Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi

    ២២. មហានិបាតោ

    22. Mahānipāto

    ៥៣៨. មូគបក្ខជាតកំ (១)

    538. Mūgapakkhajātakaṃ (1)

    .

    1.

    ‘‘មា បណ្ឌិច្ចយំ 1 វិភាវយ, ពាលមតោ ភវ សព្ពបាណិនំ;

    ‘‘Mā paṇḍiccayaṃ 2 vibhāvaya, bālamato bhava sabbapāṇinaṃ;

    សព្ពោ តំ ជនោ ឱចិនាយតុ, ឯវំ តវ អត្ថោ ភវិស្សតិ’’។

    Sabbo taṃ jano ocināyatu, evaṃ tava attho bhavissati’’.

    .

    2.

    ‘‘ករោមិ តេ តំ វចនំ, យំ មំ ភណសិ ទេវតេ;

    ‘‘Karomi te taṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi devate;

    អត្ថកាមាសិ មេ អម្ម, ហិតកាមាសិ ទេវតេ’’។

    Atthakāmāsi me amma, hitakāmāsi devate’’.

    .

    3.

    ‘‘កិំ នុ សន្តរមានោវ, កាសុំ ខណសិ សារថិ;

    ‘‘Kiṃ nu santaramānova, kāsuṃ khaṇasi sārathi;

    បុដ្ឋោ មេ សម្ម អក្ខាហិ, កិំ កាសុយា ករិស្សសិ’’។

    Puṭṭho me samma akkhāhi, kiṃ kāsuyā karissasi’’.

    .

    4.

    ‘‘រញ្ញោ មូគោ ច បក្ខោ ច, បុត្តោ ជាតោ អចេតសោ;

    ‘‘Rañño mūgo ca pakkho ca, putto jāto acetaso;

    សោម្ហិ រញ្ញា សមជ្ឈិដ្ឋោ, បុត្តំ មេ និខណំ វនេ’’។

    Somhi raññā samajjhiṭṭho, puttaṃ me nikhaṇaṃ vane’’.

    .

    5.

    ‘‘ន ពធិរោ ន មូគោស្មិ, ន បក្ខោ ន ច វីកលោ 3;

    ‘‘Na badhiro na mūgosmi, na pakkho na ca vīkalo 4;

    អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ’’។

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.

    .

    6.

    ‘‘ឩរូ ពាហុំ 5 ច មេ បស្ស, ភាសិតញ្ច សុណោហិ មេ;

    ‘‘Ūrū bāhuṃ 6 ca me passa, bhāsitañca suṇohi me;

    អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ’’។

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane’’.

    .

    7.

    ‘‘ទេវតា នុសិ គន្ធព្ពោ, អទុ 7 សក្កោ បុរិន្ទទោ;

    ‘‘Devatā nusi gandhabbo, adu 8 sakko purindado;

    កោ វា ត្វំ កស្ស វា បុត្តោ, កថំ ជានេមុ តំ មយំ’’។

    Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ’’.

    .

    8.

    ‘‘នម្ហិ ទេវោ ន គន្ធព្ពោ, នាបិ សក្កោ បុរិន្ទទោ;

    ‘‘Namhi devo na gandhabbo, nāpi sakko purindado;

    កាសិរញ្ញោ អហំ បុត្តោ, យំ កាសុយា និខញ្ញសិ 9

    Kāsirañño ahaṃ putto, yaṃ kāsuyā nikhaññasi 10.

    .

    9.

    ‘‘តស្ស រញ្ញោ អហំ បុត្តោ, យំ ត្វំ សម្មូបជីវសិ 11;

    ‘‘Tassa rañño ahaṃ putto, yaṃ tvaṃ sammūpajīvasi 12;

    អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ។

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ១០.

    10.

    ‘‘យស្ស រុក្ខស្ស ឆាយាយ, និសីទេយ្យ សយេយ្យ វា;

    ‘‘Yassa rukkhassa chāyāya, nisīdeyya sayeyya vā;

    ន តស្ស សាខំ ភញ្ជេយ្យ, មិត្តទុព្ភោ 13 ហិ បាបកោ។

    Na tassa sākhaṃ bhañjeyya, mittadubbho 14 hi pāpako.

    ១១.

    11.

    ‘‘យថា រុក្ខោ តថា រាជា, យថា សាខា តថា អហំ;

    ‘‘Yathā rukkho tathā rājā, yathā sākhā tathā ahaṃ;

    យថា ឆាយូបគោ បោសោ, ឯវំ ត្វមសិ សារថិ;

    Yathā chāyūpago poso, evaṃ tvamasi sārathi;

    អធម្មំ សារថិ កយិរា, មំ ចេ ត្វំ និខណំ វនេ។

    Adhammaṃ sārathi kayirā, maṃ ce tvaṃ nikhaṇaṃ vane.

    ១២.

    12.

    ‘‘បហូតភក្ខោ 15 ភវតិ, វិប្បវុដ្ឋោ 16 សកំ 17 ឃរា;

    ‘‘Pahūtabhakkho 18 bhavati, vippavuṭṭho 19 sakaṃ 20 gharā;

    ពហូ នំ ឧបជីវន្តិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Bahū naṃ upajīvanti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៣.

    13.

    ‘‘យំ យំ ជនបទំ យាតិ, និគមេ រាជធានិយោ;

    ‘‘Yaṃ yaṃ janapadaṃ yāti, nigame rājadhāniyo;

    សព្ពត្ថ បូជិតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Sabbattha pūjito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៤.

    14.

    ‘‘នាស្ស ចោរា បសាហន្តិ 21, នាតិមញ្ញន្តិ ខត្តិយា 22;

    ‘‘Nāssa corā pasāhanti 23, nātimaññanti khattiyā 24;

    សព្ពេ អមិត្តេ តរតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Sabbe amitte tarati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៥.

    15.

    ‘‘អក្កុទ្ធោ សឃរំ ឯតិ, សភាយំ 25 បដិនន្ទិតោ;

    ‘‘Akkuddho sagharaṃ eti, sabhāyaṃ 26 paṭinandito;

    ញាតីនំ ឧត្តមោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Ñātīnaṃ uttamo hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៦.

    16.

    ‘‘សក្កត្វា សក្កតោ ហោតិ, គរុ ហោតិ សគារវោ 27;

    ‘‘Sakkatvā sakkato hoti, garu hoti sagāravo 28;

    វណ្ណកិត្តិភតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Vaṇṇakittibhato hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៧.

    17.

    ‘‘បូជកោ លភតេ បូជំ, វន្ទកោ បដិវន្ទនំ;

    ‘‘Pūjako labhate pūjaṃ, vandako paṭivandanaṃ;

    យសោ កិត្តិញ្ច បប្បោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Yaso kittiñca pappoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៨.

    18.

    ‘‘អគ្គិ យថា បជ្ជលតិ, ទេវតាវ វិរោចតិ;

    ‘‘Aggi yathā pajjalati, devatāva virocati;

    សិរិយា អជហិតោ ហោតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Siriyā ajahito hoti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ១៩.

    19.

    ‘‘គាវោ តស្ស បជាយន្តិ, ខេត្តេ វុត្តំ វិរូហតិ;

    ‘‘Gāvo tassa pajāyanti, khette vuttaṃ virūhati;

    វុត្តានំ ផលមស្នាតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Vuttānaṃ phalamasnāti, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ២០.

    20.

    ‘‘ទរិតោ បព្ពតាតោ វា, រុក្ខតោ បតិតោ នរោ;

    ‘‘Darito pabbatāto vā, rukkhato patito naro;

    ចុតោ បតិដ្ឋំ លភតិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ។

    Cuto patiṭṭhaṃ labhati, yo mittānaṃ na dubbhati.

    ២១.

    21.

    ‘‘វិរូឡ្ហមូលសន្តានំ, និគ្រោធមិវ មាលុតោ;

    ‘‘Virūḷhamūlasantānaṃ, nigrodhamiva māluto;

    អមិត្តា នប្បសាហន្តិ, យោ មិត្តានំ ន ទុព្ភតិ’’។

    Amittā nappasāhanti, yo mittānaṃ na dubbhati’’.

    ២២.

    22.

    ‘‘ឯហិ តំ បដិនេស្សាមិ, រាជបុត្ត សកំ ឃរំ;

    ‘‘Ehi taṃ paṭinessāmi, rājaputta sakaṃ gharaṃ;

    រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ២៣.

    23.

    ‘‘អលំ មេ តេន រជ្ជេន, ញាតកេហិ 29 ធនេន វា;

    ‘‘Alaṃ me tena rajjena, ñātakehi 30 dhanena vā;

    យំ មេ អធម្មចរិយាយ, រជ្ជំ លព្ភេថ សារថិ’’។

    Yaṃ me adhammacariyāya, rajjaṃ labbhetha sārathi’’.

    ២៤.

    24.

    ‘‘បុណ្ណបត្តំ មំ លាភេហិ 31, រាជបុត្ត ឥតោ គតោ;

    ‘‘Puṇṇapattaṃ maṃ lābhehi 32, rājaputta ito gato;

    បិតា មាតា ច មេ ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ។

    Pitā mātā ca me dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ២៥.

    25.

    ‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    តេបិ អត្តមនា ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ។

    Tepi attamanā dajjuṃ, rājaputta tayī gate.

    ២៦.

    26.

    ‘‘ហត្ថារោហា 33 អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;

    ‘‘Hatthārohā 34 anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    តេបិ អត្តមនា ទជ្ជុំ 35, រាជបុត្ត តយី គតេ។

    Tepi attamanā dajjuṃ 36, rājaputta tayī gate.

    ២៧.

    27.

    ‘‘ពហុធញ្ញា ជានបទា 37, នេគមា ច សមាគតា;

    ‘‘Bahudhaññā jānapadā 38, negamā ca samāgatā;

    ឧបាយនានិ មេ ទជ្ជុំ, រាជបុត្ត តយី គតេ’’។

    Upāyanāni me dajjuṃ, rājaputta tayī gate’’.

    ២៨.

    28.

    ‘‘បិតុ មាតុ ចហំ ចត្តោ, រដ្ឋស្ស និគមស្ស ច;

    ‘‘Pitu mātu cahaṃ catto, raṭṭhassa nigamassa ca;

    អថោ សព្ពកុមារានំ, នត្ថិ មយ្ហំ សកំ ឃរំ។

    Atho sabbakumārānaṃ, natthi mayhaṃ sakaṃ gharaṃ.

    ២៩.

    29.

    ‘‘អនុញ្ញាតោ អហំ មត្យា, សញ្ចត្តោ បិតរា មហំ;

    ‘‘Anuññāto ahaṃ matyā, sañcatto pitarā mahaṃ;

    ឯកោរញ្ញេ បព្ពជិតោ, ន កាមេ អភិបត្ថយេ។

    Ekoraññe pabbajito, na kāme abhipatthaye.

    ៣០.

    30.

    ‘‘អបិ អតរមានានំ, ផលាសាវ សមិជ្ឈតិ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, ឯវំ ជានាហិ សារថិ។

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ៣១.

    31.

    ‘‘អបិ អតរមានានំ, សម្មទត្ថោ វិបច្ចតិ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, និក្ខន្តោ អកុតោភយោ’’។

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.

    ៣២.

    32.

    ‘‘ឯវំ វគ្គុកថោ សន្តោ, វិសដ្ឋវចនោ ចសិ 39;

    ‘‘Evaṃ vaggukatho santo, visaṭṭhavacano casi 40;

    កស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណី តទា’’។

    Kasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā’’.

    ៣៣.

    33.

    ‘‘នាហំ អសន្ធិតា 41 បក្ខោ, ន ពធិរោ អសោតតា;

    ‘‘Nāhaṃ asandhitā 42 pakkho, na badhiro asotatā;

    នាហំ អជិវ្ហតា មូគោ, មា មំ មូគមធារយិ 43

    Nāhaṃ ajivhatā mūgo, mā maṃ mūgamadhārayi 44.

    ៣៤.

    34.

    ‘‘បុរិមំ សរាមហំ ជាតិំ, យត្ថ រជ្ជមការយិំ;

    ‘‘Purimaṃ sarāmahaṃ jātiṃ, yattha rajjamakārayiṃ;

    ការយិត្វា តហិំ រជ្ជំ, បាបត្ថំ និរយំ ភុសំ។

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpatthaṃ nirayaṃ bhusaṃ.

    ៣៥.

    35.

    ‘‘វីសតិញ្ចេវ វស្សានិ, តហិំ រជ្ជមការយិំ;

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayiṃ;

    អសីតិវស្សសហស្សានិ, និរយម្ហិ អបច្ចិសំ 45

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apaccisaṃ 46.

    ៣៦.

    36.

    ‘‘តស្ស រជ្ជស្សហំ ភីតោ, មា មំ រជ្ជាភិសេចយុំ 47;

    ‘‘Tassa rajjassahaṃ bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ 48;

    តស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណិំ តទា។

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇiṃ tadā.

    ៣៧.

    37.

    ‘‘ឧច្ឆង្គេ មំ និសាទេត្វា, បិតា អត្ថានុសាសតិ;

    ‘‘Ucchaṅge maṃ nisādetvā, pitā atthānusāsati;

    ឯកំ ហនថ ពន្ធថ, ឯកំ ខារាបតច្ឆិកំ 49;

    Ekaṃ hanatha bandhatha, ekaṃ khārāpatacchikaṃ 50;

    ឯកំ សូលស្មិំ ឧប្បេថ 51, ឥច្ចស្ស មនុសាសតិ។

    Ekaṃ sūlasmiṃ uppetha 52, iccassa manusāsati.

    ៣៨.

    38.

    ‘‘តាយាហំ 53 ផរុសំ សុត្វា, វាចាយោ សមុទីរិតា;

    ‘‘Tāyāhaṃ 54 pharusaṃ sutvā, vācāyo samudīritā;

    អមូគោ មូគវណ្ណេន, អបក្ខោ បក្ខសម្មតោ;

    Amūgo mūgavaṇṇena, apakkho pakkhasammato;

    សកេ មុត្តករីសស្មិំ, អច្ឆាហំ សម្បរិប្លុតោ។

    Sake muttakarīsasmiṃ, acchāhaṃ samparipluto.

    ៣៩.

    39.

    ‘‘កសិរញ្ច បរិត្តញ្ច, តញ្ច ទុក្ខេន សំយុតំ;

    ‘‘Kasirañca parittañca, tañca dukkhena saṃyutaṃ;

    កោមំ 55 ជីវិតមាគម្ម, វេរំ កយិរាថ កេនចិ។

    Komaṃ 56 jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ៤០.

    40.

    ‘‘បញ្ញាយ ច អលាភេន, ធម្មស្ស ច អទស្សនា;

    ‘‘Paññāya ca alābhena, dhammassa ca adassanā;

    កោមំ 57 ជីវិតមាគម្ម, វេរំ កយិរាថ កេនចិ។

    Komaṃ 58 jīvitamāgamma, veraṃ kayirātha kenaci.

    ៤១.

    41.

    ‘‘អបិ អតរមានានំ, ផលាសាវ សមិជ្ឈតិ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, phalāsāva samijjhati;

    វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, ឯវំ ជានាហិ សារថិ។

    Vipakkabrahmacariyosmi, evaṃ jānāhi sārathi.

    ៤២.

    42.

    ‘‘អបិ អតរមានានំ, សម្មទត្ថោ វិបច្ចតិ;

    ‘‘Api ataramānānaṃ, sammadattho vipaccati;

    វិបក្កព្រហ្មចរិយោស្មិ, និក្ខន្តោ អកុតោភយោ’’។

    Vipakkabrahmacariyosmi, nikkhanto akutobhayo’’.

    ៤៣.

    43.

    ‘‘អហម្បិ បព្ពជិស្សាមិ, រាជបុត្ត តវន្តិកេ;

    ‘‘Ahampi pabbajissāmi, rājaputta tavantike;

    អវ្ហាយស្សុ 59 មំ ភទ្ទន្តេ, បព្ពជ្ជា មម រុច្ចតិ’’។

    Avhāyassu 60 maṃ bhaddante, pabbajjā mama ruccati’’.

    ៤៤.

    44.

    ‘‘រថំ និយ្យាទយិត្វាន, អនណោ ឯហិ សារថិ;

    ‘‘Rathaṃ niyyādayitvāna, anaṇo ehi sārathi;

    អនណស្ស ហិ បព្ពជ្ជា, ឯតំ ឥសីហិ វណ្ណិតំ’’។

    Anaṇassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ’’.

    ៤៥.

    45.

    ‘‘យទេវ ត្យាហំ វចនំ, អករំ ភទ្ទមត្ថុ តេ;

    ‘‘Yadeva tyāhaṃ vacanaṃ, akaraṃ bhaddamatthu te;

    តទេវ មេ ត្វំ វចនំ, យាចិតោ កត្តុមរហសិ។

    Tadeva me tvaṃ vacanaṃ, yācito kattumarahasi.

    ៤៦.

    46.

    ‘‘ឥធេវ តាវ អច្ឆស្សុ, យាវ រាជានមានយេ;

    ‘‘Idheva tāva acchassu, yāva rājānamānaye;

    អប្បេវ តេ បិតា ទិស្វា, បតីតោ សុមនោ សិយា’’។

    Appeva te pitā disvā, patīto sumano siyā’’.

    ៤៧.

    47.

    ‘‘ករោមិ តេតំ វចនំ, យំ មំ ភណសិ សារថិ;

    ‘‘Karomi tetaṃ vacanaṃ, yaṃ maṃ bhaṇasi sārathi;

    អហម្បិ ទដ្ឋុកាមោស្មិ, បិតរំ មេ ឥធាគតំ។

    Ahampi daṭṭhukāmosmi, pitaraṃ me idhāgataṃ.

    ៤៨.

    48.

    ‘‘ឯហិ សម្ម និវត្តស្សុ, កុសលំ វជ្ជាសិ ញាតិនំ;

    ‘‘Ehi samma nivattassu, kusalaṃ vajjāsi ñātinaṃ;

    មាតរំ បិតរំ មយ្ហំ, វុត្តោ វជ្ជាសិ វន្ទនំ’’។

    Mātaraṃ pitaraṃ mayhaṃ, vutto vajjāsi vandanaṃ’’.

    ៤៩.

    49.

    តស្ស បាទេ គហេត្វាន, កត្វា ច នំ បទក្ខិណំ;

    Tassa pāde gahetvāna, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;

    សារថិ រថមារុយ្ហ, រាជទ្វារំ ឧបាគមិ។

    Sārathi rathamāruyha, rājadvāraṃ upāgami.

    ៥០.

    50.

    ‘‘សុញ្ញំ មាតា រថំ ទិស្វា, ឯកំ សារថិមាគតំ;

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    អស្សុបុណ្ណេហិ នេត្តេហិ, រោទន្តី នំ ឧទិក្ខតិ។

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī naṃ udikkhati.

    ៥១.

    51.

    ‘‘អយំ សោ សារថិ ឯតិ, និហន្ត្វា មម អត្រជំ;

    ‘‘Ayaṃ so sārathi eti, nihantvā mama atrajaṃ;

    និហតោ នូន មេ បុត្តោ, បថព្យា ភូមិវឌ្ឍនោ។

    Nihato nūna me putto, pathabyā bhūmivaḍḍhano.

    ៥២.

    52.

    ‘‘អមិត្តា នូន នន្ទន្តិ, បតីតា នូន វេរិនោ;

    ‘‘Amittā nūna nandanti, patītā nūna verino;

    អាគតំ សារថិំ ទិស្វា, និហន្ត្វា មម អត្រជំ។

    Āgataṃ sārathiṃ disvā, nihantvā mama atrajaṃ.

    ៥៣.

    53.

    ‘‘សុញ្ញំ មាតា រថំ ទិស្វា, ឯកំ សារថិមាគតំ;

    ‘‘Suññaṃ mātā rathaṃ disvā, ekaṃ sārathimāgataṃ;

    អស្សុបុណ្ណេហិ នេត្តេហិ, រោទន្តី បរិបុច្ឆិ នំ 61

    Assupuṇṇehi nettehi, rodantī paripucchi naṃ 62.

    ៥៤.

    54.

    ‘‘កិន្នុ មូគោ កិំ នុ បក្ខោ, កិន្នុ សោ វិលបី តទា;

    ‘‘Kinnu mūgo kiṃ nu pakkho, kinnu so vilapī tadā;

    និហញ្ញមានោ ភូមិយា, តំ មេ អក្ខាហិ សារថិ។

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi sārathi.

    ៥៥.

    55.

    ‘‘កថំ ហត្ថេហិ បាទេហិ, មូគបក្ខោ វិវជ្ជយិ;

    ‘‘Kathaṃ hatthehi pādehi, mūgapakkho vivajjayi;

    និហញ្ញមានោ ភូមិយា, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ’’។

    Nihaññamāno bhūmiyā, taṃ me akkhāhi pucchito’’.

    ៥៦.

    56.

    ‘‘អក្ខេយ្យំ 63 តេ អហំ អយ្យេ, ទជ្ជាសិ អភយំ មម;

    ‘‘Akkheyyaṃ 64 te ahaṃ ayye, dajjāsi abhayaṃ mama;

    យំ មេ សុតំ វា ទិដ្ឋំ វា, រាជបុត្តស្ស សន្តិកេ’’។

    Yaṃ me sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.

    ៥៧.

    57.

    ‘‘អភយំ សម្ម តេ ទម្មិ, អភីតោ ភណ សារថិ;

    ‘‘Abhayaṃ samma te dammi, abhīto bhaṇa sārathi;

    យំ តេ សុតំ វា ទិដ្ឋំ វា, រាជបុត្តស្ស សន្តិកេ’’។

    Yaṃ te sutaṃ vā diṭṭhaṃ vā, rājaputtassa santike’’.

    ៥៨.

    58.

    ‘‘ន សោ មូគោ ន សោ បក្ខោ, វិសដ្ឋវចនោ ច សោ;

    ‘‘Na so mūgo na so pakkho, visaṭṭhavacano ca so;

    រជ្ជស្ស កិរ សោ ភីតោ, អករា 65 អាលយេ ពហូ។

    Rajjassa kira so bhīto, akarā 66 ālaye bahū.

    ៥៩.

    59.

    ‘‘បុរិមំ សរតិ សោ ជាតិំ, យត្ថ រជ្ជមការយិ;

    ‘‘Purimaṃ sarati so jātiṃ, yattha rajjamakārayi;

    ការយិត្វា តហិំ រជ្ជំ, បាបត្ថ និរយំ ភុសំ។

    Kārayitvā tahiṃ rajjaṃ, pāpattha nirayaṃ bhusaṃ.

    ៦០.

    60.

    ‘‘វីសតិញ្ចេវ វស្សានិ, តហិំ រជ្ជមការយិ;

    ‘‘Vīsatiñceva vassāni, tahiṃ rajjamakārayi;

    អសីតិវស្សសហស្សានិ, និរយម្ហិ អបច្ចិ សោ។

    Asītivassasahassāni, nirayamhi apacci so.

    ៦១.

    61.

    ‘‘តស្ស រជ្ជស្ស សោ ភីតោ, មា មំ រជ្ជាភិសេចយុំ;

    ‘‘Tassa rajjassa so bhīto, mā maṃ rajjābhisecayuṃ;

    តស្មា បិតុ ច មាតុច្ច, សន្តិកេ ន ភណី តទា។

    Tasmā pitu ca mātucca, santike na bhaṇī tadā.

    ៦២.

    62.

    ‘‘អង្គបច្ចង្គសម្បន្នោ, អារោហបរិណាហវា;

    ‘‘Aṅgapaccaṅgasampanno, ārohapariṇāhavā;

    វិសដ្ឋវចនោ បញ្ញោ, មគ្គេ សគ្គស្ស តិដ្ឋតិ។

    Visaṭṭhavacano pañño, magge saggassa tiṭṭhati.

    ៦៣.

    63.

    ‘‘សចេ ត្វំ ទដ្ឋុកាមាសិ, រាជបុត្តំ 67 តវត្រជំ;

    ‘‘Sace tvaṃ daṭṭhukāmāsi, rājaputtaṃ 68 tavatrajaṃ;

    ឯហិ តំ បាបយិស្សាមិ, យត្ថ សម្មតិ តេមិយោ’’។

    Ehi taṃ pāpayissāmi, yattha sammati temiyo’’.

    ៦៤.

    64.

    ‘‘យោជយន្តុ រថេ អស្សេ, កច្ឆំ នាគាន 69 ពន្ធថ;

    ‘‘Yojayantu rathe asse, kacchaṃ nāgāna 70 bandhatha;

    ឧទីរយន្តុ សង្ខបណវា, វាទន្តុ 71 ឯកបោក្ខរា។

    Udīrayantu saṅkhapaṇavā, vādantu 72 ekapokkharā.

    ៦៥.

    65.

    ‘‘វាទន្តុ 73 ភេរី សន្នទ្ធា, វគ្គូ វាទន្តុ ទុន្ទុភី;

    ‘‘Vādantu 74 bherī sannaddhā, vaggū vādantu dundubhī;

    នេគមា ច មំ អន្វេន្តុ, គច្ឆំ បុត្តនិវេទកោ 75

    Negamā ca maṃ anventu, gacchaṃ puttanivedako 76.

    ៦៦.

    66.

    ‘‘ឱរោធា ច កុមារា ច, វេសិយានា ច ព្រាហ្មណា;

    ‘‘Orodhā ca kumārā ca, vesiyānā ca brāhmaṇā;

    ខិប្បំ យានានិ យោជេន្តុ, គច្ឆំ បុត្តនិវេទកោ 77

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako 78.

    ៦៧.

    67.

    ‘‘ហត្ថារោហា អនីកដ្ឋា, រថិកា បត្តិការកា;

    ‘‘Hatthārohā anīkaṭṭhā, rathikā pattikārakā;

    ខិប្បំ យានានិ យោជេន្តុ, គច្ឆំ បុត្តនិវេទកោ 79

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako 80.

    ៦៨.

    68.

    ‘‘សមាគតា ជានបទា, នេគមា ច សមាគតា;

    ‘‘Samāgatā jānapadā, negamā ca samāgatā;

    ខិប្បំ យានានិ យោជេន្តុ, គច្ឆំ បុត្តនិវេទកោ’’ 81

    Khippaṃ yānāni yojentu, gacchaṃ puttanivedako’’ 82.

    ៦៩.

    69.

    ‘‘អស្សេ ច សារថី យុត្តេ, សិន្ធវេ សីឃវាហនេ;

    ‘‘Asse ca sārathī yutte, sindhave sīghavāhane;

    រាជទ្វារំ ឧបាគច្ឆុំ, យុត្តា ទេវ ឥមេ ហយា’’។

    Rājadvāraṃ upāgacchuṃ, yuttā deva ime hayā’’.

    ៧០.

    70.

    ‘‘ថូលា ជវេន ហាយន្តិ, កិសា ហាយន្តិ ថាមុនា;

    ‘‘Thūlā javena hāyanti, kisā hāyanti thāmunā;

    កិសេ ថូលេ វិវជ្ជេត្វា, សំសដ្ឋា យោជិតា ហយា’’។

    Kise thūle vivajjetvā, saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’.

    ៧១.

    71.

    ‘‘តតោ រាជា តរមានោ, យុត្តមារុយ្ហ សន្ទនំ;

    ‘‘Tato rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;

    ឥត្ថាគារំ អជ្ឈភាសិ 83, សព្ពាវ អនុយាថ មំ។

    Itthāgāraṃ ajjhabhāsi 84, sabbāva anuyātha maṃ.

    ៧២.

    72.

    ‘‘វាលពីជនិមុណ្ហីសំ, ខគ្គំ ឆត្តញ្ច បណ្ឌរំ;

    ‘‘Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañca paṇḍaraṃ;

    ឧបាធិ រថមារុយ្ហ 85, សុវណ្ណេហិ អលង្កតា។

    Upādhi rathamāruyha 86, suvaṇṇehi alaṅkatā.

    ៧៣.

    73.

    ‘‘តតោ ស 87 រាជា បាយាសិ, បុរក្ខត្វាន សារថិំ;

    ‘‘Tato sa 88 rājā pāyāsi, purakkhatvāna sārathiṃ;

    ខិប្បមេវ ឧបាគច្ឆិ, យត្ថ សម្មតិ តេមិយោ។

    Khippameva upāgacchi, yattha sammati temiyo.

    ៧៤.

    74.

    ‘‘តញ្ច ទិស្វាន អាយន្តំ, ជលន្តមិវ តេជសា;

    ‘‘Tañca disvāna āyantaṃ, jalantamiva tejasā;

    ខត្តសង្ឃបរិព្យូឡ្ហំ 89, តេមិយោ ឯតទព្រវិ’’។

    Khattasaṅghaparibyūḷhaṃ 90, temiyo etadabravi’’.

    ៧៥.

    75.

    ‘‘កច្ចិ នុ តាត កុសលំ, កច្ចិ តាត អនាមយំ;

    ‘‘Kacci nu tāta kusalaṃ, kacci tāta anāmayaṃ;

    សព្ពា ច 91 រាជកញ្ញាយោ, អរោគា មយ្ហ មាតរោ’’។

    Sabbā ca 92 rājakaññāyo, arogā mayha mātaro’’.

    ៧៦.

    76.

    ‘‘កុសលញ្ចេវ មេ បុត្ត, អថោ បុត្ត អនាមយំ;

    ‘‘Kusalañceva me putta, atho putta anāmayaṃ;

    សព្ពា ច រាជកញ្ញាយោ, អរោគា តុយ្ហ មាតរោ’’។

    Sabbā ca rājakaññāyo, arogā tuyha mātaro’’.

    ៧៧.

    77.

    ‘‘កច្ចិ អមជ្ជបោ 93 តាត, កច្ចិ តេ សុរមប្បិយំ;

    ‘‘Kacci amajjapo 94 tāta, kacci te suramappiyaṃ;

    កច្ចិ សច្ចេ ច ធម្មេ ច, ទានេ តេ រមតេ មនោ’’។

    Kacci sacce ca dhamme ca, dāne te ramate mano’’.

    ៧៨.

    78.

    ‘‘អមជ្ជបោ អហំ បុត្ត, អថោ មេ សុរមប្បិយំ;

    ‘‘Amajjapo ahaṃ putta, atho me suramappiyaṃ;

    អថោ សច្ចេ ច ធម្មេ ច, ទានេ មេ រមតេ មនោ’’។

    Atho sacce ca dhamme ca, dāne me ramate mano’’.

    ៧៩.

    79.

    ‘‘កច្ចិ អរោគំ យោគ្គំ តេ, កច្ចិ វហតិ វាហនំ;

    ‘‘Kacci arogaṃ yoggaṃ te, kacci vahati vāhanaṃ;

    កច្ចិ តេ ព្យាធយោ នត្ថិ, សរីរស្សុបតាបនា’’។

    Kacci te byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’.

    ៨០.

    80.

    ‘‘អថោ អរោគំ យោគ្គំ មេ, អថោ វហតិ វាហនំ;

    ‘‘Atho arogaṃ yoggaṃ me, atho vahati vāhanaṃ;

    អថោ មេ ព្យាធយោ នត្ថិ, សរីរស្សុបតាបនា’’ 95

    Atho me byādhayo natthi, sarīrassupatāpanā’’ 96.

    ៨១.

    81.

    ‘‘កច្ចិ អន្តា ច តេ ផីតា, មជ្ឈេ ច ពហលា តវ;

    ‘‘Kacci antā ca te phītā, majjhe ca bahalā tava;

    កោដ្ឋាគារញ្ច កោសញ្ច, កច្ចិ តេ បដិសន្ថតំ’’ 97

    Koṭṭhāgārañca kosañca, kacci te paṭisanthataṃ’’ 98.

    ៨២.

    82.

    ‘‘អថោ អន្តា ច មេ ផីតា, មជ្ឈេ ច ពហលា មម;

    ‘‘Atho antā ca me phītā, majjhe ca bahalā mama;

    កោដ្ឋាគារញ្ច កោសញ្ច, សព្ពំ មេ បដិសន្ថតំ’’។

    Koṭṭhāgārañca kosañca, sabbaṃ me paṭisanthataṃ’’.

    ៨៣.

    83.

    ‘‘ស្វាគតំ តេ មហារាជ, អថោ តេ អទុរាគតំ;

    ‘‘Svāgataṃ te mahārāja, atho te adurāgataṃ;

    បតិដ្ឋបេន្តុ 99 បល្លង្កំ, យត្ថ រាជា និសក្កតិ’’។

    Patiṭṭhapentu 100 pallaṅkaṃ, yattha rājā nisakkati’’.

    ៨៤.

    84.

    ‘‘ឥធេវ តេ និសីទស្សុ 101, និយតេ បណ្ណសន្ថរេ;

    ‘‘Idheva te nisīdassu 102, niyate paṇṇasanthare;

    ឯត្តោ ឧទកមាទាយ, បាទេ បក្ខាលយស្សុ 103 តេ’’។

    Etto udakamādāya, pāde pakkhālayassu 104 te’’.

    ៨៥.

    85.

    ‘‘ឥទម្បិ បណ្ណកំ មយ្ហំ, រន្ធំ រាជ អលោណកំ;

    ‘‘Idampi paṇṇakaṃ mayhaṃ, randhaṃ rāja aloṇakaṃ;

    បរិភុញ្ជ មហារាជ, បាហុនោ មេសិធាគតោ’’ 105

    Paribhuñja mahārāja, pāhuno mesidhāgato’’ 106.

    ៨៦.

    86.

    ‘‘ន ចាហំ 107 បណ្ណំ ភុញ្ជាមិ, ន ហេតំ មយ្ហ ភោជនំ;

    ‘‘Na cāhaṃ 108 paṇṇaṃ bhuñjāmi, na hetaṃ mayha bhojanaṃ;

    សាលីនំ ឱទនំ ភុញ្ជេ, សុចិំ មំសូបសេចនំ’’។

    Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ’’.

    ៨៧.

    87.

    ‘‘អច្ឆេរកំ មំ បដិភាតិ, ឯកកម្បិ រហោគតំ;

    ‘‘Accherakaṃ maṃ paṭibhāti, ekakampi rahogataṃ;

    ឯទិសំ ភុញ្ជមានានំ, កេន វណ្ណោ បសីទតិ’’។

    Edisaṃ bhuñjamānānaṃ, kena vaṇṇo pasīdati’’.

    ៨៨.

    88.

    ‘‘ឯកោ រាជ និបជ្ជាមិ, និយតេ បណ្ណសន្ថរេ;

    ‘‘Eko rāja nipajjāmi, niyate paṇṇasanthare;

    តាយ មេ ឯកសេយ្យាយ, រាជ វណ្ណោ បសីទតិ។

    Tāya me ekaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.

    ៨៩.

    89.

    ‘‘ន ច នេត្តិំសពន្ធា 109 មេ, រាជរក្ខា ឧបដ្ឋិតា;

    ‘‘Na ca nettiṃsabandhā 110 me, rājarakkhā upaṭṭhitā;

    តាយ មេ សុខសេយ្យាយ, រាជ វណ្ណោ បសីទតិ។

    Tāya me sukhaseyyāya, rāja vaṇṇo pasīdati.

    ៩០.

    90.

    ‘‘អតីតំ នានុសោចាមិ, នប្បជប្បាមិនាគតំ 111;

    ‘‘Atītaṃ nānusocāmi, nappajappāmināgataṃ 112;

    បច្ចុប្បន្នេន យាបេមិ, តេន វណ្ណោ បសីទតិ។

    Paccuppannena yāpemi, tena vaṇṇo pasīdati.

    ៩១.

    91.

    ‘‘អនាគតប្បជប្បាយ, អតីតស្សានុសោចនា;

    ‘‘Anāgatappajappāya, atītassānusocanā;

    ឯតេន ពាលា សុស្សន្តិ, នឡោវ ហរិតោ លុតោ’’។

    Etena bālā sussanti, naḷova harito luto’’.

    ៩២.

    92.

    ‘‘ហត្ថានីកំ រថានីកំ, អស្សេ បត្តី ច វម្មិនោ;

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ៩៣.

    93.

    ‘‘ឥត្ថាគារម្បិ តេ ទម្មិ, សព្ពាលង្ការភូសិតំ;

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    តា បុត្ត បដិបជ្ជស្សុ 113, ត្វំ នោ រាជា ភវិស្សសិ។

    Tā putta paṭipajjassu 114, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ៩៤.

    94.

    ‘‘កុសលា នច្ចគីតស្ស, សិក្ខិតា ចាតុរិត្ថិយោ 115;

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo 116;

    កាមេ តំ រមយិស្សន្តិ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ៩៥.

    95.

    ‘‘បដិរាជូហិ តេ កញ្ញា, អានយិស្សំ អលង្កតា;

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    តាសុ បុត្តេ ជនេត្វាន, អថ បច្ឆា បព្ពជិស្សសិ។

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ៩៦.

    96.

    ‘‘យុវា ច ទហរោ ចាសិ 117, បឋមុប្បត្តិកោ 118 សុសុ;

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi 119, paṭhamuppattiko 120 susu;

    រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ៩៧.

    97.

    ‘‘យុវា ចរេ ព្រហ្មចរិយំ, ព្រហ្មចារី យុវា សិយា;

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    ទហរស្ស ហិ បព្ពជ្ជា, ឯតំ ឥសីហិ វណ្ណិតំ។

    Daharassa hi pabbajjā, etaṃ isīhi vaṇṇitaṃ.

    ៩៨.

    98.

    ‘‘យុវា ចរេ ព្រហ្មចរិយំ, ព្រហ្មចារី យុវា សិយា;

    ‘‘Yuvā care brahmacariyaṃ, brahmacārī yuvā siyā;

    ព្រហ្មចរិយំ ចរិស្សាមិ, នាហំ រជ្ជេន មត្ថិកោ។

    Brahmacariyaṃ carissāmi, nāhaṃ rajjena matthiko.

    ៩៩.

    99.

    ‘‘បស្សាមិ វោហំ ទហរំ, អម្ម តាត វទន្តរំ 121;

    ‘‘Passāmi vohaṃ daharaṃ, amma tāta vadantaraṃ 122;

    កិច្ឆាលទ្ធំ បិយំ បុត្តំ, អប្បត្វាវ ជរំ មតំ។

    Kicchāladdhaṃ piyaṃ puttaṃ, appatvāva jaraṃ mataṃ.

    ១០០.

    100.

    ‘‘បស្សាមិ វោហំ ទហរិំ, កុមារិំ ចារុទស្សនិំ;

    ‘‘Passāmi vohaṃ dahariṃ, kumāriṃ cārudassaniṃ;

    នវវំសកឡីរំវ, បលុគ្គំ ជីវិតក្ខយំ 123

    Navavaṃsakaḷīraṃva, paluggaṃ jīvitakkhayaṃ 124.

    ១០១.

    101.

    ‘‘ទហរាបិ ហិ មិយ្យន្តិ, នរា ច អថ នារិយោ;

    ‘‘Daharāpi hi miyyanti, narā ca atha nāriyo;

    តត្ថ កោ វិស្សសេ បោសោ, ទហរោម្ហីតិ ជីវិតេ។

    Tattha ko vissase poso, daharomhīti jīvite.

    ១០២.

    102.

    ‘‘យស្ស រត្យា វិវសានេ, អាយុ អប្បតរំ សិយា;

    ‘‘Yassa ratyā vivasāne, āyu appataraṃ siyā;

    អប្បោទកេវ មច្ឆានំ, កិំ នុ កោមារកំ 125 តហិំ។

    Appodakeva macchānaṃ, kiṃ nu komārakaṃ 126 tahiṃ.

    ១០៣.

    103.

    ‘‘និច្ចមព្ភាហតោ លោកោ, និច្ចញ្ច បរិវារិតោ;

    ‘‘Niccamabbhāhato loko, niccañca parivārito;

    អមោឃាសុ វជន្តីសុ, កិំ មំ រជ្ជេភិសិញ្ចសិ’’ 127

    Amoghāsu vajantīsu, kiṃ maṃ rajjebhisiñcasi’’ 128.

    ១០៤.

    104.

    ‘‘កេន មព្ភាហតោ លោកោ, កេន ច បរិវារិតោ;

    ‘‘Kena mabbhāhato loko, kena ca parivārito;

    កាយោ អមោឃា គច្ឆន្តិ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ’’។

    Kāyo amoghā gacchanti, taṃ me akkhāhi pucchito’’.

    ១០៥.

    105.

    ‘‘មច្ចុនាព្ភាហតោ លោកោ, ជរាយ បរិវារិតោ;

    ‘‘Maccunābbhāhato loko, jarāya parivārito;

    រត្យោ អមោឃា គច្ឆន្តិ, ឯវំ ជានាហិ ខត្តិយ។

    Ratyo amoghā gacchanti, evaṃ jānāhi khattiya.

    ១០៦.

    106.

    ‘‘យថាបិ តន្តេ វិតតេ 129, យំ យទេវូបវិយ្យតិ 130;

    ‘‘Yathāpi tante vitate 131, yaṃ yadevūpaviyyati 132;

    អប្បកំ ហោតិ វេតព្ពំ, ឯវំ មច្ចាន ជីវិតំ។

    Appakaṃ hoti vetabbaṃ, evaṃ maccāna jīvitaṃ.

    ១០៧.

    107.

    ‘‘យថា វារិវហោ បូរោ, គច្ឆំ នុបនិវត្តតិ 133;

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, gacchaṃ nupanivattati 134;

    ឯវមាយុ មនុស្សានំ, គច្ឆំ នុបនិវត្តតិ។

    Evamāyu manussānaṃ, gacchaṃ nupanivattati.

    ១០៨.

    108.

    ‘‘យថា វារិវហោ បូរោ, វហេ រុក្ខេបកូលជេ;

    ‘‘Yathā vārivaho pūro, vahe rukkhepakūlaje;

    ឯវំ ជរាមរណេន, វុយ្ហន្តេ សព្ពបាណិនោ’’។

    Evaṃ jarāmaraṇena, vuyhante sabbapāṇino’’.

    ១០៩.

    109.

    ‘‘ហត្ថានីកំ រថានីកំ, អស្សេ បត្តី ច វម្មិនោ;

    ‘‘Hatthānīkaṃ rathānīkaṃ, asse pattī ca vammino;

    និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ១១០.

    110.

    ‘‘ឥត្ថាគារម្បិ តេ ទម្មិ, សព្ពាលង្ការភូសិតំ;

    ‘‘Itthāgārampi te dammi, sabbālaṅkārabhūsitaṃ;

    តា បុត្ត បដិបជ្ជស្សុ, ត្វំ នោ រាជា ភវិស្សសិ។

    Tā putta paṭipajjassu, tvaṃ no rājā bhavissasi.

    ១១១.

    111.

    ‘‘កុសលា នច្ចគីតស្ស, សិក្ខិតា ចាតុរិត្ថិយោ;

    ‘‘Kusalā naccagītassa, sikkhitā cāturitthiyo;

    កាមេ តំ រមយិស្សន្តិ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។

    Kāme taṃ ramayissanti, kiṃ araññe karissasi.

    ១១២.

    112.

    ‘‘បដិរាជូហិ តេ កញ្ញា, អានយិស្សំ អលង្កតា;

    ‘‘Paṭirājūhi te kaññā, ānayissaṃ alaṅkatā;

    តាសុ បុត្តេ ជនេត្វាន, អថ បច្ឆា បព្ពជិស្សសិ។

    Tāsu putte janetvāna, atha pacchā pabbajissasi.

    ១១៣.

    113.

    ‘‘យុវា ច ទហរោ ចាសិ, បឋមុប្បត្តិកោ សុសុ;

    ‘‘Yuvā ca daharo cāsi, paṭhamuppattiko susu;

    រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ។

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi.

    ១១៤.

    114.

    ‘‘កោដ្ឋាគារញ្ច កោសញ្ច, វាហនានិ ពលានិ ច;

    ‘‘Koṭṭhāgārañca kosañca, vāhanāni balāni ca;

    និវេសនានិ រម្មានិ, អហំ បុត្ត ទទាមិ តេ។

    Nivesanāni rammāni, ahaṃ putta dadāmi te.

    ១១៥.

    115.

    ‘‘គោមណ្ឌលបរិព្យូឡ្ហោ, ទាសិសង្ឃបុរក្ខតោ;

    ‘‘Gomaṇḍalaparibyūḷho, dāsisaṅghapurakkhato;

    រជ្ជំ ការេហិ ភទ្ទន្តេ, កិំ អរញ្ញេ ករិស្សសិ’’។

    Rajjaṃ kārehi bhaddante, kiṃ araññe karissasi’’.

    ១១៦.

    116.

    ‘‘កិំ ធនេន យំ ខីយេថ 135, កិំ ភរិយាយ មរិស្សតិ;

    ‘‘Kiṃ dhanena yaṃ khīyetha 136, kiṃ bhariyāya marissati;

    កិំ យោព្ពនេន ជិណ្ណេន 137, យំ ជរាយាភិភុយ្យតិ 138

    Kiṃ yobbanena jiṇṇena 139, yaṃ jarāyābhibhuyyati 140.

    ១១៧.

    117.

    ‘‘តត្ថ កា នន្ទិ កា ខិឌ្ឌា, កា រតិ កា ធនេសនា;

    ‘‘Tattha kā nandi kā khiḍḍā, kā rati kā dhanesanā;

    កិំ មេ បុត្តេហិ ទារេហិ, រាជ មុត្តោស្មិ ពន្ធនា។

    Kiṃ me puttehi dārehi, rāja muttosmi bandhanā.

    ១១៨.

    118.

    ‘‘យោហំ 141 ឯវំ បជានាមិ, មច្ចុ មេ នប្បមជ្ជតិ;

    ‘‘Yohaṃ 142 evaṃ pajānāmi, maccu me nappamajjati;

    អន្តកេនាធិបន្នស្ស, កា រតី កា ធនេសនា។

    Antakenādhipannassa, kā ratī kā dhanesanā.

    ១១៩.

    119.

    ‘‘ផលានមិវ បក្កានំ, និច្ចំ បតនតោ ភយំ;

    ‘‘Phalānamiva pakkānaṃ, niccaṃ patanato bhayaṃ;

    ឯវំ ជាតាន មច្ចានំ, និច្ចំ មរណតោ ភយំ។

    Evaṃ jātāna maccānaṃ, niccaṃ maraṇato bhayaṃ.

    ១២០.

    120.

    ‘‘សាយមេកេ ន ទិស្សន្តិ, បាតោ ទិដ្ឋា ពហូ ជនា;

    ‘‘Sāyameke na dissanti, pāto diṭṭhā bahū janā;

    បាតោ ឯកេ ន ទិស្សន្តិ, សាយំ ទិដ្ឋា ពហូ ជនា។

    Pāto eke na dissanti, sāyaṃ diṭṭhā bahū janā.

    ១២១.

    121.

    ‘‘អជ្ជេវ កិច្ចំ អាតប្បំ, កោ ជញ្ញា មរណំ សុវេ;

    ‘‘Ajjeva kiccaṃ ātappaṃ, ko jaññā maraṇaṃ suve;

    ន ហិ នោ សង្ករំ 143 តេន, មហាសេនេន មច្ចុនា។

    Na hi no saṅkaraṃ 144 tena, mahāsenena maccunā.

    ១២២.

    122.

    ‘‘ចោរា ធនស្ស បត្ថេន្តិ, រាជមុត្តោស្មិ ពន្ធនា;

    ‘‘Corā dhanassa patthenti, rājamuttosmi bandhanā;

    ឯហិ រាជ និវត្តស្សុ, នាហំ រជ្ជេន មត្ថិកោ’’តិ។

    Ehi rāja nivattassu, nāhaṃ rajjena matthiko’’ti.

    មូគបក្ខជាតកំ បឋមំ។

    Mūgapakkhajātakaṃ paṭhamaṃ.







    Footnotes:
    1. បណ្ឌិតិយំ (សី.), បណ្ឌិច្ចិយំ (បី.)
    2. paṇḍitiyaṃ (sī.), paṇḍicciyaṃ (pī.)
    3. នបិ បង្គុលោ (សី. បី.), ន ច បិង្គលោ (ស្យា.)
    4. napi paṅgulo (sī. pī.), na ca piṅgalo (syā.)
    5. ពាហូ (សី. ក.)
    6. bāhū (sī. ka.)
    7. អាទុ (សី.), អាទូ (ស្យា.)
    8. ādu (sī.), ādū (syā.)
    9. និឃញ្ញសិ (សី. បី.), និខញ្ឆសិ (?)
    10. nighaññasi (sī. pī.), nikhañchasi (?)
    11. សមុបជីវសិ (សី. បី.)
    12. samupajīvasi (sī. pī.)
    13. មិត្តទូភោ (សី. បី.)
    14. mittadūbho (sī. pī.)
    15. ពហុត្តភក្ខោ (ក.)
    16. វិប្បវុត្ថោ (សី. បី.), វិប្បមុត្តោ (ក.)
    17. សកា (សី. បី.)
    18. bahuttabhakkho (ka.)
    19. vippavuttho (sī. pī.), vippamutto (ka.)
    20. sakā (sī. pī.)
    21. បសហន្តិ (សី. ស្យា. បី.)
    22. នាតិមញ្ញេតិ ខត្តិយោ (សី. ស្យា. បី.)
    23. pasahanti (sī. syā. pī.)
    24. nātimaññeti khattiyo (sī. syā. pī.)
    25. សភាយ (សី. ស្យា. បី.)
    26. sabhāya (sī. syā. pī.)
    27. គរុកោ ហោតិ គារវោ (ក.)
    28. garuko hoti gāravo (ka.)
    29. ញាតកេន (ស្យា. ក.)
    30. ñātakena (syā. ka.)
    31. បលាភេហិ (សី. បី.)
    32. palābhehi (sī. pī.)
    33. ហត្ថារូហា (សី. បី.) ឯវមុបរិបិ
    34. hatthārūhā (sī. pī.) evamuparipi
    35. តេបិ ទជ្ជុំ បតីតាមេ (សី. បី.)
    36. tepi dajjuṃ patītāme (sī. pī.)
    37. ពហូ ជានបទា ចញ្ញេ (សី.), ពហូ ជនបទា ចញ្ញេ (បី.)
    38. bahū jānapadā caññe (sī.), bahū janapadā caññe (pī.)
    39. ច សោ (ស្យា. ក.)
    40. ca so (syā. ka.)
    41. អសត្ថិតា (សី.)
    42. asatthitā (sī.)
    43. មូគោ អធារយិ (សី.)
    44. mūgo adhārayi (sī.)
    45. អបច្ចសិំ (ស្យា.), អបច្ចយិំ (បី.)
    46. apaccasiṃ (syā.), apaccayiṃ (pī.)
    47. រជ្ជេភិសេចយុំ (ស្យា. ក.)
    48. rajjebhisecayuṃ (syā. ka.)
    49. ខរាបតិច្ឆកំ (ស្យា.), ខរាបដិច្ឆកំ (ក.)
    50. kharāpaticchakaṃ (syā.), kharāpaṭicchakaṃ (ka.)
    51. អប្បេថ (សី.), ឧព្ពេថ (ស្យា.), អច្ចេថ (បី.)
    52. appetha (sī.), ubbetha (syā.), accetha (pī.)
    53. តស្សាហំ (សី. បី.)
    54. tassāhaṃ (sī. pī.)
    55. កោ តំ (សី. បី.)
    56. ko taṃ (sī. pī.)
    57. កោ តំ (សី. បី.)
    58. ko taṃ (sī. pī.)
    59. អវ្ហយស្សុ (សី. បី.)
    60. avhayassu (sī. pī.)
    61. រោទន្តី បរិបុច្ឆតិ (សី. បី.), រោទន្តី នំ បរិបុច្ឆតិ (ស្យា.)
    62. rodantī paripucchati (sī. pī.), rodantī naṃ paripucchati (syā.)
    63. អក្ខិស្សំ (សី. បី.)
    64. akkhissaṃ (sī. pī.)
    65. អករី (សី. បី.)
    66. akarī (sī. pī.)
    67. រាជបុត្តិ (សី.)
    68. rājaputti (sī.)
    69. នាគានិ (ស្យា. ក.)
    70. nāgāni (syā. ka.)
    71. វទន្តុ (សី.), នទន្តុ (ស្យា. ក.), វទតំ (បី.)
    72. vadantu (sī.), nadantu (syā. ka.), vadataṃ (pī.)
    73. នទន្តុ (សី. ស្យា. បី.)
    74. nadantu (sī. syā. pī.)
    75. និវាទកោ (ស្យា. ក.)
    76. nivādako (syā. ka.)
    77. និវាទកោ (ស្យា. ក.)
    78. nivādako (syā. ka.)
    79. និវាទកោ (ស្យា. ក.)
    80. nivādako (syā. ka.)
    81. និវាទកោ (ស្យា. ក.)
    82. nivādako (syā. ka.)
    83. អភាសថ (ក.)
    84. abhāsatha (ka.)
    85. ឧបាទិរថមារុយ្ហ (សី.), ឧបាធី រថមារុយ្ហ (ស្យា.)
    86. upādirathamāruyha (sī.), upādhī rathamāruyha (syā.)
    87. ច (សី. ស្យា. បី.)
    88. ca (sī. syā. pī.)
    89. បរិព្ពូឡ្ហំ (សី.)
    90. paribbūḷhaṃ (sī.)
    91. កច្ចិន្នុ (សី. បី.)
    92. kaccinnu (sī. pī.)
    93. កច្ចិស្ស’មជ្ជបោ (សី. បី.)
    94. kaccissa’majjapo (sī. pī.)
    95. សរីរស្សុបតាបិយា (ស្យា. ក.)
    96. sarīrassupatāpiyā (syā. ka.)
    97. បដិសណ្ឋិតំ (ស្យា. ក.)
    98. paṭisaṇṭhitaṃ (syā. ka.)
    99. បតិដ្ឋាបេន្តុ (សី. ស្យា. បី.)
    100. patiṭṭhāpentu (sī. syā. pī.)
    101. និសិន្នស្ស (សី. ស្យា. បី.), និសិន្នស្សុ (ក.)
    102. nisinnassa (sī. syā. pī.), nisinnassu (ka.)
    103. បក្ខាលយន្តុ (សី.), បក្ខាលយន្តិ (បី.)
    104. pakkhālayantu (sī.), pakkhālayanti (pī.)
    105. អាគតោ (សី. ស្យា.)
    106. āgato (sī. syā.)
    107. ន វាហំ (ក.)
    108. na vāhaṃ (ka.)
    109. នេត្តិសពទ្ធា (សី. បី.)
    110. nettisabaddhā (sī. pī.)
    111. នប្បជប្បាម’នាគតំ (សី. ស្យា. បី.)
    112. nappajappāma’nāgataṃ (sī. syā. pī.)
    113. តាសុ បុត្តេ បដិបជ្ជ (ក.)
    114. tāsu putte paṭipajja (ka.)
    115. ចតុរិត្ថិយោ (សី. បី.)
    116. caturitthiyo (sī. pī.)
    117. ចាបិ (ស្យា. ក.)
    118. បឋមុប្បត្តិតោ (សី. បី.)
    119. cāpi (syā. ka.)
    120. paṭhamuppattito (sī. pī.)
    121. វទំ នរំ (សី.)
    122. vadaṃ naraṃ (sī.)
    123. ជីវិតក្ខយេ (សី. បី.)
    124. jīvitakkhaye (sī. pī.)
    125. កោមារតំ (ក.)
    126. komārataṃ (ka.)
    127. រជ្ជេន សិញ្ចសិ (សី. បី.)
    128. rajjena siñcasi (sī. pī.)
    129. វិតន្តេ (ស្យា. ក.)
    130. យំ យំ ទេវូបវិយ្យតិ (សី. បី.)
    131. vitante (syā. ka.)
    132. yaṃ yaṃ devūpaviyyati (sī. pī.)
    133. ន បរិវត្តតិ (ស្យា.), នុបរិវត្តតិ (ក.)
    134. na parivattati (syā.), nuparivattati (ka.)
    135. កិំ ធនេន យំ ជីយេថ (សី.), កិំ មំ ធនេន កីយេថ (ស្យា. ក.)
    136. kiṃ dhanena yaṃ jīyetha (sī.), kiṃ maṃ dhanena kīyetha (syā. ka.)
    137. ចិណ្ណេន (សី. បី.), វណ្ណេន (ក.)
    138. យំ ជរា អភិហេស្សតិ (សី. បី.)
    139. ciṇṇena (sī. pī.), vaṇṇena (ka.)
    140. yaṃ jarā abhihessati (sī. pī.)
    141. សោហំ (សី. បី.)
    142. sohaṃ (sī. pī.)
    143. សង្គរំ (សី. បី.) ម. និ. ៣.២៧២
    144. saṅgaraṃ (sī. pī.) ma. ni. 3.272



    Related texts:



    អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ខុទ្ទកនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā / [៥៣៨] ១. មូគបក្ខជាតកវណ្ណនា • [538] 1. Mūgapakkhajātakavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact