| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
මූලමූලකාදිදසකවණ්‌ණනා
Mūlamūlakādidasakavaṇṇanā
18. මූලට්‌ඨෙනාතිආදිකෙ මූලමූලකෙ දසකෙ මූලට්‌ඨෙනාති විපස්‌සනාදීසු පුරිමා පුරිමා බොජ්‌ඣඞ්‌ගා පච්‌ඡිමානං පච්‌ඡිමානං බොජ්‌ඣඞ්‌ගානඤ්‌ච සහජාතධම්‌මානඤ්‌ච අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤඤ්‌ච මූලට්‌ඨෙන. මූලචරියට්‌ඨෙනාති මූලං හුත්‌වා චරියා පවත්‌ති මූලචරියා. තෙන මූලචරියට්‌ඨෙන, මූලං හුත්‌වා පවත්‌තනට්‌ඨෙනාති අත්‌ථො. මූලපරිග්‌ගහට්‌ඨෙනාති තෙ එව බොජ්‌ඣඞ්‌ගා ආදිතො පභුති උප්‌පාදනත්‌ථාය පරිගය්‌හමානත්‌තා පරිග්‌ගහා, මූලානියෙව පරිග්‌ගහා මූලපරිග්‌ගහා. තෙන මූලපරිග්‌ගහට්‌ඨෙන. තෙ එව අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං පරිවාරවසෙන පරිවාරට්‌ඨෙන. භාවනාපාරිපූරිවසෙන පරිපූරණට්‌ඨෙන. නිට්‌ඨං පාපුණනවසෙන පරිපාකට්‌ඨෙන. තෙ එව මූලානි ච ඡබ්‌බිධා පභෙදභින්‌නත්‌තා පටිසම්‌භිදා චාති මූලපටිසම්‌භිදා. තෙන මූලපටිසම්‌භිදට්‌ඨෙන. මූලපටිසම්‌භිදාපාපනට්‌ඨෙනාති බොජ්‌ඣඞ්‌ගභාවනානුයුත්‌තස්‌ස යොගිනො තං මූලපටිසම්‌භිදං පාපනට්‌ඨෙන . තස්‌සෙව යොගිනො තස්‌සා මූලපටිසම්‌භිදාය වසීභාවට්‌ඨෙන. සෙසෙසුපි ඊදිසෙසු පුග්‌ගලවොහාරෙසු බොධිස්‌ස අඞ්‌ගාති බොජ්‌ඣඞ්‌ගාති වුත්‌තං හොතීති වෙදිතබ්‌බං. මූලපටිසම්‌භිදාය වසීභාවප්‌පත්‌තානම්‌පීති ඊදිසෙසුපි නිට්‌ඨාවචනෙසු ඵලබොජ්‌ඣඞ්‌ගාති වෙදිතබ්‌බං. වසීභාවං පත්‌තානන්‌තිපි පාඨො.
18.Mūlaṭṭhenātiādike mūlamūlake dasake mūlaṭṭhenāti vipassanādīsu purimā purimā bojjhaṅgā pacchimānaṃ pacchimānaṃ bojjhaṅgānañca sahajātadhammānañca aññamaññañca mūlaṭṭhena. Mūlacariyaṭṭhenāti mūlaṃ hutvā cariyā pavatti mūlacariyā. Tena mūlacariyaṭṭhena, mūlaṃ hutvā pavattanaṭṭhenāti attho. Mūlapariggahaṭṭhenāti te eva bojjhaṅgā ādito pabhuti uppādanatthāya parigayhamānattā pariggahā, mūlāniyeva pariggahā mūlapariggahā. Tena mūlapariggahaṭṭhena. Te eva aññamaññaṃ parivāravasena parivāraṭṭhena. Bhāvanāpāripūrivasena paripūraṇaṭṭhena. Niṭṭhaṃ pāpuṇanavasena paripākaṭṭhena. Te eva mūlāni ca chabbidhā pabhedabhinnattā paṭisambhidā cāti mūlapaṭisambhidā. Tena mūlapaṭisambhidaṭṭhena. Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti bojjhaṅgabhāvanānuyuttassa yogino taṃ mūlapaṭisambhidaṃ pāpanaṭṭhena . Tasseva yogino tassā mūlapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena. Sesesupi īdisesu puggalavohāresu bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ. Mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti īdisesupi niṭṭhāvacanesu phalabojjhaṅgāti veditabbaṃ. Vasībhāvaṃ pattānantipi pāṭho.
මූලමූලකදසකං නිට්‌ඨිතං.
Mūlamūlakadasakaṃ niṭṭhitaṃ.
සෙසෙසුපි හෙතුමූලකාදීසු නවසු දසකෙසු ඉමිනාව නයෙන සාධාරණවචනානං අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො . අසාධාරණෙසු පන යථාවුත්‌තා එව බොජ්‌ඣඞ්‌ගා යථාවුත්‌තානං ධම්‌මානං ජනකත්‌තා හෙතූ නාම හොන්‌ති. උපත්‌ථම්‌භකත්‌තා පච්‌චයා නාම. තෙ එව තදඞ්‌ගසමුච්‌ඡෙදපටිප්‌පස්‌සද්‌ධිවිසුද්‌ධිභූතත්‌තා විසුද්‌ධි නාම. වජ්‌ජවිරහිතත්‌තා අනවජ්‌ජා නාම. ‘‘සබ්‌බෙපි කුසලා ධම්‌මා නෙක්‌ඛම්‌ම’’න්‌ති වචනතො නෙක්‌ඛම්‌මං නාම. කිලෙසෙහි විමුත්‌තත්‌තා තදඞ්‌ගවිමුත්‌තිආදිවසෙන විමුත්‌ති නාම. මග්‌ගඵලබොජ්‌ඣඞ්‌ගා විසයීභූතෙහි ආසවෙහි විරහිතත්‌තා අනාසවා. තිවිධාපි බොජ්‌ඣඞ්‌ගා කිලෙසෙහි සුඤ්‌ඤත්‌තා තදඞ්‌ගවිවෙකාදිවසෙන විවෙකා. විපස්‌සනාමග්‌ගබොජ්‌ඣඞ්‌ගා පරිච්‌චාගවොසග්‌ගත්‌තා පක්‌ඛන්‌දනවොසග්‌ගත්‌තා ච වොසග්‌ගා. ඵලබොජ්‌ඣඞ්‌ගා පක්‌ඛන්‌දනවොසග්‌ගත්‌තා වොසග්‌ගා.
Sesesupi hetumūlakādīsu navasu dasakesu imināva nayena sādhāraṇavacanānaṃ attho veditabbo . Asādhāraṇesu pana yathāvuttā eva bojjhaṅgā yathāvuttānaṃ dhammānaṃ janakattā hetū nāma honti. Upatthambhakattā paccayā nāma. Te eva tadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivisuddhibhūtattā visuddhi nāma. Vajjavirahitattā anavajjā nāma. ‘‘Sabbepi kusalā dhammā nekkhamma’’nti vacanato nekkhammaṃ nāma. Kilesehi vimuttattā tadaṅgavimuttiādivasena vimutti nāma. Maggaphalabojjhaṅgā visayībhūtehi āsavehi virahitattā anāsavā. Tividhāpi bojjhaṅgā kilesehi suññattā tadaṅgavivekādivasena vivekā. Vipassanāmaggabojjhaṅgā pariccāgavosaggattā pakkhandanavosaggattā ca vosaggā. Phalabojjhaṅgā pakkhandanavosaggattā vosaggā.
19. මූලට්‌ඨං බුජ්‌ඣන්‌තීතිආදයො එකෙකපදවසෙන නිද්‌දිට්‌ඨා නව දසකා වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බා. වසීභාවප්‌පත්‌තානන්‌ති පදං පන වත්‌තමානවචනාභාවෙන න යොජිතං. පරිග්‌ගහට්‌ඨාදයො අභිඤ්‌ඤෙය්‍යනිද්‌දෙසෙ වුත්‌තත්‌ථා.
19.Mūlaṭṭhaṃbujjhantītiādayo ekekapadavasena niddiṭṭhā nava dasakā vuttanayeneva veditabbā. Vasībhāvappattānanti padaṃ pana vattamānavacanābhāvena na yojitaṃ. Pariggahaṭṭhādayo abhiññeyyaniddese vuttatthā.
20. පුන ථෙරො අත්‌තනා දෙසිතං සුත්‌තන්‌තං උද්‌දිසිත්‌වා තස්‌ස නිද්‌දෙසවසෙන බොජ්‌ඣඞ්‌ගවිධිං දස්‌සෙතුකාමො එකං සමයන්‌තිආදිකං නිදානං වත්‌වා සුත්‌තන්‌තං තාව උද්‌දිසි. අත්‌තනා දෙසිතසුත්‌තත්‌තා එව චෙත්‌ථ එවං මෙ සුතන්‌ති න වුත්‌තං. ආයස්‌මා සාරිපුත්‌තොති පනෙත්‌ථ දෙසකබ්‍යත්‌තිභාවත්‌ථං අත්‌තානං පරං විය කත්‌වා වුත්‌තං. ඊදිසඤ්‌හි වචනං ලොකෙ ගන්‌ථෙසු පයුජ්‌ජන්‌ති. පුබ්‌බණ්‌හසමයන්‌ති සකලං පුබ්‌බණ්‌හසමයං. අච්‌චන්‌තසංයොගත්‌ථෙ උපයොගවචනං. සෙසද්‌වයෙපි එසෙව නයො. සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො ඉති චෙ මෙ හොතීති සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගොති එවඤ්‌චෙ මය්‌හං හොති. අප්‌පමාණොති මෙ හොතීති අප්‌පමාණොති එවං මෙ හොති. සුසමාරද්‌ධොති මෙ හොතීති සුට්‌ඨු පරිපුණ්‌ණොති එවං මෙ හොති. තිට්‌ඨන්‌තන්‌ති නිබ්‌බානාරම්‌මණෙ පවත්‌තිවසෙන තිට්‌ඨන්‌තං. චවතීති නිබ්‌බානාරම්‌මණතො අපගච්‌ඡති. සෙසබොජ්‌ඣඞ්‌ගෙසුපි එසෙව නයො.
20. Puna thero attanā desitaṃ suttantaṃ uddisitvā tassa niddesavasena bojjhaṅgavidhiṃ dassetukāmo ekaṃ samayantiādikaṃ nidānaṃ vatvā suttantaṃ tāva uddisi. Attanā desitasuttattā eva cettha evaṃ me sutanti na vuttaṃ. Āyasmā sāriputtoti panettha desakabyattibhāvatthaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā vuttaṃ. Īdisañhi vacanaṃ loke ganthesu payujjanti. Pubbaṇhasamayanti sakalaṃ pubbaṇhasamayaṃ. Accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ. Sesadvayepi eseva nayo. Satisambojjhaṅgo iti ceme hotīti satisambojjhaṅgoti evañce mayhaṃ hoti. Appamāṇoti me hotīti appamāṇoti evaṃ me hoti. Susamāraddhoti me hotīti suṭṭhu paripuṇṇoti evaṃ me hoti. Tiṭṭhantanti nibbānārammaṇe pavattivasena tiṭṭhantaṃ. Cavatīti nibbānārammaṇato apagacchati. Sesabojjhaṅgesupi eseva nayo.
රාජමහාමත්‌තස්‌සාති රඤ්‌ඤො මහාඅමච්‌චස්‌ස, මහතියා වා භොගමත්‌තාය භොගප්‌පමාණෙන සමන්‌නාගතස්‌ස. නානාරත්‌තානන්‌ති නානාරඞ්‌ගරත්‌තානං, පූරණත්‌ථෙ සාමිවචනං, නානාරත්‌තෙහීති අත්‌ථො. දුස්‌සකරණ්‌ඩකොති දුස්‌සපෙළා. දුස්‌සයුගන්‌ති වත්‌ථයුගලං. පාරුපිතුන්‌ති අච්‌ඡාදෙතුං. ඉමස්‌මිං සුත්‌තන්‌තෙ ථෙරස්‌ස ඵලබොජ්‌ඣඞ්‌ගා කථිතා. යදා හි ථෙරො සතිසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගං සීසං කත්‌වා ඵලසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජති, තදා ඉතරෙ තදන්‌වයා හොන්‌ති. යදා ධම්‌මවිචයාදීසු අඤ්‌ඤතරං, තදා සෙසාපි තදන්‌වයා හොන්‌තීති එවං ඵලසමාපත්‌තියා අත්‌තනො චිණ්‌ණවසීභාවං දස්‌සෙන්‌තො ථෙරො ඉමං සුත්‌තන්‌තං කථෙසීති.
Rājamahāmattassāti rañño mahāamaccassa, mahatiyā vā bhogamattāya bhogappamāṇena samannāgatassa. Nānārattānanti nānāraṅgarattānaṃ, pūraṇatthe sāmivacanaṃ, nānārattehīti attho. Dussakaraṇḍakoti dussapeḷā. Dussayuganti vatthayugalaṃ. Pārupitunti acchādetuṃ. Imasmiṃ suttante therassa phalabojjhaṅgā kathitā. Yadā hi thero satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadā itare tadanvayā honti. Yadā dhammavicayādīsu aññataraṃ, tadā sesāpi tadanvayā hontīti evaṃ phalasamāpattiyā attano ciṇṇavasībhāvaṃ dassento thero imaṃ suttantaṃ kathesīti.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 3. බොජ්‌ඣඞ්‌ගකථා • 3. Bojjhaṅgakathā
