Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi

    १६१. मूलादिभेसज्‍जकथा

    161. Mūlādibhesajjakathā

    २६३. तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं मूलेहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि , भिक्खवे, मूलानि भेसज्‍जानि – हलिद्दिं, सिङ्गिवेरं, वचं, वचत्थं 1, अतिविसं, कटुकरोहिणिं, उसीरं, भद्दमुत्तकं, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि मूलानि भेसज्‍जानि, नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति, न भोजनीये भोजनीयत्थं फरन्ति, तानि – पटिग्गहेत्वा यावजीवं परिहरितुं; सति पच्‍चये परिभुञ्‍जितुं। असति पच्‍चये परिभुञ्‍जन्तस्स आपत्ति दुक्‍कटस्साति।

    263. Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ mūlehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi , bhikkhave, mūlāni bhesajjāni – haliddiṃ, siṅgiveraṃ, vacaṃ, vacatthaṃ 2, ativisaṃ, kaṭukarohiṇiṃ, usīraṃ, bhaddamuttakaṃ, yāni vā panaññānipi atthi mūlāni bhesajjāni, neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharanti, tāni – paṭiggahetvā yāvajīvaṃ pariharituṃ; sati paccaye paribhuñjituṃ. Asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassāti.

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं मूलेहि भेसज्‍जेहि पिट्ठेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, निसदं निसदपोतकन्ति।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ mūlehi bhesajjehi piṭṭhehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, nisadaṃ nisadapotakanti.

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं कसावेहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, कसावानि 3 भेसज्‍जानि – निम्बकसावं, कुटजकसावं, पटोलकसावं, फग्गवकसावं, नत्तमालकसावं, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि कसावानि भेसज्‍जानि नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति, न भोजनीये भोजनीयत्थं फरन्ति, तानि – पटिग्गहेत्वा यावजीवं परिहरितुं; सति पच्‍चये परिभुञ्‍जितुं। असति पच्‍चये परिभुञ्‍जन्तस्स आपत्ति दुक्‍कटस्साति।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ kasāvehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kasāvāni 4 bhesajjāni – nimbakasāvaṃ, kuṭajakasāvaṃ, paṭolakasāvaṃ, phaggavakasāvaṃ, nattamālakasāvaṃ, yāni vā panaññānipi atthi kasāvāni bhesajjāni neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharanti, tāni – paṭiggahetvā yāvajīvaṃ pariharituṃ; sati paccaye paribhuñjituṃ. Asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassāti.

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं पण्णेहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे , पण्णानि भेसज्‍जानि – निम्बपण्णं, कुटजपण्णं, पटोलपण्णं, सुलसिपण्णं, कप्पासपण्णं, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि पण्णानि भेसज्‍जानि, नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति, न भोजनीये भोजनीयत्थं फरन्ति…पे॰…।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ paṇṇehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave , paṇṇāni bhesajjāni – nimbapaṇṇaṃ, kuṭajapaṇṇaṃ, paṭolapaṇṇaṃ, sulasipaṇṇaṃ, kappāsapaṇṇaṃ, yāni vā panaññānipi atthi paṇṇāni bhesajjāni, neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharanti…pe….

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं फलेहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, फलानि भेसज्‍जानि – बिलङ्गं, पिप्पलिं, मरिचं, हरीतकं, विभीतकं, आमलकं, गोट्ठफलं 5, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि फलानि भेसज्‍जानि, नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति, न भोजनीये भोजनीयत्थं फरन्ति…पे॰…।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ phalehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, phalāni bhesajjāni – bilaṅgaṃ, pippaliṃ, maricaṃ, harītakaṃ, vibhītakaṃ, āmalakaṃ, goṭṭhaphalaṃ 6, yāni vā panaññānipi atthi phalāni bhesajjāni, neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharanti…pe….

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं जतूहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, जतूनि भेसज्‍जानि – हिङ्गुं, हिङ्गुजतुं, हिङ्गुसिपाटिकं, तकं, तकपत्तिं, तकपण्णिं , सज्‍जुलसं, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि जतूनि भेसज्‍जानि, नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति…पे॰…।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ jatūhi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, jatūni bhesajjāni – hiṅguṃ, hiṅgujatuṃ, hiṅgusipāṭikaṃ, takaṃ, takapattiṃ, takapaṇṇiṃ , sajjulasaṃ, yāni vā panaññānipi atthi jatūni bhesajjāni, neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti…pe….

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं लोणेहि भेसज्‍जेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, लोणानि भेसज्‍जानि – सामुद्दं, काळलोणं, सिन्धवं, उब्भिदं 7, बिलं 8, यानि वा पनञ्‍ञानिपि अत्थि लोणानि भेसज्‍जानि, नेव खादनीये खादनीयत्थं फरन्ति, न भोजनीये भोजनीयत्थं फरन्ति, तानि – पटिग्गहेत्वा यावजीवं परिहरितुं; सति पच्‍चये परिभुञ्‍जितुं। असति पच्‍चये परिभुञ्‍जन्तस्स आपत्ति दुक्‍कटस्साति।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ loṇehi bhesajjehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, loṇāni bhesajjāni – sāmuddaṃ, kāḷaloṇaṃ, sindhavaṃ, ubbhidaṃ 9, bilaṃ 10, yāni vā panaññānipi atthi loṇāni bhesajjāni, neva khādanīye khādanīyatthaṃ pharanti, na bhojanīye bhojanīyatthaṃ pharanti, tāni – paṭiggahetvā yāvajīvaṃ pariharituṃ; sati paccaye paribhuñjituṃ. Asati paccaye paribhuñjantassa āpatti dukkaṭassāti.

    २६४. तेन खो पन समयेन आयस्मतो आनन्दस्स उपज्झायस्स आयस्मतो बेलट्ठसीसस्स थुल्‍लकच्छाबाधो होति। तस्स लसिकाय चीवरानि काये लग्गन्ति, तानि भिक्खू उदकेन तेमेत्वा तेमेत्वा अपकड्ढन्ति। अद्दसा खो भगवा सेनासनचारिकं आहिण्डन्तो ते भिक्खू तानि चीवरानि उदकेन तेमेत्वा तेमेत्वा अपकड्ढन्ते, दिस्वान येन ते भिक्खू तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा ते भिक्खू एतदवोच – ‘‘किं इमस्स, भिक्खवे, भिक्खुनो आबाधो’’ति? ‘‘इमस्स, भन्ते, आयस्मतो थुल्‍लकच्छाबाधो, लसिकाय चीवरानि काये लग्गन्ति, तानि मयं उदकेन तेमेत्वा तेमेत्वा अपकड्ढामा’’ति । अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, यस्स कण्डु वा, पिळका वा, अस्सावो वा, थुल्‍लकच्छु वा आबाधो, कायो वा दुग्गन्धो, चुण्णानि भेसज्‍जानि; अगिलानस्स छकणं मत्तिकं रजननिप्पक्‍कं। अनुजानामि, भिक्खवे, उदुक्खलं मुसल’’न्ति।

    264. Tena kho pana samayena āyasmato ānandassa upajjhāyassa āyasmato belaṭṭhasīsassa thullakacchābādho hoti. Tassa lasikāya cīvarāni kāye lagganti, tāni bhikkhū udakena temetvā temetvā apakaḍḍhanti. Addasā kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto te bhikkhū tāni cīvarāni udakena temetvā temetvā apakaḍḍhante, disvāna yena te bhikkhū tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kiṃ imassa, bhikkhave, bhikkhuno ābādho’’ti? ‘‘Imassa, bhante, āyasmato thullakacchābādho, lasikāya cīvarāni kāye lagganti, tāni mayaṃ udakena temetvā temetvā apakaḍḍhāmā’’ti . Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, yassa kaṇḍu vā, piḷakā vā, assāvo vā, thullakacchu vā ābādho, kāyo vā duggandho, cuṇṇāni bhesajjāni; agilānassa chakaṇaṃ mattikaṃ rajananippakkaṃ. Anujānāmi, bhikkhave, udukkhalaṃ musala’’nti.

    तेन खो पन समयेन गिलानानं भिक्खूनं चुण्णेहि भेसज्‍जेहि चालितेहि अत्थो होति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, चुण्णचालिनिन्ति। सण्हेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, दुस्सचालिनिन्ति।

    Tena kho pana samayena gilānānaṃ bhikkhūnaṃ cuṇṇehi bhesajjehi cālitehi attho hoti . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, cuṇṇacālininti. Saṇhehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, dussacālininti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो अमनुस्सिकाबाधो होति। तं आचरियुपज्झाया उपट्ठहन्ता नासक्खिंसु अरोगं कातुं। सो सूकरसूनं गन्त्वा आमकमंसं खादि, आमकलोहितं पिवि । तस्स सो अमनुस्सिकाबाधो पटिप्पस्सम्भि। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं । अनुजानामि, भिक्खवे, अमनुस्सिकाबाधे आमकमंसं आमकलोहितन्ति।

    Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno amanussikābādho hoti. Taṃ ācariyupajjhāyā upaṭṭhahantā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. So sūkarasūnaṃ gantvā āmakamaṃsaṃ khādi, āmakalohitaṃ pivi . Tassa so amanussikābādho paṭippassambhi. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ . Anujānāmi, bhikkhave, amanussikābādhe āmakamaṃsaṃ āmakalohitanti.

    २६५. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो चक्खुरोगाबाधो होति। तं भिक्खू परिग्गहेत्वा उच्‍चारम्पि पस्सावम्पि निक्खामेन्ति। अद्दसा खो भगवा सेनासनचारिकं आहिण्डन्तो ते भिक्खू तं भिक्खुं परिग्गहेत्वा उच्‍चारम्पि पस्सावम्पि निक्खामेन्ते, दिस्वान येन ते भिक्खू तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा ते भिक्खू एतदवोच – ‘‘किं इमस्स, भिक्खवे, भिक्खुनो आबाधो’’ति? ‘‘इमस्स, भन्ते, आयस्मतो चक्खुरोगाबाधो। इमं मयं परिग्गहेत्वा उच्‍चारम्पि पस्सावम्पि निक्खामेमा’’ति। अथ खो भगवा एतस्मिं निदाने एतस्मिं पकरणे धम्मिं कथं कत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, अञ्‍जनं – काळञ्‍जनं, रसञ्‍जनं, सोतञ्‍जनं, गेरुकं, कपल्‍ल’’न्ति। अञ्‍जनूपपिसनेहि अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, चन्दनं, तगरं, काळानुसारियं, तालीसं, भद्दमुत्तकन्ति। तेन खो पन समयेन भिक्खू पिट्ठानि अञ्‍जनानि चरुकेसुपि 11 सरावकेसुपि निक्खिपन्ति; तिणचुण्णेहिपि पंसुकेहिपि ओकिरियन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अञ्‍जनिन्ति।

    265. Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno cakkhurogābādho hoti. Taṃ bhikkhū pariggahetvā uccārampi passāvampi nikkhāmenti. Addasā kho bhagavā senāsanacārikaṃ āhiṇḍanto te bhikkhū taṃ bhikkhuṃ pariggahetvā uccārampi passāvampi nikkhāmente, disvāna yena te bhikkhū tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā te bhikkhū etadavoca – ‘‘kiṃ imassa, bhikkhave, bhikkhuno ābādho’’ti? ‘‘Imassa, bhante, āyasmato cakkhurogābādho. Imaṃ mayaṃ pariggahetvā uccārampi passāvampi nikkhāmemā’’ti. Atha kho bhagavā etasmiṃ nidāne etasmiṃ pakaraṇe dhammiṃ kathaṃ katvā bhikkhū āmantesi – ‘‘anujānāmi, bhikkhave, añjanaṃ – kāḷañjanaṃ, rasañjanaṃ, sotañjanaṃ, gerukaṃ, kapalla’’nti. Añjanūpapisanehi attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, candanaṃ, tagaraṃ, kāḷānusāriyaṃ, tālīsaṃ, bhaddamuttakanti. Tena kho pana samayena bhikkhū piṭṭhāni añjanāni carukesupi 12 sarāvakesupi nikkhipanti; tiṇacuṇṇehipi paṃsukehipi okiriyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, añjaninti.

    तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचा अञ्‍जनियो धारेन्ति – सोवण्णमयं, रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – ‘‘सेय्यथापि गिही कामभोगिनो’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। न, भिक्खवे, उच्‍चावचा अञ्‍जनी धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं, दन्तमयं, विसाणमयं, नळमयं, वेळुमयं, कट्ठमयं, जतुमयं, फलमयं, लोहमयं, सङ्खनाभिमयन्ति।

    Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā añjaniyo dhārenti – sovaṇṇamayaṃ, rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘seyyathāpi gihī kāmabhogino’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Na, bhikkhave, uccāvacā añjanī dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ, dantamayaṃ, visāṇamayaṃ, naḷamayaṃ, veḷumayaṃ, kaṭṭhamayaṃ, jatumayaṃ, phalamayaṃ, lohamayaṃ, saṅkhanābhimayanti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍जनियो अपारुता होन्ति, तिणचुण्णेहिपि पंसुकेहिपि ओकिरियन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधानन्ति। अपिधानं निपतति । भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सुत्तकेन बन्धित्वा अञ्‍जनिया बन्धितुन्ति। अञ्‍जनी फलति 13। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सुत्तकेन सिब्बेतुन्ति।

    Tena kho pana samayena añjaniyo apārutā honti, tiṇacuṇṇehipi paṃsukehipi okiriyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, apidhānanti. Apidhānaṃ nipatati . Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, suttakena bandhitvā añjaniyā bandhitunti. Añjanī phalati 14. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, suttakena sibbetunti.

    तेन खो पन समयेन भिक्खू अङ्गुलिया अञ्‍जन्ति, अक्खीनि दुक्खानि होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अञ्‍जनिसलाकन्ति।

    Tena kho pana samayena bhikkhū aṅguliyā añjanti, akkhīni dukkhāni honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, añjanisalākanti.

    तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचा अञ्‍जनिसलाकायो धारेन्ति – सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति, ‘‘सेय्यथापि गिही कामभोगिनो’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। न, भिक्खवे, उच्‍चावचा अञ्‍जनिसलाका धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं…पे॰… सङ्खनाभिमयन्ति।

    Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā añjanisalākāyo dhārenti – sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti, ‘‘seyyathāpi gihī kāmabhogino’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Na, bhikkhave, uccāvacā añjanisalākā dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ…pe… saṅkhanābhimayanti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍जनिसलाका भूमियं पतिता फरुसा होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं । अनुजानामि, भिक्खवे, सलाकठानियन्ति 15।

    Tena kho pana samayena añjanisalākā bhūmiyaṃ patitā pharusā hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ . Anujānāmi, bhikkhave, salākaṭhāniyanti 16.

    तेन खो पन समयेन भिक्खू अञ्‍जनिम्पि अञ्‍जनिसलाकम्पि हत्थेन परिहरन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अञ्‍जनित्थविकन्ति। अंसबद्धको न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तकन्ति।

    Tena kho pana samayena bhikkhū añjanimpi añjanisalākampi hatthena pariharanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, añjanitthavikanti. Aṃsabaddhako na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttakanti.

    २६६. तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स सीसाभितापो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, मुद्धनि तेलकन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, नत्थुकम्मन्ति। नत्थु गलति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, नत्थुकरणिन्ति।

    266. Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa sīsābhitāpo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, muddhani telakanti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, natthukammanti. Natthu galati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, natthukaraṇinti.

    तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचा नत्थुकरणियो धारेन्ति – सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति, ‘‘सेय्यथापि गिही कामभोगिनो’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। न, भिक्खवे, उच्‍चावचा नत्थुकरणी धारेतब्बा। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं…पे॰… सङ्खनाभिमयन्ति। नत्थुं विसमं आसिञ्‍चन्ति 17। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे , यमकनत्थुकरणिन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, धूमं पातुन्ति। तञ्‍ञेव वट्टिं आलिम्पेत्वा पिवन्ति , कण्ठो दहति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, धूमनेत्तन्ति।

    Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacā natthukaraṇiyo dhārenti – sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti, ‘‘seyyathāpi gihī kāmabhogino’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Na, bhikkhave, uccāvacā natthukaraṇī dhāretabbā. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ…pe… saṅkhanābhimayanti. Natthuṃ visamaṃ āsiñcanti 18. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave , yamakanatthukaraṇinti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, dhūmaṃ pātunti. Taññeva vaṭṭiṃ ālimpetvā pivanti , kaṇṭho dahati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, dhūmanettanti.

    तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू उच्‍चावचानि धूमनेत्तानि धारेन्ति – सोवण्णमयं रूपियमयं। मनुस्सा उज्झायन्ति खिय्यन्ति विपाचेन्ति – सेय्यथापि गिही कामभोगिनोति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। न, भिक्खवे, उच्‍चावचानि धूमनेत्तानि धारेतब्बानि। यो धारेय्य, आपत्ति दुक्‍कटस्स। अनुजानामि, भिक्खवे, अट्ठिमयं…पे॰… सङ्खनाभिमयन्ति।

    Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū uccāvacāni dhūmanettāni dhārenti – sovaṇṇamayaṃ rūpiyamayaṃ. Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – seyyathāpi gihī kāmabhoginoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Na, bhikkhave, uccāvacāni dhūmanettāni dhāretabbāni. Yo dhāreyya, āpatti dukkaṭassa. Anujānāmi, bhikkhave, aṭṭhimayaṃ…pe… saṅkhanābhimayanti.

    तेन खो पन समयेन धूमनेत्तानि अपारुतानि होन्ति, पाणका पविसन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अपिधानन्ति।

    Tena kho pana samayena dhūmanettāni apārutāni honti, pāṇakā pavisanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, apidhānanti.

    तेन खो पन समयेन भिक्खू धूमनेत्तानि हत्थेन परिहरन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, धूमनेत्तथविकन्ति। एकतो घंसियन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, यमकथविकन्ति। अंसबद्धको न होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अंसबद्धकं बन्धनसुत्तकन्ति।

    Tena kho pana samayena bhikkhū dhūmanettāni hatthena pariharanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, dhūmanettathavikanti. Ekato ghaṃsiyanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, yamakathavikanti. Aṃsabaddhako na hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, aṃsabaddhakaṃ bandhanasuttakanti.

    २६७. तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स वाताबाधो होति। वेज्‍जा एवमाहंसु – ‘‘तेलं पचितब्ब’’न्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, तेलपाकन्ति। तस्मिं खो पन तेलपाके मज्‍जं पक्खिपितब्बं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, तेलपाके मज्‍जं पक्खिपितुन्ति।

    267. Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa vātābādho hoti. Vejjā evamāhaṃsu – ‘‘telaṃ pacitabba’’nti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, telapākanti. Tasmiṃ kho pana telapāke majjaṃ pakkhipitabbaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, telapāke majjaṃ pakkhipitunti.

    तेन खो पन समयेन छब्बग्गिया भिक्खू अतिपक्खित्तमज्‍जानि 19 तेलानि पचन्ति, तानि पिवित्वा मज्‍जन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। न, भिक्खवे, अतिपक्खित्तमज्‍जं तेलं पातब्बं। यो पिवेय्य, यथाधम्मो कारेतब्बो। अनुजानामि, भिक्खवे, यस्मिं तेलपाके मज्‍जस्स न वण्णो न गन्धो न रसो पञ्‍ञायति, एवरूपं मज्‍जपक्खित्तं तेलं पातुन्ति।

    Tena kho pana samayena chabbaggiyā bhikkhū atipakkhittamajjāni 20 telāni pacanti, tāni pivitvā majjanti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Na, bhikkhave, atipakkhittamajjaṃ telaṃ pātabbaṃ. Yo piveyya, yathādhammo kāretabbo. Anujānāmi, bhikkhave, yasmiṃ telapāke majjassa na vaṇṇo na gandho na raso paññāyati, evarūpaṃ majjapakkhittaṃ telaṃ pātunti.

    तेन खो पन समयेन भिक्खूनं बहुं अतिपक्खित्तमज्‍जं तेलं पक्‍कं होति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘कथं नु खो अतिपक्खित्तमज्‍जे तेले पटिपज्‍जितब्ब’’न्ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अब्भञ्‍जनं अधिट्ठातुन्ति।

    Tena kho pana samayena bhikkhūnaṃ bahuṃ atipakkhittamajjaṃ telaṃ pakkaṃ hoti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘kathaṃ nu kho atipakkhittamajje tele paṭipajjitabba’’nti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, abbhañjanaṃ adhiṭṭhātunti.

    तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स बहुतरं तेलं पक्‍कं होति, तेलभाजनं न विज्‍जति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, तीणि तुम्बानि – लोहतुम्बं, कट्ठतुम्बं, फलतुम्बन्ति।

    Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa bahutaraṃ telaṃ pakkaṃ hoti, telabhājanaṃ na vijjati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, tīṇi tumbāni – lohatumbaṃ, kaṭṭhatumbaṃ, phalatumbanti.

    तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स अङ्गवातो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सेदकम्मन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सम्भारसेदन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, महासेदन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, भङ्गोदकन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, उदककोट्ठकन्ति।

    Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa aṅgavāto hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sedakammanti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sambhārasedanti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, mahāsedanti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, bhaṅgodakanti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, udakakoṭṭhakanti.

    तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स पब्बवातो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, लोहितं मोचेतुन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, लोहितं मोचेत्वा विसाणेन गाहेतुन्ति 21।

    Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa pabbavāto hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, lohitaṃ mocetunti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, lohitaṃ mocetvā visāṇena gāhetunti 22.

    तेन खो पन समयेन आयस्मतो पिलिन्दवच्छस्स पादा फलिता 23 होन्ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, पादब्भञ्‍जनन्ति। नक्खमनियो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, पज्‍जं अभिसङ्खरितुन्ति।

    Tena kho pana samayena āyasmato pilindavacchassa pādā phalitā 24 honti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, pādabbhañjananti. Nakkhamaniyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, pajjaṃ abhisaṅkharitunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो गण्डाबाधो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सत्थकम्मन्ति। कसावोदकेन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, कसावोदकन्ति। तिलकक्‍केन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, तिलकक्‍कन्ति। कबळिकाय अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, कबळिकन्ति। वणबन्धनचोळेन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, वणबन्धनचोळन्ति। वणो कण्डुवति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सासपकुट्टेन 25 फोसितुन्ति। वणो किलिज्‍जित्थ। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि , भिक्खवे, धूमं कातुन्ति। वड्ढमंसं वुट्ठाति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, लोणसक्खरिकाय छिन्दितुन्ति। वणो न रुहति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, वणतेलन्ति। तेलं गलति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि , भिक्खवे, विकासिकं सब्बं वणपटिकम्मन्ति।

    Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno gaṇḍābādho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, satthakammanti. Kasāvodakena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kasāvodakanti. Tilakakkena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, tilakakkanti. Kabaḷikāya attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kabaḷikanti. Vaṇabandhanacoḷena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, vaṇabandhanacoḷanti. Vaṇo kaṇḍuvati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sāsapakuṭṭena 26 phositunti. Vaṇo kilijjittha. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi , bhikkhave, dhūmaṃ kātunti. Vaḍḍhamaṃsaṃ vuṭṭhāti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, loṇasakkharikāya chinditunti. Vaṇo na ruhati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, vaṇatelanti. Telaṃ galati. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi , bhikkhave, vikāsikaṃ sabbaṃ vaṇapaṭikammanti.

    २६८. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु अहिना दट्ठो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, चत्तारि महाविकटानि दातुं – गूथं, मुत्तं, छारिकं, मत्तिकन्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘अप्पटिग्गहितानि नु खो उदाहु पटिग्गहेतब्बानी’’ति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सति कप्पियकारके पटिग्गहापेतुं, असति कप्पियकारके सामं गहेत्वा परिभुञ्‍जितुन्ति।

    268. Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu ahinā daṭṭho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, cattāri mahāvikaṭāni dātuṃ – gūthaṃ, muttaṃ, chārikaṃ, mattikanti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘appaṭiggahitāni nu kho udāhu paṭiggahetabbānī’’ti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sati kappiyakārake paṭiggahāpetuṃ, asati kappiyakārake sāmaṃ gahetvā paribhuñjitunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरेन भिक्खुना विसं पीतं होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि भिक्खवे गूथं पायेतुन्ति। अथ खो भिक्खूनं एतदहोसि – ‘‘अप्पटिग्गहितं नु खो उदाहु पटिग्गहेतब्बो’’ति? भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, यं करोन्तो पटिग्गण्हाति, स्वेव पटिग्गहो कतो, न पुन 27 पटिग्गहेतब्बोति।

    Tena kho pana samayena aññatarena bhikkhunā visaṃ pītaṃ hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi bhikkhave gūthaṃ pāyetunti. Atha kho bhikkhūnaṃ etadahosi – ‘‘appaṭiggahitaṃ nu kho udāhu paṭiggahetabbo’’ti? Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, yaṃ karonto paṭiggaṇhāti, sveva paṭiggaho kato, na puna 28 paṭiggahetabboti.

    २६९. तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो घरदिन्‍नकाबाधो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, सीतालोळिं पायेतुन्ति।

    269. Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno gharadinnakābādho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, sītāloḷiṃ pāyetunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु दुट्ठगहणिको होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, आमिसखारं पायेतुन्ति।

    Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu duṭṭhagahaṇiko hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, āmisakhāraṃ pāyetunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो पण्डुरोगाबाधो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं । अनुजानामि, भिक्खवे, मुत्तहरीतकं पायेतुन्ति।

    Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno paṇḍurogābādho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ . Anujānāmi, bhikkhave, muttaharītakaṃ pāyetunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरस्स भिक्खुनो छविदोसाबाधो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, गन्धालेपं कातुन्ति।

    Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno chavidosābādho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, gandhālepaṃ kātunti.

    तेन खो पन समयेन अञ्‍ञतरो भिक्खु अभिसन्‍नकायो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं । अनुजानामि, भिक्खवे, विरेचनं पातुन्ति। अच्छकञ्‍जिया अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अच्छकञ्‍जिन्ति। अकटयूसेन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, अकटयूसन्ति। कटाकटेन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, कटाकटन्ति। पटिच्छादनीयेन अत्थो होति। भगवतो एतमत्थं आरोचेसुं। अनुजानामि, भिक्खवे, पटिच्छादनीयन्ति।

    Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu abhisannakāyo hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ . Anujānāmi, bhikkhave, virecanaṃ pātunti. Acchakañjiyā attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, acchakañjinti. Akaṭayūsena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, akaṭayūsanti. Kaṭākaṭena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, kaṭākaṭanti. Paṭicchādanīyena attho hoti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ. Anujānāmi, bhikkhave, paṭicchādanīyanti.

    मूलादिभेसज्‍जकथा निट्ठिता।

    Mūlādibhesajjakathā niṭṭhitā.




    Next: १६२. पिलिन्दवच्छवत्थु • 162. Pilindavacchavatthu




    Footnotes:
    1. वचत्थं (सी॰ स्या॰)
    2. vacatthaṃ (sī. syā.)
    3. कसावभेसज्‍जानि (क॰)
    4. kasāvabhesajjāni (ka.)
    5. गोठफलं (स्या॰), कोट्ठफलं (क॰)
    6. goṭhaphalaṃ (syā.), koṭṭhaphalaṃ (ka.)
    7. उब्भिरं (क॰)
    8. बिळालं (सी॰)
    9. ubbhiraṃ (ka.)
    10. biḷālaṃ (sī.)
    11. थालकेसुपि (सी॰ स्या॰)
    12. thālakesupi (sī. syā.)
    13. निपतति (क॰)
    14. nipatati (ka.)
    15. सलाकोधानियन्ति (सी॰ स्या॰)
    16. salākodhāniyanti (sī. syā.)
    17. नत्थु विसमं आसिञ्‍चियति (सी॰ स्या॰)
    18. natthu visamaṃ āsiñciyati (sī. syā.)
    19. अतिखित्तमज्‍जानि (क॰)
    20. atikhittamajjāni (ka.)
    21. गहेतुन्ति (सी॰ स्या॰)
    22. gahetunti (sī. syā.)
    23. फालिता (क॰)
    24. phālitā (ka.)
    25. सासपकुड्डेन (सी॰ स्या॰)
    26. sāsapakuḍḍena (sī. syā.)
    27. कतो पन (?)
    28. kato pana (?)



    Related texts:



    अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / पञ्‍चभेसज्‍जादिकथा • Pañcabhesajjādikathā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पञ्‍चभेसज्‍जादिकथावण्णना • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पञ्‍चभेसज्‍जादिकथावण्णना • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पञ्‍चभेसज्‍जादिकथावण्णना • Pañcabhesajjādikathāvaṇṇanā

    टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / १६१. मूलादिभेसज्‍जकथा • 161. Mūlādibhesajjakathā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact