ตว อโตฺถ ภวิสฺสติ’’ฯ

    Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.

    ๒.

    2.

    ‘‘กโรมิ เต ตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ เทวเต;

    ‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;

    อตฺถกามาสิ เม อมฺม, หิตกามาสิ เทวเต’’ฯ

    Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.

    ๓.

    3.

    ‘‘กิํ นุ สนฺตรมาโนว, กาสุํ ขณสิ สารถิ;

    ‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;

    ปุโฎฺฐ เม สมฺม อกฺขาหิ, กิํ กาสุยา กริสฺสสิ’’ฯ

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.

    ๔.

    4.

    ‘‘รโญฺญ มูโค จ ปโกฺข จ, ปุโตฺต ชาโต อเจตโส;

    ‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;

    โสมฺหิ รญฺญา สมชฺฌิโฎฺฐ, ปุตฺตํ เม นิขณํ วเน’’ฯ

    Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.

    ๕.

    5.

    ‘‘น พธิโร น มูโคสฺมิ, น ปโกฺข น จ วีกโล 3;

    ‘‘Na badhiro na mūgosmi, na pakkho na ca vīkalo 4;

    อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.

    ๖.

    6.

    ‘‘อูรู พาหุํ 5 จ เม ปสฺส, ภาสิตญฺจ สุโณหิ เม;

    ‘‘Ūrū bāhuṃ 6 ca me passa, bhāsitañca suṇohi me;

    อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเน’’ฯ

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.

    ๗.

    7.

    ‘‘เทวตา นุสิ คนฺธโพฺพ, อทุ 7 สโกฺก ปุรินฺทโท;

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu 8 sakko purindado;

    โก วา ตฺวํ กสฺส วา ปุโตฺต, กถํ ชาเนมุ ตํ มยํ’’ฯ

    Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.

    ๘.

    8.

    ‘‘นมฺหิ เทโว น คนฺธโพฺพ, นาปิ สโกฺก ปุรินฺทโท;

    ‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

    กาสิรโญฺญ อหํ ปุโตฺต, ยํ กาสุยา นิขญฺญสิ 9ฯ

    Kāsirañño ahaṃ putto, yaṃ kāsuyā nikhaññasi 10.

    ๙.

    9.

    ‘‘ตสฺส รโญฺญ อหํ ปุโตฺต, ยํ ตฺวํ สมฺมูปชีวสิ 11;

    ‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi 12;

    อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ๑๐.

    10.

    ‘‘ยสฺส รุกฺขสฺส ฉายาย, นิสีเทยฺย สเยยฺย วา;

    ‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;

    น ตสฺส สาขํ ภเญฺชยฺย, มิตฺตทุโพฺภ 13 หิ ปาปโกฯ

    Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho 14 hi pāpako.

    ๑๑.

    11.

    ‘‘ยถา รุโกฺข ตถา ราชา, ยถา สาขา ตถา อหํ;

    ‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;

    ยถา ฉายูปโค โปโส, เอวํ ตฺวมสิ สารถิ;

    Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;

    อธมฺมํ สารถิ กยิรา, มํ เจ ตฺวํ นิขณํ วเนฯ

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ๑๒.

    12.

    ‘‘ปหูตภโกฺข 15 ภวติ, วิปฺปวุโฎฺฐ 16 สกํ 17 ฆรา;

    ‘‘Pahūtabhakkho 18 bhavati, vippavuṭṭho 19 sakaṃ 20 gharā;

    พหู นํ อุปชีวนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๓.

    13.

    ‘‘ยํ ยํ ชนปทํ ยาติ, นิคเม ราชธานิโย;

    ‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;

    สพฺพตฺถ ปูชิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๔.

    14.

    ‘‘นาสฺส โจรา ปสาหนฺติ 21, นาติมญฺญนฺติ ขตฺติยา 22;

    ‘‘Nāssa corā pasāhanti 23, nātimaññanti khattiyā 24;

    สเพฺพ อมิเตฺต ตรติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๕.

    15.

    ‘‘อกฺกุโทฺธ สฆรํ เอติ, สภายํ 25 ปฎินนฺทิโต;

    ‘‘Akkuddho sagharaṃ eti, sabhāyaṃ 26 paṭinandito;

    ญาตีนํ อุตฺตโม โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๖.

    16.

    ‘‘สกฺกตฺวา สกฺกโต โหติ, ครุ โหติ สคารโว 27;

    ‘‘Sakkatvā sakkato hoti, garu hoti sagāravo 28;

    วณฺณกิตฺติภโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๗.

    17.

    ‘‘ปูชโก ลภเต ปูชํ, วนฺทโก ปฎิวนฺทนํ;

    ‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;

    ยโส กิตฺติญฺจ ปโปฺปติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๘.

    18.

    ‘‘อคฺคิ ยถา ปชฺชลติ, เทวตาว วิโรจติ;

    ‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;

    สิริยา อชหิโต โหติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๑๙.

    19.

    ‘‘คาโว ตสฺส ปชายนฺติ, เขเตฺต วุตฺตํ วิรูหติ;

    ‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;

    วุตฺตานํ ผลมสฺนาติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๒๐.

    20.

    ‘‘ทริโต ปพฺพตาโต วา, รุกฺขโต ปติโต นโร;

    ‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;

    จุโต ปติฎฺฐํ ลภติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติฯ

    Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ๒๑.

    21.

    ‘‘วิรูฬฺหมูลสนฺตานํ, นิโคฺรธมิว มาลุโต;

    ‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;

    อมิตฺตา นปฺปสาหนฺติ, โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ’’ฯ

    Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.

    ๒๒.

    22.

    ‘‘เอหิ ตํ ปฎิเนสฺสามิ, ราชปุตฺต สกํ ฆรํ;

    ‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;

    รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทเนฺต, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิ’’ฯ

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ๒๓.

    23.

    ‘‘อลํ เม เตน รเชฺชน, ญาตเกหิ 29 ธเนน วา;

    ‘‘Alaṃ me tena rajjena, ñātakehi 30 dhanena vā;

    ยํ เม อธมฺมจริยาย, รชฺชํ ลเพฺภถ สารถิ’’ฯ

    Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.

    ๒๔.

    24.

    ‘‘ปุณฺณปตฺตํ มํ ลาเภหิ 31, ราชปุตฺต อิโต คโต;

    ‘‘Puṇṇapattaṃ maṃ lābhehi 32, rājaputta ito gato;

    ปิตา มาตา จ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

    Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ๒๕.

    25.

    ‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

    Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ๒๖.

    26.

    ‘‘หตฺถาโรหา 33 อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

    ‘‘Hatthārohā 34 anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    เตปิ อตฺตมนา ทชฺชุํ 35, ราชปุตฺต ตยี คเตฯ

    Tepi attamanā dajjuṃ 36, rājaputta tayī gate.

    ๒๗.

    27.

    ‘‘พหุธญฺญา ชานปทา 37, เนคมา จ สมาคตา;

    ‘‘Bahudhaññā jānapadā 38, negamā ca samāgatā;

    อุปายนานิ เม ทชฺชุํ, ราชปุตฺต ตยี คเต’’ฯ

    Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.

    ๒๘.

    28.

    ‘‘ปิตุ มาตุ จหํ จโตฺต, รฎฺฐสฺส นิคมสฺส จ;

    ‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;

    อโถ สพฺพกุมารานํ, นตฺถิ มยฺหํ สกํ ฆรํฯ

    Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.

    ๒๙.

    29.

    ‘‘อนุญฺญาโต อหํ มตฺยา, สญฺจโตฺต ปิตรา มหํ;

    ‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;

    เอโกรเญฺญ ปพฺพชิโต, น กาเม อภิปตฺถเยฯ

    Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.

    ๓๐.

    30.

    ‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ๓๑.

    31.

    ‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทโตฺถ วิปจฺจติ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขโนฺต อกุโตภโย’’ฯ

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.

    ๓๒.

    32.

    ‘‘เอวํ วคฺคุกโถ สโนฺต, วิสฎฺฐวจโน จสิ 39;

    ‘‘Evaṃ vaggukatho santo, visaṭṭhavacano casi 40;

    กสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทา’’ฯ

    Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.

    ๓๓.

    33.

    ‘‘นาหํ อสนฺธิตา 41 ปโกฺข, น พธิโร อโสตตา;

    ‘‘Nāhaṃ asandhitā 42 pakkho, na badhiro asotatā;

    นาหํ อชิวฺหตา มูโค, มา มํ มูคมธารยิ 43ฯ

    Nāhaṃ ajivhatā mūgo, mā maṃ mūgamadhārayi 44.

    ๓๔.

    34.

    ‘‘ปุริมํ สรามหํ ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิํ;

    ‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;

    การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถํ นิรยํ ภุสํฯ

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.

    ๓๕.

    35.

    ‘‘วีสติเญฺจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิํ;

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;

    อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิสํ 45ฯ

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apaccisaṃ 46.

    ๓๖.

    36.

    ‘‘ตสฺส รชฺชสฺสหํ ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ 47;

    ‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ 48;

    ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณิํ ตทาฯ

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.

    ๓๗.

    37.

    ‘‘อุจฺฉเงฺค มํ นิสาเทตฺวา, ปิตา อตฺถานุสาสติ;

    ‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;

    เอกํ หนถ พนฺธถ, เอกํ ขาราปตจฺฉิกํ 49;

    Ekaṃ hanatha bandhatha, ekaṃ khārāpatacchikaṃ 50;

    เอกํ สูลสฺมิํ อุเปฺปถ 51, อิจฺจสฺส มนุสาสติฯ

    Ekaṃ sūlasmiṃ uppetha 52, iccassa manusāsati.

    ๓๘.

    38.

    ‘‘ตายาหํ 53 ผรุสํ สุตฺวา, วาจาโย สมุทีริตา;

    ‘‘Tāyāhaṃ 54 pharusaṃ sutvā, vācāyo samudīritā;

    อมูโค มูควเณฺณน, อปโกฺข ปกฺขสมฺมโต;

    Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;

    สเก มุตฺตกรีสสฺมิํ, อจฺฉาหํ สมฺปริปฺลุโตฯ

    Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.

    ๓๙.

    39.

    ‘‘กสิรญฺจ ปริตฺตญฺจ, ตญฺจ ทุเกฺขน สํยุตํ;

    ‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;

    โกมํ 55 ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ

    Komaṃ 56 jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ๔๐.

    40.

    ‘‘ปญฺญาย จ อลาเภน, ธมฺมสฺส จ อทสฺสนา;

    ‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;

    โกมํ 57 ชีวิตมาคมฺม, เวรํ กยิราถ เกนจิฯ

    Komaṃ 58 jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ๔๑.

    41.

    ‘‘อปิ อตรมานานํ, ผลาสาว สมิชฺฌติ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, เอวํ ชานาหิ สารถิฯ

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ๔๒.

    42.

    ‘‘อปิ อตรมานานํ, สมฺมทโตฺถ วิปจฺจติ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    วิปกฺกพฺรหฺมจริโยสฺมิ, นิกฺขโนฺต อกุโตภโย’’ฯ

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.

    ๔๓.

    43.

    ‘‘อหมฺปิ ปพฺพชิสฺสามิ, ราชปุตฺต ตวนฺติเก;

    ‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;

    อวฺหายสฺสุ 59 มํ ภทฺทเนฺต, ปพฺพชฺชา มม รุจฺจติ’’ฯ

    Avhāyassu 60 maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.

    ๔๔.

    44.

    ‘‘รถํ นิยฺยาทยิตฺวาน, อนโณ เอหิ สารถิ;

    ‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;

    อนณสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํ’’ฯ

    Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.

    ๔๕.

    45.

    ‘‘ยเทว ตฺยาหํ วจนํ, อกรํ ภทฺทมตฺถุ เต;

    ‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;

    ตเทว เม ตฺวํ วจนํ, ยาจิโต กตฺตุมรหสิฯ

    Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.

    ๔๖.

    46.

    ‘‘อิเธว ตาว อจฺฉสฺสุ, ยาว ราชานมานเย;

    ‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;

    อเปฺปว เต ปิตา ทิสฺวา, ปตีโต สุมโน สิยา’’ฯ

    Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.

    ๔๗.

    47.

    ‘‘กโรมิ เตตํ วจนํ, ยํ มํ ภณสิ สารถิ;

    ‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;

    อหมฺปิ ทฎฺฐุกาโมสฺมิ, ปิตรํ เม อิธาคตํฯ

    Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.

    ๔๘.

    48.

    ‘‘เอหิ สมฺม นิวตฺตสฺสุ, กุสลํ วชฺชาสิ ญาตินํ;

    ‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;

    มาตรํ ปิตรํ มยฺหํ, วุโตฺต วชฺชาสิ วนฺทนํ’’ฯ

    Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.

    ๔๙.

    49.

    ตสฺส ปาเท คเหตฺวาน, กตฺวา จ นํ ปทกฺขิณํ;

    Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;

    สารถิ รถมารุยฺห, ราชทฺวารํ อุปาคมิฯ

    Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.

    ๕๐.

    50.

    ‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    อสฺสุปุเณฺณหิ เนเตฺตหิ, โรทนฺตี นํ อุทิกฺขติฯ

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.

    ๕๑.

    51.

    ‘‘อยํ โส สารถิ เอติ, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํ;

    ‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;

    นิหโต นูน เม ปุโตฺต, ปถพฺยา ภูมิวฑฺฒโนฯ

    Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.

    ๕๒.

    52.

    ‘‘อมิตฺตา นูน นนฺทนฺติ, ปตีตา นูน เวริโน;

    ‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;

    อาคตํ สารถิํ ทิสฺวา, นิหนฺตฺวา มม อตฺรชํฯ

    Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.

    ๕๓.

    53.

    ‘‘สุญฺญํ มาตา รถํ ทิสฺวา, เอกํ สารถิมาคตํ;

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    อสฺสุปุเณฺณหิ เนเตฺตหิ, โรทนฺตี ปริปุจฺฉิ นํ 61ฯ

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī paripucchi naṃ 62.

    ๕๔.

    54.

    ‘‘กินฺนุ มูโค กิํ นุ ปโกฺข, กินฺนุ โส วิลปี ตทา;

    ‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;

    นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ สารถิฯ

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.

    ๕๕.

    55.

    ‘‘กถํ หเตฺถหิ ปาเทหิ, มูคปโกฺข วิวชฺชยิ;

    ‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;

    นิหญฺญมาโน ภูมิยา, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.

    ๕๖.

    56.

    ‘‘อเกฺขยฺยํ 63 เต อหํ อเยฺย, ทชฺชาสิ อภยํ มม;

    ‘‘Akkheyyaṃ 64 te ahaṃ ayye, dajjāsi abhayaṃ mama;

    ยํ เม สุตํ วา ทิฎฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ

    Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.

    ๕๗.

    57.

    ‘‘อภยํ สมฺม เต ทมฺมิ, อภีโต ภณ สารถิ;

    ‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;

    ยํ เต สุตํ วา ทิฎฺฐํ วา, ราชปุตฺตสฺส สนฺติเก’’ฯ

    Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.

    ๕๘.

    58.

    ‘‘น โส มูโค น โส ปโกฺข, วิสฎฺฐวจโน จ โส;

    ‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;

    รชฺชสฺส กิร โส ภีโต, อกรา 65 อาลเย พหูฯ

    Rajjassa kira so bhīto, akarā 66 ālaye bahū.

    ๕๙.

    59.

    ‘‘ปุริมํ สรติ โส ชาติํ, ยตฺถ รชฺชมการยิ;

    ‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;

    การยิตฺวา ตหิํ รชฺชํ, ปาปตฺถ นิรยํ ภุสํฯ

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.

    ๖๐.

    60.

    ‘‘วีสติเญฺจว วสฺสานิ, ตหิํ รชฺชมการยิ;

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;

    อสีติวสฺสสหสฺสานิ, นิรยมฺหิ อปจฺจิ โสฯ

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.

    ๖๑.

    61.

    ‘‘ตสฺส รชฺชสฺส โส ภีโต, มา มํ รชฺชาภิเสจยุํ;

    ‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;

    ตสฺมา ปิตุ จ มาตุจฺจ, สนฺติเก น ภณี ตทาฯ

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.

    ๖๒.

    62.

    ‘‘องฺคปจฺจงฺคสมฺปโนฺน, อาโรหปริณาหวา;

    ‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;

    วิสฎฺฐวจโน ปโญฺญ, มเคฺค สคฺคสฺส ติฎฺฐติฯ

    Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.

    ๖๓.

    63.

    ‘‘สเจ ตฺวํ ทฎฺฐุกามาสิ, ราชปุตฺตํ 67 ตวตฺรชํ;

    ‘‘Sace tvaṃ daṭṭhukāmāsi, rājaputtaṃ 68 tavatrajaṃ;

    เอหิ ตํ ปาปยิสฺสามิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโย’’ฯ

    Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.

    ๖๔.

    64.

    ‘‘โยชยนฺตุ รเถ อเสฺส, กจฺฉํ นาคาน 69 พนฺธถ;

    ‘‘Yojayantu rathe asse, kacchaṃ nāgāna 70 bandhatha;

    อุทีรยนฺตุ สงฺขปณวา, วาทนฺตุ 71 เอกโปกฺขราฯ

    Udīrayantu saṅkhapaṇavā, vādantu 72 ekapokkharā.

    ๖๕.

    65.

    ‘‘วาทนฺตุ 73 เภรี สนฺนทฺธา, วคฺคู วาทนฺตุ ทุนฺทุภี;

    ‘‘Vādantu 74 bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;

    เนคมา จ มํ อเนฺวนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก 75ฯ

    Negamā ca maṃ anventu, gacchaṃ puttanivedako 76.

    ๖๖.

    66.

    ‘‘โอโรธา จ กุมารา จ, เวสิยานา จ พฺราหฺมณา;

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก 77ฯ

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako 78.

    ๖๗.

    67.

    ‘‘หตฺถาโรหา อนีกฎฺฐา, รถิกา ปตฺติการกา;

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก 79ฯ

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako 80.

    ๖๘.

    68.

    ‘‘สมาคตา ชานปทา, เนคมา จ สมาคตา;

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ขิปฺปํ ยานานิ โยเชนฺตุ, คจฺฉํ ปุตฺตนิเวทโก’’ 81ฯ

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ 82.

    ๖๙.

    69.

    ‘‘อเสฺส จ สารถี ยุเตฺต, สินฺธเว สีฆวาหเน;

    ‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;

    ราชทฺวารํ อุปาคจฺฉุํ, ยุตฺตา เทว อิเม หยา’’ฯ

    Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.

    ๗๐.

    70.

    ‘‘ถูลา ชเวน หายนฺติ, กิสา หายนฺติ ถามุนา;

    ‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;

    กิเส ถูเล วิวเชฺชตฺวา, สํสฎฺฐา โยชิตา หยา’’ฯ

    Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.

    ๗๑.

    71.

    ‘‘ตโต ราชา ตรมาโน, ยุตฺตมารุยฺห สนฺทนํ;

    ‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;

    อิตฺถาคารํ อชฺฌภาสิ 83, สพฺพาว อนุยาถ มํฯ

    Itthāgāraṃ ajjhabhāsi 84, sabbāva anuyātha maṃ.

    ๗๒.

    72.

    ‘‘วาลพีชนิมุณฺหีสํ, ขคฺคํ ฉตฺตญฺจ ปณฺฑรํ;

    ‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;

    อุปาธิ รถมารุยฺห 85, สุวเณฺณหิ อลงฺกตาฯ

    Upādhi rathamāruyha 86, suvaṇṇehi alaṅkatā.

    ๗๓.

    73.

    ‘‘ตโต ส 87 ราชา ปายาสิ, ปุรกฺขตฺวาน สารถิํ;

    ‘‘Tato sa 88 rājā pāyāsi, purakkhatvāna sārathiṃ;

    ขิปฺปเมว อุปาคจฺฉิ, ยตฺถ สมฺมติ เตมิโยฯ

    Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.

    ๗๔.

    74.

    ‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺตํ, ชลนฺตมิว เตชสา;

    ‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;

    ขตฺตสงฺฆปริพฺยูฬฺหํ 89, เตมิโย เอตทพฺรวิ’’ฯ

    Khattasaṅghaparibyūḷhaṃ 90, temiyo etadabravi’’.

    ๗๕.

    75.

    ‘‘กจฺจิ นุ ตาต กุสลํ, กจฺจิ ตาต อนามยํ;

    ‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;

    สพฺพา จ 91 ราชกญฺญาโย, อโรคา มยฺห มาตโร’’ฯ

    Sabbā ca 92 rājakaññāyo, arogā mayha mātaro’’.

    ๗๖.

    76.

    ‘‘กุสลเญฺจว เม ปุตฺต, อโถ ปุตฺต อนามยํ;

    ‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;

    สพฺพา จ ราชกญฺญาโย, อโรคา ตุยฺห มาตโร’’ฯ

    Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.

    ๗๗.

    77.

    ‘‘กจฺจิ อมชฺชโป 93 ตาต, กจฺจิ เต สุรมปฺปิยํ;

    ‘‘Kacci amajjapo 94 tāta, kacci te suramappiyaṃ;

    กจฺจิ สเจฺจ จ ธเมฺม จ, ทาเน เต รมเต มโน’’ฯ

    Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.

    ๗๘.

    78.

    ‘‘อมชฺชโป อหํ ปุตฺต, อโถ เม สุรมปฺปิยํ;

    ‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;

    อโถ สเจฺจ จ ธเมฺม จ, ทาเน เม รมเต มโน’’ฯ

    Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.

    ๗๙.

    79.

    ‘‘กจฺจิ อโรคํ โยคฺคํ เต, กจฺจิ วหติ วาหนํ;

    ‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;

    กจฺจิ เต พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ฯ

    Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.

    ๘๐.

    80.

    ‘‘อโถ อโรคํ โยคฺคํ เม, อโถ วหติ วาหนํ;

    ‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;

    อโถ เม พฺยาธโย นตฺถิ, สรีรสฺสุปตาปนา’’ 95ฯ

    Atho me byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’ 96.

    ๘๑.

    81.

    ‘‘กจฺจิ อนฺตา จ เต ผีตา, มเชฺฌ จ พหลา ตว;

    ‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;

    โกฎฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, กจฺจิ เต ปฎิสนฺถตํ’’ 97ฯ

    Koṭṭhāgārañca kosañca, kacci te paṭisanthataṃ’’ 98.

    ๘๒.

    82.

    ‘‘อโถ อนฺตา จ เม ผีตา, มเชฺฌ จ พหลา มม;

    ‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;

    โกฎฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, สพฺพํ เม ปฎิสนฺถตํ’’ฯ

    Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.

    ๘๓.

    83.

    ‘‘สฺวาคตํ เต มหาราช, อโถ เต อทุราคตํ;

    ‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    ปติฎฺฐเปนฺตุ 99 ปลฺลงฺกํ, ยตฺถ ราชา นิสกฺกติ’’ฯ

    Patiṭṭhapentu 100 pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.

    ๘๔.

    84.

    ‘‘อิเธว เต นิสีทสฺสุ 101, นิยเต ปณฺณสนฺถเร;

    ‘‘Idheva te nisīdassu 102, niyate paṇṇasanthare;

    เอโตฺต อุทกมาทาย, ปาเท ปกฺขาลยสฺสุ 103 เต’’ฯ

    Etto udakamādāya, pāde pakkhālayassu 104 te’’.

    ๘๕.

    85.

    ‘‘อิทมฺปิ ปณฺณกํ มยฺหํ, รนฺธํ ราช อโลณกํ;

    ‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;

    ปริภุญฺช มหาราช, ปาหุโน เมสิธาคโต’’ 105ฯ

    Paribhuñja mahārāja, pāhuno mesidhāgato’’ 106.

    ๘๖.

    86.

    ‘‘น จาหํ 107 ปณฺณํ ภุญฺชามิ, น เหตํ มยฺห โภชนํ;

    ‘‘Na cāhaṃ 108 paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;

    สาลีนํ โอทนํ ภุเญฺช, สุจิํ มํสูปเสจนํ’’ฯ

    Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.

    ๘๗.

    87.

    ‘‘อเจฺฉรกํ มํ ปฎิภาติ, เอกกมฺปิ รโหคตํ;

    ‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;

    เอทิสํ ภุญฺชมานานํ, เกน วโณฺณ ปสีทติ’’ฯ

    Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.

    ๘๘.

    88.

    ‘‘เอโก ราช นิปชฺชามิ, นิยเต ปณฺณสนฺถเร;

    ‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;

    ตาย เม เอกเสยฺยาย, ราช วโณฺณ ปสีทติฯ

    Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.

    ๘๙.

    89.

    ‘‘น จ เนตฺติํสพนฺธา 109 เม, ราชรกฺขา อุปฎฺฐิตา;

    ‘‘Na ca nettiṃsabandhā 110 me, rājarakkhā upaṭṭhitā;

    ตาย เม สุขเสยฺยาย, ราช วโณฺณ ปสีทติฯ

    Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.

    ๙๐.

    90.

    ‘‘อตีตํ นานุโสจามิ, นปฺปชปฺปามินาคตํ 111;

    ‘‘Atītaṃ nānusocāmi, nappajappāmināgataṃ 112;

    ปจฺจุปฺปเนฺนน ยาเปมิ, เตน วโณฺณ ปสีทติฯ

    Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.

    ๙๑.

    91.

    ‘‘อนาคตปฺปชปฺปาย, อตีตสฺสานุโสจนา;

    ‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;

    เอเตน พาลา สุสฺสนฺติ, นโฬว หริโต ลุโต’’ฯ

    Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.

    ๙๒.

    92.

    ‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อเสฺส ปตฺตี จ วมฺมิโน;

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ๙๓.

    93.

    ‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    ตา ปุตฺต ปฎิปชฺชสฺสุ 113, ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ

    Tā putta paṭipajjassu 114, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ๙๔.

    94.

    ‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย 115;

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo 116;

    กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิฯ

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ๙๕.

    95.

    ‘‘ปฎิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    ตาสุ ปุเตฺต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ๙๖.

    96.

    ‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ 117, ปฐมุปฺปตฺติโก 118 สุสุ;

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi 119, paṭhamuppattiko 120 susu;

    รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทเนฺต, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิ’’ฯ

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ๙๗.

    97.

    ‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    ทหรสฺส หิ ปพฺพชฺชา, เอตํ อิสีหิ วณฺณิตํฯ

    Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.

    ๙๘.

    98.

    ‘‘ยุวา จเร พฺรหฺมจริยํ, พฺรหฺมจารี ยุวา สิยา;

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    พฺรหฺมจริยํ จริสฺสามิ, นาหํ รเชฺชน มตฺถิโกฯ

    Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.

    ๙๙.

    99.

    ‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหรํ, อมฺม ตาต วทนฺตรํ 121;

    ‘‘Passāmi vohaṃ daharaṃ, amma tāta vadantaraṃ 122;

    กิจฺฉาลทฺธํ ปิยํ ปุตฺตํ, อปฺปตฺวาว ชรํ มตํฯ

    Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.

    ๑๐๐.

    100.

    ‘‘ปสฺสามิ โวหํ ทหริํ, กุมาริํ จารุทสฺสนิํ;

    ‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;

    นววํสกฬีรํว, ปลุคฺคํ ชีวิตกฺขยํ 123ฯ

    Navavaṃsakaḷīraṃva, paluggaṃ jīvitakkhayaṃ 124.

    ๑๐๑.

    101.

    ‘‘ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ, นรา จ อถ นาริโย;

    ‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;

    ตตฺถ โก วิสฺสเส โปโส, ทหโรมฺหีติ ชีวิเตฯ

    Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.

    ๑๐๒.

    102.

    ‘‘ยสฺส รตฺยา วิวสาเน, อายุ อปฺปตรํ สิยา;

    ‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;

    อโปฺปทเกว มจฺฉานํ, กิํ นุ โกมารกํ 125 ตหิํฯ

    Appodakeva macchānaṃ, kiṃ nu komārakaṃ 126 tahiṃ.

    ๑๐๓.

    103.

    ‘‘นิจฺจมพฺภาหโต โลโก, นิจฺจญฺจ ปริวาริโต;

    ‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;

    อโมฆาสุ วชนฺตีสุ, กิํ มํ รเชฺชภิสิญฺจสิ’’ 127ฯ

    Amoghāsu vajantīsu, kiṃ maṃ rajjebhisiñcasi’’ 128.

    ๑๐๔.

    104.

    ‘‘เกน มพฺภาหโต โลโก, เกน จ ปริวาริโต;

    ‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;

    กาโย อโมฆา คจฺฉนฺติ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ

    Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.

    ๑๐๕.

    105.

    ‘‘มจฺจุนาพฺภาหโต โลโก, ชราย ปริวาริโต;

    ‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;

    รโตฺย อโมฆา คจฺฉนฺติ, เอวํ ชานาหิ ขตฺติยฯ

    Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.

    ๑๐๖.

    106.

    ‘‘ยถาปิ ตเนฺต วิตเต 129, ยํ ยเทวูปวิยฺยติ 130;

    ‘‘Yathāpi tante vitate 131, yaṃ yadevūpaviyyati 132;

    อปฺปกํ โหติ เวตพฺพํ, เอวํ มจฺจาน ชีวิตํฯ

    Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.

    ๑๐๗.

    107.

    ‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติ 133;

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, gacchaṃ nupanivattati 134;

    เอวมายุ มนุสฺสานํ, คจฺฉํ นุปนิวตฺตติฯ

    Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.

    ๑๐๘.

    108.

    ‘‘ยถา วาริวโห ปูโร, วเห รุเกฺขปกูลเช;

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;

    เอวํ ชรามรเณน, วุยฺหเนฺต สพฺพปาณิโน’’ฯ

    Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.

    ๑๐๙.

    109.

    ‘‘หตฺถานีกํ รถานีกํ, อเสฺส ปตฺตี จ วมฺมิโน;

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ๑๑๐.

    110.

    ‘‘อิตฺถาคารมฺปิ เต ทมฺมิ, สพฺพาลงฺการภูสิตํ;

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    ตา ปุตฺต ปฎิปชฺชสฺสุ, ตฺวํ โน ราชา ภวิสฺสสิฯ

    Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ๑๑๑.

    111.

    ‘‘กุสลา นจฺจคีตสฺส, สิกฺขิตา จาตุริตฺถิโย;

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;

    กาเม ตํ รมยิสฺสนฺติ, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิฯ

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ๑๑๒.

    112.

    ‘‘ปฎิราชูหิ เต กญฺญา, อานยิสฺสํ อลงฺกตา;

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    ตาสุ ปุเตฺต ชเนตฺวาน, อถ ปจฺฉา ปพฺพชิสฺสสิฯ

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ๑๑๓.

    113.

    ‘‘ยุวา จ ทหโร จาสิ, ปฐมุปฺปตฺติโก สุสุ;

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;

    รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทเนฺต, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิฯ

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.

    ๑๑๔.

    114.

    ‘‘โกฎฺฐาคารญฺจ โกสญฺจ, วาหนานิ พลานิ จ;

    ‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;

    นิเวสนานิ รมฺมานิ, อหํ ปุตฺต ททามิ เตฯ

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ๑๑๕.

    115.

    ‘‘โคมณฺฑลปริพฺยูโฬฺห, ทาสิสงฺฆปุรกฺขโต;

    ‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;

    รชฺชํ กาเรหิ ภทฺทเนฺต, กิํ อรเญฺญ กริสฺสสิ’’ฯ

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ๑๑๖.

    116.

    ‘‘กิํ ธเนน ยํ ขีเยถ 135, กิํ ภริยาย มริสฺสติ;

    ‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha 136, kiṃ bhariyāya marissati;

    กิํ โยพฺพเนน ชิเณฺณน 137, ยํ ชรายาภิภุยฺยติ 138ฯ

    Kiṃ yobbanena jiṇṇena 139, yaṃ jarāyābhibhuyyati 140.

    ๑๑๗.

    117.

    ‘‘ตตฺถ กา นนฺทิ กา ขิฑฺฑา, กา รติ กา ธเนสนา;

    ‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;

    กิํ เม ปุเตฺตหิ ทาเรหิ, ราช มุโตฺตสฺมิ พนฺธนาฯ

    Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.

    ๑๑๘.

    118.

    ‘‘โยหํ 141 เอวํ ปชานามิ, มจฺจุ เม นปฺปมชฺชติ;

    ‘‘Yohaṃ 142 evaṃ pajānāmi, maccu me nappamajjati;

    อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส, กา รตี กา ธเนสนาฯ

    Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.

    ๑๑๙.

    119.

    ‘‘ผลานมิว ปกฺกานํ, นิจฺจํ ปตนโต ภยํ;

    ‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;

    เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจํ มรณโต ภยํฯ

    Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.

    ๑๒๐.

    120.

    ‘‘สายเมเก น ทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฎฺฐา พหู ชนา;

    ‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;

    ปาโต เอเก น ทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฎฺฐา พหู ชนาฯ

    Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.

    ๑๒๑.

    121.

    ‘‘อเชฺชว กิจฺจํ อาตปฺปํ, โก ชญฺญา มรณํ สุเว;

    ‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    น หิ โน สงฺกรํ 143 เตน, มหาเสเนน มจฺจุนาฯ

    Na hi no saṅkaraṃ 144 tena, mahāsenena maccunā.

    ๑๒๒.

    122.

    ‘‘โจรา ธนสฺส ปเตฺถนฺติ, ราชมุโตฺตสฺมิ พนฺธนา;

    ‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;

    เอหิ ราช นิวตฺตสฺสุ, นาหํ รเชฺชน มตฺถิโก’’ติฯ

    Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.

    มูคปกฺขชาตกํ ปฐมํฯ

    Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.




    Next: ๕๓๙. มหาชนกชาตกํ • 539. Mahājanakajātakaṃ




    Footnotes:
    1. ปณฺฑิติยํ (สี.), ปณฺฑิจฺจิยํ (ปี.)
    2. paṇḍitiyaṃ (sī.), paṇḍicciyaṃ (pī.)
    3. นปิ ปงฺคุโล (สี. ปี.), น จ ปิงฺคโล (สฺยา.)
    4. napi paṅgulo (sī. pī.), na ca piṅgalo (syā.)
    5. พาหู (สี. ก.)
    6. bāhū (sī. ka.)
    7. อาทุ (สี.), อาทู (สฺยา.)
    8. ādu (sī.), ādū (syā.)
    9. นิฆญฺญสิ (สี. ปี.), นิขญฺฉสิ (?)
    10. nighaññasi (sī. pī.), nikhañchasi (?)
    11. สมุปชีวสิ (สี. ปี.)
    12. samupajīvasi (sī. pī.)
    13. มิตฺตทูโภ (สี. ปี.)
    14. mittadūbho (sī. pī.)
    15. พหุตฺตภโกฺข (ก.)
    16. วิปฺปวุโตฺถ (สี. ปี.), วิปฺปมุโตฺต (ก.)
    17. สกา (สี. ปี.)
    18. bahuttabhakkho (ka.)
    19. vippavuttho (sī. pī.), vippamutto (ka.)
    20. sakā (sī. pī.)
    21. ปสหนฺติ (สี. สฺยา. ปี.)
    22. นาติมเญฺญติ ขตฺติโย (สี. สฺยา. ปี.)
    23. pasahanti (sī. syā. pī.)
    24. nātimaññeti khattiyo (sī. syā. pī.)
    25. สภาย (สี. สฺยา. ปี.)
    26. sabhāya (sī. syā. pī.)
    27. ครุโก โหติ คารโว (ก.)
    28. garuko hoti gāravo (ka.)
    29. ญาตเกน (สฺยา. ก.)
    30. ñātakena (syā. ka.)
    31. ปลาเภหิ (สี. ปี.)
    32. palābhehi (sī. pī.)
    33. หตฺถารูหา (สี. ปี.) เอวมุปริปิ
    34. hatthārūhā (sī. pī.) evamuparipi
    35. เตปิ ทชฺชุํ ปตีตาเม (สี. ปี.)
    36. tepi dajjuṃ patītāme (sī. pī.)
    37. พหู ชานปทา จเญฺญ (สี.), พหู ชนปทา จเญฺญ (ปี.)
    38. bahū jānapadā caññe (sī.), bahū janapadā caññe (pī.)
    39. จ โส (สฺยา. ก.)
    40. ca so (syā. ka.)
    41. อสตฺถิตา (สี.)
    42. asatthitā (sī.)
    43. มูโค อธารยิ (สี.)
    44. mūgo adhārayi (sī.)
    45. อปจฺจสิํ (สฺยา.), อปจฺจยิํ (ปี.)
    46. apaccasiṃ (syā.), apaccayiṃ (pī.)
    47. รเชฺชภิเสจยุํ (สฺยา. ก.)
    48. rajjebhisecayuṃ (syā. ka.)
    49. ขราปติจฺฉกํ (สฺยา.), ขราปฎิจฺฉกํ (ก.)
    50. kharāpaticchakaṃ (syā.), kharāpaṭicchakaṃ (ka.)
    51. อเปฺปถ (สี.), อุเพฺพถ (สฺยา.), อเจฺจถ (ปี.)
    52. appetha (sī.), ubbetha (syā.), accetha (pī.)
    53. ตสฺสาหํ (สี. ปี.)
    54. tassāhaṃ (sī. pī.)
    55. โก ตํ (สี. ปี.)
    56. ko taṃ (sī. pī.)
    57. โก ตํ (สี. ปี.)
    58. ko taṃ (sī. pī.)
    59. อวฺหยสฺสุ (สี. ปี.)
    60. avhayassu (sī. pī.)
    61. โรทนฺตี ปริปุจฺฉติ (สี. ปี.), โรทนฺตี นํ ปริปุจฺฉติ (สฺยา.)
    62. rodantī paripucchati (sī. pī.), rodantī naṃ paripucchati (syā.)
    63. อกฺขิสฺสํ (สี. ปี.)
    64. akkhissaṃ (sī. pī.)
    65. อกรี (สี. ปี.)
    66. akarī (sī. pī.)
    67. ราชปุตฺติ (สี.)
    68. rājaputti (sī.)
    69. นาคานิ (สฺยา. ก.)
    70. nāgāni (syā. ka.)
    71. วทนฺตุ (สี.), นทนฺตุ (สฺยา. ก.), วทตํ (ปี.)
    72. vadantu (sī.), nadantu (syā. ka.), vadataṃ (pī.)
    73. นทนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)
    74. nadantu (sī. syā. pī.)
    75. นิวาทโก (สฺยา. ก.)
    76. nivādako (syā. ka.)
    77. นิวาทโก (สฺยา. ก.)
    78. nivādako (syā. ka.)
    79. นิวาทโก (สฺยา. ก.)
    80. nivādako (syā. ka.)
    81. นิวาทโก (สฺยา. ก.)
    82. nivādako (syā. ka.)
    83. อภาสถ (ก.)
    84. abhāsatha (ka.)
    85. อุปาทิรถมารุยฺห (สี.), อุปาธี รถมารุยฺห (สฺยา.)
    86. upādirathamāruyha (sī.), upādhī rathamāruyha (syā.)
    87. จ (สี. สฺยา. ปี.)
    88. ca (sī. syā. pī.)
    89. ปริพฺพูฬฺหํ (สี.)
    90. paribbūḷhaṃ (sī.)
    91. กจฺจินฺนุ (สี. ปี.)
    92. kaccinnu (sī. pī.)
    93. กจฺจิสฺส’มชฺชโป (สี. ปี.)
    94. kaccissa’majjapo (sī. pī.)
    95. สรีรสฺสุปตาปิยา (สฺยา. ก.)
    96. sarīrassupatāpiyā (syā. ka.)
    97. ปฎิสณฺฐิตํ (สฺยา. ก.)
    98. paṭisaṇṭhitaṃ (syā. ka.)
    99. ปติฎฺฐาเปนฺตุ (สี. สฺยา. ปี.)
    100. patiṭṭhāpentu (sī. syā. pī.)
    101. นิสินฺนสฺส (สี. สฺยา. ปี.), นิสินฺนสฺสุ (ก.)
    102. nisinnassa (sī. syā. pī.), nisinnassu (ka.)
    103. ปกฺขาลยนฺตุ (สี.), ปกฺขาลยนฺติ (ปี.)
    104. pakkhālayantu (sī.), pakkhālayanti (pī.)
    105. อาคโต (สี. สฺยา.)
    106. āgato (sī. syā.)
    107. น วาหํ (ก.)
    108. na vāhaṃ (ka.)
    109. เนตฺติสพทฺธา (สี. ปี.)
    110. nettisabaddhā (sī. pī.)
    111. นปฺปชปฺปาม’นาคตํ (สี. สฺยา. ปี.)
    112. nappajappāma’nāgataṃ (sī. syā. pī.)
    113. ตาสุ ปุเตฺต ปฎิปชฺช (ก.)
    114. tāsu putte paṭipajja (ka.)
    115. จตุริตฺถิโย (สี. ปี.)
    116. caturitthiyo (sī. pī.)
    117. จาปิ (สฺยา. ก.)
    118. ปฐมุปฺปตฺติโต (สี. ปี.)
    119. cāpi (syā. ka.)
    120. paṭhamuppattito (sī. pī.)
    121. วทํ นรํ (สี.)
    122. vadaṃ naraṃ (sī.)
    123. ชีวิตกฺขเย (สี. ปี.)
    124. jīvitakkhaye (sī. pī.)
    125. โกมารตํ (ก.)
    126. komārataṃ (ka.)
    127. รเชฺชน สิญฺจสิ (สี. ปี.)
    128. rajjena siñcasi (sī. pī.)
    129. วิตเนฺต (สฺยา. ก.)
    130. ยํ ยํ เทวูปวิยฺยติ (สี. ปี.)
    131. vitante (syā. ka.)
    132. yaṃ yaṃ devūpaviyyati (sī. pī.)
    133. น ปริวตฺตติ (สฺยา.), นุปริวตฺตติ (ก.)
    134. na parivattati (syā.), nuparivattati (ka.)
    135. กิํ ธเนน ยํ ชีเยถ (สี.), กิํ มํ ธเนน กีเยถ (สฺยา. ก.)
    136. kiṃ dhanena yaṃ jīyetha (sī.), kiṃ maṃ dhanena kīyetha (syā. ka.)
    137. จิเณฺณน (สี. ปี.), วเณฺณน (ก.)
    138. ยํ ชรา อภิเหสฺสติ (สี. ปี.)
    139. ciṇṇena (sī. pī.), vaṇṇena (ka.)
    140. yaṃ jarā abhihessati (sī. pī.)
    141. โสหํ (สี. ปี.)
    142. sohaṃ (sī. pī.)
    143. สงฺครํ (สี. ปี.) ม. นิ. ๓.๒๗๒
    144. saṅgaraṃ (sī. pī.) ma. ni. 3.272



    Related texts:



    อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā / [๕๓๘] ๑. มูคปกฺขชาตกวณฺณนา • [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact