| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
ਮੂਲਮੂਲਕਾਦਿਦਸਕવਣ੍ਣਨਾ
Mūlamūlakādidasakavaṇṇanā
੧੮. ਮੂਲਟ੍ਠੇਨਾਤਿਆਦਿਕੇ ਮੂਲਮੂਲਕੇ ਦਸਕੇ ਮੂਲਟ੍ਠੇਨਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਦੀਸੁ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਨਞ੍ਚ ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਞ੍ਚ ਮੂਲਟ੍ਠੇਨ। ਮੂਲਚਰਿਯਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਮੂਲਂ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਿਯਾ ਪવਤ੍ਤਿ ਮੂਲਚਰਿਯਾ। ਤੇਨ ਮੂਲਚਰਿਯਟ੍ਠੇਨ, ਮੂਲਂ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੂਲਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਤੇ ਏવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਆਦਿਤੋ ਪਭੁਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਗਯ੍ਹਮਾਨਤ੍ਤਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾ, ਮੂਲਾਨਿਯੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾ ਮੂਲਪਰਿਗ੍ਗਹਾ। ਤੇਨ ਮੂਲਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨ। ਤੇ ਏવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਰਿવਾਰવਸੇਨ ਪਰਿવਾਰਟ੍ਠੇਨ। ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿવਸੇਨ ਪਰਿਪੂਰਣਟ੍ਠੇਨ। ਨਿਟ੍ਠਂ ਪਾਪੁਣਨવਸੇਨ ਪਰਿਪਾਕਟ੍ਠੇਨ। ਤੇ ਏવ ਮੂਲਾਨਿ ਚ ਛਬ੍ਬਿਧਾ ਪਭੇਦਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ ਚਾਤਿ ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ। ਤੇਨ ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਟ੍ਠੇਨ। ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਾਪਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਭਾવਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋਗਿਨੋ ਤਂ ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਂ ਪਾਪਨਟ੍ਠੇਨ । ਤਸ੍ਸੇવ ਯੋਗਿਨੋ ਤਸ੍ਸਾ ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ વਸੀਭਾવਟ੍ਠੇਨ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਈਦਿਸੇਸੁ ਪੁਗ੍ਗਲવੋਹਾਰੇਸੁ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਤਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਮੂਲਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯ વਸੀਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪੀਤਿ ਈਦਿਸੇਸੁਪਿ ਨਿਟ੍ਠਾવਚਨੇਸੁ ਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਸੀਭਾવਂ ਪਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ।
18.Mūlaṭṭhenātiādike mūlamūlake dasake mūlaṭṭhenāti vipassanādīsu purimā purimā bojjhaṅgā pacchimānaṃ pacchimānaṃ bojjhaṅgānañca sahajātadhammānañca aññamaññañca mūlaṭṭhena. Mūlacariyaṭṭhenāti mūlaṃ hutvā cariyā pavatti mūlacariyā. Tena mūlacariyaṭṭhena, mūlaṃ hutvā pavattanaṭṭhenāti attho. Mūlapariggahaṭṭhenāti te eva bojjhaṅgā ādito pabhuti uppādanatthāya parigayhamānattā pariggahā, mūlāniyeva pariggahā mūlapariggahā. Tena mūlapariggahaṭṭhena. Te eva aññamaññaṃ parivāravasena parivāraṭṭhena. Bhāvanāpāripūrivasena paripūraṇaṭṭhena. Niṭṭhaṃ pāpuṇanavasena paripākaṭṭhena. Te eva mūlāni ca chabbidhā pabhedabhinnattā paṭisambhidā cāti mūlapaṭisambhidā. Tena mūlapaṭisambhidaṭṭhena. Mūlapaṭisambhidāpāpanaṭṭhenāti bojjhaṅgabhāvanānuyuttassa yogino taṃ mūlapaṭisambhidaṃ pāpanaṭṭhena . Tasseva yogino tassā mūlapaṭisambhidāya vasībhāvaṭṭhena. Sesesupi īdisesu puggalavohāresu bodhissa aṅgāti bojjhaṅgāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ. Mūlapaṭisambhidāya vasībhāvappattānampīti īdisesupi niṭṭhāvacanesu phalabojjhaṅgāti veditabbaṃ. Vasībhāvaṃ pattānantipi pāṭho.
ਮੂਲਮੂਲਕਦਸਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Mūlamūlakadasakaṃ niṭṭhitaṃ.
ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨવਸੁ ਦਸਕੇਸੁ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਸਾਧਾਰਣવਚਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ । ਅਸਾਧਾਰਣੇਸੁ ਪਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾ ਏવ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਜਨਕਤ੍ਤਾ ਹੇਤੂ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮ। ਤੇ ਏવ ਤਦਙ੍ਗਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿવਿਸੁਦ੍ਧਿਭੂਤਤ੍ਤਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿ ਨਾਮ। વਜ੍ਜવਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨવਜ੍ਜਾ ਨਾਮ। ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਨਾਮ। ਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਤਦਙ੍ਗવਿਮੁਤ੍ਤਿਆਦਿવਸੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਮਗ੍ਗਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ વਿਸਯੀਭੂਤੇਹਿ ਆਸવੇਹਿ વਿਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਨਾਸવਾ। ਤਿવਿਧਾਪਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸੁਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਤਦਙ੍ਗવਿવੇਕਾਦਿવਸੇਨ વਿવੇਕਾ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗવੋਸਗ੍ਗਤ੍ਤਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸਗ੍ਗਤ੍ਤਾ ਚ વੋਸਗ੍ਗਾ। ਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨવੋਸਗ੍ਗਤ੍ਤਾ વੋਸਗ੍ਗਾ।
Sesesupi hetumūlakādīsu navasu dasakesu imināva nayena sādhāraṇavacanānaṃ attho veditabbo . Asādhāraṇesu pana yathāvuttā eva bojjhaṅgā yathāvuttānaṃ dhammānaṃ janakattā hetū nāma honti. Upatthambhakattā paccayā nāma. Te eva tadaṅgasamucchedapaṭippassaddhivisuddhibhūtattā visuddhi nāma. Vajjavirahitattā anavajjā nāma. ‘‘Sabbepi kusalā dhammā nekkhamma’’nti vacanato nekkhammaṃ nāma. Kilesehi vimuttattā tadaṅgavimuttiādivasena vimutti nāma. Maggaphalabojjhaṅgā visayībhūtehi āsavehi virahitattā anāsavā. Tividhāpi bojjhaṅgā kilesehi suññattā tadaṅgavivekādivasena vivekā. Vipassanāmaggabojjhaṅgā pariccāgavosaggattā pakkhandanavosaggattā ca vosaggā. Phalabojjhaṅgā pakkhandanavosaggattā vosaggā.
੧੯. ਮੂਲਟ੍ਠਂ ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿਆਦਯੋ ਏਕੇਕਪਦવਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਨવ ਦਸਕਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વਸੀਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪਦਂ ਪਨ વਤ੍ਤਮਾਨવਚਨਾਭਾવੇਨ ਨ ਯੋਜਿਤਂ। ਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠਾਦਯੋ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾ।
19.Mūlaṭṭhaṃbujjhantītiādayo ekekapadavasena niddiṭṭhā nava dasakā vuttanayeneva veditabbā. Vasībhāvappattānanti padaṃ pana vattamānavacanābhāvena na yojitaṃ. Pariggahaṭṭhādayo abhiññeyyaniddese vuttatthā.
੨੦. ਪੁਨ ਥੇਰੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਦੇਸਿਤਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ਏਕਂ ਸਮਯਨ੍ਤਿਆਦਿਕਂ ਨਿਦਾਨਂ વਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਤਾવ ਉਦ੍ਦਿਸਿ। ਅਤ੍ਤਨਾ ਦੇਸਿਤਸੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਚੇਤ੍ਥ ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦੇਸਕਬ੍ਯਤ੍ਤਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਈਦਿਸਞ੍ਹਿ વਚਨਂ ਲੋਕੇ ਗਨ੍ਥੇਸੁ ਪਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਨ੍ਤਿ ਸਕਲਂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ। ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਂਯੋਗਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਇਤਿ ਚੇ ਮੇ ਹੋਤੀਤਿ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋਤਿ ਏવਞ੍ਚੇ ਮਯ੍ਹਂ ਹੋਤਿ। ਅਪ੍ਪਮਾਣੋਤਿ ਮੇ ਹੋਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋਤਿ ਏવਂ ਮੇ ਹੋਤਿ। ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧੋਤਿ ਮੇ ਹੋਤੀਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋਤਿ ਏવਂ ਮੇ ਹੋਤਿ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ। ਚવਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
20. Puna thero attanā desitaṃ suttantaṃ uddisitvā tassa niddesavasena bojjhaṅgavidhiṃ dassetukāmo ekaṃ samayantiādikaṃ nidānaṃ vatvā suttantaṃ tāva uddisi. Attanā desitasuttattā eva cettha evaṃ me sutanti na vuttaṃ. Āyasmā sāriputtoti panettha desakabyattibhāvatthaṃ attānaṃ paraṃ viya katvā vuttaṃ. Īdisañhi vacanaṃ loke ganthesu payujjanti. Pubbaṇhasamayanti sakalaṃ pubbaṇhasamayaṃ. Accantasaṃyogatthe upayogavacanaṃ. Sesadvayepi eseva nayo. Satisambojjhaṅgo iti ceme hotīti satisambojjhaṅgoti evañce mayhaṃ hoti. Appamāṇoti me hotīti appamāṇoti evaṃ me hoti. Susamāraddhoti me hotīti suṭṭhu paripuṇṇoti evaṃ me hoti. Tiṭṭhantanti nibbānārammaṇe pavattivasena tiṭṭhantaṃ. Cavatīti nibbānārammaṇato apagacchati. Sesabojjhaṅgesupi eseva nayo.
ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਮਹਾਅਮਚ੍ਚਸ੍ਸ, ਮਹਤਿਯਾ વਾ ਭੋਗਮਤ੍ਤਾਯ ਭੋਗਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ। ਨਾਨਾਰਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਰਙ੍ਗਰਤ੍ਤਾਨਂ, ਪੂਰਣਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿવਚਨਂ, ਨਾਨਾਰਤ੍ਤੇਹੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਸ੍ਸਕਰਣ੍ਡਕੋਤਿ ਦੁਸ੍ਸਪੇਲ਼ਾ। ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥਯੁਗਲਂ। ਪਾਰੁਪਿਤੁਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤੁਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਥੇਰਸ੍ਸ ਫਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਕਥਿਤਾ। ਯਦਾ ਹਿ ਥੇਰੋ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਸੀਸਂ ਕਤ੍વਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾ ਇਤਰੇ ਤਦਨ੍વਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਾਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ, ਤਦਾ ਸੇਸਾਪਿ ਤਦਨ੍વਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਥੇਰੋ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ ਕਥੇਸੀਤਿ।
Rājamahāmattassāti rañño mahāamaccassa, mahatiyā vā bhogamattāya bhogappamāṇena samannāgatassa. Nānārattānanti nānāraṅgarattānaṃ, pūraṇatthe sāmivacanaṃ, nānārattehīti attho. Dussakaraṇḍakoti dussapeḷā. Dussayuganti vatthayugalaṃ. Pārupitunti acchādetuṃ. Imasmiṃ suttante therassa phalabojjhaṅgā kathitā. Yadā hi thero satisambojjhaṅgaṃ sīsaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajjati, tadā itare tadanvayā honti. Yadā dhammavicayādīsu aññataraṃ, tadā sesāpi tadanvayā hontīti evaṃ phalasamāpattiyā attano ciṇṇavasībhāvaṃ dassento thero imaṃ suttantaṃ kathesīti.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ੩. ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕਥਾ • 3. Bojjhaṅgakathā
