Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi |
២២. មហានិបាតោ
22. Mahānipāto
៥៣៨. មូគបក្ខជាតកំ (១)
538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)
១.
1.
‘‘មា បណ្ឌិច្ចយំ 1 វិភាវយ, ពាលមតោ ភវ សព្ពបាណិនំ;
‘‘Mā paṇḍiccayaṃ 2 vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;
សព្ពោ តំ ជនោ ឱចិនាយតុ, ឯវំ តវ អត្ថោ ភវិស្សតិ’’។
Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.
២.
2.
‘‘ករោមិ តេ តំ វចនំ, យំ មំ ភណសិ ទេវតេ;
‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;
អត្ថកាមាសិ មេ អម្ម, ហិតកាមាសិ ទេវតេ’’។
Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.
៣.
3.
‘‘កិំ នុ សន្តរមានោវ, កាសុំ ខណសិ សារថិ;
‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;
បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, កិំ កាសុយា ករិស្សសិ’’។
Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.
៤.
4.
‘‘រញ្ញោ មូគោ ច បក្ខោ ច, បុត្តោ ជាតោ អចេតសោ;
‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;
សោម្ហិ រញ្ញា សមជ្ឈិដ្ឋោ, បុត្តំ មេ និខណំ វនេ’’។
Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.
៥.
5.
អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ’’។
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
៦.
6.
អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ’’។
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.
៧.
7.
កោ វា ត្វំ កស្ស វា បុត្តោ, កថំ ជានេមុ តំ មយំ’’។
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.
៨.
8.
‘‘នម្ហិ ទេវោ ន គន្ធព្ពោ, នាបិ សក្កោ បុរិន្ទទោ;
‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;
៩.
9.
‘‘តស្ស រញ្ញោ អហំ បុត្តោ, យំ ត្វំ សម្មូបជីវសិ 11;
‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi 12;
អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ។
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
១០.
10.
‘‘យស្ស រុក្ខស្ស ឆាយាយ, និសីទេយ្យ សយេយ្យ វា;
‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;
១១.
11.
‘‘យថា រុក្ខោ តថា រាជា, យថា សាខា តថា អហំ;
‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;
យថា ឆាយូបគោ បោសោ, ឯវំ ត្វមសិ សារថិ;
Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;
អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ។
Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.
១២.
12.
ពហូ នំ ឧបជីវន្តិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៣.
13.
‘‘យំ យំ ជនបទំ យាតិ, និគមេ រាជធានិយោ;
‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;
សព្ពត្ថ បូជិតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៤.
14.
សព្ពេ អមិត្តេ តរតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៥.
15.
ញាតីនំ ឧត្តមោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៦.
16.
វណ្ណកិត្តិភតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៧.
17.
‘‘បូជកោ លភតេ បូជំ, វន្ទកោ បដិវន្ទនំ;
‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;
យសោ កិត្តិញ្ច បប្បោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៨.
18.
‘‘អគ្គិ យថា បជ្ជលតិ, ទេវតាវ វិរោចតិ;
‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;
សិរិយា អជហិតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.
១៩.
19.
‘‘គាវោ តស្ស បជាយន្តិ, ខេត្តេ វុត្តំ វិរូហតិ;
‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;
វុត្តានំ ផលមស្នាតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.
២០.
20.
‘‘ទរិតោ បព្ពតាតោ វា, រុក្ខតោ បតិតោ នរោ;
‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;
ចុតោ បតិដ្ឋំ លភតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។
Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.
២១.
21.
‘‘វិរូឡ្ហមូលសន្តានំ, និគ្រោធមិវ មាលុតោ;
‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;
អមិត្តា នប្បសាហន្តិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ’’។
Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.
២២.
22.
‘‘ឯហិ តំ បដិនេស្សាមិ, រាជបុត្ត សកំ ឃរំ;
‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;
រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
២៣.
23.
យំ មេ អធម្មចរិយាយ, រជ្ជំ លព្ភេថ សារថិ’’។
Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.
២៤.
24.
បិតា មាតា ច មេ ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ។
Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
២៥.
25.
‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
តេបិ អត្តមនា ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ។
Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.
២៦.
26.
២៧.
27.
ឧបាយនានិ មេ ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ’’។
Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.
២៨.
28.
‘‘បិតុ មាតុ ចហំ ចត្តោ, រដ្ឋស្ស និគមស្ស ច;
‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;
អថោ សព្ពកុមារានំ, នត្ថិ មយ្ហំ សកំ ឃរំ។
Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.
២៩.
29.
‘‘អនុញ្ញាតោ អហំ មត្យា, សញ្ចត្តោ បិតរា មហំ;
‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;
ឯកោរញ្ញេ បព្ពជិតោ, ន កាមេ អភិបត្ថយេ។
Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.
៣០.
30.
‘‘អបិ អតរមានានំ, ផលាសាវ សមិជ្ឈតិ;
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, ឯវំ ជានាហិ សារថិ។
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
៣១.
31.
‘‘អបិ អតរមានានំ, សម្មទត្ថោ វិបច្ចតិ;
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, និក្ខន្តោ អកុតោភយោ’’។
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
៣២.
32.
កស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណី តទា’’។
Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.
៣៣.
33.
៣៤.
34.
‘‘បុរិមំ សរាមហំ ជាតិំ, យត្ថ រជ្ជមការយិំ;
‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;
ការយិត្វា តហិំ រជ្ជំ, បាបត្ថំ និរយំ ភុសំ។
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.
៣៥.
35.
‘‘វីសតិញ្ចេវ វស្សានិ, តហិំ រជ្ជមការយិំ;
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;
៣៦.
36.
‘‘តស្ស រជ្ជស្សហំ ភីតោ, មា មំ រជ្ជាភិសេចយុំ 47;
‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ 48;
តស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណិំ តទា។
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.
៣៧.
37.
‘‘ឧច្ឆង្គេ មំ និសាទេត្វា, បិតា អត្ថានុសាសតិ;
‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;
៣៨.
38.
អមូគោ មូគវណ្ណេន, អបក្ខោ បក្ខសម្មតោ;
Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;
សកេ មុត្តករីសស្មិំ, អច្ឆាហំ សម្បរិប្លុតោ។
Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.
៣៩.
39.
‘‘កសិរញ្ច បរិត្តញ្ច, តញ្ច ទុក្ខេន សំយុតំ;
‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;
៤០.
40.
‘‘បញ្ញាយ ច អលាភេន, ធម្មស្ស ច អទស្សនា;
‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;
៤១.
41.
‘‘អបិ អតរមានានំ, ផលាសាវ សមិជ្ឈតិ;
‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;
វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, ឯវំ ជានាហិ សារថិ។
Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.
៤២.
42.
‘‘អបិ អតរមានានំ, សម្មទត្ថោ វិបច្ចតិ;
‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;
វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, និក្ខន្តោ អកុតោភយោ’’។
Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.
៤៣.
43.
‘‘អហម្បិ បព្ពជិស្សាមិ, រាជបុត្ត តវន្តិកេ;
‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;
អវ្ហាយស្សុ 59 មំ ភទ្ទន្តេ, បព្ពជ្ជា មម រុច្ចតិ’’។
Avhāyassu 60 maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.
៤៤.
44.
‘‘រថំ និយ្យាទយិត្វាន, អនណោ ឯហិ សារថិ;
‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;
អនណស្ស ហិ បព្ពជ្ជា, ឯតំ ឥសីហិ វណ្ណិតំ’’។
Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.
៤៥.
45.
‘‘យទេវ ត្យាហំ វចនំ, អករំ ភទ្ទមត្ថុ តេ;
‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;
តទេវ មេ ត្វំ វចនំ, យាចិតោ កត្តុមរហសិ។
Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.
៤៦.
46.
‘‘ឥធេវ តាវ អច្ឆស្សុ, យាវ រាជានមានយេ;
‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;
អប្បេវ តេ បិតា ទិស្វា, បតីតោ សុមនោ សិយា’’។
Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.
៤៧.
47.
‘‘ករោមិ តេតំ វចនំ, យំ មំ ភណសិ សារថិ;
‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;
អហម្បិ ទដ្ឋុកាមោស្មិ, បិតរំ មេ ឥធាគតំ។
Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.
៤៨.
48.
‘‘ឯហិ សម្ម និវត្តស្សុ, កុសលំ វជ្ជាសិ ញាតិនំ;
‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;
មាតរំ បិតរំ មយ្ហំ, វុត្តោ វជ្ជាសិ វន្ទនំ’’។
Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.
៤៩.
49.
តស្ស បាទេ គហេត្វាន, កត្វា ច នំ បទក្ខិណំ;
Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
សារថិ រថមារុយ្ហ, រាជទ្វារំ ឧបាគមិ។
Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.
៥០.
50.
‘‘សុញ្ញំ មាតា រថំ ទិស្វា, ឯកំ សារថិមាគតំ;
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
អស្សុបុណ្ណេហិ នេត្តេហិ, រោទន្តី នំ ឧទិក្ខតិ។
Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.
៥១.
51.
‘‘អយំ សោ សារថិ ឯតិ, និហន្ត្វា មម អត្រជំ;
‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;
និហតោ នូន មេ បុត្តោ, បថព្យា ភូមិវឌ្ឍនោ។
Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.
៥២.
52.
‘‘អមិត្តា នូន នន្ទន្តិ, បតីតា នូន វេរិនោ;
‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;
អាគតំ សារថិំ ទិស្វា, និហន្ត្វា មម អត្រជំ។
Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.
៥៣.
53.
‘‘សុញ្ញំ មាតា រថំ ទិស្វា, ឯកំ សារថិមាគតំ;
‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;
៥៤.
54.
‘‘កិន្នុ មូគោ កិំ នុ បក្ខោ, កិន្នុ សោ វិលបី តទា;
‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;
និហញ្ញមានោ ភូមិយា, តំ មេ អក្ខាហិ សារថិ។
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.
៥៥.
55.
‘‘កថំ ហត្ថេហិ បាទេហិ, មូគបក្ខោ វិវជ្ជយិ;
‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;
និហញ្ញមានោ ភូមិយា, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ’’។
Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
៥៦.
56.
យំ មេ សុតំ វា ទិដ្ឋំ វា, រាជបុត្តស្ស សន្តិកេ’’។
Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
៥៧.
57.
‘‘អភយំ សម្ម តេ ទម្មិ, អភីតោ ភណ សារថិ;
‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;
យំ តេ សុតំ វា ទិដ្ឋំ វា, រាជបុត្តស្ស សន្តិកេ’’។
Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.
៥៨.
58.
‘‘ន សោ មូគោ ន សោ បក្ខោ, វិសដ្ឋវចនោ ច សោ;
‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;
៥៩.
59.
‘‘បុរិមំ សរតិ សោ ជាតិំ, យត្ថ រជ្ជមការយិ;
‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;
ការយិត្វា តហិំ រជ្ជំ, បាបត្ថ និរយំ ភុសំ។
Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.
៦០.
60.
‘‘វីសតិញ្ចេវ វស្សានិ, តហិំ រជ្ជមការយិ;
‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;
អសីតិវស្សសហស្សានិ, និរយម្ហិ អបច្ចិ សោ។
Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.
៦១.
61.
‘‘តស្ស រជ្ជស្ស សោ ភីតោ, មា មំ រជ្ជាភិសេចយុំ;
‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;
តស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណី តទា។
Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.
៦២.
62.
‘‘អង្គបច្ចង្គសម្បន្នោ, អារោហបរិណាហវា;
‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;
វិសដ្ឋវចនោ បញ្ញោ, មគ្គេ សគ្គស្ស តិដ្ឋតិ។
Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.
៦៣.
63.
ឯហិ តំ បាបយិស្សាមិ, យត្ថ សម្មតិ តេមិយោ’’។
Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.
៦៤.
64.
៦៥.
65.
‘‘វាទន្តុ 73 ភេរី សន្នទ្ធា, វគ្គូ វាទន្តុ ទុន្ទុភី;
‘‘Vādantu 74 bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;
៦៦.
66.
‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;
‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;
៦៧.
67.
‘‘ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;
‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;
៦៨.
68.
‘‘សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;
‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;
ខិប្បំ យានានិ យោជេន្តុ, គច្ឆំ បុត្តនិវេទកោ’’ 81។
Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ 82.
៦៩.
69.
‘‘អស្សេ ច សារថី យុត្តេ, សិន្ធវេ សីឃវាហនេ;
‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;
រាជទ្វារំ ឧបាគច្ឆុំ, យុត្តា ទេវ ឥមេ ហយា’’។
Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.
៧០.
70.
‘‘ថូលា ជវេន ហាយន្តិ, កិសា ហាយន្តិ ថាមុនា;
‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;
កិសេ ថូលេ វិវជ្ជេត្វា, សំសដ្ឋា យោជិតា ហយា’’។
Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.
៧១.
71.
‘‘តតោ រាជា តរមានោ, យុត្តមារុយ្ហ សន្ទនំ;
‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
៧២.
72.
‘‘វាលពីជនិមុណ្ហីសំ, ខគ្គំ ឆត្តញ្ច បណ្ឌរំ;
‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;
៧៣.
73.
ខិប្បមេវ ឧបាគច្ឆិ, យត្ថ សម្មតិ តេមិយោ។
Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.
៧៤.
74.
‘‘តញ្ច ទិស្វាន អាយន្តំ, ជលន្តមិវ តេជសា;
‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;
៧៥.
75.
‘‘កច្ចិ នុ តាត កុសលំ, កច្ចិ តាត អនាមយំ;
‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;
៧៦.
76.
‘‘កុសលញ្ចេវ មេ បុត្ត, អថោ បុត្ត អនាមយំ;
‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;
សព្ពា ច រាជកញ្ញាយោ, អរោគា តុយ្ហ មាតរោ’’។
Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.
៧៧.
77.
កច្ចិ សច្ចេ ច ធម្មេ ច, ទានេ តេ រមតេ មនោ’’។
Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.
៧៨.
78.
‘‘អមជ្ជបោ អហំ បុត្ត, អថោ មេ សុរមប្បិយំ;
‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;
អថោ សច្ចេ ច ធម្មេ ច, ទានេ មេ រមតេ មនោ’’។
Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.
៧៩.
79.
‘‘កច្ចិ អរោគំ យោគ្គំ តេ, កច្ចិ វហតិ វាហនំ;
‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;
កច្ចិ តេ ព្យាធយោ នត្ថិ, សរីរស្សុបតាបនា’’។
Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.
៨០.
80.
‘‘អថោ អរោគំ យោគ្គំ មេ, អថោ វហតិ វាហនំ;
‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;
៨១.
81.
‘‘កច្ចិ អន្តា ច តេ ផីតា, មជ្ឈេ ច ពហលា តវ;
‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;
៨២.
82.
‘‘អថោ អន្តា ច មេ ផីតា, មជ្ឈេ ច ពហលា មម;
‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;
កោដ្ឋាគារញ្ច កោសញ្ច, សព្ពំ មេ បដិសន្ថតំ’’។
Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.
៨៣.
83.
‘‘ស្វាគតំ តេ មហារាជ, អថោ តេ អទុរាគតំ;
‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;
បតិដ្ឋបេន្តុ 99 បល្លង្កំ, យត្ថ រាជា និសក្កតិ’’។
Patiṭṭhapentu 100 pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.
៨៤.
84.
៨៥.
85.
‘‘ឥទម្បិ បណ្ណកំ មយ្ហំ, រន្ធំ រាជ អលោណកំ;
‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;
៨៦.
86.
‘‘ន ចាហំ 107 បណ្ណំ ភុញ្ជាមិ, ន ហេតំ មយ្ហ ភោជនំ;
‘‘Na cāhaṃ 108 paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;
សាលីនំ ឱទនំ ភុញ្ជេ, សុចិំ មំសូបសេចនំ’’។
Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.
៨៧.
87.
‘‘អច្ឆេរកំ មំ បដិភាតិ, ឯកកម្បិ រហោគតំ;
‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;
ឯទិសំ ភុញ្ជមានានំ, កេន វណ្ណោ បសីទតិ’’។
Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.
៨៨.
88.
‘‘ឯកោ រាជ និបជ្ជាមិ, និយតេ បណ្ណសន្ថរេ;
‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;
តាយ មេ ឯកសេយ្យាយ, រាជ វណ្ណោ បសីទតិ។
Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
៨៩.
89.
តាយ មេ សុខសេយ្យាយ, រាជ វណ្ណោ បសីទតិ។
Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.
៩០.
90.
បច្ចុប្បន្នេន យាបេមិ, តេន វណ្ណោ បសីទតិ។
Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.
៩១.
91.
‘‘អនាគតប្បជប្បាយ, អតីតស្សានុសោចនា;
‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;
ឯតេន ពាលា សុស្សន្តិ, នឡោវ ហរិតោ លុតោ’’។
Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.
៩២.
92.
‘‘ហត្ថានីកំ រថានីកំ, អស្សេ បត្តី ច វម្មិនោ;
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
៩៣.
93.
‘‘ឥត្ថាគារម្បិ តេ ទម្មិ, សព្ពាលង្ការភូសិតំ;
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
តា បុត្ត បដិបជ្ជស្សុ 113, ត្វំ នោ រាជា ភវិស្សសិ។
Tā putta paṭipajjassu 114, tvaṃ no rājā bhavissasi.
៩៤.
94.
កាមេ តំ រមយិស្សន្តិ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
៩៥.
95.
‘‘បដិរាជូហិ តេ កញ្ញា, អានយិស្សំ អលង្កតា;
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
តាសុ បុត្តេ ជនេត្វាន, អថ បច្ឆា បព្ពជិស្សសិ។
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
៩៦.
96.
រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
៩៧.
97.
‘‘យុវា ចរេ ព្រហ្មចរិយំ, ព្រហ្មចារី យុវា សិយា;
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
ទហរស្ស ហិ បព្ពជ្ជា, ឯតំ ឥសីហិ វណ្ណិតំ។
Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.
៩៨.
98.
‘‘យុវា ចរេ ព្រហ្មចរិយំ, ព្រហ្មចារី យុវា សិយា;
‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;
ព្រហ្មចរិយំ ចរិស្សាមិ, នាហំ រជ្ជេន មត្ថិកោ។
Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.
៩៩.
99.
កិច្ឆាលទ្ធំ បិយំ បុត្តំ, អប្បត្វាវ ជរំ មតំ។
Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.
១០០.
100.
‘‘បស្សាមិ វោហំ ទហរិំ, កុមារិំ ចារុទស្សនិំ;
‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;
១០១.
101.
‘‘ទហរាបិ ហិ មិយ្យន្តិ, នរា ច អថ នារិយោ;
‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;
តត្ថ កោ វិស្សសេ បោសោ, ទហរោម្ហីតិ ជីវិតេ។
Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.
១០២.
102.
‘‘យស្ស រត្យា វិវសានេ, អាយុ អប្បតរំ សិយា;
‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;
១០៣.
103.
‘‘និច្ចមព្ភាហតោ លោកោ, និច្ចញ្ច បរិវារិតោ;
‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;
១០៤.
104.
‘‘កេន មព្ភាហតោ លោកោ, កេន ច បរិវារិតោ;
‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;
កាយោ អមោឃា គច្ឆន្តិ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ’’។
Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.
១០៥.
105.
‘‘មច្ចុនាព្ភាហតោ លោកោ, ជរាយ បរិវារិតោ;
‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;
រត្យោ អមោឃា គច្ឆន្តិ, ឯវំ ជានាហិ ខត្តិយ។
Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.
១០៦.
106.
អប្បកំ ហោតិ វេតព្ពំ, ឯវំ មច្ចាន ជីវិតំ។
Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.
១០៧.
107.
ឯវមាយុ មនុស្សានំ, គច្ឆំ នុបនិវត្តតិ។
Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.
១០៨.
108.
‘‘យថា វារិវហោ បូរោ, វហេ រុក្ខេបកូលជេ;
‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;
ឯវំ ជរាមរណេន, វុយ្ហន្តេ សព្ពបាណិនោ’’។
Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.
១០៩.
109.
‘‘ហត្ថានីកំ រថានីកំ, អស្សេ បត្តី ច វម្មិនោ;
‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;
និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
១១០.
110.
‘‘ឥត្ថាគារម្បិ តេ ទម្មិ, សព្ពាលង្ការភូសិតំ;
‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;
តា បុត្ត បដិបជ្ជស្សុ, ត្វំ នោ រាជា ភវិស្សសិ។
Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.
១១១.
111.
‘‘កុសលា នច្ចគីតស្ស, សិក្ខិតា ចាតុរិត្ថិយោ;
‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;
កាមេ តំ រមយិស្សន្តិ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។
Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.
១១២.
112.
‘‘បដិរាជូហិ តេ កញ្ញា, អានយិស្សំ អលង្កតា;
‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;
តាសុ បុត្តេ ជនេត្វាន, អថ បច្ឆា បព្ពជិស្សសិ។
Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.
១១៣.
113.
‘‘យុវា ច ទហរោ ចាសិ, បឋមុប្បត្តិកោ សុសុ;
‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;
រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.
១១៤.
114.
‘‘កោដ្ឋាគារញ្ច កោសញ្ច, វាហនានិ ពលានិ ច;
‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;
និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។
Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.
១១៥.
115.
‘‘គោមណ្ឌលបរិព្យូឡ្ហោ, ទាសិសង្ឃបុរក្ខតោ;
‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;
រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។
Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.
១១៦.
116.
‘‘កិំ ធនេន យំ ខីយេថ 135, កិំ ភរិយាយ មរិស្សតិ;
‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha 136, kiṃ bhariyāya marissati;
១១៧.
117.
‘‘តត្ថ កា នន្ទិ កា ខិឌ្ឌា, កា រតិ កា ធនេសនា;
‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;
កិំ មេ បុត្តេហិ ទារេហិ, រាជ មុត្តោស្មិ ពន្ធនា។
Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.
១១៨.
118.
អន្តកេនាធិបន្នស្ស, កា រតី កា ធនេសនា។
Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.
១១៩.
119.
‘‘ផលានមិវ បក្កានំ, និច្ចំ បតនតោ ភយំ;
‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;
ឯវំ ជាតាន មច្ចានំ, និច្ចំ មរណតោ ភយំ។
Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.
១២០.
120.
‘‘សាយមេកេ ន ទិស្សន្តិ, បាតោ ទិដ្ឋា ពហូ ជនា;
‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;
បាតោ ឯកេ ន ទិស្សន្តិ, សាយំ ទិដ្ឋា ពហូ ជនា។
Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.
១២១.
121.
‘‘អជ្ជេវ កិច្ចំ អាតប្បំ, កោ ជញ្ញា មរណំ សុវេ;
‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;
១២២.
122.
‘‘ចោរា ធនស្ស បត្ថេន្តិ, រាជមុត្តោស្មិ ពន្ធនា;
‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;
ឯហិ រាជ និវត្តស្សុ, នាហំ រជ្ជេន មត្ថិកោ’’តិ។
Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.
មូគបក្ខជាតកំ បឋមំ។
Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥៣៨] ១. មូគបក្ខជាតកវណ្ណនា • [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā